Boşanmada Arabuluculuk

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ..................................................................................... 5

ÖNSÖZ ............................................................................................. 7

İÇİNDEKİLER ................................................................................ 9

KISALTMALAR DİZİNİ .............................................................. 13

ÖZET .............................................................................................. 15

GİRİŞ ............................................................................................. 17

BÖLÜM 1 BOŞANMA NEDENLERİ VE BOŞANMANIN SONUÇLARI

1.1. BOŞANMA NEDENLERİ ...................................................... 21

1.1.1. Özel Boşanma Nedenleri ................................................. 23

1.1.1.1. Zina .................................................................... 23

1.1.1.2. Hayata Kast ve Pek Kötü Yahut Onur Kırıcı Muamele ............................................................ 26

1.1.1.3. Suç İşleme ve Haysiyetsiz Yaşam Sürme ............ 29

1.1.1.4. Terk .................................................................... 30

1.1.1.5. Akıl Hastalığı ..................................................... 32

1.1.2. Genel Boşanma Nedeni ................................................... 33

1.1.2.1. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması ............ 34

1.1.2.2. Anlaşmalı Boşanma ............................................ 38

1.1.2.3. Ortak yaşamın Yeniden Tesis Edilememesi Yahut Fiili Ayrılık ........................................................ 41

1.1.3. Boşanma Yargılaması ..................................................... 43

1.1.3.1. Boşanma Yargılamasında Deliller....................... 46

1.1.3.1.1. Mahkeme Kararları ............................. 47

1.1.3.1.2. Tanık Beyanları .................................. 47

1.1.3.1.3. Sağlık Raporu ..................................... 50

10

1.1.3.1.4. Sosyal İnceleme Raporu ..................... 52

1.1.3.1.5. Sosyal ve Ekonomik Durum Araştırması ......................................... 53

1.1.3.1.6. Fotoğraflar, Sosyal Medya Paylaşımları, Ses Kayıtları, Banka Kayıtları............. 54

1.1.3.2. Delillerin Değerlendirilmesi ve Bağlayıclığı ....... 57

1.1.3.3. Boşanma Davasında Karar .................................. 58

1.1.3.3.1. Velayet ve Şahsi İlişki ........................ 60

1.1.3.3.2. Yoksulluk Nafakası ............................ 64

1.1.3.3.3. İştirak Nafakası .................................. 66

1.1.3.3.4. Maddi Tazminat ................................. 68

1.1.3.3.5. Manevi Tazminat ................................ 70

1.1.4. Boşanmanın Hukuki Sonuçları ........................................ 72

1.1.4.1. Boşanmanın Çocuklar Açısından Sonuçları ........ 72

1.1.4.1.1. Çocukların Velayeti ............................ 73

1.1.4.1.2. Çocuklarla Kişisel İlişki Kurulması .... 74

1.1.4.2. Çocukların Bakımı ............................................. 77

1.1.4.3. Boşanmanın Eşler Açısından Sonuçları............... 78

1.1.4.3.1. Kişisel Sonuçları................................. 78

1.1.4.4. Boşanmanın Diğer Sonuçları .............................. 81

1.1.4.4.1. Kadın Yönünden Psikolojik Etkileri ... 84

1.1.4.4.1. Erkekler Yönünden Psikolojik Etkileri 85

1.1.4.4.1. Çocuk Yönünden Psikolojik Etkileri ... 86

1.1.5. Boşanma Sonrasında Eşlerin Birbirlerine Karşı Açtığı Davalar ........................................................................... 89

1.1.5.1. Velayet Davası ................................................... 89

1.1.5.2. Nafaka Davaları.................................................. 90

1.1.5.3. Mal Rejiminin Tasfiyesi Davası .......................... 93

1.1.6. Yargılama Yolu İle Boşanmanın Dezavantajları .............. 94

BÖLÜM 2 BOŞANMA ARABULUCULUĞU UYGULAMALARI

2.1. GENEL OLARAK ARABULUCULUK ................................ 99

2.2. ARABULUCULUĞUN KULLANILDIĞI ALANLAR ......... 99

2.3. AİLE UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK ....... 100

2.3.1. Aile Arabuluculuğu Kavramı ........................................ 100

2.3.2. Aile Arabuluculuğunun Tarihsel Süreçteki Gelişimi ...... 101

2.3.2.1. Farklı Ülkelerde Aile Arabuluculuğu Uygulamaları .................................................... 104

2.3.2.1.1. Genel Olarak .................................... 104

2.3.2.1.2. Almanya ........................................... 106

2.3.2.1.3. Fransa ............................................... 107

2.3.2.1.4. İsviçre .............................................. 108

2.3.4. Aile Arabuluculuğunun Amaçları .................................. 108

2.3.5. Genel Arabuluculuk Modelleri ...................................... 111

2.3.5.1. Genel Olarak .................................................... 111

2.3.5.2. Kolaylaştırıcı Arabuluculuk .............................. 112

2.3.5.3. Değerlendirici Arabuluculuk............................. 113

2.3.5.4. Yapılandırılmış Arabuluculuk ........................... 113

2.3.5.5. Anlatı Üzerine Kurulu Arabuluculuk ................ 114

2.3.5.6. Ekosistemik Arabuluculuk ................................ 115

2.3.5.7. Dönüştürücü Arabuluculuk ............................... 115

2.3.5.8. Arabuluculuk Modellerinin Aile Arabuluculuğunda Kullanılması ....................... 116

2.4. UYUŞMAZLIĞIN ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİ OLUP OLMADIĞI ............................................................... 118

BÖLÜM 3 BOŞANMA UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK SÜRECİ VE TÜRKİYE İÇİN ÖRNEK MODEL

3.1. BOŞANMA UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUĞUN UYGULANMASI ............................ 123

3.1.1. Boşanma Arabulucusunun Nitelikleri ............................ 125

3.1.2. Boşanma Arabuluculuk Sürecinde Yerin Önemi............ 127

3.1.3. Boşanma Arabuluculuğu Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar .......................................................... 128

3.1.3.1. Başvuru ............................................................ 128

3.1.3.2. İlk temas ........................................................... 129

3.1.3.3. Müzakere ve İletişim ........................................ 131

3.1.3.4. İhtiyaç ve Menfaatler ........................................ 132

3.1.3.5. Çocuğun Sesinin Duyulması ............................. 133

3.2. TÜRKİYE İÇİN BOŞANMA ARABULUCULUĞU MODELİ ........................................... 137

3.2.1. ARABULUCUYA BAŞVURU ..................................... 139

3.2.2. ARABULUCULUK SÜRECİ ....................................... 140

3.2.3. ARABULUCULUK SONUCU ..................................... 141

3.2.4. SÜRECİN TAKİBİ ....................................................... 141

3.2.4.1. Modelin Çocuk Yönünden Faydaları ................ 143

3.2.4.2. Modelin Kadın Yönünden Faydaları ................. 145

3.2.4.3. Modelin Erkek Yönünden Faydaları ................. 146

3.2.4.4. Boşanma Arabuluculuğunun Yargı Yönünden Faydaları .......................................................... 147

3.2.4.5. Boşanma Arabuluculuğunun Toplum Yönünden Faydaları .......................................................... 148

SONUÇ ......................................................................................... 151

KAYNAKLAR ............................................................................. 155

Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olan arabuluculuk, esasında öteden beri var olan, özünde uzlaşma kültürünü barındıran ve geçmişimizde de uygulanan bir sistemdir. Ahilik teşkilatı 800 yıl öncesinden başlamak üzere esnaflarımız arasında barışa katkı sağlamıştır. Ülkemizde ise 2013 yılında ihtiyari olarak uygulanmaya başlanan ve uyuşmazlıkların daha az masrafla ve daha hızlı sürede çözümlenmesini sağlayan bir alternatif uyuşmazlık yöntemi olan arabuluculuğun son yıllarda farkındalığı artmış ve kullanımı yaygınlaşmıştır.

Aile arabuluculuğu, 6325 sayılı Kanun çerçevesinde kişilerin serbestçe tasarruf edebileceği ve kamu düzeni sınırları dışında kalan uyuşmazlıklarda uygulama alanı bulmaktadır. Bilindiği üzere aile mahkemelerinde mal rejiminin tasfiyesi, tazminat ve nafaka davaları uzun sürmekte ve aile içi husumetin derinleşmesine sebebiyet vermektedir. Amacı uyuşmazlıkların dostane ve barışçıl bir biçimde çözülmesini sağlamak olan arabuluculuk; aile içi şiddet içermeyen aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıkların, eşler arasında husumet oluşmasına izin vermeksizin çözülmesini sağlamaktadır. Özellikle aile uyuşmazlıklarında taraflar arasında esasen geçmişten gelen iletişimsel sorunların aşılması, gönüllü anlaşmaların yolunu açabilmektedir.

Öte yandan taraflara kendilerini rahatça ve tam olarak ifade edebildikleri ortam sağlayan arabuluculuk süreci, mahkeme yargılamasına göre daha ekonomik, daha basit olmakla birlikte, tarafların kontrolünde ilerlemektedir. Bunun yanı sıra arabuluculuk sürecinde anlaşmak zorunda olmadıklarını ve istedikleri zaman mahkemeye gidebileceklerini bilen taraflar üzerlerinde baskı hissetmeden müzakere edebilmektedir. Söz konusu müzakereler neticesinde tarafların kendi iradeleri ile anlaşmaya varmaları halinde ise bu sulhü sürdürdükleri görülmektedir.

Sonuç olarak arabuluculuğun sağlamış olduğu müzakere ortamı sayesinde eşler boşanma sürecinde yaşayabilecekleri olası sorunları ve mevcut durumları gözden geçirerek kararlarını yeniden değerlendirme fırsatı bulacaklardır. Böylelikle arabuluculuk yoluyla varılan anlaşma ile tarafların boşanma sürecinde yaşayabilecekleri maddi ve manevi yıpranma minimize edilecektir.

Bu kapsamda, “Boşanmada Arabuluculuk” isimli bu yayının, yararlanıcılara ve aile arabuluculuğu uygulamasına katkı sunmasını temenni ederim.

Hakan ÖZTATAR

Hukuk İşleri Genel Müdürü