Ceza Yargılamasında Jüri

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ................................................................................................................. 7

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 9

KISALTMALAR......................................................................................................... 15

GİRİŞ ....................................................................................................................... 17

BİRİNCİ BÖLÜM

CEZA YARGILAMASI HUKUKUNDA

HALKIN JÜRİ OLARAK ÖZNELEŞMESİ

I. YARGILAMA HUKUKU VE CEZA YARGILAMASI HUKUKU ..............................30

A. Yargılama Hukukunun Yargılama Kurgusu .................................................. 30

B. Yargılama Hukukunun Dalı Olarak Ceza Yargılaması Hukuku ..................... 31

II. CEZA YARGILAMASINDA JÜRİNİN YARGILAMA ÖZNESİ OLMASININ

NEDENLERİ.................................................................................................34

A. Yargılamaya Özgü Nedenler........................................................................ 34

1. Soruşturma ve İddia Faaliyeti................................................................ 34

2. İspat Faaliyeti ........................................................................................ 36

B. Yargılama Dışı Nedenler.............................................................................. 42

1. Jüri Pratiğinin İzlediği İki Hat ................................................................. 45

a. Fransa Hattı ..................................................................................... 46

b. Birleşik Devletler Hattı..................................................................... 49

2. Siyasal Özne Olarak Jüri......................................................................... 50

III. ÇAĞDAŞ CEZA YARGILAMASI YAPILARI VE YAPILAR İÇERİSİNDE JÜRİ

PRATİĞİNİN GÖRÜNÜMÜ ...........................................................................52

A. Ceza Uyuşmazlığı ve Ceza Davası ................................................................ 53

B. Ceza Uyuşmazlığı ve Ceza Yargılaması Yapıları ........................................... 55

C. Ceza Yargılaması Yapılarında Doğru Anlayışı ve Egemen Düşünce

Biçimleri ...................................................................................................... 58

1. Anglo-Amerikan Yapısı .......................................................................... 59

2. Kıta-Avrupası Yapısı ............................................................................... 61

10 İçindekiler

D. Çağdaş Ceza Yargılaması Yapıları İçerisinde Jüri Pratiği.............................. 62

IV. YARGILAMADA JÜRİNİN OLUŞUMU ............................................................65

A. Jüri Üyeliği Ehliyeti...................................................................................... 66

1. Koşullar ................................................................................................. 66

a. Tipik Koşullar ................................................................................... 66

i. Olumlu Koşullar.......................................................................... 66

ii. Olumsuz Koşullar ....................................................................... 67

b. Ayrıksı Koşullar ................................................................................ 67

aa. Meslek Koşulu .......................................................................... 68

bb. İflas-Borca Batıklık Koşulu ........................................................ 68

2. Ehliyetsiz Kişinin Bulunduğu Jürinin Kararları ....................................... 69

3. Ehliyetin Tespitinde Ayrımcılığın Giderilmesi........................................ 69

a. Cinsiyet Ayrımcılığının Giderilmesi .................................................. 70

b. Irksal Ayrımcılığın Giderilmesi ......................................................... 71

B. Adayların Listelenmesi ve Çağrılması.......................................................... 71

1. Listeleme............................................................................................... 72

2. Çağrı ...................................................................................................... 74

C. Jüri Üyesi Adaylığından Jüri Üyeliğine Geçiş ............................................... 76

1. Üye Sayısının Belirlenmesi .................................................................... 76

a. Yedek Jüri Üyesi............................................................................... 77

2. Ret......................................................................................................... 77

a. Kesin Ret.......................................................................................... 78

b. Bağlı Ret........................................................................................... 80

c. Üye Adayının Bilgilerine Erişim........................................................ 81

3. Jürinin Şekillenmesi............................................................................... 82

a. “Voir dire” Aşamasıyla Jürinin Şekillenmesi .................................... 83

aa. Usul .......................................................................................... 84

bb. Eleştiri....................................................................................... 84

cc. “Bilimsel” Jüri Seçimi................................................................ 85

b. “Voir Dire” Aşaması Olmaksızın Jürinin Şekillenmesi ...................... 85

İçindekiler 11

İKİNCİ BÖLÜM

YARGILAMADA JÜRİNİN KONUMLANMASI

I. SORUŞTURMA EVRESİ/BÜYÜK JÜRİ ............................................................87

A. Büyük Jürinin Yetkisi ................................................................................... 89

1. Madde Yönünden Yetki ......................................................................... 89

2. Yer Yönünden Yetki ............................................................................... 91

B. İddia Makamı İç İlişkileri.............................................................................. 91

1. Büyük Jüri Soruşturmasının Gizliliği....................................................... 92

a. Gizliliğin Kapsamı ............................................................................. 94

b. Gizliliğin Muhatapları....................................................................... 94

c. Kayıtların Açıklanması...................................................................... 95

2. Büyük Jürinin Soruşturma Makamı Dışındaki İlişkileri........................... 95

a. Yargıçla Olan İlişkisi.......................................................................... 95

b. Basınla Olan İlişkisi........................................................................... 96

c. Büyük Jürinin Tarafsızlığı.................................................................. 96

C. Büyük Jürinin Verdiği Kararlar..................................................................... 97

1. Delil Toplama Kararı (Subpoena)........................................................... 97

a. Delil Toplama Kararı Türleri ............................................................. 98

aa. Tanık Dinleyerek Delil Toplama Kararı (Subpoena Ad

Testificandum).......................................................................... 98

bb. Belge İsteyerek Delil Toplama Kararı (Subpoena Duces

Tecum)...................................................................................... 99

b. Delil Toplama Kararına Yönelik İtirazlar......................................... 100

aa. Yetki İtirazı ............................................................................... 100

bb. Bağlantı (İlgi) İtirazı................................................................. 101

cc. Aşırı Yük İtirazı ........................................................................ 101

dd. Anayasal Hakkı Sınırlaması İtirazı ........................................... 101

ee. Delilin Hukuka Aykırılığı İtirazı ................................................ 102

2. İtham Kararı......................................................................................... 103

a. İthamın Koşulları............................................................................ 103

aa. Karar Yeter Sayısı.................................................................... 103

bb. Şüphe Derecesi....................................................................... 103

b. İtham Kararına Yönelik İtirazlar ..................................................... 104

aa. Yapısal İtirazlar ....................................................................... 104

bb. Delil İtirazları .......................................................................... 105

12 İçindekiler

i. Genel Kural ....................................................................... 105

ii. Delil İtirazlarına Etkinlik Kazandıran İtiraz Türü Olarak

Yetkiyi Kötüye Kullanma İtirazı ......................................... 106

II. KOVUŞTURMA EVRESİ/KÜÇÜK JÜRİ ..........................................................107

A. Küçük Jürinin Yetkisi ................................................................................. 108

1. Madde Yönünden Yetki....................................................................... 109

a. Madde Yönünden Yetkinin Alt Sınır Çizilerek Tespit Edilmesi ....... 109

b. Madde Yönünden Yetkinin Kovuşturma Türleriyle Tespit

Edilmesi ......................................................................................... 110

c. Madde Yönünden Yetkinin Suç Kataloğuna Başvurularak

Tespit Edilmesi............................................................................... 111

aa. Kamusal-Siyasal Hukuki Varlıkları İhlal Eden Suç Fiilleri

Yönünden Yetki Tartışması..................................................... 112

bb. Cinsel Özgürlüğü İhlal Eden Suç Fiilleri Yönünden Yetki

Tartışması............................................................................... 113

2. Jüri Kovuşturmasından Vazgeçme Hakkı............................................. 113

3. Yer Yönünden Yetki............................................................................. 114

B. Küçük Jürinin Makam İçi İlişkileri.............................................................. 115

1. Jürinin Deliller Üzerindeki Etkisi.......................................................... 115

a. Edilgin Küçük Jüri Tipi .................................................................... 116

b. Etkin Küçük Jüri Tipi....................................................................... 116

2. Yargıcın Deliller Üzerindeki Etkisi........................................................ 117

3. Yargıç Talimatları................................................................................. 117

a. Esasa İlişkin Yargıç Talimatları ....................................................... 119

aa. Hukuki Soruna İlişkin Yargıç Talimatları ................................. 119

bb. Maddi Soruna İlişkin Yargıç Talimatları .................................. 120

b. Yargılamaya İlişkin Yargıç Talimatları ............................................ 120

C. Küçük Jürinin Yargı Makamı Dışındaki İlişkileri ......................................... 121

D. Küçük Jürinin Verdiği Kararlar................................................................... 122

1. Müzakere Aşaması .............................................................................. 123

a. Yargıçsız Müzakere ........................................................................ 123

b. Yargıçlı Müzakere .......................................................................... 124

2. Karar Yeter Sayısı ve Jüri Çıkmazı Sorunu............................................ 124

3. Suç Fiilini Konu Alan Kararlar .............................................................. 127

4. Ceza Sorumluluğunu ve Cezayı Konu Alan Kararlar ............................ 128

5. Yargının Açıklanma Biçimi ................................................................... 130

İçindekiler 13

E. Küçük Jüri Kararlarının Yasa Yolunda Denetimi ........................................ 133

1. Sınırlı Yasa Yolu Denetimi.................................................................... 133

2. Detaylı Yasa Yolu Denetimi.................................................................. 135

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KÜÇÜK JÜRİNİN YARGILAMA SÜRECİNDEKİ

KONUMUNUN TOPLUMBİLİMSEL ÇÖZÜMLENMESİ

I. KÜÇÜK JÜRİNİN DAVRANIŞBİLİMSEL ÇÖZÜMLENMESİ .............................. 137

A. Çözümlemenin Yöntemi............................................................................ 138

B. Çözümlemenin Eleştirisi............................................................................ 139

C. Temel Bulgular .......................................................................................... 140

1. Uyuşmazlık Karmaşıklaştıkça Jürinin Delilleri Anlama ve

Delillerden Sonuç Çıkarma Becerisi Azalır ........................................... 140

2. Jüri, Yargıç Talimatlarını Anlamakta ve Yargıç Talimatlarına

Uymakta Zorluk Çekmektedir.............................................................. 141

3. Jüri Üyesi Kendi Kararına Öyküleyerek Ulaşır ve Üyeler

Müzakerede Bu Öyküler Üzerinden Tartışarak Karara Varır ............... 141

4. Karar Yeter Sayısında Oy Çokluğunun Benimsenmesi, Tartışmayı

Azaltır; Müzakerenin Süresini Kısaltır.................................................. 143

5. Basın, Geleneksel Medya ve Sosyal Medyada Yapılan Sanığı

Aşağılayıcı Yayım, Yayın ve Paylaşımlar, Jürinin Vereceği

Kararlarda Etkileyici Rol Oynar ............................................................ 143

6. Jüri Üyelerinin Karara Varma Sürecinde Duygulanışlar Etkilidir.......... 145

II. KÜÇÜK JÜRİNİN SİYASETBİLİMSEL ÇÖZÜMLENMESİ .................................. 147

A. Küçük Jürinin Sivil İtaatsizliği..................................................................... 147

B. Küçük Jüri Pratiğinin Yozlaştırılması.......................................................... 150

SONUÇ.................................................................................................................. 155

KAYNAKÇA............................................................................................................ 161