Türk Ceza Hukukunda Taksirin Esasları

İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR 13

GİRİŞ 15

BÖLÜM I
CEZA HUKUKU DÜZENİ, SUÇ TEORİSİ VE CEZA SORUMLULUĞU
1. CEZA HUKUKU DÜZENİ 19
1.1. Ceza Hukukuna Kısa Bakış 21
1.2. Suç Kavramı 23
2. SUÇ TEORİSİ 23
3. CEZA SORUMLULUĞU 29
4. KUSURLU SORUMLULUK İLKESİ 33
5. KUSURSUZ SORUMLULUK İLKESİ 35

BÖLÜM II
TEMEL KAVRAMLAR VE DÜŞÜNCELER
1. TAKSİR KAVRAMI 37
2. TAKSİRİN TANIMI 40
2.1. İtalyan Öğretisine Göre Taksirin Tanımı 41
2.2. İngiliz Öğretisine Göre Taksirin Tanımı 42
2.3. Alman Öğretisine Göre Taksirin Tanımı 42
2.4. Türk Öğretisine Göre Taksirin Tanımı 42
3. TAKSİRİN HUKUKSAL TEMELİ 45
3.1. Taksirin Hukuki Niteliği 45
3.2. Taksirin Kanunen Tanımlanması Sorunu 47
3.3. Taksirin Cezalandırılabilirliği Sorunu 51
3.3.1. Taksirin Cezalandırılma Sebebini Dikkat Uyarısı Olarak Açıklayan Görüş 54
3.3.2. Taksirin Cezalandırılma Sebebini Hukuk Kuralını İradi Olarak İhlal Etme Olarak Açıklayan Görüş 54
3.3.3. Taksirin Cezalandırılma Sebebini Neticeyi Öngörebilme Olanağı Varken Öngörmeme Olarak Açıklayan Görüş 55
3.3.4. Taksirin Cezalandırılma Sebebini Önleme Yükümlülüğüne Uymama Olarak Açıklayan Görüş 55
3.3.5. Taksirin Cezalandırılma Sebebini Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Uymama Olarak Açıklayan Görüş 55
4. BATI HUKUKUNDA TAKSİR SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 56
4.1. İlkel Ceza Hukuku Devri 56
4.2. İlk ve Orta Çağlar Ceza Hukuku Devri 58
4.3. Ortaçağ Hukuku ve Ortak Hukuk (Jus Commune) Devri 63
4.4. Yeni Zamanlar Ceza Hukuku Devri 66
5. TÜRK HUKUKUNDA TAKSİR SORUMLULUĞUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 66
6. TAKSİRİN ÖZÜNÜ AÇIKLAYAN KURAMLAR 72
6.1. Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Kuramı (Etkin Sebep Kuramı) 73
6.2. Öngörebilme Kuramı 75
6.3. Öngörebilme ve Önleyebilme Kuramı 82
6.4. Yanılma (Hata) Kuramı 84
6.5. Psikolojik Görüş 87
7. TAKSİRİN ÇİFTE FONKSİYON ÖĞRETİSİ 87

BÖLÜM III
CEZA HUKUKUNDA TAKSİR
1. TAKSİRİN UNSURLARI 91
1.1. Taksirin Cezalandırılacağı Konusunda Kanunda Hüküm Bulunması (Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması) 99
1.2. Hareketin İsteyerek Yapılması (İradiliği) 101
1.3. Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık 105
1.3.1. Dikkat ve Özen Yükümlülüğünün Kaynağı 106
1.3.2. Dikkat ve Özen Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi Olanağının Bulunması 111
1.3.3. Tehlikeli Nitelik Taşıyan Girişimlerde Dikkat ve Özen Yükümlülüğü 112
1.4. Neticenin İstenmemiş Bulunması 114
1.5. Neticenin Objektif Öngörülebilir Olması 116
1.5.1. Tıbbi Faaliyetlerde Öngörme Unsuru 123
1.6. Hareket ile Sonuç Arasında Nedensellik Bağlantısının Bulunması 123
1.6.1. Nedensellik Bağı ve Koşulları 126
1.6.2. Üçüncü Kişinin ve Mağdurun Hareketlerinin Nedensellik Bağlantısına Etkisi 128
1.6.2.1. Üçüncü Kişinin Davranışı Kusursuzdur 129
1.6.2.2. Üçüncü Kişi Kasten Kusurludur 129
1.6.2.3. Üçüncü Kişi Taksirle Kusurludur 129
1.6.2.4. Mağdurun Davranışı Kusursuzdur 130
1.6.2.5. Mağdurun Davranışı Normal Değil, Fakat Kusurlu ve Hukuka Aykırı Değildir 130
1.6.2.6. Mağdurun Davranışı Kusurludur 131
1.6.3. Nedensellik Bağı Konusunda Yargıtay’ca Benimsenen Ölçü 137
1.7. Bilmek ve İstemek Şartlarının Mevcudiyetine Göre ve Kusurluluk Biçimleri ve Unsurları Hakkında Özet Sıralama 138
2. TAKSİRİN GERÇEKLEŞME ŞEKİLLERİ 139
2.1. Özen Yükümlülüğüne Aykırılık (Tedbirsizlik) 141
2.2. Dikkat Yükümlülüğüne Aykırılık (Dikkatsizlik) 143
2.3. Meslek ve Sanatta Acemilik 144
2.4. Düzenlemelere, Emirler ve Talimatlara Aykırılık 146
3. TAKSİRİN DERECELENDİRİLMESİ 148

BÖLÜM IV
TAKSİR TÜRLERİ
1. GENEL AÇIKLAMALAR 153
2. BİLİNÇSİZ (BASİT) TAKSİR 153
3.1. Bilinçsiz Taksirin Tanımı 153
3.2. Bilinçsiz Taksirin Niteliği 155
4. BİLİNÇLİ (ÖNGÖRÜLÜ) TAKSİR 158
4.1. Bilinçli Taksirin Tanımı 158
4.2. Bilinçli Taksirin Niteliği 161
4.3. Bilinçli Taksire İlişkin Görüşler 168
4.3.1. Bilinçli Taksiri Kast Kavramı İçine Sokanlar 168
4.3.2. Bilinçli Taksiri Üçüncü Bir Kusurluluk Şekli Olarak Kabul Edenler 171
4.3.3. Bilinçli Taksiri Bir Taksir Çeşidi Olarak Kabul Edenler 171
5. BİLİNÇLİ TAKSİR-OLASI KAST AYRIMI 173
6. BİLİNÇLİ (ÖNGÖRÜLÜ) TAKSİR-BİLİNÇSİZ (BASİT) TAKSİR AYRIMI 191

BÖLÜM V
TAKSİRLİ SUÇA İLİŞKİN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
1. TEŞEBBÜS 193
2. İŞTİRAK 195
3. TEKERRÜR 198
4. ZİNCİRLEME SUÇ 198
5. SIRF HAREKET SUÇU (ŞEKLİ SUÇ) 199

BÖLÜM VI
TAKSİR VE BENZERİ KAVRAMLAR
1. CEZA HUKUKUNDA VE MEDENİ HUKUKTA TAKSİR KAVRAMI 203
2. TAKSİR VE KUSURSUZ (OBJEKTİF) SORUMLULUK 205
3. TAKSİR VE KAST 206
4. TAKSİR VE HATA 211

SONUÇ 213

KAYNAKÇA 219

1) Adam Hİ: Taksirle Öldürme Suçu. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2011.

2) Akıntürk T: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler. 13. Bsk., İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım, 2007.

3) Aksoy P: Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.

4) Alacakaptan U: Suçun Unsurları. Ankara, 1975.

5) Apaydın C: Ceza Hukukunda Doğrudan Kast, Olası Kast, Basit Taksir ve Bilinçli Taksir Kavramları. İstanbul, 2009.

6) Apaydın C: Taksirle Yaralama Suçu. Ankara Barosu Dergisi, 2011, Sayı: 1, s. 59-114.

7) Arıkan B: İslam Ceza Hukukunun Esasları. AD Kasım-Aralık, 1962, s. 1191.

8) Arsal SM: Umumi Hukuk Tarihi. 3. Bsk., İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1948.

9) Artuk ME, Gökcen A, Yenidünya AC: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 6. Bsk., Ankara, Adalet Yayınevi, 2012.

10) Artuk ME, Gökcen A, Yenidünya AC: Türk Ceza Kanunu Şerhi-Genel Hükümler. Ankara, Turhan Kitabevi, 2009.

11) Artuk ME, Gökçen A, Yenidünya C: Ceza Hukuku-Genel Hükümler, Ankara, 2009.

12) Artuk ME: Ceza Hukukuna Giriş. İstanbul, 1983.

13) Atay E, Odabaşı H, Gökcan HT: Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Ankara, 2003.

14) Avcı M: Osmanlı Ceza Hukukuna Giriş. Konya, 2008.

15) Aybay A, Aybay R: Hukuka Giriş. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 3. Bsk., 2006.

16) Aydın ÇK: Taksirle Yaralama. AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 2006.

17) Aydın D: Türk Ceza Hukukunda Suça İştirak. Ankara, 2009.

18) Bakıcı S: 5237 Sayılı Yasa Kapsamında Ceza Hukuku Özel Hükümleri. Ankara, Adalet Yayınevi, 2010.

19) Bayraktar K: Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu. İstanbul, 1972.

20) Bayraktar K: Yeni Türk Ceza Kanunu’nda belirlenen Ceza Hukuku Temel İlkeleri. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ocak 2003, Sayı: 1, s. 6.

21) Bozkurt G: Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik. AÜHFD, Cilt: 38, Sayı: 1-4, 1981.

22) Centel N, Zafer H, Çakmut Ö: Türk Ceza Hukukuna Giriş. İstanbul, 2008.

23) Centel N, Zafer H, Çakmut Ö: Türk Ceza Hukukuna Giriş. İstanbul, 2005.

24) Çağlayan MM: Tedbirsizlik ve Dikkatsizlikle Ölüme Sebebiyet. İBD, 1955, Cilt-29, s. 555-557.

25) Çakmut ÖY, Çakmut A: Taksir Kavramı. İstanbul Barosu Dergisi, İstanbul, 2002, Cilt-76, Sayı: 4-5-6, s. 430-433.

26) Çakmut ÖY: Tıbbi Müdahalede Bulunacak Hekimin Ceza Hukuku Açısından Sorumluluğu. Legal Hukuk Dergisi, 2003, Sayı-2,     s. 321.

27) Çakmut ÖY: Tıbbi Müdahalede Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi. İstanbul, 2003.

28) Çiftcioğlu CT: Türk Ceza Kanunu’nda Taksir. Ankara Barosu Dergisi, 2013, Sayı: 3, s. 316-338.

29) Delogu T: Modern Hukukta Taksirli Suçun Önemi (Çeviren: Yüksel Ersoy). Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi’nden ayrı basım, 1987, Cilt-39, Sayı-1, s. 122-123.

30) Demirbaş T: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 5. Bsk, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007.

31) Demirbaş T: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 6. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2009.

32) Demirci B: Türk Ceza Hukukunda Taksirden Doğan Sorumluluk. AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 2011.

33) Doğan E: Hitit Hukuku - Belleklerdeki Kayıp. İstanbul, Güncel Yayıncılık, 2008.

34) Donay S: Türk Ceza Kanunu Şerhi. Beta Yayınları, 1. Bsk., 2007.

35) Dönmezer S, Erman S: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt: 1-2, İstanbul, 1997.

36) Dönmezer S: Cezai Mesuliyetin Esası, İstanbul, 1949.

37) Dönmezer S: Genel Ceza Hukuku Dersleri. İstanbul, 2003.

38) Dülger MV: 5237 Sayılı YTCK’da Kastın Unsurları ve Türleri - Özellikle Olası Kastın Değerlendirilmesi. Hukuk ve Adalet / Eleştirel Hukuk Dergisi, 2005, Sayı: 5, s. 67.

39) Erem F, Danışman A, Artuk ME: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. Ankara, 1997.

40) Erem F: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler. Cilt-II, 12. Bsk., Ankara, 1985.

41) Erem F: Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, Ankara, 1995.

42) Eren F: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler. Cilt-II, Ankara, 1998.

43) Ersoy Y: Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara, 2002.

44) Ersoy Y: Tıbbi Hatanın Hukuki ve Cezai Sonuçları. TBB Dergisi, 2004, Sayı. 53, s. 161-189.

45) Gökcan HT: Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk. 1. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2013.

46) Gökcen A: Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. İstanbul, 1989.

47) Gönenç Fİ: Roma Hukukundan Modern Hukuka Sorumluluk. Birinci Uluslararası Sorumluluk Hukuku Sempozyumu, Haksız Fiil Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi, 17-18 Ekim 2007.

48) Gören S: En Son Değişikliklerle Açıklamalı-İçtihatlı 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu. 1. Bsk., Ankara, Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım AŞ, 2012.

49) Gözler K: İdare Hukuku Dersleri. 5. Bsk., Bursa, Ekin Kitab­evi Yayınları, 2007.

50) Günay E: Teori ve Uygulamada Olası Kast-Bilinçli Taksir, Öldürme ve Yaralama Kastı. 2. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007.

51) Hafızoğulları Z, Özen M: Ceza Hukuku-Özel Hükümler. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2010.

52) Hafızoğulları Z, Özen M: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 5. Bsk., Ankara, US-A Yayıncılık, 2012.

53) Hafızoğulları Z: Türk Ceza Hukuku Ders Notları (04.06.2008’de güncellenmiştir). http://www.baskent.edu.tr/~zekih/ ogrenci/CezaHukuku.pdf (03.05.2015)

54) Hakeri H: Tıp Hukuku. 7. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2013.

55) Hirsch HJ: Kusur İlkesi ve Ceza Hukukundaki Fonksiyonu, (Çeviren: Yener Ünver). Türk Ceza Kanunu Tasarısı için Müzakereler, Konya, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, 1998.

56) http://tr.wikipedia.org/wiki/William_Tell (19.12.2014)

57) İçel K: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 6. Bsk., İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ, 2014.

58) İçel K, Evik H: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 2. Kitap, İstanbul, 2007.

59) İçel K, Sokullu-Akıncı F, Özgenç İ, Sözüer A, Mahmutoğlu FS, Ünver Y: İçel Suç Teorisi. 2. Bsk., İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ, 2000.

60) İçel K: Ceza Hukukunda Taksirden Doğan Sübjektif Sorumluluk. İstanbul, 1967.

61) Jescheck HH, Sieber U: Alman Ceza Hukukuna Giriş (Tercüme eden: Feridun Yenisey). İstanbul, 2007, Beta Yayınları.

62) Karadeniz-Çelebican Ö: Roma Hukuku. 7. Bsk., Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 2000,.

63) Karakehya H: İradilik Unsuru Bağlamında Ceza Hukukunda Kast. Ankara, 2010.

64) Kaymaz S, Gökcan HT: 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Taksirle Adam öldürme ve Yaralama Suçları. Ankara, 2006.

65) Keskin K: Taksirle Öldürme ve Yaralama. Ankara, 1994.

66) Keskin K: Uygulamada Taksirle Ölüm ve Yaralamaya Neden Olma Suçları. Ankara, 1992, s. 29.

67) Keskin OK: Tedbirsizlik ve Dikkatsizlikle Ölüme ve Yaralamaya Sebebiyet. Ankara, 1991.

68) Kılıçoğlu AM: Borçlar Hukuku-Genel Hükümler. 6. Bsk., Ankara, Turhan Kitabevi, 2005.

69) Koca M, Üzülmez İ: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler.      7. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2014.

70) Koca M, Üzülmez İ: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler.     5. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2008.

71) Kumbasar HM: İslam Ceza Hukukunda Taksirli Suçlar. Erzurum, 2000.

72) Kunter N: Suçun Kanuni Unsurları Nazariyesi. İstanbul, 1949.

73) Meran N: Açıklamalı-İçtihatlı Yeni Türk Ceza Kanunu.           2. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2007.

74) Okandan RG: Umumi Hukuk Tarihi Dersleri. İstanbul, 1952.

75) Ozansü MC: Ceza Hukukunda Kasttan Doğan Subjektif Sorumluluk. 2007.

76) Önder A: Ceza Hukuku Dersleri. İstanbul, 1992.

77) Özbek S: Taksirli Suçlar ve Haksız Fiillerden Doğan Tazminata Ait Hükümler, Ankara, Balkanoğlu Matbaacılık, 1968.

78) Özbek VÖ, Kanbur MN, Doğan K, Bacaksız P, Tepe İ: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 5. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2014.

79) Özbudun E: Türk Anayasa Hukuku. 14. Bsk., Ankara, Yetkin Yayınları.

80) Özdemir G: Kur’an (Arapçasının Okunuşu, Akıcı Anlam Türkçesi ve Güncel Yorumu ile). İstanbul, Şira Yayınları, 2013.

81) Özek Ç: Tıbbi Müdahalelerden Doğan Sorumlulukla İlgili Genel Prensipler. İTFM, 1996, Cilt-XXIX, Sayı-1, s. 168.

82) Özen M: Ceza Hukukunda Objektif Sorumluluk. Ankara, 2005.

83) Özen M: Ceza Hukukunda Taksir. Ankara, Adalet Yayınevi, 2011.

84) Özgenç İ: Bilinçli Taksir. Prof. Dr. Çetin Özek Armağanı. İstanbul, 2004.

85) Özgenç İ: Türk Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 1. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2006.

86) Özgenç İ: Türk Ceza Kanunu Üzerine Bir Söyleşi”, Sağlıkta Nabız, Aktüel ve Sosyal Tıp Dergisi, C: 5, 2006/18, s. 8.

87) Öztürk B, Erdem MR: Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku. Ankara, 2011.

88) Öztürk M: Taksirden Doğan Cezai ve Hukuki Sorumluluk. İstanbul, Kazancı Kitap Ticaret AŞ, 1995.

89) Parlar A, Hatipoğlu M: Kast ve Taksir. 2. Bsk., Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2010.

90) Püsküllüoğlu A: Türkçe Sözlük. Ankara, Arkadaş Yayınevi,     7. Bsk., 2004.

91) Rado T: Roma Hukuku Dersleri. Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1956.

92) Schroeder FC: Taksirin Kanunen Tanımlanmasına İlişkin Problemler (Çeviren: İzzet Özgenç). In: Türk Ceza Kanunu İçin Müzakereler, Konya, 1998.

93) Sengir T: Ceza Hukuku Yönünden Taksir. Adalet Dergisi, 1951, Yıl: 42, Sayı: 5, s. 705.

94) Seviğ VR: Cezanın Tarihi Menşei. AÜHFD, 1955, C: XII,      S: 3-4, s. 42 (Dipnot. 8)

95) Soyaslan D: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. 6. Bsk., Ankara, Yetkin Yayınları, 2014.

96) Soyaslan D: Ceza Hukuku-Özel Hükümler. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2005.

97) Soyaslan D: Ceza Hukuku-Özel Hükümler. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2014.

98) Şen E: Yeni Türk Ceza Kanunu Yorumu. Cilt-I (m.1-140), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2006.

99) Tan M: TCK Genel Hükümler-Kırmızı Kitap. Cilt-1, Ankara, Seçkin Yayıncılık.

100) Taşdemir, Kubilay-Özkepir, Ramazan: Son Değişiklikleriyle İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, Ankara, 1999.

101) Taşkın OE: Ceza Hukuku Bakımından Yasal Olmayan Tıbbi Müdahale. Eskişehir Barosu Dergisi, 2005, Sayı: 6, s. 143.

102) Tezcan D, Erdem MR, Önok M: Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku. Ankara, 2007.

103) Topaç TH: Türk Hukukunda Taksir. 1. Bsk., Ankara, Adalet Yayınevi, 2013.

104) Toroslu N: Ceza hukuku - Genel Kısım, 9. Bsk., Ankara, Savaş Yayınevi, 2006.

105) Toroslu N: Cezai Sorumluluğun Gelişimi. Yargıtay Dergisi, 1990, C. 16, S.1-2, s. 122.

106) Tosun M, Yalvaç K: Sümer, Babil, Asur Kanunları ve Anmi Şaduga Fermanı. Ankara, 1975.

107) Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, C.II, Ankara, 1988, “Sorumluluk” maddesi.

108) Türk Hukuk Lügatı, Türk Hukuk Kurumu, 4. Bsk., Ankara, 1998, “Mesuliyet” maddesi.

109) Umur Z: Roma Hukuku Ders Notları. İstanbul, 1987.

110) Ünver Y: Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer. Ankara, 2003.

111) Yaşar O, Gökcan HT, Artuç M: Yorumlu Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, Cilt-1, Ankara, 2010.

112) Yılmaz E: Hukuk Sözlüğü, 1. Bsk., Ankara, 2003, “Sorumluluk” maddesi.

113) Yüce TT: Ceza Hukuku Dersleri. Cilt-I, Manisa, 1982.

114) Zafer H: Ceza Hukuku-Genel Hükümler. İstanbul, 2010.

115) Zapata TT: Borçlar Hukuku. 4. Bsk., Ankara, Savaş Yayınevi, 2007.

116) Zieschang F: Überlegungen zur Fahrlässigkeit-Koreferat aus deutscher Sicht, In: Das Strafrecht im Deutsch-Türkischen Rechtsvergleich-Beitraege zur Rechtsvergleichung- Band: IV. 4. Deutsch-Türkisches Symposium “Fünf Jahre Türkisches Strafgesetzbuch”: Herausgegeben von Prof. Dr. Dr. Eric Hilgendorf, Prof. Dr. Dr. h.c. Yener Ünver, Istanbul, 2011.

Bu tezin konusu, “Türk Ceza Hukukunda Taksirin Esasları” başlığı altında, tarihsel geçmişinden başlanarak günümüze ulaşan bir süreçte, taksir kavramının bütün temel özellikleri ile incelenmesi ve değerlendirilmesidir.

26.09.2004 tarihinde kabul edilen ve 12.10.2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK), genel hükümler başlıklı birinci kitabının, ceza sorumluluğunun esasları başlıklı ikinci kısımda ve “Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği, Kast ve Taksir” başlıklı birinci bölümünde yer verdiği kavramlardan birisi de “Taksir” mefhumudur.

Taksir kavramı ve ondan doğan sorumluluk, ceza hukukunun temelinde yer alan kusur sorumluluğunun bir biçimidir. Kusur mefhumu ise, modern ceza hukuku bakımından, ceza sorumluluğunun kaynağını oluşturan çok önemli bir unsurdur. Ortaya çıkan bir neticeye göre, failin sorumlu tutulabilmesi, ancak, failin kusurlu olması durumunda söz konusudur. Sorumlu olduğu kabul edilen fail için, ona verilecek cezanın da kusuru ile orantılı ağırlıkta bir ceza olması gerekir. Kusursuz bir kişi cezalandırılmamalı, yine kusurunun gerektirdiği cezadan daha ağır bir ceza da verilmemelidir. Böylece, kusurluluk kavramının, suçun manevi unsuru olma bağlamında iki önemli işlevi olduğu ortaya çıkar: Birincisi, cezayı gerekçelendirme işlevi, ikincisi, cezayı sınırlandırma işlevidir.[1] Bu ilkenin diğer sonuçları ise şunlardır: a) Ceza hukukunda objektif sorumluluğa yer verilemez, b) Failin kişiliği ve geçmişi fiilin suç olup olmadığının belirlenmesi bakımından önemli değildir. Bunlar ancak cezanın bireyselleştirilmesinde rol alır. Bu nedenle, çağdaş ceza hukuku fail değil, fiil ceza hukukudur, c) Ceza sorumluluğu bireyseldir. Kimse başkasının fiilinden dolayı cezalandırılamaz. Anayasanın 38. maddesinde bu ilkeye yer verilmiştir.[2]

Türk Ceza Kanunu’nun esasen öngördüğü ve kabul ettiği sorumluluk biçimi kasttan doğan cezai sorumluluktur. Taksirden kaynaklanan sorumluluk ise istisnai bir sorumluluk biçimi olarak yer almaktadır. Taksir, bir şey yapabilirken çekinip yapmama, kusur etme anlamlarına gelen Arapça kökenli bir kelimedir. Hukuk alanındaki kullanımında ise, taksir, “dikkatsizlik, özensizlik, önlemsizlik, meslekte acemilik ya da düzene, buyruklara ve yönergelere uymamaktan doğan kusurlu olma durumu” anlamlarına gelmektedir.[3] 5237 sayılı TCK’nın 22/2 madde ve fıkrası taksiri, “Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesinin öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.” biçiminde tanımlanmıştır. TCK’nın 22/1 madde ve fıkrasına göre; taksirle işlenen fiiller yalnızca kanunda açıkça gösterildiği hallerde cezalandırılabilir.[4] Yine, 5237 sayılı TCK’nın 22/3 madde ve fıkrası ise bilinçli taksir kavramına yer vermektedir. Bu kavram ise, “Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi hali” şeklinde yasada yer almıştır. Kanunda tanımlandığı şekli ile ele aldığımızda, taksir, kişinin kast ile hareket etmeksizin, fakat suç tipindeki sonuca yönelik olarak hukuk düzeninin kendisinden beklediği özen yükümlülüğüne uymayarak suç tipindeki neticenin meydana gelmesine sebebiyet verdiği, yasal tanımındaki suç tipini hukuka aykırı olarak gerçekleştirmesi durumudur. Hukuki anlamda taksir, neticenin fail tarafından öngörülebilir (tahmin edilebilir) olduğu halde öngörülmemesi (şuursuz taksir, bilinçsiz taksir) şeklinde ortaya çıkabileceği gibi, neticenin öngörüldüğü halde istenmemesi şeklinde de (şuurlu taksir, bilinçli taksir, öngörülü taksir) olabilir.[5]

Tarihsel sürece baktığımızda, taksir kavramının ceza hukuku içinde, uzun yıllar boyunca ihmal edilmiş olduğu dikkati çeker. Son iki yüz seneden bu yana, toplum hayatında, endüstri devriminin yükselişi, yeni ve karmaşık teknolojilerin günlük kullanıma girişi ve özellikle trafik kazalarının artışı sonucu, taksir kavramı önem kazanmış ve ceza hukuku sistemlerinde giderek yerini almıştır. Çağımızda, insan, hemen her gün değişik tehlikelerle karşılaşabilmektedir. Bir caddede ya da sokakta yürürken, çok katlı bir binada yaşarken, bir ulaşım vasıtası kullanırken ya da böyle bir araçta seyahat ederken, bir sağlık kuruluşuna hasta olarak müracaat ettiğinde olduğu gibi birçok durumda tehlikelerle her an karşı karşıya kalabilmektedir. Son yıllarda, genelde bütün dünyada özelde ülkemizde, büyük bir gelişme gösteren ‘Tıp Hukuku’ bağlamında, hekimin sorumluluğu esas olarak bir taksir sorumluluğu biçiminde karşımıza çıkmaktadır. İnsan hayatında meydana gelen bütün bu gelişme ve değişimler ceza hukukunda taksir ve taksirli suçlar kavramlarına daha sık yer verilmesine yol açmıştır.

Tez çalışmamızda, taksirden doğan sorumluluğun tarihsel gelişim sürecine kısaca göz atılarak konuya girilecektir. Taksirden doğan sorumluluğun neden cezalandırılması gerektiği hususu, taksire benzer diğer kavramlar, taksiri açıklayan kuramlar, taksirin unsurları, eski ve yeni Türk Ceza Kanunları bakımından taksire nasıl yaklaşıldığı gibi konular, belli başlı bölümler olarak ele alınacaktır.

Çalışmamızda “Giriş” kısmı haricinde altı ana bölüm bulunmaktadır: “Ceza Sorumluluğu Kavramı ve Tarihsel Gelişimi” adını taşıyan ilk bölümde, genel anlamda ceza sorumluluğu kavramı açıklanmakta, ceza sorumluluğu kavramının eski zamanlardan bugüne kadarki süreçte nasıl ve ne yönde geliştiği ana hatları ile açıklanmaktadır. “Temel Kavramlar ve Düşünceler” adını taşıyan ikinci bölümde, taksirin tanımı, taksiri açıklayan kuramlar, taksirin cezalandırılabilirliği sorunu ve taksirin benzer diğer kavramlarla farkları ayrıntılı bir biçimde incelenmektedir. Üçüncü bölüm “Taksir ve Benzeri Kavramlar” adını taşımaktadır ve bir önceki ve günümüzdeki Türk Ceza Kanunları içinde taksirin ve taksirli suçların nasıl yer aldığı ve değerlendirildiği konusunu araştırmaktadır. Dördüncü bölüm “Türk Ceza Hu­kukunda Taksir” üzerinedir. Türk Ceza Kanunu bağlamında taksirin çeşitleri ayrıntılı bir biçimde incelenmekte ve aralarındaki farklar ortaya konulmaktadır. Beşinci bölüm “Taksir Türleri” başlığını taşımaktadır. Burada, taksirin unsurları ve ortaya çıkış biçimleri irdelen­miştir. “Taksire İlişkin Özel Görünüş Biçimleri” adını taşıyan altıncı ve son bölümde ise, taksire teşebbüs, iştirak ve içtima konuları işlenmektedir.