Vergi Teorisi ve Politikası

Vergi Teorisi ve Politikası

Prof. Dr. Salih TURAN

2020/01 1. Baskı, 507 Sayfa

ISBN 978-975-368-555-9

İÇİNDEKİLER

Birinci Bölüm

TARİHSEL TOPLU BAKIŞ

A VERGİLEMENİN TARİHSEL GELİŞİMİ 1

I İlkçağ  2

II Ortaçağ  9

III Yeniçağ  13

B VERGİLEMENİN VARLIĞINI HAKLI GÖSTERMEYE ÇALIŞAN TEORİLER  15

I Rasyonalist-Ferdiyetçi Devlet Görüşüne Dayanan Teoriler  16

II Organik - Kollektivist Devlet Görüşüne Dayanan Teoriler  20

İkinci Bölüm

VERGİLEMENİN AMAÇLARI

A VERGİ KAVRAMININ TANIMI 23

B VERGİNİN AMAÇLARI  28

I Amaçların Gelişimi 28

II Malî Amaç 37

III Malî Olmayan Amaçlar  40

a Gelirin Yeniden Dağıtımına İlişkin Amaç  40

b Konjonktür Politikasına İlişkin Amaç  41

c Büyüme Politikasına İlişkin Amaç  42

d Diğer Amaçlar  43

Üçüncü Bölüm

VERGİ TEKNİĞİ

A NİTELİĞİ VE ÖNEMİ  47

VERGİ MEVZUATI 48

VERGİ TARİFESİ  59

I Tarifeye İlişkin Temel Kavramlar  59

II Tarife Tipleri  61

X

a Tek Oranlı (Mütenasip) Tarife  61

b Artan Oranlı (Müterakki) Tarife  63

c Tersine Artan Oranlı (Ric’i) Tarife  65

III Tarife Şekilleri 68

a Açık (Dolaysız) Artan Oranlı Vergi Tarifeleri 68

1 Basamak Tarife  70

2 Doğrusal (Lineer) Tarife  73

3 Eğri Tarife 74

b Gizli (Dolaylı) Artan Oranlı Vergi Tarifeleri  78

c Kombine (Bileşik) Tarifeler  81

D VERGİ İDARESİ VE VERGİ DENETİMİ  83

I Vergi Tarhına İlişkin Yöntemler 83

II Vergi Tahsiline İlişkin Yöntemler  89

III Verginin Denetimine İlişkin Önlemler  92

E VERGİ YARGISI 96

Dördüncü Bölüm

VERGİLERİN TASNİFİ

A SÜBJEKTİF - OBJEKTİF VERGİLER TASNİFİ  103

B VERGİLERİN AMAÇLARINA GÖRE TASNİFİ  104

C «DOLAYSIZ» VE «DOLAYLI» VERGİLER TASNİFİ  105

D MÜKELLEFE VE PİYASAYA YÖNELEN VERGİLER TASNİFİ  110

E GELİR, GİDER VE SERVET VERGİLERİ TASNİFİ 116

Beşinci Bölüm

GELİR VERGİLERİ

A GELİR VERGİSİ  121

I Tarihi Gelişimi, Mahiyeti ve Uygulama Şekilleri 121

a Tarihi Gelişimi  121

b Tanım ve Mahiyeti 125

c Temel Şekilleri 128

II Objektif Vergi Mükellefiyeti  130

a Gelir Kavramı  130

b Gelirin Unsurları133

c İstisnalar  136

III Sübjektif Vergi Mükellefiyeti 137

a Mahiyeti ve Türleri  137

b Muaflıklar  138

IV Vergiye Tâbi Gelirin Belirlenmesi 139

V Tarh ve Tahsile İlişkin Sorunlar  142

VI Vergi Tarifesi  147

B Kurumlar Vergisi  149

I Niteliği ve Tarihsel Gelişimi 150

II Varlığını Haklı Kılan Nedenler  152

III Uygulama Şekilleri ve Özel Sorunları 154

Altıncı Bölüm

GİDER VERGİLERİ

A MUAMELE VERGİSİ  158

I Tanımı, Niteliği ve Tarihsel Gelişimi  158

II Türleri ve Uygulama Şekilleri  169

a Gayri Safî Muamele Vergisi  172

1 Yayılı Muamele Vergisi  172

2 Toplu Muamele Vergisi  174

21 İstihsal Vergisi  174

22 Toptan Ticaret Vergisi  175

23 Perakende Ticaret Vergisi 177

b Katma Değer Vergisi  178

1 Tanımı ve Türleri 178

2 Hesaplanma Yöntemleri  180

3 Fayda ve Sakıncaları 184

B Özel Tüketim Vergileri  186

Yedinci Bölüm

SERVET VERGİLERİ

A İÇERİĞİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ 191

VARLIĞINI HAKLI KILAN NEDENLER  194

TÜRLERİ VE UYGULAMA ŞEKİLLERİ  197

I Servetten Alınan Vergiler  200

a Genel Servet Vergisi 200

b Emlâk Vergisi 205

II Servet Transferinden Alınan Vergiler  207

a Veraset ve İntikal Vergisi  207

b Emlâk Alım Vergisi  211

III Servet Artışı Vergileri  211

Sekizinci Bölüm

VERGİLEME İLKELERİ

A A SMITH İLE A WAGNER’İN VERGİLEME İLKELERİ  216

I A Smith’in Vergileme İlkeleri  216

a Vergilemede Eşitlik İlkesi 216

b Belirlilik (Kesinlik) İlkesi  217

c Uygunluk İlkesi 218

d İktisadilik İlkesi  220

II A Wagner’in Vergileme İlkeleri  221

a Maliye Politikasına İlişkin Vergi İlkeleri 221

b İktisadi Vergi İlkeleri 231

c Adaletin Sağlanmasına İlişkin İlkeler  233

d Teknik - İdarî İlkeler 235

H HALLER’İN VERGİLEME İLKELERİ  236

FAYDALANMA İLKESİ 239

I Faydalanma Kavramının Türleri  239

II Faydalanma İlkesinin Uygulanma Olanakları  240

D İKTİDAR İLKESİ  244

I Ödeme Gücüne Göre Vergileme Yaklaşımı  244

II Ödeme Gücünün Göstergeleri  250

III Vergi Yükünün Ölçülmesi 252

a Vergi Tarifesi ve Ödeme Gücü  252

b Ödeme Gücü ve Gelir Dağılımı  255

Dokuzuncu Bölüm

VERGİLEMENİN GELİR DAĞILIMINA

İLİŞKİN ETKİLERİ

A GELİR DAĞILIMINI DENKLEŞTİRME AMACI  257

I Gelirin Yeniden Dağıtılmasını Haklı Kılan Siyasal ve İktisadi Nedenler  257

II Gelir Dağılımının Türleri 259

III Gelir ve Servet Dağılımı Arasındaki İlişki  260

IV Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkilerin Ölçülmesi  261

B VERGİLERİN GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 263

I Yükümlülerin Vergilemeye Uyum Olanakları 264

a Toplu Bakış 264

b Vergiden Kaçınma Yoluyla İntibak 267

c Vergiyi Yansıtma Yoluyla İntibak 276

1 Yansımanın Tanımı, Önemi ve Temel Şekilleri  277

2 Yansımayı Belirleyen Mikro ve Makro Ekonomik Faktörler  282

21 Yansımayı Belirleyen Mikro Ekonomik Faktörler  285

22 Yansımayı Belirleyen Makro Ekonomik Faktörler  287

3 Miktar ve Değer Üzerinden Alınan Tüketim Vergilerinin Yansıması  290

4 Kâr Üzerinden Alınan Vergilerin Yansıması 299

d Verginin «Yerleşmesi» Olayına Uyum 304

e Vergilerin Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri  306

1 Toplu Bakış 306

2 Çeşitli Vergilerin Kişisel Gelir Dağılımı Üzerindeki Etkileri 307

21 Gelir Vergisi 307

22 Kurumlar Vergisi  310

23 Gider Vergileri  310

24 Servet Vergileri  311

3 Ampirik Araştırmalar 311

Onuncu Bölüm

VERGİLEMENİN KONJONKTÜREL İSTİKRARA İLİŞKİN ETKİSİ

A VERGİLEME VE KONJONKTÜR  317

I Konjonktürün Vergi Gelirleri ve Vergi Türleri Üzerindeki Etkisi 319

a Toplu Bakış 319

b Vergilerin Konjonktürel Esnekliği 321

1 Gelir Vergileri 321

2 Gider Vergileri 323

3 Servet Vergileri 324

II Vergilerin Konjonktür Üzerindeki Etkileri 325

a Gelir ve Giderlerin Çarpan Etkilerine Toplu Bakış  325

b Vergi Çarpanı  332

c Denk Bütçe Çarpanı 333

III Genişleme ve Daralma Politikası Aracı Olarak Vergiler  336

a Genişleme Politikası Aracı Olarak Vergiler  336

1 Gelir Vergileri 337

2 Gider Vergileri 340

b Daralma Politikası Aracı Olarak Vergiler 341

B VERGİLEME VE STAGFLASYON 344

I Stagflasyonun Tanımı, Ortaya Çıkması ve Gelişimi 345

II Stagflasyonun Açıklanmasına İlişkin Yaklaşımlar  348

a Yapısal İşsizlik ve Enflasyon  349

b Emek Piyasası ve Stagflasyon  350

c Eksik Rekabet ve Stagflasyon 352

d Gelir Bölüşümü Mücadelesi ve Stagflasyon353

e Moneterist Yaklaşım ve Stagflasyon  353

f Dış İktisadi Faktörler ve Stagflasyon  357

III Stagflasyonun Önlenmesine İlişkin Yaklaşımlar 358

a Ücret ve Fiyat Kontrolleri  359

b Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler 360

c Stagflasyon ile Mücadelede Para ve Maliye Politikalarına

İlişkin Araçların Optimal Bileşimi 363

C VERGİ POLİTİKASININ KONJONKTÜREL ETKİLERİNİ DEĞERLENDİRMEYE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR  366

I Geleneksel Finansman Bakiyesi Yaklaşımı  368

II Tam İstihdam Bütçe Fazlası Yaklaşımı  371

III Konjonktür Açısından «Nötr» Bütçe Yaklaşımı 372

Onbirinci Bölüm

VERGİLEMENİN İKTİSADİ BÜYÜMEYE ETKİSİ

A VERGİLEME VE İKTİSADİ BÜYÜME  374

VERGİLERİN İŞGÜCÜ ARZI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ  376

VERGİLERİN SERMAYE BİRİKİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ  383

I Vergilerin Gönüllü Tasarruflar Üzerindeki Etkileri 383

II Vergilerin Yatırım Yapma ve Risk Alma Eğilimi Üzerindeki Etkileri  386

D VERGİLEMENİN TEKNOLOJİK GELİŞME ÜZERİNDEKİ

ETKİLERİ  388

Onikinci Bölüm

RASYONEL VERGİ SİSTEMLERİ VE VERGİ REFORMLARI

A RASYONEL VERGİ SİSTEMLERİ  389

I Rasyonel Vergi Sistemi Kavramının Kapsamı ve Anlamı 389

II Rasyonel Bir Vergi Sisteminin Kriterleri  395

III Rasyonel Vergi Sistemini Belirleme Yönünde Yapılan Başlıca

Çalışmalar  409

a Eski Deneyler 409

b Yeni Deneyler 411

B VERGİ YASALARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER VE VERGİ REFORMLARI  414

I Vergi Yasalarında Yapılan Değişikliklerin Başlıca Nedenleri  414

a Yeni vergilerin konulmasına ilişkin başlıca motifler  415

b Mevcut vergilerin kaldırılmasına ilişkin motifler  416

c Mevcut vergilerde yapılan değişikliklerin başlıca motifleri  416

II Vergi Reformu Yaklaşımları  417

Onüçüncü Bölüm

ULUSLARARASI VERGİ SORUNLARI

A İÇERİĞİ VE ÖNEMİ  420

B VERGİLERİN AHENKLEŞTİRİLMESİ  422

I Dolaylı Vergilerin Ahenkleştirilmesi 422

a Muamele Vergilerinin Ahenkleştirilmesi 423

1 Vergileme ile Uluslararası Rekabet Koşulları Arasındaki

İlişkiler  423

2 Muamele Vergilerinin Uluslararası Rekabet Üzerindeki

Etkilerinin Teorik Analizi 426

21 Aynı Muamele Vergisi Sistemleri  426

211 Vergi Yükleyici Etkisi Eşit Muamele Vergisi Sistemleri  427

212 Vergi Yükleyici Etkisi Farklı Muamele Vergisi Sistemleri  428

22 Farklı Muamele Vergisi Sistemleri  430

3 Farklı Muamele Vergisi Sistemlerinin Uluslararası Rekabet Eşitliğini Bozucu Etkilerinin Giderilmesine İlişkin Önlemler  433

31 Otomatik Denkleştirici Önlemler 433

32 Varış Ülkesi Prensibi  435

33 Muamele Vergilerini Ahenkleştirme Zorunluluğu 439

331 Ahenkleştirme Kavramının Anlamı  439

332 Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşmasının Vergilerin Ahenkleştirilmesi ile İlgili Hükümleri 441

333  Literatürde Muamele Vergilerinin

Ahenkleştirilmesine İlişkin Bilimsel Tartışmaların Evrimi  442

334  Avrupa Ekonomik Topluluğu Organlarının Muamele Vergilerinin Ahenkleştirilmesi ile İlgili Çalışmaları

ve Ortak Katma Değer Vergisi 456

II Dolaysız Vergilerin Ahenkleştirilmesi  467

Bibliyografya  473