| Kitap Künyesi | |
| Yazar | İsmail TAZEGÜL |
| Baskı Tarihi | 2022/04 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 515 |
Çevresel değerlerin korunması, kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, nitelikli çevresel şartların sürdürülebilirliğinin sağlanması ve sağlıklı ve dengeli bir çevrenin bütün canlılar için bir hak olarak talep edilmesi uzun zamandır tartışılan ve üzerinde çalışılan bir konudur. 1972 Stockholm Konferansıyla birlikte uluslararası ve ulusal çalışmaların konusu olan çevre hakkına yönelik akademide oldukça nitelikli çalışmalara imza atılmıştır. İklim değişikliğinin etkilerinin daha fazla hissedilir olduğu bugünlerde çevresel değerler üzerinde oldukça yıkıcı etkilere sahip proje ve faaliyetlere karşı toplumsal ilgi de artmış durumdadır. Bugün artık çevrenin korunması ve geliştirilmesine dair toplumsal bir bilinç ve talebin oluştuğunu söylemek mümkündür. Toplumda çevresel değerlerin korunmasına yönelik bilinçlenme ile birlikte anayasal bir hak olan çevre hakkı daha sık ve geniş kesimlerde dillendirilmeye başlanmıştır. Bu etkiyle birlikte çevre hakkına müdahale içeren, çevresel değerler üzerinde etkiye sahip proje ve faaliyetlere yönelik kişilerden, toplumsal gruplardan, sivil toplum örgütlerinden, meslek odaları ve barolardan oldukça yoğun itirazlar gelmektedir. Bu itirazlarla birlikte Anayasada kendine yer bulan çevre hakkı, artık anayasa ve yasalarda yer alan soyut düzenlemelerden sıyrılarak, çevresel başvuru hakkı yoluyla yargı kararlarına konu olmaya başlamıştır.
Çevresel etkiye sahip projelerin, faaliyetlerin ya da bunlara izin ve ruhsat veren işlem ve kararların çevresel başvuru hakkı kapsamında yargıya taşınmasıyla birlikte, idari yargı kararlarında çevre hakkının yargısallaşma süreci başlamıştır. Çevre hakkının yargısallaşması sürecinde hakkın öznelerine, kapsamına ve koruduğu değere yönelik yargısal yorum ve yargısal tartışmadaki derinlik çevresel başvuru hakkının kapsamını yakından etkileyen bir unsur olmuştur.
Bu kapsamda, idari yargıda görülen çevre davalarında alınan kararlardan yola çıkılarak, çevre hakkının yargı kararlarındaki yansıması inceleme konusu yapılmıştır. İdari yargı kararlarında çevre hakkına yaklaşım, çevresel başvuru hakkının kapsamına yönelik yargısal değerlendirmeler, insanla birlikte doğada yaşayan bütün canlıların çevre hakkına yönelik tartışmalar bağlamında, çevre davalarında sübjektif dava ehliyetine yönelik güncel tartışmalara idari yargı mercilerinin yaklaşımı, idari yargıda görülen çevre davaların incelenmesinde yargıcın performansı, re’sen araştırma ve inceleme yetkisini kullanmaktaki gayreti, çevre davalarının çözümündeki yetkinliği, bu davalarda alınan kararların çevre hakkı ihlallerini gidermedeki etkinliği, çevre davalarında yargıya erişimi ve dolayısıyla çevresel başvuru hakkının kapsamını etkileyen ehliyet ve maliyet (yargı harçları, keşif ve bilirkişi maliyetleri) kavramlarının bu davalara etkisi incelenmeye çalışılmıştır.
Çalışmada, idari yargı kararları kapsamında çevresel başvuru hakkına yönelik tespitlere odaklanıldığından, yoğun olarak konuya ilişkin yargı kararlarından yararlanılmıştır. Bununla birlikte, kapsamlı bir literatür taraması da yapılarak çalışmanın konusu pratik ve teorik kaynaklarla birlikte incelenmiştir.
ÖNSÖZ............................................................................................................................... 7
İÇİNDEKİLER ...................................................................................................................... 9
KISALTMALAR.................................................................................................................. 13
SUNUŞ............................................................................................................................. 15
GİRİŞ................................................................................................................................ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE’DE ÇEVRE HAKKI DÜZENLEMESİ VE KAPSAMI
A. TÜRKİYE’DE ÇEVRE HAKKININ DÜZENLENMESİ................................................... 47
1. ANAYASALARDA ÇEVREYE YÖNELİK DÜZENLEMELER ........................................47
1.1. 1876 Kanun-i Esasi’den 1961 Anayasasına Çevreye İlişkin
Düzenlemeler.............................................................................................47
1.2. 1982 Anayasasında Çevre Hakkı ................................................................51
1.2.1. Çevre Hakkının Haklar Sistemindeki Yeri.......................................51
1.2.2. Çevre Hakkının Hukuki Niteliği ......................................................54
1.2.3. Çevre Hakkının Anayasa Sistematiğindeki Sınırları........................57
1.2.4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Çevre Hakkı..........................61
1.2.5. Çevre Hakkının Diğer Anayasal Haklarla Olan İlişkisi .....................69
2. YASAL DÜZENLEMELERDE ÇEVRE VE ÇEVRE HAKKI............................................72
2.1. Çevre Kanunu Öncesi Düzenlemeler..........................................................73
2.2 . 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda Çevre ve Çevre Hakkı .................................75
2.3. Çevre Kanunu’na Hakim Olan İlkeler .........................................................76
2.4. Çevrenin Korunması ve Çevresel Etki Değerlendirmesi .............................83
2.5. Çevre Kanunu’nda Denetim ve Kontrol .....................................................93
B. ÇEVRE HAKKININ UYGULAMAYA YANSITILMASI................................................. 95
1. ÇEVRESEL USULİ HAKLAR: AARHUS SÖZLEŞMESİ ...............................................95
1.1. Çevresel Bilgilenme Hakkı........................................................................100
1.2. Çevresel Karar Plan ve Politika Süreçlerine Katılım Hakkı........................110
1.3. Çevresel Başvuru Hakkı............................................................................123
2. ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA BAŞVURU YOLLARI ..............................................130
2.1. Ulusal Başvuru Yolları...............................................................................131
10 İçindekiler
2.1.1. İdari Başvuru ............................................................................... 131
2.1.2. Dilekçe Hakkı............................................................................... 133
2.1.3. Kamu Denetçiliği Kurumu’na Başvuru......................................... 135
2.1.4. Yargısal Başvuru .......................................................................... 138
2.1.5. Anayasa Mahkemesi Nezdinde Bireysel Başvuru........................ 146
2.1.5.1. Bireysel Başvuru Kararlarında Çevre Hakkı .................. 148
2.1.5.2. Bireysel Başvuru Kararlarında Çevresel Usuli
Haklar........................................................................... 152
2.1.5.3. Bireysel Başvuru Kararlarında Çevre Hakkı
Kapsamında Mağdur Kavramı...................................... 154
2.2. Ulusal-Üstü Başvuru: Çevre Hakkı Başvurularında İHAM Yaklaşımı ........ 160
2.2.1. Takdir Marjı Değerlendirmesinin Çevre Hakkı Başvurularına
Yansıması .................................................................................... 162
2.2.2. Özel ve Aile Hayatına, Konutuna Saygı Hakkı.............................. 165
2.2.3. Yaşam Hakkı ................................................................................ 169
2.2.4. İşkence, İnsanlık Dışı ve Onur Kırıcı Muamele Yasağı.................. 171
2.2.5. Adil Yargılanma ve Etkili Başvuru Hakkı ...................................... 171
2.2.6. Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması Yoluyla Koruma .................. 175
2.2.7. Çevresel Usuli Haklar Bağlamında Koruma ................................. 177
2.2.8. Çevresel Haklar Bağlamında Yapılan Başvuruların Kabul
Edilebilirlik Şartı .......................................................................... 181
İKİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA İDARİ YARGI BAŞVURUSU
A. İDARİ YARGIDA ÇEVRESEL BAŞVURU HAKKI......................................................185
1. ÇEVRENİN KORUNMASINDA İDARİ YARGININ İŞLEVİ....................................... 185
2. İDARİ YARGIDA ÇEVRE DAVALARI .................................................................... 192
2.1. İptal Davaları: Önleme ve Koruma İşlevi ................................................. 192
2.2. Tam Yargı Davaları: Giderme ve Caydırma İşlevi..................................... 196
3. ÇEVRE DAVALARINA KONU İŞLEM VE KARARLAR ............................................ 205
4. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ KARARLARININ İDARİ İŞLEM NİTELİĞİ...... 208
5. ÇED RAPORLARININ İDARİ İŞLEM NİTELİĞİ ...................................................... 213
B. ÇEVRE HAKKI KAPSAMINDA YARGIYA ERİŞİM (Access to Justice) ......................215
1. İDARİ YARGIDA ÇEVRE DAVALARINDA EHLİYET (LOCUS STANDİ) .................... 220
2. OBJEKTİF DAVA EHLİYETİ ................................................................................. 221
3. SÜBJEKTİF DAVA EHLİYETİ................................................................................ 222
İçindekiler 11
4. MENFAAT İHLALİ ..............................................................................................222
5. ÇEVRE DAVALARINDA MENFAAT İHLALİ...........................................................228
5.1. Bireyler Yönünden Menfaat İhlali ............................................................229
5.2. Mahalle ve Belde Sakini Sıfatı ..................................................................239
5.3. Vatandaş Sıfatı .........................................................................................241
5.4. Mahalli İdare Organları ve Üyeleri ...........................................................245
5.5. Sivil Toplum Kuruluşları............................................................................246
5.6. Meslek Kuruluşları ve Barolar ..................................................................252
5.7. Gelecek Kuşaklar......................................................................................261
5.8. Doğa Haklarının Temsili ...........................................................................263
6. KİŞİSEL HAK İHLALİ............................................................................................269
7. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÇEVRESEL DAVA EHLİYETİ...................................273
7.1. Genişletici Yaklaşımlar .............................................................................275
7.2. Esnek Modeller: Yeterli Menfaat .............................................................281
7.3. Sınırlayıcı Yaklaşımlar: Hak İhlali, Doğrudan Kişisel Meşru Menfaat,
Gerçek Zarar.............................................................................................286
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇEVRE DAVALARINDA YARGILAMA SÜRECİ
A. İPTAL DAVALARINDA YARGILAMA SÜRECİ ....................................................... 293
1. ÇEVRE DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME....................................294
2. Çevre Davalarında Husumet: Davalı ........................................................297
3. ÇEVRE DAVALARININ İVEDİ DAVA ÖZELLİĞİ.....................................................298
4. ÇEVRE DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRESİNE İLİŞKİN ESASLAR......................311
5. DAVA AÇMA SÜRESİNE İLİŞKİN DANIŞTAY YAKLAŞIMI .....................................313
6. HÂKİMİN RE’SEN İNCELEME YETKİSİ.................................................................325
7. ÇEVRE DAVALARINDA KEŞİF VE BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ .....................................331
8. ÇEVRE DAVALARINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI ...................................336
9. ÇEVRE DAVALARINDA KAMU YARARI KAVRAMI ..............................................348
10. ÇEVRE DAVALARINDA FERAGAT.......................................................................353
11. ÇEVRESEL DAVALARDA ULUSAL-ÜSTÜ SÖZLEŞMELERİN ÖLÇÜ NORM
OLARAK KULLANILMASI....................................................................................360
B. Tam Yargı Davalarında Yargılama Süreci .......................................................... 370
1. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME........................................................................371
2. DAVA AÇMA SÜRESİ .........................................................................................371
12 İçindekiler
3. ÇEVRESEL ZARAR.............................................................................................. 374
4. İDARENİN SORUMLULUĞUNUN UNSURLARI................................................... 377
4.1 Kusur........................................................................................................ 378
4.2 Zarar ........................................................................................................ 382
4.3. İlliyet Bağı ................................................................................................ 388
5. İDARENİN İŞLEM VE KARARLARINDAN DOĞAN SORUMLULUK ....................... 389
6. İDARENİN EYLEMİNDEN DOĞAN SORUMLULUK.............................................. 397
7. İDARENİN DÜZENLEME GÖREVİNDEN DOĞAN SORUMLULUK........................ 402
8. İDARENİN DENETİM VE İZLEME GÖREVİNDEN DOĞAN SORUMLULUK ........... 418
C. ÇEVRE DAVALARININ ETKİNLİĞİNİ AZALTAN UNSURLAR...................................432
1. ÇEVRE DAVALARINDA BAŞVURU HAKKINA YÖNELİK KISITLAMALAR............... 432
2. ÇEVRE DAVALARINDA MALİYET ....................................................................... 444
3. YARGILAMA SÜRESİ ......................................................................................... 457
4. İDARİ YARGI KARARLARINDA ÇEVRE HAKKININ KAPSAMI VE DERİNLİĞİ......... 462
5. İDARİ YARGIDA GÖRÜLEN ÇEVRE DAVALARINDA ALINAN KARARLARIN
UYGULANMA SORUNU .................................................................................... 469
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME......................................................................................... 487
KAYNAKÇA .....................................................................................................................501
YARGI KARARLARI..........................................................................................................508
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
