Adli Kontrolde Karar Süreci

Adli Kontrolde Karar Süreci

Haluk ÜNAL

2020/06 1. Baskı, 132 Sayfa

ISBN 978-625-708-838-1

Adli kontrol, temel hak ve özgürlüklere ağır müdahalede bulunan tutuklamaya karşı alternatif bir koruma tedbiri türü olarak ortaya çıkmıştır. Adli kontrol bir koruma tedbiri olarak ceza muhakemesi sistemimize 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109- 115. maddeleri arasındaki düzenlemelerle birlikte girmiştir.

Yetkili mercilerce adli kontrole; maddi gerçeğin ortaya çıkarılması, delillerin karartılmasının önlenmesi, şüpheli veya sanığın kaçmasının engellenmesi, mağdur, tanık ve diğer kişiler üzerinde baskı yapılmasının önlenmesi için başvurulur. Adli kontrolün içerdiği yükümlülükler nedeniyle kişinin temel hak ve özgürlüklerinden birine veya birkaçına müdahale söz konusu olabilmektedir. Bu sebeple adli kontrol kararı verilirken hukuka ve kanuna uygun bir şekilde karar verilmelidir. Verilen karara karşı hukuk devleti ilkesi gereği kanun yolu açıktır. Ancak, adli kontrolün hukuka aykırı uygulanması neticesinde ortaya çıkan zararın tazmini konusu 5271 sayılı kanunda yer almamıştır.

Çalışmamızda, adli kontrol sürecinin başlangıcı olan talepten sona ermesine kadar olan tüm konulara değinilmiştir. Ayrıca, verilen adli kontrol kararına karşı itiraz kanun yolu ve adli kontrolün hukuka aykırı uygulanmasından dolayı ortaya çıkan zararın tazmini hususları üzerinde de durulmuştur.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

ÖZET  9

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR 15

GİRİŞ 17

BİRİNCİ BÖLÜM

ADLİ KONTROL KAVRAMI, ADLİ KONTROL TEDBİRİNİN

HUKUKİ OLARAK NİTELENDİRİLMESİ, AMACI, ÖZELLİKLERİ,

MUKAYESELİ HUKUKTAKİ YERİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

I GENEL OLARAK  21

II KAVRAM OLARAK ADLİ KONTROL  22

III HUKUKİ NİTELİĞİ BAKIMINDAN ADLİ KONTROL  24

IV AMACI BAKIMINDAN ADLİ KONTROL  27

V KORUMA TEDBİRİ OLARAK ÖZELLİKLERİ VE ÖN ŞARTLARI BAKIMINDAN

ADLİ KONTROL 28

A Özellikleri Bakımından Adli Kontrol  28

1 Kanunda doğrudan bir düzenlemenin bulunması 28

2 Amaca ulaştıracak araç olması 29

3 Geçici olması  29

B Ön Şartları Bakımından Adli Kontrol 30

1 Gecikmesinde tehlike bulunacak halin olması  30

2 Haklı bir gerekçeyle adli kontrole başvurulması-Görünüşte

haklılık 31

3 Ölçülülük ilkesi  31

VI ADLİ KONTROLÜN MUKAYESELİ HUKUKTAKİ YERİ  33

A Fransız Hukukunda Adli Kontrol Kurumu 33

12 İçindekiler

B Alman Hukukunda Adli Kontrol Kurumu  34

C İtalyan ve Avusturya Hukukunda Adli Kontrol Kurumu 34

VII ŞARTLARI BAKIMINDAN ADLİ KONTROL 35

A Genel Olarak 35

B Tutuklama Şartlarının Bulunması  35

1 Kuvvetli Suç Şüphesinin Somut Delile Dayanması  36

2 Tutuklama Nedenlerinin Olması 38

a Kaçma Şüphesinin Olması 39

b Delilleri Karartma Şüphesinin Olması  40

3 Tutuklama nedeni varsayılan suç tipleri  41

C Ölçülülük İlkesinin Uygulanması 43

D Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Adli Kontrol Koruma

Tedbirinin Şartları 45

E Tutuklama Yasağı Öngörülen Durumları ile Tutuklu Yargılamanın

Kaldırılması Durumları Bakımından Adli Kontrol Koruma Tedbiri  46

VIII YÜKÜMLÜLÜKLERİ BAKIMINDAN ADLİ KONTROL  47

A Genel Olarak 47

B CMK’da Düzenlenen Adli Kontrol Yükümlülükleri  49

1 Yurt Dışına Çıkamamak 49

2 Hakim Tarafından Belirlenecek Yerlere Düzenli Olarak Belirli

Süreler İçinde Başvurmak  50

3 Hakim Tarafından Belirlenen Mercilerin veya Kişilerin

Çağrılarına ve Kontrol Tedbirlerine Uymak  51

4 Taşıt Kullanmamak ve Sürücü Belgesini Teslim Etmek  52

5 Tedavi veya Muayene Tedbirlerine Tabi Olmak  52

6 Silah Bulunduramamak veya Taşıyamamak  54

7 Hakim Tarafından Belirlenecek Konuttan Dışarı Çıkamamak  55

8 Hakim Tarafından Belirlenecek Yerleşim Bölgesinden

Ayrılamamak 56

9 Hakim Tarafından Belirlenecek Yer veya Bölgelere Gitmemek  57

10 Güvence 58

a Genel Olarak  58

İçindekiler 13

b Önceden Ödetme 60

c Güvencenin İade Edilmesi  61

C ÇKK’da Düzenlenen Yükümlülükler 61

1 Genel Olarak 61

2 Hakim Tarafından Belirlenecek Çevre Sınırlarının Dışına

Çıkamamak  62

3 Hakim Tarafından Belirlenecek Bazı Yerlere Gidememek veya

Ancak Bazı Yerlere Gidebilmek  63

4 Hakim Tarafından Belirlenecek Kişi ve Kuruluşlarla İlişki

Kuramamak 64

İKİNCİ BÖLÜM

ADLİ KONTROLDE KARAR VE KANUN YOLU

I ADLİ KONTROL KORUMA TEDBİRİNİ TALEP EDEBİLECEK KİŞİLER  65

A Genel Olarak  65

B Cumhuriyet Savcısı 66

C Şüpheli  69

D Sanık  70

E Mağdur, Müşteki, Katılan ve Bunların Vekilleri  71

II ADLİ KONTROL KORUMA TEDBİRİNİ VERMEYE YETKİLİ KİŞİLER  72

A Genel Olarak  72

B Soruşturma Evresi 72

C Kovuşturma Evresi  76

III VERİLEN ADLİ KONTROL KARARININ GEREKÇELİ OLMASI  78

IV ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN SÜRESİ VE İZLENMESİ 80

A Adli Kontrol Yükümlülüklerinin Süresi  80

B Adli Kontrol Yükümlülüklerinin İzlenmesi 82

V VERİLEN ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ  84

VI VERİLEN ADLİ KONTROL KARARINA UYMAMANIN YAPTIRIMI  85

VII VERİLEN ADLİ KONTROL KARARININ SONA ERMESİ 88

14 İçindekiler

VIII VERİLEN ADLİ KONTROL KARARI ALTINDA GEÇEN SÜRENİN MAHSUBU 91

A Genel Olarak 91

B Verilen Adli Kontrol Kararı Altında Geçen Sürenin Mahsubu  92

IX ADLİ KONTROLDE KANUN YOLU  94

A Genel Olarak 94

B İtiraza Yetkili Kişiler  98

C İtirazın Süresi, Yapılış Yöntemi ve Etkisi  99

D İtiraz Mercii  101

E İtirazın İncelenmesi Usulü ve Kararları 103

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ADLİ KONTROL TEDBİRİNİN HUKUKA AYKIRI UYGULANMASINDAN

KAYNAKLANAN ZARARIN TAZMİNİ

I GENEL OLARAK 107

II KORUMA TEDBİRLERİNİN HUKUKA AYKIRI UYGULANMASINDAN

KAYNAKLANAN ZARAR  110

A Genel Olarak 110

B Tazminat Nedenleri  111

C Zararın Tazmininin İstemi, İstemin Kabulü ve Karar Verecek Merci 113

III ADLİ KONTROLÜN HUKUKA AYKIRI UYGULANMASINDAN

KAYNAKLANAN ZARARIN TAZMİNİ 114

A Genel Olarak 114

B Yasal Dayanaklar 115

C Zararın Tazmini 117

SONUÇ 121

KAYNAKÇA  125