Bir İştirak Şekli Olarak Yardım Etme (Asli Fail - Yardım Eden Ayrımı)

Bir İştirak Şekli Olarak Yardım Etme (Asli Fail - Yardım Eden Ayrımı)

Dr. Öğr. Üyesi Ömer ÇELEN

2020/07 1. Baskı, 486 Sayfa

ISBN 978-625-708-866-4

Öğretim üyeliğinde doktora çıraklık, doçentlik ise kalfalık anlamına gelir. Araştırma görevlileri doktora yapar. Hoca adayı, etrafında ne kadar yetişkin arkadaşı ve hocası varsa onlardan istifade eder. Kendisinin yetişmesinde içinde bulunduğu ortamın büyük önemi olur. Bu aşamada aday hukukun genel ilkelerini, çalıştığı alanın diğer dallarla bağlantısını, çalıştığı alanın genel ilkelerini öğrenir. Eğer doktora teziyle ilgilenen bir hocası varsa aday için büyük bir şans olur. Çünkü ilgilenen hocasından olağanüstü derecede yararlanır ve bir tezin nasıl yazılacağını öğrenir. Dr. Ömer ÇELEN çalıştığı fakültenin yeni kurulması nedeniyle böyle bir şanstan mahrum idi. Şansı doktora yaparken aynı zamanda kendisinin yetişmesine katkısı olan Ceza Hukuku dersini vermesi idi.

Dr. Ömer ÇELEN o zaman yeni kurulan Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinde bir taraftan ders verdi, diğer taraftan “Bir İştirak Şekli olarak Yardım Etme (Asıl Fail Yardım Eden Ayrımı)” konulu üç bölümden ibaret elinizdeki çalışmayı Yargıtay kararlarını da gözönüne alarak hazırladı. Yazımda Almanca ve Türkçe kaynaklardan yararlandı. İfadesi açık ve anlaşılır niteliktedir. İştirakte yardım etme konusunu komple ve eksiksiz bir şekilde inceledi. Böylece bilim insanı olacak nitelikte olduğunu kanıtladı.

Şunu da belirtmeliyim ki, gelişmekte olan üniversitelere yardım kapsamında Kayseri’ye derse gittiğimde beş yıl boyunca akşamları kendi özel aracıyla beni karşıladı, misafirhaneye yerleştirdi, dersten sonra da otogara bıraktı. Bu fedakarlığı ders vermeye gittiğim başka üniversitelerde görmedim. Ömer’in bu hareketi aynı zamanda üniversitesine bir hizmet idi.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

TAKDİM ve TEŞEKKÜR  9

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR 19

GİRİŞ 23

BİRİNCİ BÖLÜM

TARİHİ GELİŞİM,

İŞTİRAKİN CEZALANDIRILMASININ TEMELİ,

İŞTİRAK EDENLERİN SORUMLULUĞUNA

İLİŞKİN SİSTEMLER

§1 Tarihi Gelişim29

I Roma Hukuku’nda  29

II Cermen Hukuku’nda  32

III İtalyan Hukuku’nda 35

IV İslam Hukuku’nda  38

1) Asli İştirak  38

2) Fer’an İştirak 40

3) Değerlendirme  41

V Türk Hukuku’nda 45

1) Osmanlı Hukuku  45

2) Cumhuriyet Dönemi 47

A) 765 Sayılı TCK’da 47

B) 5237 Sayılı TCK’da 50

§2 İştirakin Cezalandırılmasının Temeli 57

I Teoriler 58

1) Kusura İştirak Teorisi (Schuldteilnahmetheorie) 58

2) Başkasının Haksızlığıyla Dayanışma (Die Solidarisierung mit fremden

Unrecht)  62

14 İçindekiler

3) Neden Olma Teorisi (Verursachungstheorie)  65

A) Saf Neden Olma Teorisi (Die reine Verursachungstheorie)  66

B) Bağımlılığı Esas Alan Neden Olma Teorisi (Die

akzessorietätsorientierte Verursachungstheorie) 71

II Değerlendirme 76

§3 İştirak Edenlerin Sorumluluğuna İlişkin Sistemler 81

I Eşitlik Sistemi 83

II İkilik Sistemi 86

III Cezanın Faile Göre Tespiti  89

IV Değerlendirme 91

İKİNCİ BÖLÜM

İŞTİRAK, BAĞLILIK KURALI,

YARDIM ETME – FAİLLİK VE AZMETTİRME AYRIMI

§1 İştirak  97

I Genel Olarak 97

II İştirakin Türleri  98

1) Faillik  98

A) Müşterek Faillik  99

B) Dolaylı Faillik 102

2) Şeriklik 105

A) Azmettirme  106

B) Yardım Etme 108

§2 Özel Durum – Zorunlu İştirak

(notwendige Teilnahme/concursus necessarius)  113

I Karşılaşma Suçları (Begegnungsdelikte)  125

II Birleşme Suçları (Konvergenzdelikte)  128

§3 Bağlılık Kuralı  131

I İştirakin Bağlılığı 131

II TCK’da Bağlılık Kuralı  138

İçindekiler 15

§4 Faillik ve Yardım Etme Ayrımı149

I Faillik kavramı  151

II İştirak İlişkisi Noktasında Savunulan Teoriler 157

1) Hâkimiyet (Fiil Hâkimiyeti) Teorisinden Önceki Teoriler 159

A) Objektif Teoriler  159

a) Şekli (Biçimsel) Objektif Teori

(Die formell–objektive Theorie) 161

b) Maddi Objektif Teori (Die materiell–objektive Theorie) 165

aa) Zorunluluk Teorisi (Notwendigkeitstheorie)  166

bb) Eşzaman Teorisi – Fiilden Önce ve Fiil Sırasında Birlikte

Etkide Bulunma Öğretisi (Gleichzeitigkeitstheroie) 168

cc) Fiziksel ve Psişik Yardımın Nedenselliği  170

dd) Failin Üstünlüğü Öğretisi – Üstünlük Teorisi

(Die Lehre von der Überordnung des Täters –

Überordnungstheorie) 173

B) Sübjektif Teoriler  175

a) Kast Teorileri 175

b) Menfaat Teorileri  179

C) Karma Teori  181

2) Hâkimiyet (Fiil Hâkimiyeti) Teorisi (Tatherrschaftstheorie)  183

A) Hareket Hâkimiyeti – Fonksiyonel Hâkimiyet 186

B) İrade Hâkimiyeti  196

III Türk Hukuku’nda Durum 203

IV Değerlendirme 215

1) Teorilerin Değerlendirilmesi 215

2) Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi  221

§5 Yardım Etme – Azmettirme Ayrımı 237

§6 İştirak Halinin Suç Tipinde Unsur Olarak Düzenlenmesi247

16 İçindekiler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YARDIM ETME

§1 Genel Olarak  255

§2 Yardımdan Dolayı Sorumluluğun Şartları  259

I Objektif Şartlar  259

1) Failin Kasıtlı ve Hukuka Aykırı Bir Fiilinin Varlığı 259

2) Yardım Etme Hareketinin Varlığı 271

A) Genel Olarak 271

B) İhmali Hareketle Yardım Etme  275

C) İcrai Hareketle Yardım 279

a) Maddi (Fiziksel) Yardım 279

aa) Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak

Suretiyle Maddi Yardım 279

bb) Suçun İcrasını Kolaylaştırmak Suretiyle Maddi Yardım  283

b) Manevi (Psişik) Yardım  291

aa) Suç İşlenmesini Teşvik Etme Yoluyla Manevi Yardım 292

bb) Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirme Yoluyla Manevi

Yardım  297

cc) Suç İşlendikten Sonra Yardım Vaadi Yoluyla Manevi

Yardım  300

dd) Suçun Nasıl İşleneceği Hususunda Yol Gösterme

Suretiyle Manevi Yardım  307

D) Başkasının İştirak Hareketine Katkı Suretiyle Yardım

Hareketi – Zincirleme Yardım (Kettenbeihilfe) 310

E) Birden Fazla Yardım Hareketinin Bir Arada Bulunması  320

3) Yardım Etme Hareketinin Nedenselliği  323

II Sübjektif Şart – Kastın Varlığı 330

III Yardım Etme Anı 342

§3 Özel Durum: Nötr Yardım  349

§4 Nitelikli Hallerin Geçişi  353

İçindekiler 17

§5 Teşebbüs – Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık361

I Teşebbüs – Gönüllü Vazgeçme  361

II Etkin Pişmanlık 372

§6 Bazı Suç Tiplerinde Yardım Etme 377

I İhmali Suçlara Yardım Etme 377

II Özgü Suçlara Yardım Etme 381

III Taksirli Suçlara Yardım Etme 388

IV Neticesi Sebebiyle Ağırlaşan Suçlara Yardım Etme 395

V Zincirleme Suçlara Yardım Etme  400

VI Kesintisiz Suçlara Yardım Etme  403

VII Çok Failli ve Örgütlü Suçlara Yardım Etme 409

VIII Kabahatlere Yardım Etme  414

IX Suç Tipinde Yer Alan Yardım Etme 418

§7 Yardım Etmenin Diğer Kurumlarla Olan İlişkisi423

I Hukuka Uygunluk Nedenleri  423

II Kusurluluk  429

III Hata  434

IV Objektif Cezalandırılabilme Şartları  444

V Şikâyet ve Vazgeçme 446

§8 Muhakeme ve Yaptırım449

I Muhakeme 449

II Yaptırım  458

SONUÇ 465

KAYNAKÇA 475