İşverenin İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Yükümlülüğü

İşverenin İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Yükümlülüğü

Av. Mehmet Harun ELÇİ

2020/05 1. Baskı, 117 Sayfa

ISBN 978-605-05-0592-4

Dünyada ve ülkemizde “İş Sağlığı ve Güvenliği” giderek önem ka-zanmaya başlayan bir kavramdır. Bu kavram sadece işveren ile işçi ara-sındaki bireysel bir meseleden ziyade iş hukukunun gelişimine de bağlı olarak toplumu da ilgilendiren bir mesele haline gelmiştir. Söz konusu kavramın başta insan sağlığı olmak üzere toplum barışına kadar birçok konuda etkileri görülmektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği kavramı Dünya’da yaşanan Sanayi Devrimi ile birlikte giderek önem kazanmaya başlamış olup; bu kavramın tarihsel gelişim ve evrim süreci de toplumlara göre farklılık göstermiştir. İş Sağ-lığı ve Güvenliği Hukuku da ülkemizde ise hala gelişmekte olan bir alandır.

İşçi ile işveren arasındaki bağ ve ilişki, İş Hukuku’nun doğal ve zo-runlu bir sonucu olup; bu anlamda işverenin Anayasa ve yasalar ile “iş-çiyi gözetme” borcu bulunmaktadır. İşveren, gözetme borcu gereği iş sağlığı ve güvenliğinden doğan her türlü yükümlülüğünü ve dolayısıyla “iş güvenliği uzmanı bulundurma yükümlülüğü”nü de yerine getirmeli-dir. Aksi halde işverenlerin kanunlardan kaynaklı şekilde idari, hukuki ve cezai sorumluluğu doğduğu gibi meydana gelebilecek kazalardan ötürü vicdani sorumluluğu da doğacaktır.

Bu anlamda çalışmamızın kapsamını İş Güvenliğine ilişkin yasal dü-zenlemeler ve uygulama kapsamında “İşverenin İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Yükümlülüğü” oluşturmaktadır.

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR 13 

GİRİŞ 15 

BİRİNCİ BÖLÜM

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ALANINDAKİ TEMEL KAVRAMLAR,

İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER,

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN DOĞUŞU ve

TARİHSEL GELİŞİMİ

1.1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALANINDAKİ TEMEL KAVRAMLAR 17

1.1.1. İş Sağlığı Kavramı 17

1.1.2. İş Güvenliği Kavramı 18

1.1.3. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kapsamı 19

1.1.3.1. Dar Anlamda İş Sağlığı ve Güvenliği 19

1.1.3.2. Geniş Anlamda İş Sağlığı ve Güvenliği 20

1.1.4. İş Kazası 21

1.1.5. Meslek Hastalığı 22

1.2. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER 23

1.2.1. Avrupa Birliği İş Kazası ve Meslek Hastalığı İstatistikleri 23

1.2.2. Ülkemiz İş Kazası ve Meslek Hastalığı İstatistikleri 24

1.3. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN DOĞUŞU ve TARİHSEL GELİŞİMİ 26

1.3.1. İş Hukuku’nun Doğuşu 26

1.3.1.1. Avrupa’da İş Hukuku’nun Doğuşu 26

1.3.1.2. Türkiye’de İş Hukuku’nun Doğuşu 27

1.3.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku’nun Ortaya Çıkışı 31

1.3.2.1. Genel Olarak 31

1.3.2.2. Dünya’da İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi 33

1.3.2.3. Amerika Birleşik Devletleri’nde İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi 36

1.3.2.4. Avrupa’ da Ülkeler Bazında İş Sağlığı ve Güvenliğinin 

Tarihsel Gelişimi 36

1.3.2.4.1. İngiltere 36

1.3.2.4.2. Fransa 37

1.3.2.4.3. Almanya 38

1.3.2.5. Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi 38

1.3.2.5.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem 39

1.3.2.5.2. Cumhuriyet Sonrası Dönem 41

İKİNCİ BÖLÜM

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN

İŞVERENİN GENEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ ile

ORGANİZASYON OLUŞTURMA ve İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

2.1. GENEL OLARAK 45

2.2. İŞVERENLERİN İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN 

GENEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ 47

2.2.1. Risk Değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma Yapma 47

2.2.2. Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele, İlk Yardım ve Tahliye 49

2.2.3. Meydana Gelen İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve 

Bildirimi 49

2.2.4. İşverenin Sağlık Gözetimi 51

2.2.5. Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitilmesi 51 

2.2.6. İşverenin Çalışan Temsilcisi Görevlendirme Yükümlülüğü 53

2.3. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA İŞVERENLERİN ORGANİZASYON OLUŞTURMA ve İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 54

2.3.1. İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Yükümlülüğü 54

2.3.1.1. Genel Olarak 54 

2.3.1.2. İş Güvenliği Uzmanı 56

2.3.1.2.1. Kavram 56

2.3.1.2.2. İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Yükümlülüğü 57

2.3.1.2.3. İş Güvenliği Uzmanının Görev, Yetki ve Yükümlülükleri 60

2.3.1.2.3.1. Görevleri 60

2.3.1.2.3.2. Yetkileri 63

2.3.1.2.3.3. Yükümlülükleri 65

2.3.1.2.4. İş Güvenliği Uzmanlarının Çalışma Süreleri 66

2.3.1.2.5. İş Güvenliği Uzmanlarının Eğitimi 67

2.3.1.2.6. İş Güvenliği Uzmanlarının Sorumlulukları 68

2.3.1.2.6.1. İş Güvenliği Uzmanının Hukuki 

Sorumluluğu 68

2.3.1.2.6.2. İş Güvenliği Uzmanının Cezai

Sorumlulukları 69 

2.3.1.2.6.3. İş Güvenliği Uzmanının İdari

Sorumlulukları 71

2.3.2. İşyeri Hekimi 72

2.3.2.1. Kavram 72 58

2.3.2.2. İşyeri Hekimi Çalıştırma Zorunluluğu 74

2.3.2.3. İşyeri Hekimleri ve Diğer Sağlık Personellerinin Görevleri, Yetkileri ve Yükümlülükleri 75 

2.3.2.3.1. Görevleri 75

2.3.2.3.2. Yetkileri 80

2.3.2.3.3. Yükümlülükleri 80

2.3.2.3.4. İşyeri Hekimlerinin Çalışma Süreleri 81

2.3.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 82

2.3.3.1. Genel Olarak 82

2.3.3.2. Görev ve Yetkileri 83

2.3.4. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimini Oluşturma Yükümlülüğü 84

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞVERENİN İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE AYKIRI HAREKET ETMESİNİN SONUÇLARI

3.1. İŞVERENİN İDARİ SORUMLULUĞU 85

3.1.1. İşin Durdurulması Yaptırımı 85

3.1.2. İdari Para Cezası Yaptırımı 87 

3.1.2.1. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi 87

3.1.2.2. Diğer Sağlık Personeli 88

3.1.2.3. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi 89

3.1.2.4. Çalışan Temsilcisi 89

3.1.2.5. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu 90

3.2. İŞVERENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 91                                            

3.2.1. Genel Olarak 91

3.2.2. Sosyal Güvenlik Hukuku’ndan Doğan Hukuki Sorumluluk 92

3.2.2.1. Sorumluluğun Hukuksal Niteliği 93

3.2.2.2. Sosyal Güvenlik Kurumunun Rücu Hakkı 96

3.2.3. Borçlar Hukuku’ndan Doğan Hukuki Sorumluluk 97

3.2.3.1. Sözleşmeden Doğan Hukuki Sorumluluk 97

3.2.3.2. Haksız Fiilden Doğan Hukuki Sorumluluk 98

3.2.3.3. Haksız Fiil ve Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan

Tazminat Sorumluluğu 99 85

3.2.3.3.1. Maddi Tazminat 99

3.2.3.3.1.1. Genel Olarak 99

3.2.3.3.1.2. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı 99 

3.2.3.3.2. Manevi Tazminat 100

3.2.3.3.2.1. Genel Olarak 100 

3.2.3.3.2.2. Manevi Tazminat Talep Etme Hakkı Olan Kişiler 101

3.3. İŞVERENİN CEZAİ SORUMLULUĞU 102

3.3.1. Genel Olarak Kapsam 102

3.3.2. Taksirle Yaralamadan Ötürü Sorumluluk 103

3.3.2.1. Genel Olarak 103

3.3.2.2. Sorumluluğun Şartları 104

3.3.3. Taksirle Öldürmeden Ötürü Sorumluluk 105

3.3.3.1. Genel Olarak 105

3.3.3.2. Sorumluluğun Şartları 106

SONUÇ 107

KAYNAKÇA 111