Alkollü İçkiler Piyasası Satış Düzeni Ve İdari Yaptırımlar

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ................................................................................................ 5

İÇİNDEKİLER .................................................................................. 7

KISALTMALAR ............................................................................. 11

GİRİŞ ................................................................................................ 13

BİRİNCİ BÖLÜM

1. İDARİ YAPTIRIM KAVRAMI VE TÜRLERİ ...................... 15

1.1. YAPTIRIM VE İDARİ YAPTIRIM KAVRAMLARI ....... 15

1.2. İDARİ YAPTIRIMLARIN KAYNAĞI VE AMAÇLARI .. 19

1.3. İDARİ YAPTIRIMLARIN ÖZELLİKLERİ VE CEZA HUKUKU İLE OLAN İLİŞKİSİ ......................................... 22

1.4. İDARİ YAPTIRIMLARIN İDARİ İŞLEM TEORİSİ İÇERİSİNDEKİ YERİ ......................................................... 27

1.5. İDARİ YAPTIRIM TÜRLERİ ............................................ 33

1.5.1. Genel Olarak .............................................................. 33

1.5.2. İdari Para Cezası ........................................................ 35

1.5.2.1. Maktu İdari Para Cezaları ............................. 37

1.5.2.2. Nispi İdari Para Cezaları................................ 38

1.5.2.3. Alt ve Üst Sınırları Belirli İdari Para Cezaları ................................................. 39

1.5.3. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi ............................. 39

1.5.4. Diğer İdari Yaptırımlar ........................................... 43

1.6. İDARİ YAPTIRIMLARA HÂKİM OLAN İLKELER ....... 45

1.6.1. Genel Olarak .............................................................. 45

1.6.2. Kanunilik İlkesi .......................................................... 46

8

1.6.3. Şahsilik İlkesi ............................................................. 50

1.6.4. Ölçülülük İlkesi .......................................................... 53

1.6.5. Tarafsızlık İlkesi ........................................................ 55

1.6.6. Zaman Bakımından Uygulama İlkeleri ...................... 57

1.6.7. Ne Bis In Idem İlkesi ................................................. 60

1.6.8. Usule İlişkin İlkeler .................................................... 62

1.6.8.1. Savunma ....................................................... 62

1.6.8.2. Gerekçe......................................................... 64

1.6.7.3. Karara Karşı Başvurulacak Merciin Gösterilmesi .................................................. 67

1.7. İDARİ YAPTIRIMLARIN ÖZEL GÖRÜNÜMLERİ ......... 69

1.7.1. Teşebbüs .................................................................... 69

1.7.2. İştirak ......................................................................... 71

1.7.3. İçtima ......................................................................... 73

1.7.4. Tekerrür ..................................................................... 75

1.8. İDARİ YAPTIRIM KARARI VERMEYE YETKİLİ MAKAMLAR ...................................................................... 77

1.8.1. İdari Makamlar .......................................................... 77

1.8.2. Yargısal Makamlar .................................................... 78

1.8.2.1. Cumhuriyet Savcısı ........................................ 78

1.8.2.2. Mahkeme ....................................................... 79

İKİNCİ BÖLÜM

2. ALKOLLÜ İÇKİLER PİYASASI VE SATIŞ FAALİYETLERİNDE ÖNGÖRÜLEN KABAHATLER ...... 81

2.1. GENEL OLARAK ALKOLLÜ İÇKİLER PİYASASI ......... 81

2.1.1. Piyasa Arz Edilen Alkollü İçki .............................. 81

9

2.1.2. Alkollü İçkiler Piyasasında Faaliyet Şekilleri ........ 83

2.1.2.1. Üretim ve İthalat .............................................. 84

2.1.2.2. Toptan Satış ................................................... 85

2.1.2.3. Perakende Satış .............................................. 86

2.1.2.4. Açık Alkollü İçki Satışı ................................. 88

2.1.3. Alkollü İçkiler Piyasasında Regülasyon ................. 89

2.1.4. Türk Hukukunda Regülasyona İlişkin Düzenlemeler ve Regülasyonun Alkollü İçkiler Piyasasına Yansıması ....................................................................... 93

2.1.4.1. Satıcıların Ruhsatlandırılması ....................... 93

2.1.4.2. Piyasada Reklam Yasağı ................................ 94

2.2. ALKOLLÜ İÇKİLERİN SATIŞINA İLİŞKİN İHLALLERDEN DOĞAN KABAHATLER ....................... 96

2.2.1. Alkollü İçkilerin Satışına Dair İdari Para Cezası Öngörülen Kabahatler ..................................................... 98

2.2.1.1. Belgesiz Alkollü İçki Satışı .......................... 98

2.2.1.2. İşyeri Dışında Alkollü İçki Satışı ............. 105

2.2.1.3. Alkollü İçkilerin Mesafeli Satışa Konu Edilmesi .................................................... 107

2.2.1.4. Alkollü İçkilerin Reklam ve Tanıtımı ...... 112

2.2.1.5. Alkollü İçki Satışında Yaş Sınırlamalarına Uyulmaması ............................................. 118

2.2.1.6. Yasaklı Saatlerde Alkollü İçki Satışı ....... 122

2.2.1.7. Uyarı Mesajları Bulundurmayan Alkollü İçkilerin Satışı ......................................... 126

2.2.1.8. Dışarıdan Görünürlük ve Yasaklı Yerlerde Alkollü İçki Satışı ..................................... 127

2.2.1.9. Diğer Kabahatler ...................................... 130

2.2.2. Alkollü İçkilerin Mülkiyetinin Kamuya Geçirilmesine Yol Açan Kabahatler ............................................... 131

10

2.2.2.1. Belgesiz Alkollü İçki Satışı ..................... 132

2.2.2.2. İşyeri Dışında Alkollü İçki Satışı ............. 132

2.2.2.3. Uyarı Mesajları Bulundurmayan Alkollü İçkilerin Satışı .......................................... 133

2.2.3. Diğer Yaptırım Türleri ........................................... 134

2.2.3.1. Alkollü İçki Satıcılarının Uyarılması ....... 134

2.2.3.2. Satış Ruhsatlarının İptali .......................... 135

2.2.3.3. Erişimin Engellenmesi ............................. 136

DEĞERLENDİRME ve SONUÇ .................................................. 139

KAYNAKÇA .................................................................................. 143

Elinizdeki bu çalışma Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı kapsa-mında Prof. Dr. Ramazan ÇAĞLAYAN, Prof. Dr. Ali AKYILDIZ ve Dr. Turan ŞAHİN’den oluşan jürinin oybirliği ile kabul ettiği yüksek lisans tezinin mevzuat, literatür ve kararlar nezdinde güncellenmiş ola-rak kitaplaştırılmıştır. Jüri üyesi hocalarıma katkı ve destekleri nede-niyle ayrı ayrı teşekkür ederim.

İnsanların bir arada yoğun bir şekilde yaşamaya başlamasının ardın-dan toplumsal düzenin sağlanması ihtiyacı doğmuştur. Bu ihtiyacı gi-dermek adına da bazı kurallar geliştirilerek düzenin korunması ve ida-mesi amaçlanmıştır. Örf adet kuralları ya da belirli dini kurallar ile top-lumsal düzenin tam olarak korunamadığı ortaya çıktığından daha sıkı kurallar ve bu kurallara bağlı yaptırımları içeren hukuk kuralları insan-lar tarafından geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur.

Kamu düzeninin sağlanmasına yönelik en önemli ve sert diyebile-ceğimiz kurallar ceza hukuku kurallarıdır. Suç niteliğindeki insan dav-ranışlarının önlenmesi ve cezalandırılması adına getirilen bu kurallar sınırlı sayıda ve belirli şartları haiz davranışları kapsamaktadır. Yine bu kuralların yanı sıra suç niteliğinde olmasa da insanların hukuki düzen-lemelere aykırı olan ve kabahat olarak nitelendirilen bazı davranışları-nın da kamu düzenini ve caydırıcılığı sağlamak adına yaptırıma bağlan-ması önemli ihtiyaçlardan biri olmuştur.

Malumları olduğu üzere; kamu düzeni kavramı genel güvenlik, dir-lik ve esenlik, genel sağlık ve genel ahlak kavramlarının tümünü kap-samaktadır. Devlet idaresinin başlıca görevi olan kamu düzeninin sağ-lanması konusunda günümüzde birçok düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemeler ile idareye herhangi bir yargı kararına gerek olmaksızın yaptırım uygulama yetkisi verilmiştir. Kamu düzeninin sağlanması ko-nusunda yasal yetki doğrultusunda idare tarafından birçok alanda yap-tırım uygulanmaktadır.

Özellikle düzenleyici denetleyici kurumların oluşturulmasındaki te-mel amaç görev kapsamına giren sektörün düzenlenmesi ve korunma-sıdır. Hassas sektörler olarak da adlandırabileceğimiz bu faaliyetlerin

düzenlenmesi ihtiyacı da yine kamu düzeninin sağlanması konusunda önemli yere haiz olmaları nedeniyledir. Bu sektörlerden birisi de alkollü içkilerin satışı konusudur. Alkollü içkilerin satış faaliyetlerinin kontrol altına alınması, belirli bir kural ve düzen içerisinde yapılmasına yönelik düzenlemeler kamu düzeninin sağlanması ve özellikle genel sağlığın korunmasına yönelik olarak değerlendirilmektedir.

Alkollü içkilerin satış faaliyetlerinin düzenlenmesi için Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu kurulmuş, sonrasında 2018 yılında çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname ile düzenleme yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığı’na devredilmiştir. Alkollü içkilerin satış piyasası 4733 ve 4250 sayılı Kanunlar ve yönetmelikler ile düzenlenmiş ve faa-liyetlere aykırılık durumları yaptırıma bağlanmıştır.

İki bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde idari yaptırımla-rın genel özellikleri ve hukuk dünyasındaki yeri incelenmiştir. İkinci bölümünde ise alkollü içkilerin satış faaliyetlerine ilişkin düzenlemeler ve uygulanması öngörülen yaptırımlar ele alınmış, konuya ilişkin uy-gulamaya dair karar örneklerine yer verilmiştir.

Çalışmamızın güncellenerek kitaplaştırılması sürecinde katkı ve desteklerini esirgemeyen, her daim yanımda olan, yol gösteren, tecrü-beleriyle yolumuzu aydınlatan kıymetli hocam Prof. Dr. Ender Ethem ATAY’a teşekkür ve şükranlarımı sunarım.

Kitabın basımında emeği geçen YETKİN Basım ve Yayım ve Da-ğıtım A.Ş. sahibi Muharrem Başer başta olmak üzere tüm emeği geçen-lere de ayrıca teşekkür ediyorum.

Dr. Levent ÇAĞLANCI

16 Haziran 2025, Balgat/Ankara.