Sorumluluk hukukunun şüphesiz en problemli alanlarından biri, manevî zarar ve bu zararın giderilmesi meselesidir. Zararın, fark teorisi çerçevesinde ve mal varlığı zemininde açıklanmaya çalışıldığı hukukî yapı içerisinde manevî zarar, her zaman tereddütle yaklaşılan, belirsiz ve tehlikeli bir kavram olarak kenarda kalmış, sistematik açıdan maddî zararla birlikte anılmasına rağmen, tanımı üzerinde dahi görüş birliği sağlanamadığından, kapsamı da gerektiği gibi ortaya konulamamıştır. Hukukun koruması gereken değerlerin mal varlığı değerlerinden ibaret olmadığı açıktır. Bununla birlikte, mal varlığı dışında kalan değerler olarak da anılan kişilik değerleri, mal varlığı değerleri gibi kolaylıkla sınıflandırılamaz ve ölçülemezler. Bu sebeple, kişilik hakkının ihlâli sonucunda kişilik değerlerinde meydana gelen eksilmenin tespiti, son derece güçtür. Bu güçlük, manevî zararın tamamıyla subjektif bir bakış açısıyla ele alınarak, kişilik hakkı ihlâl edilen kimse üzerinden tanımlanmasına ve temel unsurunu, kişilik hakkı ihlâl edilenin bu ihlâl sonucunda duyduğu acı ve elemin oluşturduğunun kabulüne yol açmıştır. Bir kimsenin yaşadığı acı ve elemin kısmen de olsa dış dünyadan gözlenebilir oluşu dolayısıyla, bu şekilde zararın varlığının ve miktarının belirlenmesinin kolaylaştırılmış olduğu söylenebilirse de, esasen bu çözüm yolunun benimsenmesi, manevî zararın subjektif değerlendirmelere bağlanmasından ve görülebilir olana indirgenmesinden başka bir şey değildir. Oysa manevî zararın varlığının ve miktarının belirlenmesinde subjektif durumların ve değer yargılarının esas alınması, özellikle manevî zararın giderilmesi noktasında, genellik ve eşitlik ilkelerine uygun, âdil sonuçlara varılmasını zorlaştırmaktadır. Doçentlik takdim tezi olarak hazırlanan bu çalışma, manevî zarar kavramının ele alınışında bir bakış açısı değişikliğinin zorunlu olduğu ve manevî tazminatın da bu farklı, objektif bakış açısıyla değerlendirilmesi gerektiği kanaatinden hareketle kaleme alınmıştır. (Önsöz'den)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 17

GİRİŞ
KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ, SINIRLANDIRILMASI, TERİM VE MUKAYESELİ HUKUKTA MANEVÎ TAZMİNAT

§ 1- KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ VE SINIRLANDIRILMASI 21
I- KONUNUN TAKDİMİ 21
II- KONUNUN ÖNEMİ 23
III- KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 24
§ 2- TERİM 26

§ 3- MUKAYESELİ HUKUKTA MANEVÎ TAZMİNAT 28
I- ROMA VE CERMEN HUKUKUNDA 28
II- PANDEKT HUKUKUNDA 32
III- ALMAN HUKUKUNDA 33
A- PRUSYA 33
B- SAKSONYA 34
C- ALMANYA 34
IV- COMMON LAW SİSTEMİNDE 37
V- İSVİÇRE HUKUKUNDA 40
VI- TÜRK HUKUKUNDA 42

BİRİNCİ BÖLÜM
ZARAR KAVRAMI, ZARARIN TÜRLERİ, GİDERİLMESİ GEREKLİLİĞİ, MANEVÎ ZARAR VE MANEVÎ ZARARIN GİDERİLEBİLİRLİĞİ

§ 4- ZARAR KAVRAMI VE ZARARIN TÜRLERİ 47
I- ZARAR KAVRAMI 47
A- ZARARIN TANIMLANMASI 47
B- ZARAR TEORİLERİ 51
1- Fark Teorisi 51
2- Tabii Zarar Teorisi 53
3- Objektif Zarar Teorisi 54
4- Normatif Zarar Teorisi 55
5- Teorilerin Değerlendirilmesi 60
II- ZARARIN TÜRLERİ 63
A- MADDÎ ZARAR - MANEVÎ ZARAR 63
1- Maddî Zarar 64
2- Manevî Zarar 66
B- KİŞİYE VERİLEN ZARAR - ŞEYE VERİLEN ZARAR - DİĞER ZARARLAR 68
1- Kişiye Verilen Zarar 69
2- Şeye Verilen Zarar 69
3- Diğer Zararlar 70
C- MEVCUT ZARAR - MÜSTAKBEL ZARAR - MUHTEMEL ZARAR 70
1- Mevcut Zarar 71
2- Müstakbel Zarar 71
3- Muhtemel Zarar 71
D- MÜSPET ZARAR - MENFÎ ZARAR 72
1- Müspet Zarar 72
2- Menfî Zarar 73
E- DOĞRUDAN ZARAR - DOLAYLI ZARAR 74
1- Doğrudan Zarar 74
2- Dolaylı Zarar 75
F- DOĞRUDAN DOĞRUYA UĞRANAN ZARAR - YANSIMA ZARAR 76
1- Doğrudan Doğruya Uğranan Zarar 76
2- Yansıma Zarar 76
G- DUYGU ZARARI - ŞOK ZARARI 81
1- Duygu Zararı 82
2- Şok Zararı 83
H- CULPA IN CONTRAHENDO ZARARI 86

§ 5- ZARARIN GİDERİLMESİ GEREKLİLİĞİ VE TAZMİNAT 88
I- ZARARIN GİDERİLMESİ GEREKLİLİĞİ 88
A- KURAL: ZARARIN ZARAR GÖREN ÜZERİNDE KALMASI 88
B- ZARAR GÖRENİN ZARARININ GİDERİLMESİ 89
II- TAZMİNAT 90
A- TAZMİNATIN AMACI 91
B- TAZMİNATIN TÜRLERİ 93
1- Aynen Tazmin - Nakden Tazmin 93
2- Sermaye Şeklinde Tazmin - İrat Şeklinde Tazmin 95
C- TAZMİNATIN ÖLÇÜSÜ: ZENGİNLEŞME YASAĞI 96

§ 6- MANEVÎ ZARAR 99
I- MANEVÎ ZARARIN NİTELİĞİNE İLİŞKİN TEORİLER 99
A- SUBJEKTİF MANEVÎ ZARAR TEORİSİ 99
1- Subjektif Manevî Zarar Teorisinin Esasları 99
2- Subjektif Manevî Zarar Teorisine Yöneltilen Eleştiriler 101
B- OBJEKTİF MANEVÎ ZARAR TEORİSİ 103
1- Objektif Manevî Zarar Teorisinin Esasları 103
2- Objektif Manevî Zarar Teorisine Yöneltilen Eleştiriler 106
C- KARMA TEORİ 107
1- Karma Teorinin Esasları 107
2- Karma Teoriye Yöneltilen Eleştiriler 108
D- MANEVÎ ZARAR TEORİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 108
II- MANEVÎ ZARARIN TANIMI VE UNSURLARI 111
A- MANEVÎ ZARARIN TANIMI 111
B- MANEVÎ ZARARIN UNSURLARI 112
1- Kişi Varlığı 112
2- Kişi Varlığında Bir Eksilme Meydana Gelmesi 113
3- Kişi Varlığındaki Eksilmenin İrade Dışında Meydana Gelmesi 113

§ 7- MANEVÎ ZARARIN GİDERİLEBİLİRLİĞİ 114
I- MANEVÎ ZARARIN ÖLÇÜLEMEZ VE MUKAYESE EDİLEMEZ NİTELİĞİ 114
II- MANEVÎ ZARARIN GİDERİLMESİ: MANEVÎ TAZMİNAT 116

İKİNCİ BÖLÜM
MANEVÎ TAZMİNATIN HUKUKÎ NİTELİĞİ, FONKSİYONU VE ŞARTLARI

§ 8- MANEVÎ TAZMİNATIN HUKUKÎ NİTELİĞİ 119
I- MANEVİ TAZMİNATIN HUKUKÎ NİTELİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER 119
A- CEZA GÖRÜŞÜ 119
B- ÖZEL HUKUK YAPTIRIMI GÖRÜŞÜ 121
C- KENDİNE ÖZGÜ YAPTIRIM GÖRÜŞÜ 121
II- GÖRÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 123

§ 9- MANEVÎ TAZMİNATIN FONKSİYONU 125
I- MANEVÎ TAZMİNATIN FONKSİYONUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER 125
A- TELÂFİ GÖRÜŞÜ 125
B- TATMİN GÖRÜŞÜ 127
C- ÖNLEME VE CAYDIRMA GÖRÜŞÜ 130
D- ÖZEL HUKUK CEZASI GÖRÜŞÜ 132
E- DENKLEŞTİRME GÖRÜŞÜ 133
II- GÖRÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 136

§ 10- MANEVÎ TAZMİNATIN ŞARTLARI 142
I- GENEL OLARAK 142
II- HUKUKA AYKIRI FİİL 143
A- FİİL VE HUKUKA AYKIRILIK 143
1- Fiil 143
2- Hukuka Aykırılık 144
a) Hukuka Aykırılık Kavramı 144
b) Hukuka Uygunluk Sebepleri 148
aa) Zarar Görenin Rızası 149
bb) Kamu Hukukuna Dayanan Bir Yetkinin Kullanılması 152
cc) Özel Hukuka Dayanan Bir Yetkinin Kullanılması 153
dd) Üstün Kamu Yararı veya Üstün Özel Yararın Varlığı 153
ee) Haklı Savunma 155
ff) Kişinin Hakkını Kendi Gücüyle Koruması 157
gg) Zorunluluk Hali 159
B- MANEVÎ TAZMİNAT BAKIMINDAN HUKUKA AYKIRI FİİL: KİŞİLİK HAKKININ İHLÂLİ 160
1- Kişilik Hakkı 161
a) Kişilik Hakkı Kavramı 161
b) Kişilik Hakkının Nitelikleri 165
aa- Kişilik Hakkı Kişi Varlığı Haklarındandır 166
bb- Kişilik Hakkı Mutlak Haktır 166
cc- Kişilik Hakkı Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklardandır 167
dd- Kişilik Hakkı Tekelcidir 170
c) Kişilik Hakkının Kapsamı 170
aa- Genel Olarak 170
bb- Hayat, Sağlık ve Beden Bütünlüğü 174
cc- Şeref ve Haysiyet 177
dd- Özel Hayat ve Sır Çevresi 179
ee- Resim ve Ses 183
ff- Meslekî ve İktisadî Değerler 185
gg- Cinsel Bütünlük 186
hh- Faaliyet Özgürlüğü 187
ıı- Diğer Kişilik Değerleri 188
2- Kişilik Hakkının İhlâli Niteliği Taşıyan Hâller 190
a) Genel Olarak Kişilik Hakkının İhlâli Kavramı 190
b) Kişilik Hakkı İhlâllerini Düzenleyen Genel Hükümler 194
c) Kişilik Hakkı İhlâllerini Düzenleyen Özel Hükümler 197
aa- Ad Üzerindeki Hakkın İhlâli 197
bb- Nişanın Bozulmasında Kişilik Hakkı İhlâli 199
cc- Evlenmenin Butlanı ve Boşanmada Kişilik Hakkı İhlâli 203 İhlâli
dd- Ahlâka Aykırı Fiil ile Kişilik Hakkı İhlâli 207
ee- Beden Bütünlüğünün Zedelenmesiyle Kişilik Hakkı İhlâli 209 İhlâli
ff- Ağır Beden Zararı veya Ölüm Hâlinde Yakınların Kişilik Hakkının İhlâli 215
gg- Sözleşmeye Aykırı Fiil ile Kişilik Hakkı İhlâli 224
III- KUSUR 233
A- GENEL OLARAK 233
B- MANEVÎ TAZMİNAT BAKIMINDAN KUSURUN FONKSİYONU VE DERECESİ 234
1- Kusurun Fonksiyonu 234
2- Kusurun Derecesi 236
C- KUSURSUZ SORUMLULUK HÂLLERİNDE MANEVÎ TAZMİNAT 237
IV- MANEVÎ ZARAR 241
V- İLLİYET BAĞI 246

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİ, MANEVÎ TAZMİNATIN TAKDİRİ VE MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN SÜRE BAKIMINDAN SINIRLANDIRILMASI

§ 11. MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİ 251
I- MANEVÎ TAZMİNAT TALEP ETME HAKKINA SAHİP OLANLAR 251
A- ZARAR GÖREN 251
B- AYIRT ETME GÜCÜ BULUNMAYANLARIN DURUMU 255
C- ÖLENİN VEYA AĞIR BEDEN ZARARINA UĞRAYANIN YAKINLARI 258
D- TÜZEL KİŞİLERİN DURUMU 260
II- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN ÖZELLİKLERİ 264
A- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN DEVRİ 264
B- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN MİRASÇILARA GEÇMESİ 267
C- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN HACZİ 271
D- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN TAKAS EDİLMESİ 273
E- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN KISMÎ DAVA ve BELİRSİZ ALACAK DAVASI İLE İLERİ SÜRÜLMESİ 277

§ 12- MANEVÎ TAZMİNATIN TAKDİRİ 282
I- MANEVÎ TAZMİNATIN ŞEKLİ 285
A- MANEVÎ ZARARIN PARA İLE GİDERİLMESİ 285
1- Sermaye Şeklinde Manevî Tazminat 286
2- İrat Şeklinde Manevî Tazminat 286
B- MANEVÎ ZARARIN PARA DIŞINDA BİR VASITA İLE GİDERİLMESİ 288
1- Genel Olarak 288
2- Düzeltmenin veya Kararın Üçüncü Kişilere Bildirilmesi ya da Yayımlanması 292
3- Kınama Kararı ve Yayımlanması 295
4- Üçüncü Kişiye Ödeme Yapılması 297
5- Sembolik Bir Miktar Para Ödenmesine Hükmedilmesi 299
6- Cevap ve Düzeltme Hakkının Kullanılması 301
C- MANEVÎ ZARARIN KARMA BİÇİMDE GİDERİLMESİ 303
II- MANEVÎ TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİ 305
A- MANEVÎ TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİNDE YÖNTEM 306
1- Manevî Tazminat Tabloları ve Emsâl Mahkeme Kararları 306
2- Manevî Tazminat Tarifeleri 309
3- Klasik Yöntem 310
4- İki Aşamalı Yöntem 311
5- Türk Hukukunda Manevî Tazminatın Belirlenmesi Yöntemi 313
B- MANEVÎ TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENMESİNDE DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR 316
1- Manevî Zararın Objektif Ağırlığı 318
2- Zarar Görenin Durumu 319
a) Zarar Görenin Kusuru 320
b) Zarar Görenin Yaşı 321
c) Zarar Görenin İktisadî Durumu 322
d) Zarar Görenin Mesleği ve Sosyal Konumu 325
e) Zarar Görenin Rızası 326
f) Zarar Görenin Bünyevî Yatkınlığı 327
g) Zarar Görenin Bağımsız Hareket Özgürlüğünü Kaybetmesi 328
3- Zarar Verenin Durumu 328
a) Zarar Verenin Kusuru 329
b) Zarar Verenin İktisadî Durumu 330
4- Maddî Tazminata Hükmedilmiş Olması 332
5- Paranın Satın Alma Gücü 333
6- Tarafların Kişisel İlişkileri 334
7- Zararın Hatır İşleri veya Zarar Görene Yardım Sırasında Meydana Gelmiş Olması 335
C- MANEVÎ TAZMİNAT MİKTARININ BELİRLENME TARİHİ VE FAİZ 337
1- Manevî Tazminat Miktarının Belirlenme Tarihi 337
2- Manevî Tazminat Faizi 337
D- MANEVÎ TAZMİNAT MİKTARININ ZARARLA SINIRLI OLMASI ESASI ve ZARARI AŞAN TAZMİNAT (CEZALANDIRICI TAZMİNAT) 339
1- Manevî Tazminat Miktarının Zararla Sınırlı Olması Esası 339
2- Zararı Aşan Tazminat (Cezalandırıcı Tazminat) 341
a) Genel Olarak 341
b) İngiliz ve Amerikan Hukukunda Cezalandırıcı Tazminat 344
c) Kıta Avrupası Hukukunda Cezalandırıcı Tazminat 346
d) Türk Hukukunda Cezalandırıcı Tazminat 348
e) Manevî Tazminatın Cezalandırıcı Tazminat Olarak Nitelendirilmesi 350 Nitelendirilmesi

§13- MANEVÎ TAZMİNAT TALEBİNİN SÜRE BAKIMINDAN SINIRLANDIRILMASI 353

SONUÇ 357

KAYNAKÇA 369

KAYNAKÇA*

Abik, Yıldız : "Normun Koruma Amacı Teorisi", AÜHFD 2010, C. 59, S. 3, 345-448.

Acabey, Mehmet Beşir : "Basın Özgürlüğü ve Bu Özgürlüğün Bir Sınırı Olarak Kişilik Hakkı", YÜED 2013, S. 8, 1-54.

Ady, Johannes : Ersatzansprüche wegen immaterieller Einbußen, Tübingen 2004.

Aebi-Müller, Regina E. : Art. 28, Personen- und Familienrecht inkl. Kindes- und Erwachsenenschutzrecht Art. 1-456 ZGB Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (ZGB- Band 1) Breitschmid, Peter/Rumo-Jungo, Alexandra (Hrsgbr), Zürich 2012 (ZGB- Band 1).

Aebi-Müller, Regina E. : "Die 'Persönlichkeit' im Sinne von Art. 28 ZGB", Privatrecht im Spannungsfeld zwischen gesellschaftlichem Wandel und ethischer Verantwortung, Festschrift für Heinz Hausheer zum 65. Geburtstag Beiträge zum Familienrecht, Erbrecht, Persönlichkeitsrecht, Haftpflichtrecht, Medizinalrecht und allgemeinen Privatrecht, Bern 2002, 97-116 ("Persönlichkeit").

Ağacıkoğlu, Nejat : "Manevî Zararların Tazmini", ABD 1974, S. 5, 928-935.

Akdemir, Pınar : Kişilik Haklarının İhlâlinden Elde Edilen Kazancın İadesi, İstanbul 2014.

Akgül, Aydın : "Kişisel Verilerin Korunmasında Yeni Bir Hak: Unutulma Hakkı ve AB Adalet Divanı'nın Google Kararı", TBBD 2016 (116), 11-38.

Akıncı, Şahin : Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukukî Sonuçlar, Ankara 1996 (Organ-Doku Nakli).

Akıncı, Şahin : Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, 2015 Konya (Borçlar Hukuku).

Akıntürk, Turgut/

Ateş, Derya : Türk Medenî Hukuku İkinci Cilt Aile Hukuku, İstanbul 2016.

Akikol, Anil : "Genugtuungsanspruch der juristischen Person Zugleich eine Besprechung von BGE 138 III 337", HAVE 2012, 406-414 ("Genugtuungsanspruch").

Akikol, Anil : "Persönlichkeitsschutz (ZGB/UWG) und Datenschutz-Protection de la personnalite (CC/LCD) et protection des donnees", Medialex 2012, 168-170 ("Persönlichkeitsschutz").

Akil, Cenk : Kısmî Dava, Ankara 2013.

Akipek, Jale/

Akıntürk, Turgut/

Ateş, Derya : Türk Medenî Hukuku Birinci Cilt Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, İstanbul 2014.

Akkayan Yıldırım, Ayça : "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Düzenlemeleri Çerçevesinde Kusursuz Sorumluluğun Özel Bir Türü Olarak Tehlike Sorumluluğu", İÜHFM 2012, C. LXX, S. 1, 203- 220.

Akünal, Teoman : Türk Medenî Hukukunda Tüzel Kişiler, İstanbul 1995.

Antalya, O. Gökhan : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'na Göre Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, İstanbul 2015 (Borçlar Hukuku).

Antalya, Gökhan : "Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler", MÜHAD 2008, C. 14. S. 4, 63-83 ("Sorumluluk Hukuku").

Antalya, O. Gökhan/

Topuz, Murat : Medeni Hukuk Giriş Temel Kavramlar Başlangıç Hükümleri, İstanbul 2015.

Aral, Fahrettin : Türk Borçlar Hukukunda Takas, Ankara 2010.

Arat, Ayşe : "6098 sayılı Borçlar Kanunu m. 58'e Göre Manevî Tazminatın Belirlenmesine, 818 sayılı Borçlar Kanunu m. 49/II'nin Kaldırılmasının Etkisi", ERÜHFD 2013, C. XVII, S. 3-4, 185-206.

Arbek, Ömer : "Boşanmanın Mali Sonuçları", AÜHFD 2005, C. 54, S. 1, 115-163.

Arpacı, Abdülkadir : Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler), İstanbul 2000.

Atalay, Özcan : "Tinsel Ödence (Manevî Tazminat) Davaları", ABD 1978, S. 6, 928-938.

Atamer, Yeşim : Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması Özellikle Uygun Nedensellik Bağı ve Normun Koruma Amacı Kuramları, İstanbul 1996.

Ateş, Derya : Borçlar Hukuku Sözleşmelerinde Genel Ahlâka Aykırılık, Ankara 2007.

Atlan, Hülya : Manevî Zararı Tazmin Yolları, İstanbul 2015.

Ayan, Mehmet : Tıbbî Müdahaleden Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara 1991 (Tıbbî Müdahale).

Ayan, Mehmet : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Konya 2015 (Borçlar Hukuku).

Ayan, Mehmet/

Ayan, Nurşen : Kişiler Hukuku, Konya 2015.

Aydos, Oğuz : "Basın Yolu İle Kişilik Hakları İhlâllerinde Manevî Tazminat", GÜHFD 2012, C. XVI, S. 2, 1-36.

Ayiter, Nuşin : "Şahsiyet Hakkı Açısından Organ Nakli", AÜHFM 1968, C. XXV, S. 1-2, 137-144.

Aydın Özdemir, Elif : Akit Dışı Sorumlulukta Maddî Zarar ve Tazmini, Ankara 2013.

Ayrancı, Hasan : "Yargıtay Uygulaması Işığında Manevî Tazminat Miktarının Belirlenmesinde Tarafların Sıfatı, İşgal Ettikleri Makam, Diğer Sosyal ve Ekonomik Durumlar", e-akademi (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), Nisan 2006, S. 50. http://www.e-akademi.org/makaleler/hayranci-1.htm (Erişim tarihi: 4 Ocak 2016).

Bal, Özlem : "Manevî Tazminat Miktarının Belirlenmesi", Prof. Dr. Sarper Süzek'e Armağan II, İstanbul 2011, 1257-1269.

Bargelli, Elena : "Schmerzensgeld, danno biologico, Nicht-vermögensschaden", HAVE Personen-Schaden-Forum 2006, 15-41.

Bärtschi, Harald : Verabsolutierte Relativität. Die Rechtsstellung des Dritten im Umfeld von Verträgen, Zürich 2009.

Başalp, Nilgün : "Aile İçi Şiddet ve Hukukî Yaptırımları", MÜHAD 2014, C. 20, S. 3, 207-246.

Başpınar, Veysel : "Gen Analizlerinde Şahsiyet Hakkının Korunması", MÜHFD Gen Hukuku Özel Sayısı, C. I, S. 1, Kayseri 2012, 79-107 ("Gen Analizleri").

Başpınar, Veysel : "Organ Naklinde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü", Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları, İstanbul 2007, 191-215 ("Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü").

Başpınar, Veysel : Borç Sözleşmelerinin Kısmî Butlanı, Ankara 1998 (Kısmî Butlan).

Baygın, Cem : "Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ve Amerikan Hukukundaki Uygulaması", AÜEHFD 2000, C. IV, S. 1-2, 345-377.

Baysal, Başak : Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), İstanbul 2012.

Beck, Peter : "Appellationshof des Kantons Bern", ZBJV 131/1995, 120-126.

Behr, Volker : "Punitive Damages in American and German Law Tendencies Towards Approximation of Apparently Irreconcilable Concepts", Chi.-Kent L. Rev. 2003, Vol. 78, 105-161.

Belli, Doğan Bülent : Basın Yolu ile Kişilik Hakkına Saldırılardan Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara 2008.

Benkendorff,

Reimar Alexander : Schmerzensgeld außerhalb des Schadensersatzrechts, Eine Untersuchung zur Anwendbarkeit des § 253 Abs. 2 BGB im Rahmen einer Geschäftsführung ohne Auftrag sowie im Falle des zivilrechtlichen Aufopferungsanspruchs nach § 906 Abs. 2 Satz 2 BGB, Frankfurt am Main 2009.

Benli, Abdullah : "İslam Hukukunda Manevî Tazminat" (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri 1997.

Berger, Max B. : "Was soll die Ausrichtung einer Genugtuung bewirken?", HAVE 2015, 193-196.

Berkin, Necmeddin M. : "Die Natur und die Wirkungen der Klage auf Schadenersatz als Genugtuung", Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul 1976-1977, C. 24, s. 40, 183-199.

Besiri, Arzu : "Ötenazi ve Yaşam Hakkı", TBBD 2009, S. 86, 188-203.

Bilmen, Ömer Nasuhi : "İslam Hukukunda Manevî Zararların Tazmini", İÜHFM 1941, 798-812.

Bollweg, Hans-Georg/

Hellmann, Matthias : Das neue Schadensersatzrecht, Köln 2002.

Brehm, Roland : Art. 41-61 OR. Allgemeine Bestimmungen: Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Berner Kommentar Band VI: Obligationenrecht. 1. Abteilung: Allgemeine Bestimmungen. 3. Teilband 1. Unterteilband: Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen Art. 41-61 OR, Bern 2013 (Art. 41-61 OR).

Brehm, Roland : "Einige herausfordernde Gedanken zu den Grenzen des Schadenersatzrechts", ZBJV 142/2006, 325-337 ("Grenzen des Schadenersatzrechts").

Breitschmid, Peter/

Kamp, Annasofia : "Persönlichkeitsschutz Verstorbener - Urheberpersönlichkeitsschutz im Besonderen", Successio-Zeitschrift für Erbrecht 2011, 19-29.

Brüggemeier, Gert : Haftungsrecht: Struktur, Prinzipien, Schutzbereich - Ein Beitrag zur Europaisierung des Privatrechts, Berlin 2006.

Burcuoğlu, Halûk : "Haksız Eylem Sorumluluğu Çerçevesinde Bir Nesnenin Kullanım Olanağından Yoksun Kalınmasının Malvarlıksal Zarar Sayılması", DÜHFD 1984, S.2, 163-173.

Buchner, Herbert/

Roth, Günter H. : Schuldrecht II Unerlaubte Handlungen einschließlich der Ansprüche aus dem Eigentümer-Besitzer-Verhältnis und aus rechtmäßiger Schädigung, München 1984.

Büchler, Andrea : "Die Kommerzialisierung Verstorbener Ein Plädoyer für die Vererblichkeit vermögenswerter Persönlichkeitsrechtsaspekte", AJP 2003, 3-12.

Büyüksağiş, Erdem : "Tatilden Beklenen Yararın Elde Edilememiş Olmasının Hukukî Niteliği Manevî Zarar Kavramına Değişik Bir Yaklaşım", GSÜHFD, Prof. Dr. Erden Kuntalp'e Armağan, C. 1 Özel Hukuk 1/2004, 203-240 ("Tatilden Beklenen Yarar").

Büyüksağiş, Erdem : Yeni Sosyo-Ekonomik Boyutuyla Maddî Zarar Kavramı, İstanbul 2007 (Maddî Zarar Kavramı).

Bydlinski, Franz : "Die Umrechnung immaterieller Schaden in Geld", in Liber Amicorum Pierre Widmer, Tort and Insurance Law Vol. 10, Wien 2003.

Caemmerer, Ernst von : "Alman Hukukuna Göre Kişiliğin Özel Hukuk Yönünden Korunması" (Çev. Özsunay, E.), İÜMHAD 1973, C. 7, S. 10, 69-83.

Christandl, Gregor/

Hinghofer-Szalkay,

Innsbruck : "Sinn und Funktion einer gesetzlichen Erheblichkeitsschwelle im Nichtvermögensschadensrecht", JBl 131 (2009), Heft 5, Mai, 284-298.

Cihan, Hulki : "Manevî Tazminatın Tayininde BK m. 49/II Hükmünün Yokluğunun Etkisi", Prof. Dr. İsmet Sungurbey'e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları II, Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri, İstanbul 28-29 Nisan 2012, 45-52.

Çağlayan Aksoy, Pınar : Hukuka ve Ahlâka Aykırılık Unsurları Çerçevesinde Salt Malvarlığı Zararlarının Tazmini, İstanbul 2016.

Çakırca, Seda İrem : Türk Sorumluluk Hukukunda Yansıma Zararı, İstanbul 2012 (Yansıma Zararı).

Çakırca, Seda İrem : "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Ağır Bedensel Zararlarda Yakınların Manevî Tazminat Talebi", Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, İzmir 2013, 785-807 ("Yakınların Tazminat Talebi").

Çelebi, Funda : "Haksız Fiil Sorumluluğu (Unsurlar, Tazminat, Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller, Zamanaşımı, Yargılama)", Prof. Dr. İsmet Sungurbey'e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları II, Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri, İstanbul 28-29 Nisan 2012, 13-27.

Çelik, Çelik Ahmet : Cana Gelen Zararlarda Tazminatın Ölçüsü ve Kazanç Kavramı, İstanbul 2006.

Çiftçi, Ahmet : "3445 Sayılı Kanunla Değiştirilen Basın Kanununun 19. Maddesine Göre Yazılı Basında Cevap ve Düzeltme Hakkı", AÜHFD 1992, S. 1-4, 47-80 ("Cevap ve Düzeltme Hakkı").

Çiftçi, Ahmet : "Radyo ve Televizyonda Cevap ve Düzeltme Hakkı", ABD 1991/6, 893-908 ("Radyo ve Televizyon").

Darende, M. İhsan : "Belirsiz Alacak Davası-Kısmî Dava İlişkisi", LEGES Hukuk Dergisi 2012, S. 25, 11-26.

Degenhart, Thomas : Die Genugtuungsfunktion des Schmerzensgeldes in §253 BGB, Bielefeld 2011.

Demircioğlu,

Huriye Reyhan : Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu), Ankara 2009 (Culpa In Contrahendo).

Demircioğlu,

Huriye Reyhan : "Kişilik Hakkı İhlâlinin ve Borca Aykırılığın Bir Türü Olarak İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)", GÜHFD 2007, C. XI, S.1-2, 113-146 ("Mobbing").

Deutsch, Erwin : "Immaterieller Schadensersatz für neue Ansprüche: Vertragsverletzung, Gefährdungshaftung und Forschungsunfall", in Privatrecht im Spannungsfeld zwischen gesellschaftlichem Wandel und ethischer Verantwortung, Festschrift für Heinz Hausheer zum 65. Geburtstag Beiträge zum Familienrecht, Erbrecht, Persönlichkeitsrecht, Haftpflichtrecht, Medizinalrecht und allgemeinen Privatrecht, Bern 2002, 551-567.

Deutsch, Erwin/

Ahrens, Hans-Jürgen : Deliktsrecht: Unerlaubte Handlungen, Schadensersatz, Schmerzensgeld, Köln 2009.

Dural, Mustafa/

Öğüz, Tufan : Türk Özel Hukuku C. II Kişiler Hukuku, İstanbul 2015.

Dural, Mustafa/

Öğüz, Tufan/

Gümüş, Mustafa Alper : Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, İstanbul 2016.

Gauch, Peter/

Schluep, Walter R. /

Schmid, Jörg/

Emmenegger, Susan : Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne ausservertragliches Haftpflichtrecht Band II, Zürich 2008.

Edis, Seyfullah : Medenî Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, Ankara 1997.

Ehlers, Wolfram : Der Geldersatz für immaterielle Schäden bei deliktischer Verletzung des allgemeinen Persönlichkeitsrechts, Berlin 1976.

Erdoğan, İhsan : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2013.

Eren, Fikret : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015 (Borçlar Hukuku).

Eren, Fikret : "Hukuka Aykırılık Bağı veya Normun Koruma Amacı Teorisi", Prof. Dr. Mahmut Koloğlu'ya 70 inci Yaş Armağanı, Ankara 1975, 461-491 ("Hukuka Aykırılık Bağı").

Eren, Fikret : "Persönlichkeitsschutz und immaterieller Schaden", Türkisch-Schweizerische Juristentag 1989, Zürich 1990, 19-44 ("Persönlichkeitsschutz").

Eren, Fikret : "Türk Borçlar Hukukunda Kişiye İlişkin Zarar (Ölüm ve Bedensel Zarar)", Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini, Uluslararası Kongre, C. I, Ankara 2016, 57-76 ("Kişiye İlişkin Zarar").

Erlüle, Fulya : Türk Borçlar Kanunu'na Göre Bedensel Bütünlüğün İhlâlinde Manevî Tazminat, Ankara 2015 (Manevî Tazminat).

Erlüle, Fulya : "6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununda Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Manevî Tazminat Talebi", MÜHAD Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayı, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011), Prof. Dr. Cevdet YAVUZ’a Armağan, İstanbul 2012, s. 143-164 ("Beden Bütünlüğünün İhlâli").

Ertaş, Şeref : "Manevî Tazminatın Hukukî Niteliği ve Miktarının Tespiti", Prof. Dr. İlhan E. Postacıoğlu’na Armağan, İstanbul 1990, 65-111 ("Manevî Tazminat").

Ertaş, Şeref : Schutz der Persönlichkeit und Immaterieller Schadensersatz nach deutschem, schweizerischem und türkischem Privatrecht, Göttingen 1976 (Schutz der Persönlichkeit).

Erm, Dominik : Vorteilsanrechnung beim Schmerzensgeld - ein Beitrag zur Fortentwicklung des Schadens(ersatz)rechts, Düsseldorfer Reihe - Düsseldorfer Schriften zum Versicherungsrecht, Band 15, 2013.

Esser, Josef/

Schmidt, Eike : Schuldrecht Band I Allgemeiner Teil, Heidelberg 1984.

Fellmann, Walter : "Normativierung des Personenschadens-der Richter als Gesetzgeber?", HAVE Personen-Schaden-Forum 2015 Tagungsbeiträge, Zürich 2015, 13-38.

Fiebig, Andre R. : "The Recognition and Enforcement of Punitive Damage Awards in Germany: Recent Developments", Ga. J. Int'l&Comp. L. 1992, Vol. 22, 635-657.

Fischer, Willi : OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht, Orell Füssli Verlag AG 2009 (OR Kommentar).

Fischer, Willi : Ausservertragliche Haftung für Schockschäden Dritter, Zürich 1988 (Schockschäden).

Franko, Nisim : Şeref ve Haysiyete Tecavüzden Doğan Manevî Zararın Tazmini, Ankara 1973.

Frommeyer, Ingo : "Persönlichkeitsschutz nach dem Tode und Schadensersatz", JuS 2002, 13-18.

Fuchs, Maximilian : Deliktsrecht, Berlin/Heidelberg 2005.

Geigel, Reinhart/

Haag, Kurt : Haftpflichtprozess (mit Einschluß des materiellen Haftpflichtrechts), München 2015.

Geiser, Thomas : "Film und Persönlichkeitsschutz", Medialex 2009, 131-139.

Genç Arıdemir, Arzu : Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan Manevî Tazminat, İstanbul 2008 (Manevî Tazminat).

Genç Arıdemir, Arzu : "Manevî Tazminatın Takas Edilip Edilemeyeceği Sorunu", İÜHFM 2009, C. LXVII, S. 1-2, 81- 95 ("Manevî Tazminatın Takası").

Genç Arıdemir, Arzu : "İsviçre Federal Mahkemesi'nin Yakınların Manevî Tazminat Taleplerine Uygulanacak Zamanaşımı Süresine İlişkin Bir Kararının İncelenmesi ve Bu Kararda Varılan Sonucun Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi", İÜHFM 2008, C. LXVI, S. 1, 255-274 ("Zamanaşımı Süresi").

Genç Arıdemir, Arzu : "Türk Borçlar Kanunu'nun Manevî Tazminat ile İlgili Hükümlerinin (TBK m. 56 ve 58) Değerlendirilmesi", Prof. Dr. Hasan Erman'a Armağan, İstanbul 2015, 45-59 ("TBK m. 56 ve 58").

Gezder, Ümit : "Ölüm Sonrası Hâtırayı Koruma Doktrini ve Ölüm Sonrası Kişiliğin Korunması Teorisi", İÜHFM 2007, C. LXV, S. 1, 207-222 ("Hâtırayı Koruma Doktrini").

Gezder, Ümit : Culpa in Contrahendo Sorumluluğu, İstanbul 2009 (Culpa in Contrahendo).

Glasmacher, Stefan/

Pache, Stephan : "Geldentschädigungsanspruch bei Persönlichkeitsrechtsverletzungen", JuS 2015, 303-307.

Gottwald, Peter : Schadenszurechnung und Schadensschätzung - Zur Ermessen des Richters im Schadensrecht und im Schadensersatzprozess, München 1979.

Gökcan, Hasan Tahsin : Haksız Fiil Hukuku ve Maddî-Manevî Tazminat Davaları, Ankara 2008.

Gökyayla, Emre : Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Ankara 2004 (Tazminat).

Gökyayla, Emre : "Destekten Yoksun Kalma Tazminatı", Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan C. II, İstanbul 2014, 68-84 ("Destekten Yoksun Kalma").

Gönen, Doruk : Tüzel Kişilerde Kişilik Hakkı ve Korunması, İstanbul 2011.

Göthel, Stephan R. : "Zur Geschichte des US-amerikanischen Schmerzensgeldes", DAJV Newsletter, 02.01.2007, 13-20.

Götting, Horst-Peter : "Sanktionen bei Verletzung des postmortalen Persönlichkeitsrechts", GRUR 2004, 801-808.

Gregor, Stephan : Das Bereicherungsverbot, Tübingen 2012.

Gurzeler, Beatrice : Beitrag zur Bemessung der Genugtuung, unter besonderer Berücksichtigung potentiell traumatisierender Ereignisse, Zürich 2005.

Gücün,

Cevat Abdürrahim : Nazarî ve Amelî Hukuk Davaları, İstanbul 1945.

Gül, İbrahim : ABD ve Türk Hukukunda Medenî Ceza Tazminat ve Tazminatın İşlevleri Medenî Ceza ve Unsurları Medenî Ceza Örnekleri, Ankara 2015.

Gümüş, Mustafa Alper : "Kişinin Resmi (Görünümü) Üzerindeki Hakkı", KÜHFD 1997, C. 1, S. 1, 363-386.

Gürkan, Merve : "Ölüm Halinde Manevî Tazminat Talebi", İBD 2013, C. 87, S. 6, 93-110.

Gürsoy, Kemal Tahir : "Manevî Zarar ve Tazmini", AÜHFD 1973, C. 30, S. 2, 7-56.

Güven, Kudret : Kişilik Hakları ve Ötenazi, Ankara 2000 (Ötenazi).

Güven, Kudret : "Cinsiyet Değişikliği ve Hukukî Sonuçları", GÜHFD 1997, C. 1, S. 1, 57-92 ("Cinsiyet Değişikliği").

Haas, Raphael : Die Einwilligung in eine Persönlichkeitsverletzung nach Art. 28 Abs. 2 ZGB, Zürich 2007.

Hacks, Susanne : Schmerzensgeld-Beträge, München 1976.

Handford, Peter R. : "Moral Damage in Germany", 27 Int’l&Comp. L. Q. 1978, 849-875.

Hatemi, Hüseyin : Hukuka ve Ahlâka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları (Özellikle BK. 65 Kuralı), İstanbul 1976.

Hatemi, Hüseyin/

Gökyayla, Emre : Borçlar Hukuku Genel Bölüm, İstanbul 2015.

Hatemi, Hüseyin/

Kalkan Oğuztürk, Burcu : Aile Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2014.

Hausheer, Heinz/

Jaun, Manuel : "Die privatrechtliche Rechtsprechung des Bundesgerichts im Jahre 1997 Haftpflicht und Privatversicherungsrecht", ZBJV 134/1998, 532-555 ("Rechtsprechung").

Hausheer, Heinz/

Jaun, Manuel : Die Einleitungsartikel des ZGB Art. 1-10 ZGB, Bern 2003 (Die Einleitungsartikel).

Hausheer, Heinz/

Aebi-Müller, Regina E. : Das Personenrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches, Bern 2008.

Helle, Jürgen : Besondere Persönlichkeitsrechte im Privatrecht, Tübingen 1991.

Helvacı, Serap : Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Haklarını Koruyucu Davalar (MK md. 24/a fıkra I/İMK md. 28a fıkra I), İstanbul 2001 (Koruyucu Davalar).

Helvacı, Serap : Gerçek Kişiler, İstanbul 2016 (Gerçek Kişiler).

Helvacı, Serap : Kişilik İşlemi Hakları (Münhasıran Şahsa Bağlı Haklar), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1993 (Kişilik İşlemi Hakları).

Helvacı, Serap /

Erlüle, Fulya : Medeni Hukuk Medeni Hukuka Giriş Kişiler Hukuku Aile Hukuku, İstanbul 2014.

Holliger-Hagmann,

Eugénie : "Renten - ein Check auf unsichere Zukunft", TREX 2002, 356-358.

Honsell, Heinrich : Schweizerisches Haftpflichtrecht, Zürich 1996 (Haftpflichtrecht).

Honsell, Heinrich : "Der Strafgedanke im Zivilrecht - ein juristischer Atavismus", Festschrift für Harm Peter Westermann zum 70. Geburtstag, Köln 2008, 315 vd. http://www.honsell.at/ pdf/FSWestermann.pdf ("Der Strafgedanke im Zivilrecht").

Hrubesch-Millauer,

Stephanie/Mäder, Adrian : "Personenrecht und Einleitungsartikel - ausgewählte Entscheide des Bundesgerichts aus dem Jahr 2014", AJP 2015, 942-956.

Huber, Christian : "Die Entschädigungshöhe des Schmerzen (-s) geldes in Deutschland und Österreich im Vergleich zur Genugtuung in der Schweiz", HAVE 2015, 258-267 ("Die Entschädigungshöhe").

Huber, Christian : "Kein Angehörigenschmerzensgeld de lege lata - Deutschland auch künftig der letzte Mohikaner in Europa oder ein Befreiungsschlag aus der Isolation", NZV 2012, 5-11 ("Angehörigenschmerzensgeld").

Huber, Christian : "Schmerzensgeld ohne Schmerzen bei nur kurzzeitigem Überleben der Verletzung im Koma - eine sachlich gerechtfertigte Transferierung von Vermögenswerten an die Erben?", NZV 1998, 345-354 ("Schmerzensgeld").

Huguenin, Raoul : Von der zivilrechtlicher Haftung aus der Verletzung immaterieller Rechtsgüter bei Tötungen und Körperverletzungen nach schweizerischem Recht, Bern 1909 (Huguenin, R.).

Huguenin, Claire : Obligationenrecht- Allgemeiner und Besonderer Teil, Zürich 2014 (Huguenin, C.).

Hütte, Klaus : "Bundesgericht, 1. zivilrechtliche Abteilung, 8.1.2008, i.S. A gegen X_Versicherung (4A_373/2007), zivilrechtliche Beschwerde", AJP 2008, 475-478.

Hütte, Klaus/

Ducksch, Petra : Die Genugtuung Eine tabellarische Übersicht über Gerichtsentscheide aus den Jahren 1984-1996, Zürich 1996.

Inderkum, Matthias : Schadenersatz, Genugtuung und Gewinnherausgabe aus Persönlichkeitsverletzung Art. 28a Abs. 3 ZGB, AISUF - Arbeiten aus dem Iuristischen Seminar der Universität Freiburg Schweiz Band/Nr. 274.

Iustinianus : Institutiones, İstanbul 1968 (Çev. Umur, Z.).

İlçin Gönenç, Fulya : "Haksız Fiil Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi", MÜHAD Sorumluluk Hukuku Sempozyumu Özel Sayısı 2009, C. 14, S. 4, 13-28.

İmre, Zahit : "Şahsiyet Haklarından Şahsın Özel Hayatının ve Gizliliklerinin Korunmasına İlişkin Meseleler", İÜHFM 1974, C. XXXIX, S. 1-4, 147-168 ("Şahsiyet Hakları").

İmre, Zahit : "Şahsiyet Hakkının Korunmasına İlişkin Genel Esaslar, Özellikle İsim Hakkı ve İsim Hakkının Korunması", A. Recai Seçkin Armağanı 1974, 797-845 ("Şahsiyet Hakkının Korunması").

İmre, Zahit : Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri (İngiliz, Sovyet Rusya, Alman, Fransız ve İsviçre hukuklarının mukayesesile), İstanbul 1949 (Kusursuz Mesuliyet).

İnan, Ali Naim/

Yücel, Özge : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2014.

İnceoğlu, M. Murat : "Yargıtay Kararları Işığında Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan Manevî Tazminat Talepleri", Batider, Aralık 2008, C. XXIV, S. 4, 77-121.

İstemi, Mehmet : "Sözleşmenin Cüretkârane İhlâli ve Cezalandırıcı Tazminat", Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, İstanbul 2011, 2685-2722.

İşgüzar, Hasan : "3444 Sayılı Kanunla Değiştirilen Borçlar Kanununun 49. Maddesine Göre Kişilik Hakkının İhlâli Nedeniyle Manevî Tazminat Davasının Şartları", ABD 1990/6, 855-876.

İyimaya, Ahmet : "Tazminatın Çokluğu Sorunu (Yahut Normatif Tazminattan Keyfî Tazminata Doğru)", TBBD 1990, S. 2, 180-211.

Jansen, Nils/

Rademacher, Lukas : "Punitive Damages in Germany", in Koziol, Helmut/Wilcox, Vanessa (eds.), Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Wien 2009, 75-86.

Janssen, Andre : "Das Angehörigenschmerzensgeld in Europa und dessen Entwicklung Verpasst Deutschland den Anschluss?" ZRP 2003, 156-159.

Jaun, Manuel : "Die haftpflicht- und privatversicherungsrechtliche Rechtsprechung des Bundesgerichts im Jahr 2012", ZBJV 150/2014, 749-765.

Kaneti, Selim : Haksız Fiilde Hukuka Aykırılık Unsuru, İstanbul 2007 (Hukuka Aykırılık).

Kaneti, Selim : "Haksız Fiil Sorumluluğunda Kusur Kavramının Görevi", Sorumluluk Hukukunun Güncel Sorunları Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu, Ankara 21-22 Ekim 1977, İstanbul 1980, 29-66 ("Kusur Kavramının Görevi").

Karahasan,

Mustafa Reşit : Tazminat Hukuku Manevî Tazminat, İstanbul 2001.

Karakaş, Fatma Tülay : "Bedensel Bütünlüğü İhlâl Edilen Ev Kadınının Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Tazmin Talebi", AÜHFD 2006, C. 55, S. 2, 143-156.

Karayalçın, Yaşar : "Türk Hukukunda Şeref ve Haysiyetin Korunması", AÜHFD 1962, C. 19, S. 1-4, 251-275.

Kasper, Martin : "Strafschadensersatz im deutschen Arbeitsrecht? Eine Analyse der Rechtsprechung", NZA-RR 2003, 1-14.

Keller, Alfred : Haftpflicht im Privatrecht Band II Schadenberechnung/Genugtuung/Ersatzpflicht mehrerer/ Verjährung, Bern 1987 (Keller, A.).

Keller, Mareike : Ein Konzept zur Umsetzung der Ausgleichsfunktion bei der Bemessung des Schmerzensgeldes, Berlin 2014 (Keller, M.).

Keskin, Dilşad : "Doğum Öncesi Gerçekleşen Zarar Verici Fiil Sebebiyle Tazminat: Ceninin Tazminat Talebi", GÜHFD 2013, C. XVII, S. 1-2, 743-774.

Kıcalıoğlu, Mustafa : "Boşanma Halinde Maddî ve Manevî Tazminat", ABD 2001/I, 73-85.

Kılıçoğlu, Ahmet M. : "Manevî Tazminatın Hukuksal Niteliği", ABD 1984/1, 15-21 ("Manevî Tazminat").

Kılıçoğlu, Ahmet : "Medenî Kanunda Manevî Tazminatta Ağır Kusur Konusunda Yapılan Değişiklikler", Prof. Dr. Halûk Tandoğan'a Armağan, Ankara 1990, 103-110 ("Ağır Kusur").

Kılıçoğlu, Ahmet M. : Şeref, Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Yoluyla Saldırılardan Hukuksal Sorumluluk, Ankara 2013 (Basın Yoluyla Saldırılar).

Kılıçoğlu, Ahmet : "Tüzel Kişi Manevî Tazminat İsteyebilir Mi?", DHFD 1983, S. 1, 287-294 ("Tüzel Kişi").

Kılıçoğlu, Ahmet M. : Aile Hukuku, Ankara 2015 (Aile Hukuku).

Kılıçoğlu, Ahmet M. : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015 (Borçlar Hukuku).

Kılıçoğlu, Mustafa : "Cismanî Zarar ve Ölüm Hallerinde Manevî Zarar ve Manevî Tazminat", Kamu-İş 2004, C. 7, S. 3, 1-30 (Kılıçoğlu, M.).

Kılıçoğlu Yılmaz, Kumru : Yansıma Yoluyla Zarar, Ankara 2012.

Kırca, Çiğdem : "Manevî Tazminatın Fonksiyonu ve Niteliği", YD, Temmuz 1999, 242-265.

Kissling, Christa : Dogmatische Begründung des Haushaltschadens, Ein Beitrag zur haftpflichtrechtlichen Behandlung unentgeltlicher Tätigkeiten, Bern 2006.

Klett, Barbara : "Der Nutzungsausfall als Schadensposition", HAVE-Haftung und Versicherung 2012, 377-384 ("Der Nutzungsausfall").

Klett, Barbara : "Schadenersatzrente: Die Rahmenbedingungen aus dem Verfahrensrecht und aus dem Anwaltsrecht", HAVE-Haftung und Versicherung 2011, 65-91 ("Schadenersatzrente").

Knellwolf, Esther : "Postmortaler Persönlichkeitsschutz - neuere Tendenzen der Rechtsprechung", ZUM 1997, 783-789.

Kocayusufpaşaoğlu,

Necip : "Kişilik Haklarını Koruyan Manevî Tazminat Davasına İlişkin Yeni Gelişmeler (MK. 24, BK. 49)", Sorumluluk Hukukunun Güncel Sorunları Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu, Ankara 21-22 Ekim 1977, İstanbul 1980, 141-180.

Koç, Nevzat : Türk-İsviçre Hukukunda Nişanlanma Sözleşmesi, İzmir 2002.

Koçhisarlıoğlu, Cengiz/

Erişgin, Özlem : "Hayvanın Hukukî Konumu", YÜED 2013, S. 8, 1691-1723.

Koller, Jürg : Genugtuung aus Vertragsverletzung, Zürich 2003.

Koziol, Helmut : "Punitive Damages - A European Perspective", Louisiana Law Review 2007-2008, Vol. 68, 741-764 ("A European Perspective").

Koziol, Helmut : "Punitive Damages: Admission into the Seventh Legal Heaven or Eternal Damnation? Comparative Report and Conclusions", in Koziol, Helmut/Wilcox, Vanessa (eds.), Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Wien 2009 ("Punitive Damages").

Köndgen, Johannes : Haftpflichtfunktionen und Immaterialschaden Am Beispiel von Schmerzensgeld bei Gefahrdungshaftung, Tübingen 1976.

König, Roger : "Die Gefahrdungshaftung nach Eisenbahngesetz Analyse und Kritik der neuen Haftungsregeln", AISUF-Arbeiten aus dem Iuristischen Seminar der Universitat Freiburg Schweiz Band/Nr. 322, Hrsgbr. Peter Gauch, Zürich 2012, 48-74.

Körner, Marita : "Zur Aufgabe des Haftungsrechts - Bedeutungsgewinn präventiver und punitiver Elemente", NJW 2000, Heft 4, 241-247.

Kötz, Hein/

Wagner, Gerhard : Deliktsrecht, München 2006.

Kuru, Baki : "Haczi Caiz Olmayan Şeyler", AÜHFD 1962, C. 19, S. 1-4, 277-326.

Küçükgüngör, Erkan : "Şeref, Haysiyet ve Özel Yaşamın Medya Araçlarıyla İhlâli Halinde Hükmedilen Manevî Tazminat Miktarlarının Değerlendirilmesi", ABD 1998, S. 2, 67-73.

Landolt, Hardy : "Ersatzpflicht für Schockschäden", Sonderdruck aus Innovatives Recht Festschrift für Ivo Schwander, Zürich 2011 ("Schockschäden").

Landolt, Hardy : "Intrasystemische Koordination im Haftpflichtrecht", Aktuelle Probleme des Koordinationsrechts, Zürich 2014, 221-240 ("Intrasystemische Koordination").

Landolt, Hardy : "Der Nichtvermögensschaden - Ersatzpflicht für immaterielle, normative und fiktive Schaden", Schweizerische Gesellschaft für Haftpflicht- und Versicherungsrecht. Festschrift zum fünfzigjährigen Bestehen - Société suisse du droit de la responsabilité civile et des assurances. Mélanges à l'occasion de son cinquantième anniversaire, Hrsgbr. Stephan Fuhrer, Zürich 2010, 341-354 ("Der Nichtvermögensschaden").

Landolt, Hardy : "Stand und Entwicklung des Genugtuungsrechts", HAVE 2009, 125-136 ("Entwicklung des Genugtuungsrechts").

Landolt, Hardy : "Schwerverletzte mit Almosen abgespiesen", Plädoyer 2/2008, 26-28 ("Schwerverletzte").

Landolt, Hardy : "Immaterieller Personenschaden: Integritätsentschädigung - Genugtuung", 1-62. (http://www.lare.ch/.cm4all/iproc.php/Vorlesungen/!NEW/2009_Integrita%CC%88tsentscha%CC%88digung.pdf?cdp=a.) ("Genugtuung").

Landolt, Hardy : "Angehörigenschaden: Reflex- oder Direktschaden - oder sogar beides?", HAVE 2009, 3-8 ("Angehörigenschaden").

Landolt, Hardy : "Der Angehörigenschaden. Haftung für Schäden, die Angehörige einander zufügen oder die sie erleiden, weil ein anderer Angehöriger verletzt oder getötet wird" in: Haftpflichtrecht Versicherungsrecht, Band 1, Zürich 2010, 1-58 ("Der Angehörigenschaden").

Landolt, Hardy : Art. 45-49 OR, Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht (Zürcher Kommentar), Zürich 2007 (Art. 45-49 OR).

Landolt, Hardy/Gysi, Jan : "Schockschadenhaftung im Strassenverkehr aus psychiatrischer und juristischer Sicht", Jahrbuch zum Strassenverkehrsrecht, Bern 2014, 1-28.

Lange, Hermann/

Schiemann, Gottfried : Schadensersatz, Tübingen 2003.

Larenz, Karl : Lehrbuch des Schuldrechts Band I Allgemeiner Teil, München 1987.

Laux, Johannes/

Parzeller, Markus : "Schmerzensgeld bei schwersten Schädel-Hirn-Traumen Gesetzliche Grundlagen des Schmerzensgelds", Rechtsmedizin 4, 2011, 272-279.

Leemann, Matthias : Die Rente als Art des Schadenersatzes im Haftpflichtrecht, Zürich 2002.

Leinveber, Gerhard : "Zur Frage der Vererblichkeit immaterieller Schmerzensgeldansprüche", GRUR 1969, 597-599.

Lieberwirth, Ralf : Das Schmerzensgeld Systematische Darstellung und Entscheidungssammlung, Heidelberg 1965.

Lorenz, Egon : Immaterieller Schaden und "billige Entschädigung in Geld" Eine Untersuchung auf der Grundlage des § 847 BGB, Berlin 1981.

Luckey, Jan : "Schmerzensgeldtabellen - Sinnhaftigkeit und Grenzen", SVR 2014, 125-129.

Markesinis, Basil S. /

Unberath, Hannes : The German Law of Torts A Comparative Treatise, Oxford/Oregon 2002.

Mayenburg, David von : Die Bemessung des Inkommensurablen Wege zur Bestimmung des Ersatzes immaterieller Schäden am Beispiel des Schmerzensgelds, Berlin 2011.

Merkel, Philip R. : "Pain and Suffering Damages at Mid-Twentieth Century: A Retrospective View of The Problem and The Legal Academy's First Responses", Capital University Law Review 2006, 545-580.

Meyer, Caroline B. : Privatrechtliche Persönlichkeitsrechte im kommerziellen Rechtsverkehr Eine rechtsvergleichende Untersuchung zur tatsäclichen und rechtlichen Kommerzialisierung von Persönlichkeitsrechten, Basel 2008.

Moréteau, Olivier : "Grundfragen des Schadenersatzrechts aus französischer Sicht", in Koziol, Helmut (Hrsgbr), Grundfragen des Schadenersatzrechts, Wien 2014, 3-115.

Müller, Christoph : Art. 41 OR in: Furrer, Andreas/Schnyder, Anton K. (Hrsgbr), Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Zürich 2012 (Müller, Art. 41).

Müller, Christoph : Art. 49 OR in: Furrer, Andreas/Schnyder, Anton K. (Hrsgbr), Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Zürich 2012 (Müller, Art. 49).

Müller, Peter : Punitive Damages und deutsches Schadensersatzrecht, Berlin 2000 (Müller, P.).

Nehlsen-von Stryk,

Karin : "Schmerzensgeld ohne Genugtuung", JZ 42 (1987), 119 - 127.

Neuner, Jörg : "Das Schmerzensgeld", JuS 2013, 577-586.

Niemeyer, Jürgen : Genugtuung des Verletzten durch Busse, Tübingen 1972.

Nixdorf, Wolfgang : "Mysterium Schmerzensgeld Was ist das Besondere an den Ansprüchen auf Ersatz immaterieller Schäden?", NZV 1996, 89-94.

Nomer, Halûk : Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddî Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul 1996 (Maddî Tazminat).

Nomer, Halûk : "Manevî Tazminat Alacağında Kısmî Dava Mümkün müdür?", İÜHFM 2000, C. LVIII, S. 1-2, 221-229 ("Manevî Tazminat Alacağı").

Nomer, Halûk : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2015 (Borçlar Hukuku).

Notthoff, Martin : "Schmerzensgeldbemessung im Falle alsbaldigen Versterbens der Geschädigten", r+s 2003, 309-314.

O'connell, Jeffrey/

Carpenter, Keith : "Payment for Pain and Suffering Through History", Insurance Counsel Journal, July 1983, 411-417.

Oehler, Dietrich : "Postanın Gizliliği" (Çev.: Armağan, S.), İÜMHAD 1971, C. 5, S. 7, 245-266.

Oetker, Hartmut : "§253 BGB", in: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch (MüKoBGB), 2012.

Oftinger, Karl/

Stark, Emil : Schweizerisches Haftpflichtrecht Zweiter Band: Besonderer Teil- Erster Band: Verschuldenshaftung, gewöhnliche Kausalhaftungen, Haftung aus Gewässerverschmutzung, Zürich 1995.

Oğuz, Cemal : Etkisi Devam Eden Sözleşme Yükümlülükleri, Ankara 2011.

Oğuzman, M. Kemal : "İsviçre ve Türkiye’de Medenî Kanun ve Borçlar Kanununda Şahsiyetin Hukuka Aykırı Tecavüze Karşı Korunması ve Özellikle Manevî Tazminat Davası Bakımından Yapılan Değişiklikler", Prof. Dr. Halûk Tandoğan’ın Hâtırasına Armağan, Ank. 1990, 7-54.

Oğuzman, M. Kemal/

Seliçi, Özer/

Oktay-Özdemir, Saibe : Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul 2015.

Oğuzman, M. Kemal/

Öz, M. Turgut : Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. 2, İstanbul 2014.

Oktay-Özdemir, Saibe : "Kişilik Hakları ve Bilgi Alma Hakkı Çerçevesinde Tapu Sicilinin Aleniliği (Kamuya Açıklığı) İlkesi", Prof. Dr. Özer Seliçi'ye Armağan, Ankara 2006, 503-528.

Orhunöz, Ergun : Ölüm ve Cismanî Zararlarda Manevî Tazminat (B.K. Madde - 47), Ankara 1999.

Ott, Walter/

Grieder, Thomas : "Plädoyer für den postmortalen Persönlichkeitsschutz", AJP 2001, 627-631.

Özdemir, Hayrunnisa : "Türk ve İsviçre Medenî Hukukunda Ad Üzerindeki Hak ve Korunması", AÜHFD 2008, C. 57, S. 3, 561-598 ("Ad Üzerindeki Hak").

Özdemir, Hayrunnisa : "Hadım Etme ve Hekimin Sır Saklama Yükümlülüğü", GÜHFD 2010, C. XIV, S. 1, 125-164 ("Hadım Etme").

Özden Merhacı, Selin : Karşılaştırmalı Hukukta Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages), Ankara 2013.

Özel, Çağlar : "Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukukunda Yansıma Zarar ve Giderimine İlişkin Bazı Düşünceler", AÜHFD 2001, C. 50, S. 4, 81-106 ("Yansıma Zarar").

Özel, Çağlar : "Medenî Hukuk Açısından Ölüm Anının Belirlenmesi ve Ceset Üzerindeki Hakka İlişkin Bazı Düşünceler", AÜHFD 2002, C. 51, S. 1, 43-77 ("Ceset Üzerindeki Hak").

Özel, Çağlar/

Gönül, Gülhan : "Gen Analizleri ve Kişilik Hakkının Korunması", V. Sağlık Hukuku Kurultayı, 1-2 Kasım 2013, Ankara 2014, 439-452.

Özsunay, Ergun : "Çeşitli Hukuk Çevrelerinde 'Manevî Zarar' Kavramı ve 'Manevî Zararın Giderimi'ne İlişkin Çözümler", Prof. Dr. Selahattin Sulhi Tekinay’ın Hâtırasına Armağan, İstanbul 1999, 483-508 ("Manevî Zarar").

Özsunay, Ergun : “Türk Hukukunda Takma Adın Korunması”, Prof. Dr. Selahattin Sulhi Tekinay’ın Hâtırasına Armağan, İstanbul 1999, 479-482 ("Takma Adın Korunması").

Öztan, Bilge : Şahsın Hukuku Hakiki Şahıslar, Ankara 2000 (Şahsın Hukuku).

Öztan, Bilge : Aile Hukuku, Ankara 2015 (Aile Hukuku).

Öztan, Bilge/

Öztan, Fırat : "İlga, Boşluk, Birlikte Yürürlükte Olma Kavramları Açısından Medenî Kanun'un 24/a-III'üncü Maddesi Karşısında Medenî Kanun'un 85/II'inci Maddesinin Durumu", Prof. Dr. Jale Akipek'e Armağan, Konya 1991, 245-262.

Parlak, Şafak : "Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar", TBBD 2009, S. 83, 189-222.

Parlak Börü, Şafak : Fotoğraf Üzerindeki Haklar, Ankara 2013.

Pekcanıtez, Hakan : "Belirsiz Alacak Davası", DEÜHFD 2009, C. 11, Özel Sayı, 509-552.

Petek, Hasan : "Terke Dayalı Boşanmada Manevî Tazminat", DEÜHFD 2010, C. 12, S. 2, 43-78 (Basım Yılı: 2012).

Pribnow, Volker/

Benjamin, Eliane : "Regulierungsverhalten als Genugtuungsfaktor", in Schweizerische Gesellschaft für Haftpflicht- und Versicherungsrecht - Festschrift zum fünfzigjährigen Bestehen - Société suisse du droit de la responsabilité civile et des assurances. Mélanges à l'occasion de son cinquantième anniversaire, Hrsgbr. Stephan Fuhrer, Zürich 2010, 467-483.

Probst, Thomas : "Der Ersatz 'immateriellen Schadens' im schweizerischen Haftpflicht- und Strassenverkehrsrecht", in Probst, Thomas/Werro, Franz (Hrsgbr), Strassenverkehrsrechts -Tagung 10.-11. Juni 2010, Bern 2010, 1-58 ("immateriellen Schadens").

Probst, Thomas : "Die Behandlung von 'Reflexschäden' und 'Schockschäden' im schweizerischen Haftpflicht- und Strassenverkehrsrecht", in Probst, Thomas/Werro, Franz (Hrsgbr), Strassenverkehrsrechts-Tagung 2012, 14.-15. Juni 2012, Bern 2012, 1-18 ("Reflexschaden und Schockschaden").

Rado, Türkan : Roma Hukuku Dersleri, İstanbul 1982.

Reisoğlu, Safa : Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2014.

Rey, Heinz : Ausservertragliches Haftpflichtrecht, Zürich 2003.

Richter, Stefan : Schadenszurechnung bei deliktischer Haftung für fehlerhafte Sekundärmarktinformation, Tübingen 2012.

Riedmeyer, Oskar : "Der Dauerschaden als wesentliches Kriterium beim Schmerzensgeld. Zugleich Anmerkung zu OLG München, Urteil vom 26.04.2013, 10 U 4118/11", GenRe NetLetter Schaden & Unfall 2014, 1-4.

Roberto, Vito : Schadensrecht, Basel 1997 (Schadensrecht).

Roberto, Vito : "Deliktsrechtlicher Schutz des Vermögens" AJP 1999, 511-523 ("Deliktsrechtlicher Schutz").

Roberto, Vito/

Hrubesch-Millauer,

Stephanie : "Offene und neue Fragestellungen im Bereich des Persönlichkeitsschutzes", Festschrift für Jean Nicolas Druey, Zürich 2002, 229-241.

Rohmann, Gerhard : Die Vererblichkeit des Schmerzensgeldanspruches, Frankfurt 1968.

Rosengarten, Joachim : "Der Präventionsgedanke im deutschen Zivilrecht Höheres Schmerzensgeld, aber keine Anerkennung und Vollstreckung US-amerikanischer punitive damages?", NJW 1996, Heft 30 (1921-1984), 1935-1938.

Samuels, Alec : "Damages in Personal Injuries Cases: A Comparative Law Colloquium Report", Int'l&Comp. L. Q. 1968, Vol. 17, 443-471.

Sanlı, Kerem Cem : Haksız Fiil Hukukunun Ekonomik Analizi Hukuk ve Ekonomi Öğretisi, İstanbul 2007.

Savaş, Fatma : "Haksız Fiil Tazminatının Tâbi Olduğu Zamanaşımı Süresinin İşlemeye Başlama Anı", TBBD 2008, S. 74, 121-148.

Saymen, Ferit Hakkı : Manevî Zarar ve Tazmini Sureti, İstanbul 1940 (Manevî Zarar).

Saymen, Ferit Hakkı : "Kimler Manevî Tazminat Talep Edebilir?", İÜHFM 1940, C. 6, S. 1, 126-145 ("Manevî Tazminat").

Schäfer, Hans Bernd/

Ott, Claus : Lehrbuch der ökonomischen Analyse des Zivilrechts, Berlin 1995.

Schaetzle, Marc/

Weber, Stephan : "Wichtige Entwicklungen in den Jahren 2002 und 2003", HAVE Personen-Schaden-Forum 2004, Zürich, 2004, 191-220.

Scheffen, Erika : "Aktuelle Fragen zur Höhe des Schmerzensgeldes Zustimmende und kritische Analyse einiger Urteile", NZV 1994, 417-420.

Schnyder, Anton K. : Art. 41-59 OR, in Basler Kommentar zum schweizerischen Privatrecht Obligationenrecht I, Art. 1-529 OR, (Hrsgbr. Honsell, Heinrich/Wiegand, Wolfgang/Vogt, Nedim Peter) Basel 2003.

Schmid, Jörg : "Persönlichkeitsrecht und Sport", Privatrecht im Spannungsfeld zwischen gesellschaftlichem Wandel und ethischer Verantwortung, Festschrift für Heinz Hausheer zum 65. Geburtstag Beiträge zum Familienrecht, Erbrecht, Persönlichkeitsrecht, Haftpflichtrecht, Medizinalrecht und allgemeinen Privatrecht, Bern 2002, 127-142.

Schmid-Geene, Saskia : "Kapital oder Rente", HAVE 2002, Sonderheft, 69-78.

Schmitz, Georg : Ersatz immaterieller Schaden nach Vertragsrecht - englisches, kanadisches und amerikanisches im Vergleich zum deutschen Recht, Freiburg 1980.

Schönenberger, Beat : "Die dritte Widerrechtlichkeitstheorie", HAVE 2004, 3-12.

Schubert, Claudia : Die Wiedergutmachung immaterieller Schaden im Privatrecht, Tübingen 2013.

Schunack, Johannes : Schmerzensgeld Entscheidungen und Veröffentlichungen 1955-1966, Karlsruhe 1965.

Sebok, Anthony J. : "Punitive Damages In The United States", in Koziol, Helmut/Wilcox, Vanessa (eds.), Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Wien 2009, 155-196.

Sebok, Anthony J./

Wilcox, Vanessa : "Aggravated Damages", in Koziol, Helmut/Wilcox, Vanessa (eds.), Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Wien 2009, 257-274.

Seifert, Fedor : "Postmortaler Schutz des Persönlichkeitsrechts und Schadenersatz - Zugleich ein Streifzug durch die Geschichte des allgemeinen Persönlichkeitsrechts", NJW 1999, 1889-1897.

Serin Of, Emine : "Boşanma Davalarında Manevî Tazminat", TAAD 2012, Y. 3, S. 10, 253-276.

Serozan, Rona : "Manevî Tazminat İstemine Değişik Bir Yaklaşım", Halûk Tandoğan'ın Hâtırasına Armağan, Ankara 1990, 67-101 ("Manevî Tazminat İstemi").

Serozan, Rona : Medenî Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, İstanbul 2015 (Kişiler Hukuku).

Serozan, Rona : "Kişilik Hakkının Korunmasıyla İlgili Bazı Düşünceler", İÜMHAD 1977, S. 14, 93-112 ("Kişilik Hakkının Korunması").

Serozan, Rona : "Eine differenzierte Beurteilung des Anspruch auf immateriellen Schadenersatz (Versuch einer Entemotionalisierung)", Türkisch-schweizerische Juristentage 1989, Zürich 1990, 45-78 ("immateriellen Schadenersatz").

Serozan, Rona : "Kişiye Sıkı Biçimde Bağlı Sayılan Manevî Hakların Mirasçıya Geçebilirliği", Prof. Dr. Özer Seliçi'ye Armağan, Ankara 2006, 559-563 ("Manevî Hakların Mirasçıya Geçebilirliği").

Serozan, Rona : "Tendenzen zur Normativierung und Individualisierung der Schadenszurechnung" Verantwortlichkeit im Recht: türkisch-schweizerische Juristenwoche 1980 in Zürich und Bern, Band 2, Zürich, Schulthess Verlag, 1981, 447-497 ("Tendenzen").

Serozan, Rona : "Manevî Tazminat İsteminin Mirasçılara İntikali", Prof. Dr. İlhan E. Postacıoğlu’na Armağan, İstanbul 1990, 279-289 ("Manevî Tazminat İsteminin İntikali").

Serozan, Rona : Tüzel Kişiler - Özellikle: Dernekler ve Vakıflar, İstanbul 1994 (Tüzel Kişiler).

Serozan, Rona : "Doğum Öncesi (Prenatal) ve Ölüm Sonrası (Postmortal) Kişiliğin Korunması", Prof. Dr. Tuğrul Ansay'a Armağan, Ankara 2006, 313-324 ("Kişiliğin Korunması").

Serozan, Rona : "Yargıtay'ın Tepki Çeken Son Tazminat Kararlarında Göze Batan Hukuksal Yanılgılar ve Bunları Tetikleyen Muhafazakar İdeoloji", Güncel Hukuk, Kasım 2010, 36-40 ("Tazminat Kararları").

Sidler, Max : "Die Bemessung der Genugtuung bei Invaliditätsschäden", SJZ 93/1997, 165-171.

Sievers, Jochen : Das Schmerzensgeld Ein Abriβ über Begriff und Inhalt im deutschen und französischen Recht und unter Hinweis auf die wesentliche Recht-Sprechung im italianischen Recht, Karlsruhe 1967.

Sirmen, Lale : "Nişanın Bozulmasında Manevî Tazminat", Ankara Hukuk Fakültesi Ellinci Yıl Armağanı (1925-1975), Cilt I, Ankara 1977, 359-377.

Slizyk, Andreas : IMM-DAT Kommentierung, München 2014.

Spindler, Gerald : "§253 Rn 1-76", in: Beck'scher Online-Kommentar BGB (BeckOK BGB), Hrsgbr. Bamberger, Heinz Georg/Roth, Herbert, 2013.

Stagl, Jakob Fortunat : "Vertragsstrafe und Pauschalierter Schadensersatz im deutschen Recht", Studia Universitatis Babes Bolyai - Iurisprudentia, 2/2014, 171-195.

Staudinger, Julius von : BGB Eckpfeiler des Zivilrechts, Berlin 2005.

Stiegler, Anita Maria : Schmerzengeld für Schock- und Trauerschäden, Wien-, Köln-, Weimar 2009.

Stoessel, Gerhard : "Schadensberechnung nach der Differenztheorie-sowie kritische Bemerkungen zum normativen Schaden", Schweizerische Gesellschaft für Haftpflicht- und Versicherungsrecht. Festschrift zum fünfzigjährigen Bestehen - Société suisse du droit de la responsabilité civile et des assurances. Mélanges à l'occasion de son cinquantième anniversaire, Hrsgbr. Stephan Fuhrer, Zürich 2010, 601-613.

Stoll, Hans : Empfiehlt sich eine Neuregelung der Verpflichtung zum Geldersatz für immateriellen Schaden?, Gutachten für den 45. deutschen Jüristentag, München und Berlin 1964 (Gutachten).

Stoll, Hans : "Penal Purposes in the Law of Tort", The American Journal of Comparative Law 1970, Vol. 18, 3-21 ("Penal Purposes").

Şahin, Ayşenur : "Vücut Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Zarar ve Tazmini", GÜHFD 2011, C. XV, S. 2, 123-165.

Şeker Öğüz, Zehra : "Besteht die Möglichkeit, wegen abhanden gekommenen Reisegepäck unter dem Personenbeförderungsvertrag auf Genugtuung zu klagen?", Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul 2005, C. 37, s. 54, 377-384.

Şenocak, Zarife : "Ağır Bedensel Zarar ve Ölüm Halinde Yakınların Manevî Tazminat Talebi", Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini, Uluslararası Kongre, C. I, Ankara 2016, 599-606.

Şişman, Hasan : "Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda Gider Avansı, Belirsiz Alacak Davası ve Kısmî Dava", İBD 2012, C. 86, S. 3, 201-209.

Tahiroğlu, Bülent : Roma Hukukunda Iniuria, İstanbul 1969.

Tandoğan, Halûk : Türk Mesuliyet Hukuku, İstanbul 2010 (Mesuliyet).

Tandoğan, Halûk : Mukayeseli Hukuk Hususiyle Türk-İsviçre ve Alman Hukuku Bakımından Üçüncü Şahsın Zararının Tazmini, Ankara 1963 (Üçüncü Şahsın Zararı).

Tandoğan, Halûk : "Şahsiyetin Akit Dışı İhlâllere Karşı Korunmasının İşleyiş Tarzı ve Basın Yoluyla Olan İhlâllere Karşı Özel Hayatın Korunması", AÜHFD 1963, C. 20, S. 1-4, 1-36 ("Şahsiyetin Korunması").

Tandoğan, Halûk : "Hukuka Aykırılık Bağı", Sorumluluk Hukukunun Güncel Sorunları Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu, Ankara 21-22 Ekim 1977, İstanbul 1980, 5-27 ("Hukuka Aykırılık Bağı").

Tanrıver, Süha : "Belirsiz Alacak Davası ve Bu Bağlamda Uygulamada Yaşanan Güncel Sorunlar", TNBHD 2015, S. 2, 3-38 ("Güncel Sorunlar").

Tanrıver, Süha : "Kısmî Dava Kurumu Üzerine Bazı Düşünceler", Makalelerim II (2006-2010), Ankara 2011, 95-103 ("Kısmî Dava").

Tanrıver, Süha : “Bedensel Bütünlüğün İhlâlinden Kaynaklanan Zararların Tazmini Bağlamında Belirsiz Alacak Davası”, Yeni Gelişmeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini, Uluslararası Kongre, C. I, Ankara 2016, 153-173 (“Belirsiz Alacak Davası”).

Taşkın, Alim : "Tüzel Kişilerin Kişilik Haklarının Korunması", AÜHFD 1991-1992, C. 42, S. 1-4, 201-243.

Tekinay, Selahattin Sulhi/

Akman, Sermet/

Burcuoğlu, Halûk/

Altop, Atilla : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 1985.

Tekinay, Selahattin Sulhi: "Kişilik Haklarına İlişkin Yasal Değişiklikler Hakkında Eleştiriler", Prof. Dr. Halûk Tandoğan'a Armağan, Ankara 1990, 55-65.

Tercier, Pierre/

Pichonnaz, Pascal/

Develioğlu, Murat : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2016.

Thüsing, Gregor : "Das Schadensrecht zwischen Beständigkeit und Wandel 5 Thesen zur Fortentwicklung der §§ 249 ff. BGB", ZRP 2001, 126-130.

Tiftik, Mustafa : Akit Dışı Sorumlulukta Maddî Tazminatın Kapsamı, Ankara 1994.

Topuz, Murat : İsviçre ve Türk Borçlar Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak Roma Borçlar Hukukunda Maddî Zarar ve Bu Zararın Belirlenmesi, İstanbul 2011.

Töre, Hayrullah Fütuhi : "Manevî Tazminat Davaları", ABD 1970,
S. 2, 237-248.

Tuhr, Andreas von/

Peter, Hans : Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts Erster Band, Zürich 1979.

Tunçomağ, Kenan : Türk Borçlar Hukuku, İstanbul 1976.

Uhlig, Kai-Peter : "Persönlichkeitsrecht im Film Einwilligung, Widerruf und Rechts(un)sicherheit", AJP 2013, 327-335.

Ulusan, İlhan : "Türk Borçlar Kanununda Yer Alan Genel Tehlike Sorumluluğu Kuralına İlişkin Birkaç Tespit ve Hukuk Düzeni Tarafından Faaliyetine İzin Verilmiş Önemli Ölçüde Tehlike Arz Eden İşletmelerin Yol Açtığı Zararların Uygun Bir Bedelle Denkleştirilmesi Sorunu", Journal of Yaşar University 2013, C. 8, S. Özel, 2897-2905.

Üçışık, Güzin : "Tehlike Sorumluluğunun Genel Kural ile Düzenlenmesi", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, Ankara 2009, 127-145.

Ünal, Mehmet : "Manevî Tazminat ve Bu Tazminat Çeşidinde Kusurun Rolü", AÜHFD 1978, C. 35, S. 1-4, 397-437.

Üstündağ, Saim : "Kısmî Davaya İlişkin Bazı Hukukî Sorunlar", Makaleler, İçtihat Tahlilleri ve Çeviriler, Ankara 2010, 409-423 ("Kısmî Dava").

Üstündağ, Saim : Medenî Yargılama Hukuku, İstanbul 2000 (Medenî Yargılama).

Velidedeoğlu,

Hıfzı Veldet : Türk Medenî Hukuku C. II Aile Hukuku, İstanbul 1965.

Vergau, Hans Joachim : Der Ersatz immateriellen Schadens in der Rechtsprechung des 19. Jahrhunderts zum französischen und zum deutschen Deliktsrecht, Universitätsverlag Potsdam 2006.

Vogt, Hans-Ueli : Haftpflicht- und Privatversicherungsrecht - Entwicklungen (njus.ch) 2009, Bern 2010.

Volmer, Michael : "Punitive Damages im deutschen Arbeitsrecht? Besprechung des EuGH-Urteils Nils Draehmpaehl", BB 1997 Heft 31, 1582-1584.

Vuille-dit-Bille, René : Die verschiedenen Ansprüche bei Persönlichkeitsverletzung und ihr Verhältnis zueinander, Zürich 1980.

Yalman, Süleyman : Türk-İsviçre Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk, Ankara 2006.

Yaltı, Başar : "Manevî Tazminat Davalarında Yargıtayın Geliştirdiği Kriterlerin Değerlendirilmesi", Prof. Dr. İsmet Sungurbey'e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları II, Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri, İstanbul 28-29 Nisan 2012, 85-89.

Yıldırım, Mustafa Fadıl : "Genetik Analizleri ve Kişilik Haklarının Korunması Özellikle Üçüncü Kişilerin Bilmeme Hakkının İhlâli", V. Sağlık Hukuku Kurultayı, 1-2 Kasım 2013, Ankara 2014, 415-425 ("Bilmeme Hakkının İhlâli").

Yıldırım, Mustafa Fadıl : "Gen Analizleri ve Kişilik Haklarının Korunması", EÜHFD 2007, C. XI, S. 3-4, 383-402 ("Gen Analizleri").

Yıldırım, M. Fadıl/

Başpınar, Veysel : "Doktrin ve Uygulama Açısından Türk-İsviçre Hukukunda Doğrudan Doğruya ve Dolaylı Zarar Ayrımı", Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Ankara 2008, 1093-1125.

Yılmaz, Süleyman : "Türk Borçlar Kanunu Tasarısında Sebep Sorumluluklarına İlişkin Yeni Hükümler", AÜHFD, 59 (3) 2010, 551-578.

Wagner, Gerhard : "Das Zweite Schadensersatzrechtsänderungsgesetz", NJW 2002, 2049-2064.

Walter, Ute : Geschichte des Anspruch auf Schmerzensgeld bis zum Inkrafttreten des bürgerlichen Gesetzbuches, München 2004.

Weber, Stephan : "Gedanken und Bedenken zu zwei neuen Schockschaden-Urteilen", HAVE 2012, 288-291 (Weber, S.).

Weber, Rolf H. : "Die Folgen der Nichterfüllung, Art 97-109 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen", Berner Kommentar Band/Nr. VI/1/5, Bern 2000 (Weber, R.).

Weber, Stephan/

Schaetzle, Marc : "Zeit ist Geld oder der unterschätzte Einfluss des Rechnungstages auf die Schadensberechnung", HAVE 2004/2, 97-111 ("Zeit ist Geld").

Weber, Stephan/

Schaetzle, Marc : "Meilensteine und aktuelle Entwicklungen in der bundesgerichtlichen Rechtsprechung zum Personenschaden", Sonderdruck aus Aktuelle Anwaltspraxis 2003, Bern 2003, 255-289 ("aktuelle Entwicklungen").

Wiese, Günther : Der Ersatz des immateriellen Schadens, Tübingen 1964.

Wilcox, Vanessa : "Punitive Damages in England", in Koziol, Helmut/Wilcox, Vanessa (eds.), Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, Wien 2009, 7-53.

Wildhaber, Patricia : Wesen und Abgrenzung von Genugtuung und Schmerzengeld, Unter Berücksichtigung des liechtensteinischen, schweizerischen und österreichischen Rechts, Zürich 1999.

Winter, Urs : Die Wiedergutmachung immaterieller Beeinträchtigung bei Körperverletzung und Tötung, Eine vergleichende Darstellung des schweizerischen, deutschen, französischen und englischen Rechts, Zürich 1975.

Wussow, Werner/

Küppersbusch, Gerhard : Ersatzansprüche bei Personenschaden Eine praxisbezogene Anleitung, München 1986.

Zevkliler, Aydın : "Tedavi Amaçlı Müdahalelerle Kişilik Hakkına Saldırının Sonuçları", DÜHFD 1983, S. 1, 1-37 ("Tedavi").

Zevkliler, Aydın : "Medenî Kanun ve Cinsiyet Kargaşası", TBBD 1988, 258-285 ("Cinsiyet Kargaşası").

Zevkliler, Aydın/

Acarbey, M. Beşir/

Gökyayla, Emre : Medenî Hukuk Giriş Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku Aile Hukuku, Ankara 1999.

Zeytin, Zafer : "Das Schmerzensgeld Mit Der Genugtuungsfunktion, Eine Privatstrafe?", Prof. Dr. Özer Seliçi'ye Armağan, Ankara 2006, 713-725.

Zoll, Karl-Hermann : "Entwicklungen im Personenschadensrecht", r+s-Beil 2011, 133-144.

Zwirlein, Susanne : "Die Rechtsprechung zur Ersatzfähigkeit des abstrakten Nutzungsausfallschadens", JuS 2013, 487-490.

* Aynı yazarın birden çok eserine veya aynı soyadını taşıyan yazarların eserlerine yapılan atıflarda, kaynakçada parantez içinde gösterilen kısaltmalar kullanılmıştır. Çalışmada yer verilen Yargıtay kararları, aksi belirtilmedikçe Kazancı Mevzuat ve İçtihat Bankasından sağlanmıştır.

SONUÇ

1- Fark teorisine dayanan geleneksel zarar kavramının karakteristik özelliği, mal varlığı zararı ile sınırlı olmasıdır. Zararın tespiti için, mal varlığının şimdiki durumu ile zararı doğuran olay gerçekleşmeseydi söz konusu olacak farazî durumu arasında bir karşılaştırma yapılır. Bu karşılaştırmanın sonucunda bulunan fark, zarardır. Buna karşılık mal varlığında olumsuz bir değişikliğin söz konusu olmadığı hâllerde, zarardan bahsedilemez.

Bir kimsenin kişilik hakkının konusunu oluşturan değerlerin de ihlâl edilebilir olduğu ve bu ihlâlin kişilik hakkı üzerinde olumsuz bir etki yaratacağı şüphesizdir. Bununla birlikte fark teorisi ile tanımlanan dar anlamda zarar kavramı, ihlâl fiilinin sadece mal varlığı üzerindeki sonuçlarıyla ilgilenmektedir. Böylece kişilik değerlerinin ihlâli sebebiyle kişilik hakkı üzerinde meydana gelen olumsuz etki, bu "dar anlamda" zarar kavramının dışında kalmaktadır. Oysa sorumluluk hukukunun bugün ulaştığı noktada, zararın geniş yorumlanması ve zarar kavramının ortaya koyulmasında, mal varlığında meydana gelen eksilmenin yanı sıra, kişi varlığı değerlerinde meydana gelen eksilmelerin de dikkate alınması zorunludur. Buna göre zararın, "hukuka aykırı ihlâl fiili sonucunda bir kimsenin mal varlığında veya kişi varlığında, iradesi dışında meydana gelen eksilme" şeklinde tanımlanması gerekir.

2- TMK m. 24 hükmü, hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimsenin hâkimden saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebileceğini ifade etmekte, m. 25/III hükmü ise davacının manevî tazminat talebinde bulunma hakkının saklı olduğunu düzenlemektedir. TBK m. 58 hükmüne göre de, kişilik hakkının ihlâlinden zarar gören, uğradığı manevî zarara karşılık manevî tazminat talep edebilir. Bu hükümlerden, kişilik hakkının ihlâli sebebiyle uğranan zararın manevî zarar olarak nitelendirilmesi ve tazmin edilmesi gerektiği sonucu çıkarılabilir. Bununla birlikte kanun koyucu, manevî zararın belirlenmesinde ihlâl fiilinin kişilik hakkını oluşturan değerler üzerindeki objektif olumsuz etkisinin mi yoksa kişilik hakkının sahibi üzerinde yarattığı subjektif ve duygusal etkinin mi dikkate alınacağı hususunu açıklığa kavuşturmuş değildir. Bu noktada, doktrinde manevî zararı açıklamak üzere ileri sürülen iki farklı görüşün, manevî zararın varlığının ve kapsamının belirlenmesinden, tazmininde uyulacak esaslara kadar uzanan geniş bir çerçevede etkili olduğunu belirtmek gerekir. Bu iki görüşten birincisi, subjektif manevî zarar teorisi olarak isimlendirilen ve manevî zararı, kişilik hakkı ihlâlinin ihlâl edilen hakkın sahibi üzerinde meydana getirdiği acı ve elemi esas alarak tanımlayan görüştür. Subjektif manevî zarar teorisine göre manevî zarar, kişilik hakkını ihlâl eden fiilin sonucunda kişilik hakkı sahibinin esenliğinin sarsılarak acı ve elem duymasından oluşur. Objektif manevî zarar teorisi ise kişilik hakkı ihlâlinin hak sahibi üzerindeki etkisini, manevî zararın bir şartı olarak değerlendirmemektedir. Objektif manevî zarar teorisine göre manevî zarar, hukuka aykırı ihlâl fiilinin, kişilik hakkını oluşturan değerler üzerindeki etkisinden ibarettir. Başka bir deyişle, kişilik hakkının hukuka aykırı ihlâli sonucunda kişilik değerlerinde meydana gelen objektif eksilme, manevî zararı teşkil eder.

Subjektif manevî zarar teorisi, kanaatimizce, kişilik hakkı ihlâl edilenin iç dünyasında meydana gelen, bu sebeple de tespiti ve ölçülmesi mümkün olmayan duygu zararlarını, manevî zararın esasına dâhil ettiği için kabul edilemez. Manevî zarar kavramının, duygu zararlarının ancak manevî tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınabileceklerini benimseyen objektif manevî zarar teorisi esas alınarak açıklanması gerekir. Böylece manevî zararın kapsamı ve niteliği, tazmin edilebilirliği, manevî tazminatın fonksiyonu, manevî tazminat talep etme hakkına sahip olanların çevresi ve manevî tazminat miktarının belirlenmesi hususlarında, tatmin edici ve isabetli sonuçlara ulaşılması mümkün olabilir.

3- Objektif manevî zarar teorisi gereğince, manevî zarar da maddî zarar gibi teknik anlamda zarar kavramı içerisinde değerlendirilir. Buna göre manevî zararı maddî zarardan ayıran unsur, hukuka aykırı ihlâl fiilinin sonuçlarının üzerinde gerçekleştiği değerlerdir. Bu değerler, maddî zararda mal varlığı değerleri iken, manevî zararda, kişi varlığı değerleridir.

Kişilik hakkını oluşturan değerlere yönelik ihlâl fiili sonucunda kişi varlığı değerlerinde meydana gelen eksilmenin de, mal varlığı değerlerinde meydana gelen eksilmelerde olduğu gibi, giderilmesi gerekir. Bu ise manevî tazminat ile gerçekleştirilir. Böylece manevî tazminatın tek ve aslî fonksiyonu, manevî zararın giderilmesine yönelik olarak, telâfi fonksiyonudur. Bu tespitin anlamı, manevî tazminatın tatmin edici veya önleyici ve caydırıcı etkilerinin bulunmadığı değildir. Manevî tazminat, zarar görenin tatmin olması sonucunu doğurabilir veya zarar veren bakımından caydırıcı nitelik taşıyabilir, manevî tazminat tehdidi, ihlâl fiilinin işlenmesini önleyebilir. Bununla birlikte söz konusu etkiler, manevî tazminat aracılığıyla yerine getirilmesi gereken birer fonksiyon olarak değerlendirilemez ve özellikle manevî tazminatın ödenme biçiminin ve miktarının belirlenmesinde göz önünde bulundurulamazlar.

4- Manevî tazminat, mal varlığında değil kişilik değerlerinde eksilme suretiyle meydana gelen zararların giderilmesine yöneliktir ve bu özelliğiyle maddî tazminattan ayrılır. Bu sebeple maddî tazminat ile manevî tazminatın, birbirinden bağımsız iki tazminat türü olduğu, özellikle tazminat miktarının belirlenmesi noktasında, maddî tazminata hükmedilmiş olmasının manevî tazminat miktarının indirilmesine yol açmayacağı, manevî tazminatın da maddî tazminatın tamamlayıcısı olarak nitelendirilemeyeceği kabul edilmelidir. Bununla birlikte, bu iki tazminat türü arasındaki farklılıkların esasa ilişkin olmadığını da belirtmek gerekir. Gerçekten de, manevî tazminat da maddî tazminat gibi, gerçekleşen zararın telâfisini amaçlar. Her iki tazminat türünün dayandığı sorumluluk esasları ve böylece maddî ve manevî zarardan sorumluluğun şartları da aynıdır. "Maddî tazminat ile manevî tazminatın paralelliği ilkesi" olarak ifade edilen bu esas gereğince, maddî tazminata ilişkin hükümler, tazmin edilecek zararın niteliğinden kaynaklanan önemli bir farklılık söz konusu olmadıkça, manevî tazminata da kıyasen uygulanır.

5- Manevî zararın tazminine ilişkin temel problem, kişilik değerlerinin iktisadî karşılığının bulunmaması, bu sebeple para ile ifade edilmelerinin mümkün olmamasıdır. Bununla birlikte para ile ifade edilebilir olmayan (Inkommensurabilität) değerlerde meydana gelen eksilmenin para ile telâfi edilemeyeceğinden bahisle manevî zararın tazmininden vazgeçilmesi, isabetli değildir. Para, şüphesiz kişilik değerlerinin karşılığı değildir, bununla birlikte kişilik değerlerinde meydana gelen eksilmenin giderilmesi için bulunabilecek en iyi araçtır. Manevî zarar, kural olarak zarar görene ödenecek bir miktar para ile tazmin edilir.

6- Manevî tazminatın talep edilebilmesi için zarar veren bakımından bir kusursuz sorumluluk hâlinin bulunması veya kusur sorumluluğunun şartlarının gerçekleşmiş olması gerekir. Böylece manevî tazminatın şartları, maddî tazminat ile manevî tazminatın paralelliği ilkesine de uygun olarak, hukuka aykırı fiil, kusur, manevî zarar ve illiyet bağı şeklinde belirlenebilir.

7- Türk Medenî Kanunu ve Türk Borçlar Kanununun manevî tazminata ilişkin hükümlerinden, manevî zararın ancak kişilik hakkının hukuka aykırı ihlâli sonucunda meydana gelebileceği anlaşılmaktadır. Buna göre manevî tazminat talebinde bulunulabilmesinin birinci şartı, kişilik hakkının ihlâl edilmesidir. Başka bir deyişle tazminat taleplerinin ortak şartını oluşturan "hukuka aykırı fiil" şartı, manevî tazminat talebi bakımından "kişilik hakkının ihlâli" biçiminde ortaya çıkmaktadır.

Kişilik hakkı, temel koruma normları ile korunan mutlak haklardandır. Temel koruma normlarına aykırı olan her fiil hukuka aykırı olduğundan, kişilik hakkının bir başkasına isnadı mümkün olan bir fiil sonucu ihlâli, bir hukuka uygunluk sebebi bulunmamak kaydıyla, manevî tazminat talebinde aranan hukuka aykırılık şartının gerçekleşmesi için yeterlidir. TMK m. 24/II'de yer alan "kişilik haklarına yapılan her saldırı, hukuka aykırıdır" ifadesi ile kişilik hakkının mutlak hak niteliği bir arada değerlendirildiğinde, manevî zararlar bakımından hukuka aykırılığın belirlenmesinde "hukuka aykırı sonuç" teorisinin geçerli olduğu kabul edilmelidir.

Gerçek kişiler bakımından doğumdan ölüme kadar, tüzel kişiler bakımından ise hak ehliyetinin kazanılmasından sona erme anına kadar, sadece var olmaları sebebiyle ayrılmaz bir biçimde sahip oldukları hukuken korunan değerler, kişilik hakkının konusunu oluşturur. Böylece kişilik hakkı, kişiliği oluşturan değerlerin tümü üzerindeki haktır.

Türk-İsviçre hukukunda, Alman hukukundan farklı olarak, genel kişilik hakkı kabul edilmiş bulunmaktadır. Her ne kadar kişilik hakkına ilişkin hukukî düzenlemelerde bazı kişilik değerlerinin tek tek ele alınması yoluna gidilmişse de, genel kişilik hakkının kabulü, kişilik değerlerinin kanunda belirtilenlerle sınırlı olmadığı anlamına gelir. Hangi hakların kişilik hakkı çerçevesine dâhil edileceğini hâkim takdir yetkisine dayanarak belirler. Bu hususta hâkime tanınan geniş takdir yetkisi, bir taraftan somut olayın özelliğinin ve kişilik değerlerinde meydana gelen anlayış değişikliklerinin dikkate alınarak bir sonuca ulaşılmasını mümkün kılmakta, bir taraftan da zamanla bu alanda doğabilecek yeni korunma ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamaktadır.

Bazı önemli kişilik değerleri, sınırlayıcı olmamak kaydıyla maddî, manevî, sosyal ve iktisadî niteliklerine göre sınıflandırılarak ele alınabilir. Kişinin hayatı, beden bütünlüğü, cinsel özgürlüğü ve hareket serbestîsi maddî kişilik değerlerindendir. Evliliğin ve ailenin korunması dâhil olmak üzere yakınlarla ilişkiye dair hak, yakın bir kişinin hâtırası üzerindeki hak ve psikolojik dengenin korunması anlamında duygu dünyası üzerindeki hak ise manevî kişilik kapsamında değerlendirilmektedir. Sosyal kişiliğin koruma alanı ise şeref ve haysiyeti, isim, resim ve ses üzerindeki hak ile iktisadî gelişim özgürlüğünü, teşebbüs sırlarını, meslek hayatında mobbing ve cinsel ayrımcılığın önlenmesini kapsamaktadır.

8- Kişilik hakkının ihlâli, kişilik değerlerine yönelik bir müdahalenin varlığını gerektirir. Kişilik hakkı ihlâlinin söz konusu olduğu durumlarda, TMK m. 24 hükmünün açık ifadesi sebebiyle, ihlâle yol açan fiilin hukuka aykırılığının ayrıca değerlendirilmesine artık gerek yoktur. Manevî tazminat talepleri bakımından da belirleyici olan husus, söz konusu müdahalenin, "kişilik hakkının ihlâli" niteliği taşıyan bir müdahale olup olmadığı, başka bir deyişle ortada bir kişilik hakkı ihlâlinin bulunup bulunmadığıdır. Bir müdahalenin kişilik hakkı ihlâli olarak nitelendirilebilmesi için, öncelikle doğrudan doğruya belirli bir kimsenin veya belirli bir kişi çevresinin kişilik değerlerine yönelmiş olması gerekir. Müdahale fiilinin hedef belirtilmeksizin icra edilmiş veya umuma yöneltilmiş olması hâlinde, kişilik hakkı ihlâlinden bahsedilemez. Bununla birlikte müdahale fiili bakımından üçüncü kişi durumundaki bir kimsenin kişilik hakkının da bu fiil sebebiyle ihlâl edilmiş olduğu hâllerde, manevî tazminat talebinin kabul edilmesi gerekir.

Kişilik değerlerine yönelik müdahalenin "kişilik hakkı ihlâli" olarak nitelendirilebilmesi için gereken ikinci şart, söz konusu müdahalenin niteliği itibarıyla ihlâl teşkil edecek ağırlığa ve yoğunluğa ulaşmış olmasıdır. Bir kişilik değerinin hafif ve önemsiz şekilde zedelenmesi, kişilik hakkı ihlâline yol açmaz. Müdahale fiilinin ihlâl olarak nitelendirilebilmesi, sosyal hayatın işleyişi için varlığı zorunlu olan tolerans alanının dışında kalıp kalmadığına bağlıdır. Bu tolerans alanının çevresinin ve dolayısıyla kabul edilebilir müdahalenin ölçüsünün belirlenmesinde ise, müdahalenin objektif bir yoğunluğa ulaşmış olması ölçü alınmalıdır. O hâlde "kişilik hakkının ihlâli"nden bahsedilebilmesi için, müdahale fiilinin belirli bir yoğunluk arz etmesi, bir başkasının kişilik alanında hoş görülemez ve kabul edilemez bir tecavüz şeklinde ortaya çıkmış olması aranır. Bunun aksine, kişilik hakkına yönelik, sosyal hayatın zorunlu kıldığı önemsiz müdahaleler, hukuk düzeni tarafından dikkate alınması gereken bir "kişilik hakkı ihlâli" olarak nitelendirilmez ve manevî zarar doğurmaz.

9- Manevî zararın tazminine ilişkin genel hükümler TMK m. 24, TMK m. 25 ve TBK m. 58 hükümleridir. TMK m. 24'te yer alan düzenleme ile manevî tazminat talebinin genel esasları tespit edilmiştir. TBK m. 58 hükmü ise kişilik hakkını koruyan genel sorumluluk normu niteliğini taşır; kanunda özel bir düzenlemeyle koruma altına alınanların dışında kalan kişilik değerlerinin ihlâl edilmesi hâlinde başvurulacak genel kural, TBK m. 58 hükmüdür.

Türk Medenî Kanunu ve Türk Borçlar Kanununda hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimsenin manevî tazminat talebinde bulunabileceği hâlleri özel olarak düzenleyen hükümler de yer almaktadır. Bunlar; adın korunmasına ilişkin TMK m. 26 hükmü, nişanın bozulması yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın manevî tazminat talebine ilişkin TMK m. 121 hükmü, evlenmenin butlanında tazminat taleplerine boşanma hükümlerinin uygulanacağına ilişkin TMK m. 158/II hükmü, boşanmada kişilik hakkı saldırıya uğrayan tarafın manevî tazminat talebine ilişkin TMK m. 174/II hükmü ve beden bütünlüğünün zedelenmesi hâlinde zarar görenin ve ağır beden zararı ve ölüm hâlinde zarar görenin veya ölenin yakınlarının manevî tazminat talebine ilişkin TBK m. 56 hükmüdür.

10- Manevî tazminatın ikinci şartı, kişilik hakkını ihlâl eden fiilin failinin kusurlu olmasıdır. Manevî tazminat taleplerinde esas olarak kusurun kurucu fonksiyonundan bahsedilir. Sorumluluğu kurucu fonksiyonu bakımından kusurun derecesinin bir önemi yoktur; zarar verenin ihmali de sorumluluğun doğması için yeterlidir.

Her ne kadar subjektif görüş çerçevesinde zarar verenin kusurunun derecesinin, ihlâl fiilinin zarar gören üzerinde yarattığı acı ve elemin ölçüsü bakımından belirleyici olduğu ve bu sebeple manevî zararı artırıcı veya azaltıcı rol oynayacağı ileri sürülmüşse de, objektif görüş açısından kişi varlığına dâhil değerlerde objektif azalma suretiyle meydana gelen manevî zararın kapsamının, zarar verenin kusurunun derecesine göre belirlenmesi kabul edilemez. Bununla birlikte tarafların kusuru, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde etkili olabilir.

Kusursuz sorumluluk hâllerinin de manevî tazminat talebini mümkün kılacağı tartışmasızdır. Böylece maddî tazminatta olduğu gibi manevî tazminat bakımından da aranan şart esas itibarıyla "kusur" değil, "bir sorumluluk sebebinin varlığı"dır. Başka bir deyişle zarar verenin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, ortada bir sorumluluk sebebinin bulunduğu her durumda, diğer şartların da gerçekleşmiş olması kaydıyla manevî tazminat talebinde bulunulabilir.

11- Manevî tazminat talebinin söz konusu olabilmesi için, giderilmesi gereken bir manevî zararın varlığı gerekir. Subjektif manevî zarar teorisine göre manevî zararın varlığı, kişilik hakkı ihlâl edilenin ihlâl sonucunda bir acı ve elem duymasına bağlıdır. Buna karşılık benimsediğimiz objektif manevî zarar teorisine göre, zarar görenin subjektif olarak ihlâli hissedebilecek durumda olup olmamasına bakılmaksızın, ihlâlin kişilik değerlerinde eksilmeye yol açtığı her durumda, manevî zararın gerçekleşmiş olduğunu kabul etmek gerekir.

Manevî tazminat taleplerinin değerlendirilmesinde, kişilik hakkının ihlâli sonucunda ortaya çıkan zararın belirli bir ağırlığa ulaşmış olup olmadığı da dikkate alınmalıdır. Bununla kastedilen, manevî zararın "ağır zarar" olması değil, manevî tazminatı haklı kılacak bir nitelik taşımasıdır. Esasen bu husus, TBK m. 56'da, hâkimin manevî tazminata hükmederken "olayın özelliklerini" göz önünde bulundurmakla yükümlü tutulması suretiyle de benimsenmiş bulunmaktadır. TBK m. 58 hükmünün uygulanmasında da, manevî zararın tazminata hükmedilmesini haklı kılacak nitelikte olup olmadığının her somut olayda hâkim tarafından değerlendirilmesi, manevî tazminat taleplerinin sınırlandırılması zorunluluğunun bir sonucudur.

12- Manevî zararın tazmin edilebilmesi için kişilik hakkına yönelik hukuka aykırı ihlâl ile manevî zarar arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekir. Uygun illiyet bağı, manevî tazminat talepleri bakımından sorumluluğun kurulmasında ve sınırlandırılmasında önemli rol oynar.

13- Objektif manevî zarar teorisine göre manevî tazminat talep hakkı, mal varlığına ilişkindir. Kişilik hakkının kişiye sıkı sıkıya bağlı hak niteliğinin, manevî tazminat talep hakkı bakımından geçerli olmadığının kabulü, manevî tazminat talebinin üçüncü kişiye devri, mirasçılara intikali, haczi, takas edilmesi ve kısmî dava ve belirsiz alacak davası ile ileri sürülmesi hususlarında belirleyicidir. Gerçekten de, bir alacak hakkı olarak nitelendirildiği takdirde, manevî tazminat talep hakkının devir ve intikali, haczi, takas edilmesi ve kısmî dava ve belirsiz alacak davasına konu oluşturması kural olarak mümkündür. Bununla birlikte TMK m. 25/IV hükmünde manevî tazminat talebinin karşı tarafça kabul edilmiş olmadıkça devredilemeyeceği, mirasbırakan tarafından ileri sürülmüş olmadıkça mirasçılara geçmeyeceği düzenlenmiş, manevî tazminat talebinin haczi ise "vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar"ın haczedilemeyeceğine ilişkin İİK m. 82/b. 11 hükmü ile engellenmiştir.

14- Manevî tazminat talep hakkı, zararı doğuran olay sonucunda kişilik değerlerinde bir eksilme meydana gelmiş olan "zarar gören"e aittir. Sağ ve tam doğumla birlikte cenin, ana rahmine düştüğü andan itibaren hak ehliyetini kazanmış olacağından, bir kimsenin, doğumundan önce gerçekleşmiş kişilik hakkı ihlâli niteliği taşıyan fiil sebebiyle uğradığı manevî zararın tazminini talep etmesi de mümkündür.

Objektif manevî zarar teorisi açısından manevî tazminat talebi, zarar görenin ihlâl sebebiyle acı ve elem hissetmesine veya gelecekte hissetme ihtimalinin bulunmasına değil, objektif olarak kişilik değerlerinde bir eksilmenin meydana gelmiş olmasına bağlıdır. Böylece ayırt etme gücü bulunmayan kimseler de manevî zarara uğrayabilir ve manevî tazminat talep edebilirler. Manevî tazminat talebinin mal varlığına ilişkin bir alacak hakkı olarak nitelendirilmesi sebebiyle, burada kişiye sıkı sıkıya bağlı hakkın kanunî temsilci tarafından kullanılıp kullanılamayacağı tartışmasına da yer yoktur. Ayırt etme gücü bulunmayan bir kimsenin kişilik hakkı ihlâl edildiği takdirde, manevî tazminat talebi, onun kanunî temsilcisi tarafından ileri sürülür.

TBK m. 56/II hükmü, ağır beden zararı ve ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da, manevî tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebileceğini düzenlemiştir. Böylece zarar görenin yakınları, zarar görenden ayrı olarak, manevî tazminat talep etme hakkına sahiptir. TBK m. 56/II hükmünün, yakınların yansıma zararlarının tazminine imkân veren bir özel koruma normu olduğu kabul edilirse, manevî tazminat talep hakkının kişilik değerlerinde eksilme meydana gelmiş olan zarar görene ait olacağı esasının dışına çıkılarak, yakınların zararını ayrı bir kategoride değerlendirmek gerekir. Oysa kanaatimizce yakınların tazminini isteyebilecekleri zarar, bizzat kendi kişilik haklarının ihlâl edilmiş olmasından doğan manevî zarardır. Kanun koyucu, TBK m. 56/II hükmünde yakınlara "manevî tazminat olarak" uygun bir miktar paranın ödenmesinden bahsetmektedir. Manevî tazminat, manevî zararın giderilmesi için ödenir. Manevî zarar ise kişilik hakkının ihlâli sebebiyle ortaya çıkan zarardır. Bu sebeple kanun koyucunun "manevî tazminat" ödenmesini hükme bağlamış olmasına rağmen, bu düzenleme ile yakınların bir kişilik hakkı ihlâline dayanmayan üzüntü ve yas duyguları için tazminat talep etmelerine imkân sağlanmış olduğunun kabulü, isabetli görünmemektedir. Hâl böyle olunca, yakınların da esasen "zarar gören" sıfatıyla manevî tazminat talebinde bulunacaklarını belirtmek gerekir.

TMK m. 48 hükmü uyarınca insana özgü kişilik değerleri dışında, gerçek kişiler gibi kişilik hakkına sahip olan tüzel kişilerin de ismi, unvanı, özel hayat ve sır çevresi, meslekî ve iktisadî değerleri ile şeref ve haysiyeti üzerindeki hakları korunur. Sosyal kişilik değerleri olarak da anılan bu değerler üzerindeki haklarının ihlâli durumunda, tüzel kişiler de TBK m. 58 hükmüne dayanarak manevî tazminat talep edebilirler.

15- Manevî zararın, zarar görene bir miktar para ödenmesi suretiyle tazmini kuraldır. Manevî tazminat sermaye veya irat şeklinde ya da bunların birleştirilmesi sonucu karma biçimde ödenebilir. Hâkimin manevî zararın giderilmesi için bir miktar para ödenmesi yerine diğer bir tazmin biçimi kararlaştırması da, TBK m. 58/II hükmü uyarınca, mümkündür. Bununla birlikte manevî zararın para dışında bir vasıta ile giderilmesi düşüncesinin, bu kapsamda anılan vasıtaların çoğu bakımından, subjektif manevî zarar teorisinin ve manevî tazminatın tatmin fonksiyonuna sahip olduğunun kabulünün bir sonucu olduğunu belirtmek gerekir. Objektif manevî zarar teorisi çerçevesinde, manevî zararın paradan başka bir yolla giderilmesi şeklinde değerlendirilebilecek yöntemler; düzeltmenin veya kararın üçüncü kişilere bildirilmesi ya da yayımlanması, kınama kararının yayımlanması ve sembolik bir miktar para ödenmesine hükmedilmesinden ibarettir.

16- Manevî tazminat miktarı Alman hukukunda "manevî tazminat tabloları"ndan yararlanılarak belirlenmekte, İsviçre hukukunda ise "emsâl mahkeme kararları", tazminat miktarının belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Her iki hukuk sisteminde de hâkimin manevî tazminat miktarının belirlenmesinde geniş bir takdir yetkisine sahip olduğu, tazminat miktarının bu yetki çerçevesinde hukuka ve hakkaniyete uygun bir şekilde belirlenmesi gerektiği kabul edilmektedir. Türk hukukunda da manevî tazminat miktarı, manevî zararın para ile ölçülmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle hâkimin takdir yetkisine dayanılarak belirlenmektedir.

Manevî tazminat miktarının belirlenmesinde izlenen klasik yöntem, manevî zararın kapsamının belirlenmesi ile manevî tazminatın miktarının belirlenmesi aşamaları birbirinden ayrılmaksızın, hâkimin somut olayın özelliklerini dikkate alarak ve takdir yetkisini kullanarak tazminat miktarını belirlemesini öngörmektedir. Buna karşılık iki aşamalı yöntemde, manevî zararın ve manevî tazminatın belirlenmesi iki ayrı aşamada gerçekleştirilir. Benzer kişilik hakkı ihlâlleri bakımından zarar gören herkesin hak ettiği eşit, temel bir meblağın elde edilmesinin amaçlandığı ilk aşamada, zararın ortaya çıkmasına ve kapsamına etki eden objektif faktörlerin göz önünde bulundurulması suretiyle manevî zararın kapsamı ortaya konulur. Bu "taban manevî tazminat"ın oluşturulmasında, emsâl mahkeme kararlarının esas alınması mümkündür. İkinci aşamada ise taban manevî tazminat olarak belirlenen tutar, gerçekleşen somut ihlâlden kaynaklanan manevî zararın, gerçekleşmesi beklenen ortalama manevî zarardan saptığı ölçüde azaltılır veya artırılır. Bu aşamada hâkimin takdir yetkisi ve TBK m. 51 ve m. 52 (OR Art. 43 ve Art. 44) hükümlerinde öngörülen, tazminatın artırılma veya indirim sebepleri, özellikle önemlidir.

Kanaatimizce iki aşamalı yöntem, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde objektif ve subjektif şartların bir bütün olarak değerlendirilmesini gerektirdiği, böylece manevî tazminatın objektifleştirilmesine imkân sağladığı için, objektif manevî zarar teorisinin esaslarıyla uyumludur. İki aşamalı yöntem kapsamında hâkimin takdir yetkisini kullanırken ihtiyaç duyacağı objektif ölçütlerin oluşturulmasında ise emsâl mahkeme kararları dikkate alınmalıdır.

17- Objektif manevî zarar teorisi uyarınca, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde göz önünde bulundurulacak ölçütlerin objektif nitelikte olması gerekir. Bu kapsamda ilk sırada manevî zararın objektif ağırlığı zikredilmelidir. Manevî zararın objektif ağırlığı, kişilik değerlerine yönelik ihlâlin türü, boyutu, şiddeti ve süresi ile zarar gören üzerindeki fizikî ve psikolojik etkilerini ifade etmektedir. İhlâlin ağırlığının belirlenmesindeki güçlük ise bu hususta objektif bir tipin ölçü alınması suretiyle aşılabilir.

Manevî zararın objektif ağırlığının yanı sıra zarar görenin kusuru, ihlâle rıza göstermiş olması, ihlâl fiilinin etkisini artırdığı takdirde mesleği, manevî zarar üzerindeki etkisi objektif olarak tespit edilebilir olduğu ölçüde bünyevî yatkınlığı ve bağımsız hareket özgürlüğünü kaybetmiş olması, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde dikkate alınacak başlıca hususlardır. Zarar veren bakımından ise TBK m. 51/I ve m. 52/II hükümleri sebebiyle kusur unsuru önem taşımaktadır. TBK m. 51/I hükmüne göre tazminatın kapsamının ve ödenme biçiminin tespitinde, özellikle kusurun ağırlığının göz önünde bulundurulması gerekir. TBK m. 52/II hükmü de zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsünün tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olması hâlinde, hâkimin hakkaniyet gerektirirse tazminatı indirebileceğini veya tamamen kaldırabileceğini öngörmektedir. Her ne kadar bu hükümler, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde zarar verenin kusurunun da değerlendirilmesini zorunlu kılmakta ise de, kusurun bu hususta belirleyici rol oynamasının, objektif manevî zarar teorisi ve manevî tazminatın telâfi fonksiyonuyla bağdaşmayacağı belirtilmelidir.

Zarar gören lehine maddî tazminata hükmedilmiş olup olmadığı, tarafların iktisadî durumları ve taraflar arasındaki ilişkinin niteliği de manevî tazminat miktarını etkileyecek hususlar arasında sayılmaktadır. Bununla birlikte kanaatimizce bunlar, ancak manevî tazminata tatmin fonksiyonunu yükleyen subjektif manevî zarar teorisi kabul edildiği takdirde tazminat miktarını etkileyebilir. Objektif manevî zarar teorisine göre ise manevî tazminatın fonksiyonu telâfi olduğundan, ayrıca manevî tazminat, maddî tazminatın bir alt türü veya tamamlayıcısı niteliği taşımadığından, bahsedilen hususların manevî tazminat miktarının belirlenmesinde esaslı bir takdir ölçütü teşkil etmesi mümkün değildir.

Paranın satın alma gücü, özellikle manevî tazminat talebinin hükme bağlanmasının uzun sürdüğü ve tazminat talebinin ileri sürüldüğü tarih ile tazminat hükmünün verildiği arasında paranın satın alma gücünde bir azalmanın meydana geldiği hâllerde önemlidir. Buna karşılık manevî tazminat talebinde bulunan kimsenin yerleşim yerinin, paranın satın alma gücünün talepte bulunulan ülkeye nazaran düşük olduğu başka bir ülkede bulunması hâlinin, manevî tazminat miktarının belirlenmesinde etkili olmayacağı kabul edilmelidir.

Manevî tazminat miktarının indirilmesini gerektiren sebepler arasında sayılan zararın hatır işleri veya zarar görene yardım sırasında meydana gelmiş olması hâli, TBK m. 51 hükmü gereğince hâkimin tazminat miktarını durumun gereğini göz önüne alarak belirleme yükümlülüğü kapsamında değerlendirilebilir. Buna göre zarar verenin, bir menfaati olmaksızın, hatır için yaptığı faaliyetlerden doğan manevî zararlarda, tazminat miktarının indirilmesi, hakkaniyetin gereğidir.

18- Manevî tazminatın miktarına ilişkin olarak değerlendirilmesi gereken son husus, zenginleşme yasağının manevî tazminat bakımından da geçerli olup olmayacağıdır. Objektif manevî zarar teorisi esas alındığı takdirde, manevî tazminatın da üst sınırını manevî zararın oluşturduğunu kabul etmek gerekir. Buna göre caydırıcılık sağlanması amacıyla zararı aşan miktarda manevî tazminata hükmedilmesi, sorumluluk hukukunun mevcut sistemiyle bağdaşmayan bir uygulama niteliği taşır. Tazminatın amacı zararın giderilmesidir. Her ne kadar zarar verenin, ödemek zorunda kalacağı manevî tazminat miktarını "önemsiz" bularak, ihlâl fiilinden vazgeçmek yerine tazminat ödemeyi göze alması onaylanamazsa da, bu durumun önüne geçmek için kullanılacak kurum "tazminat" değildir. Bu sebeple manevî tazminatın bir tür "cezalandırıcı tazminat" olarak nitelendirilmesi söz konusu olamaz.

19- Tazminat taleplerinin tâbi olduğu zamanaşımı süresi, TBK m. 72 hükmü ile düzenlenmiştir. Buna göre manevî tazminat talebi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Kişilik hakkını ihlâl eden fiilin aynı zamanda suç teşkil etmesi ve bu suçun takibine ilişkin olarak ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörmesi hâlinde bu süre dikkate alınır.

Manevî tazminat talebinin nişanın bozulması veya boşanmaya sebep olan olaylar sebebiyle gerçekleşen kişilik hakkı ihlâline dayanması halinde, TMK m.123 ve TMK m. 178 hükümleri uyarınca zamanaşımı süresi, nişanın sona ermesinden veya boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren bir yıldır.

Manevî zarar sözleşmenin ihlâlinden doğduğu takdirde, buna bağlı olarak talep edilecek tazminat, TBK m. 146 hükmünde düzenlenen on yıllık zamanaşımına tâbidir. Buna karşılık yakınların manevî tazminat taleplerinde, zarar gören ile tazminat yükümlüsü arasında bir sözleşme ilişkisi bulunsa dahi, kural olarak TBK m. 72'de düzenlenen zamanaşımı süresinin uygulanması gerekir.

Etiketler: manevi tazminat

İlgili Yayınlar

-10%