Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Yasama Yürütme ve Yargı

İÇİNDEKİLER

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ ............................................... 9

İÇİNDEKİLER ........................................................................ 11

KISALTMALAR .................................................................... 25

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................ 35

GİRİŞ ........................................................................................ 37

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI

ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ

VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ

UYGULAMALARI

I. GENEL OLARAK .............................................................. 43

II. KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜ-

KÛMET SİSTEMLERİ ..................................................... 66

A. Parlamenter Hükûmet Sistemi .................................... 73

B. Başkanlık Hükûmet Sistemi ......................................... 94

C. Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemi .............................. 105

D. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ....................... 128

1. Genel Olarak .......................................................... 130

2. Anayasa Değişikliği Sürecine İlişkin Bazı Tespitler

.............................................................................. 132

İÇİNDEKİLER

12

3. Anayasa Değişikliğinden Önceki Süreç ve Bazı

Tespitler .................................................................. 138

İKİNCİ BÖLÜM

YASAMA ORGANI:

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

I. GENEL OLARAK ........................................................... 161

II. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÜYE TAM

SAYISI .............................................................................. 162

III. YASAMA DÖNEMİ ..................................................... 168

IV. MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ ............................. 178

A. Milletvekili Seçilme Yeterliliği .................................. 179

B. Seçim Barajı ve Seçim İttifakları ............................... 185

1. Seçim Barajının Anayasaya Aykırılığı Sorunu 192

C. Seçmen Olma Şartları ................................................. 198

1. Yurtdışı Seçmenlerle İlgili Kimi Esaslar .......... 207

D. Seçim İlkeleri ............................................................... 212

1. Seçimlerin Serbestliği .......................................... 213

2. Genel Oy ................................................................. 215

3. Eşit Oy ..................................................................... 215

4. Tek Dereceli Seçim ............................................... 215

5. Gizli Oy ................................................................... 216

6. Açık Sayım ve Döküm ......................................... 217

7. Yargı Organlarının Yönetimi ve Denetimi ...... 217

İÇİNDEKİLER

13

E. Seçim Çevreleri ............................................................ 217

F. Adaylık ......................................................................... 222

G. Seçim Sistemi ............................................................... 224

H. Seçimlerin Başlangıcı .................................................. 225

İ. Ara Seçimler ................................................................. 228

J. Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi ............................. 228

1. Yüksek Seçim Kurulu ........................................... 229

2. İl Seçim Kurulları .................................................. 257

3. İlçe Seçim Kurulları ve Geçici İlçe Seçim Kurulları

…….. ..................................................................... 260

4. Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu ................................ 263

5. Sandık Kurulları .................................................... 265

V. MİLLETVEKİLLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ ........ 267

A. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması ........................ 267

B. Milletvekillerinin Göreve Başlaması ........................ 268

C. Milletvekilliği Sıfatının Sona Ermesi ........................ 269

D. Milletvekilliği Sıfatının Düşmesi .............................. 270

1. İstifa Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi .. 270

2. Kesin Hüküm Giyme veya Kısıtlanma Durumlarında

Milletvekilliğinin Düşmesi ...................... 273

3. Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya

Hizmetin Sürdürülmesinde Israr Edilmesi Nedeniyle

Milletvekilliğinin Düşmesi ...................... 280

4. Meclis Çalışmalarına Özürsüz veya İzinsiz Olarak

Bir Ay İçerisinde Toplam Beş Birleşim Günü

Katılmama Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi

.. ............................................................................. 287

E. Üyesi Olduğu Siyasi Partinin Kapatılmasının

Milletvekilliğine Etkisi ................................................ 289

F. Yasama Bağışıklıkları (Parlamenter Muafiyetler-Teşrîî

Muafiyetler) ................................................................. 291

1. Yasama Sorumsuzluğu (Teşrîî Mes’ûliyetsizlik)

……… ....................................................................... 292

2. Yasama Dokunulmazlığı (Teşrîî Masûniyet) .. 296

VI. MİLLETVEKİLLERİNİN MÂLÎ STATÜSÜ ............ 302

VII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN İÇ YAPISI

.. ..................................................................................... 305

A. Başkanlık Divanı ......................................................... 305

B. Danışma Kurulu .......................................................... 307

C. İhtisas Komisyonları ................................................... 308

D. Siyasi Parti Grupları ................................................... 312

VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÇALIŞ-

MA DÜZENİ ................................................................... 313

A. Genel Olarak ................................................................ 313

B. Oylama Yöntemleri .................................................... 315

C. Toplantı Yeter Sayısı ................................................... 318

D. Karar Yeter Sayıları .................................................... 319

IX. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN GÖREV

VE YETKİLERİ ................................................................ 321

A. Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak .............. 324

1. Torba ya da Temel Kanunlar .............................. 331

2. Kanunların Veto Edilmesi ................................... 334

3. Kanunların Yürürlüğe Girmesi .......................... 336

B. Bilgi Edinmek ve Denetlemek ................................... 338

1. Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları ................. 339

C. Olağanüstü Hal ile İlgili Kararlar ............................. 356

D. Olağanüstü Hallerde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı

Kararnamelerini Görüşmek ve Kabul Etmek ......... 357

E. Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüş-mek

ve Kabul Etmek ............................................................ 358

F. Uluslararası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun

Bulmak .......................................................................... 359

1. Uluslararası Antlaşmaların Kabul Edilme Süreci

……….. ..................................................................... 360

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI:

CUMHURBAŞKANI

I. GENEL OLARAK ............................................................ 371

II. SEÇİMİ .............................................................................. 375

III. GÖREVE BAŞLAMASI VE GÖREVİNİN SONA ERMESİ

.................................................................................. 387

IV. GÖREV VE YETKİLERİ .............................................. 392

V. SİYASİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU .................... 396

VI. DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ ....................................... 400

A. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ............................ 401

B. Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri ........................... 418

C. Cumhurbaşkanlığı Kararları ...................................... 421

D. Adsız Düzenleyici İşlemler ........................................ 424

VII. KABİNENİN DİĞER ÜYELERİ: CUMHURBAŞKANI

YARDIMCILARI VE BAKANLAR ........................ 425

A. Cumhurbaşkanı Yardımcıları .................................... 427

1. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin

Gerekli Şartlar ....................................................... 430

2. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve

Yetkileri ................................................................... 430

3. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu

………. ...................................................................... 431

B. Bakanlar ....................................................................... 432

1. Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar .......... 437

2. Bakanların Görev ve Yetkileri ............................ 438

3. Bakanların Sorumlulukları ................................. 439

4. Bakan Yardımcıları ............................................... 441

5. Bakanlıklar ............................................................. 442

VIII. POLİTİKA KURULLARI ......................................... 444

IX. CUMHURBAŞKANLIĞI YATIRIM VE FİNANS OFİ-

Sİ .. ..................................................................................... 448

X. BAĞLI KURUM VE KURULUŞLAR .......................... 450

XI. YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ

İLİŞKİLER VE KİMİ ETKİLEŞİM ARAÇLARI .. 451

A. Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi

………… ....................................................................... 452

B. Cumhurbaşkanı’nın “Kanunları Veto Yetkisi” ...... 456

C. Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine Karar

Verme Yetkisi” ............................................................ 460

D. Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu ................ 469

E. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai

Sorumlulukları ve Yargılanmaları ........................... 478

F. Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel

Seçiminin Aynı Tarihte Yapılması ........................... 482

XII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ İLE

PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE

CUMHURİYETİ UYGULAMASININ KARŞILAŞTIRILMASI

........................................................................... 487

XIII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ-

NİN, BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN AMERİ-

KA BİRLEŞİK DEVLETLERİ UYGULAMASI VE YARI

BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN FRANSIZ

CUMHURİYETİ UYGULAMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI

........................................................................... 490

XIV. DEĞERLENDİRME ................................................... 497

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YARGI ORGANI

I. GENEL OLARAK ............................................................ 517

II. YARGI ERKİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER ............ 528

A. Tabiî Hâkim İlkesi ....................................................... 529

B. Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı .................. 533

C. Hâkimlik Güvencesi ................................................... 535

III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU .................... 536

A. Görevleri ....................................................................... 538

B. Organlar ve Birimleri .................................................. 539

1. Başkanlık ................................................................. 539

2. Genel Kurul ............................................................ 540

3. Daireler .................................................................... 541

4. Genel Sekreterlik .................................................. 544

5. Tetkik Hâkimleri .................................................. 545

IV. YÜKSEK MAHKEMELER .......................................... 545

A. Anayasa Mahkemesi .................................................. 545

B. Yargıtay ........................................................................ 546

1. Karar Organları ...................................................... 546

2. Yargıtay Daire ve Kurullarının Görevleri ........ 549

C. Danıştay ....................................................................... 555

1. Karar Organları ...................................................... 555

2. Genel Sekreterlik .................................................. 560

3. İdari Hizmetler ...................................................... 560

4. Danıştay Üyelerinin Nitelikleri ......................... 560

5. Görevleri ................................................................. 564

6. Göreve İlişkin Kimi Konular .............................. 572

D. Uyuşmazlık Mahkemesi ............................................ 573

1. Kuruluşu ................................................................. 574

2. Yönetim ve Temsili ............................................... 574

3. İşleyişi ..................................................................... 574

4. Raportörlük ............................................................ 577

V. ASKERİ YARGI .............................................................. 577

VI. ANAYASA MAHKEMESİ VE ANAYASA YARGISI

………… ............................................................................ 579

A. Anayasa Mahkemesi .................................................. 580

1. Kuruluşu ................................................................. 580

2. Görev ve Yetkileri ................................................. 584

B. Denetlenebilen İşlemler ............................................. 591

C. Denetimin Kapsamı .................................................... 591

1. Şekil Bakımından Denetim ................................ 591

2. Esas Bakımından Denetim .................................. 592

D. Denetimin Biçimleri ve Özellikleri ........................... 593

1. Soyut Norm Denetimi-İptal Davası ................... 593

2. Somut Norm Denetimi-İtiraz Yolu .................... 596

3. Bireylerin Doğrudan Başvurusu-Anayasa Şikâyeti

.. ............................................................................. 598

E. Denetimin Etki ve Sonuçları ...................................... 602

F. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin ve Anayasa Yargısının

İşlevleri ............................................................. 603

BEŞİNCİ BÖLÜM

ANAYASANIN YAPILMASI VE

DEĞİŞTİRİLMESİ

I. GENEL OLARAK ............................................................. 607

II. ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ

SÜRECİ ............................................................................. 607

A. Teklif .............................................................................. 607

B. Görüşmeler ve Oylamalar .......................................... 607

C. Karar .............................................................................. 609

D. Onay .............................................................................. 609

III. YENİ ANAYASANIN VE ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN

YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ ............................. 615

ALTINCI BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET

SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME

ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

İLE BAZI TARTIŞMALAR

I. GENEL OLARAK ............................................................ 623

II. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ

İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR

...................................................................... 625

A. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın

Zayıflatılması Tartışmaları ........................................ 626

B. “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 650

C. “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası ........................ 661

D. “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi”

Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet

Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) ............................. 669

E. Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ........................... 677

F. Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri ....................... 690

G. “Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları 702

H. Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları ........ 707

İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu

Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri .................. 725

1. “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu

……… ....................................................................... 737

2. Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi ..... 740

III. NELER YAPILABİLİR? ................................................ 742

A. Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriyle

Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir

.................................................................................... 746

B. Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler

Yapılabilir ..................................................................... 751

C. Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve

Kurumun Etkinliği Artırılabilir ................................. 754

D. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili

Kimi Değişiklikler Yapılabilir .................................... 762

E. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim

Mekanizmaları Güçlendirilebilir ............................... 767

F. Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye

Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında

Etkileşim Sağlanabilir ................................................. 770

G. Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halk Oylaması

Usulü Benimsenebilir ................................................. 772

1. “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir ..... 781

2. Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebilir

............................................................................... 784

3. Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir .... 785

4. E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme

Yaygınlaştırılabilir ................................................ 789

H. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir ...... 793

İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir ............ 800

J. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddütler

Giderilebilir .................................................................. 810

İÇİNDEKİLER

22

K. Cumhurbaşkanı Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı

Yardımcısı Seçimi de Yapılabilir .............................. 821

YEDİNCİ BÖLÜM

21/01/2017 TARİHLİ VE 6771 SAYILI

KANUN’LA YAPILAN ANAYASA

DEĞİŞİKLİKLERİ

I. GENEL OLARAK ............................................................ 829

II. 6771 SAYILI KANUN METNİ ..................................... 832

III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA

SUNUŞ YAZISI ................................................. 850

IV. ANAYASA DEĞİŞİKLĞİ TEKLİFİNİN GENEL GEREKÇESİ

.......................................................................... 857

V. ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN MADDE

GEREKÇELERİ ............................................................... 860

VI. ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN ANAYASA

KOMİSYONU RAPORU .............................................. 867

A. Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi I .... 912

B. Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi II ... 942

VII. ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ İLE ANAYASA

KOMİSYONU’NUN KABUL ETTİĞİ METNİN KARŞILAŞTIRMALI

MADDELERİ ................................... 985

VIII. 6771 SAYILI KANUN’LA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

ÖNCESİ VE SONRASINDAKİ ANAYASA HÜKÜMLERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI ............................ 1009

İÇİNDEKİLER

23

IX. 6771 SAYILI KANUN’UN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET

MECLİSİ GENEL KURULU’NDAKİ İKİNCİ GÖRÜŞ-

MESİNİN GİZLİ OYLAMA SONUÇLARI .............. 1117

SEKİZİNCİ BÖLÜM

GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER

SİSTEM ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ

ÖNERİSİ

I. GENEL OLARAK ........................................................... 1121

II. GENEL GEREKÇE ........................................................ 1121

III. YÜRÜRLÜKTEKİ ANAYASA MADDELERİ İLE DEĞİŞİKLİK

ÖNERİSİ HÜKÜMLERİNİN KARŞILAŞ-

TIRILMASI VE ÖNERİNİN MADDE GEREKÇELERİ

……….. ............................................................................. 1127

SONUÇ YERİNE ................................................................ 1333

KAYNAKLAR .................................................................... 1369

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI LİSTESİ ..... 1481

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE AKADEMİK YAYINLARI

……….. ............................................................................. 1485

KAVRAMLAR DİZİNİ ..................................................... 1533