Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 5

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 7

KISALTMALAR......................................................................................................... 11

GİRİŞ ....................................................................................................................... 13

BİRİNCİ BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

I. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN ANAYASAL KAPSAMI ..................17

A. ANAYASAL DAYANAĞI................................................................................. 17

B. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN KONU BAKIMINDAN YETKİ

SINIRLARI..................................................................................................... 21

1. Genel Kural: Yürütme Yetkisine İlişkin Konularda

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarılabilmesi .................................... 21

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Düzenlenmesi Yasak Alan................... 25

a. Temel Haklar, Kişi Hak ve Ödevleri ile Siyasi Hak ve Ödevler .......... 25

b. Anayasada Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen

Konular ............................................................................................ 28

c. Kanunda Açıkça Düzenlenen Konular .............................................. 30

C. ANAYASA’DA CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ İLE

DÜZENLENECEĞİ ÖNGÖRÜLEN KONULAR .................................................. 34

1. Üst Kademe Kamu Yöneticilerinin Atanmalarına İlişkin Usul ve

Esaslar ................................................................................................... 34

a. Üst Kademe Yöneticilerin Atanma Usul ve Esaslarının

Düzenlenmesine İlişkin Tarihsel Süreç............................................. 34

b. Üst Kademe Yöneticisinin Kimliği..................................................... 36

c. Düzenlemenin Sınırı: Anayasa’nın 128. Maddesi............................. 41

2. Bakanlıkların Kurulması, Kaldırılması, Görevleri ve Yetkileri,

Teşkilat Yapısı ile Merkez ve Taşra Teşkilatlarının Kurulması................ 44

a. Bakanların Hukuki Statüsü............................................................... 45

b. Bakanlıkların Kurulması ve Kaldırılmasının Anayasal Sınırları.......... 48

8 İçindekiler

3. Devlet Denetleme Kurulunun İşleyişi, Üyelerinin Görev Süresi ve

Diğer Özlük İşleri ................................................................................... 50

4. Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Teşkilatı ve Görevleri............. 53

5. Kamu Tüzel Kişiliği Kurulması................................................................ 55

II. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ ........................57

A. HUKUKİ İŞLEMLERİN TASNİFİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER

DOĞRULTUSUNDA DEĞERLENDİRME......................................................... 57

B. ANAYASA MAHKEMESİNİN KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERE

İLİŞKİN İÇTİHATLARI ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRME .............................. 61

1. Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Niteliğine İlişkin

Tarihsel Süreç........................................................................................ 62

2. Anayasa Mahkemesi İçtihatları Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı

Kararnamesinin Hukuki Niteliğinin Tespiti ............................................... 68

a. İlk-el Düzenleme Yetkisi................................................................... 69

b. Kanunları Değiştirme ve Yürürlükten Kaldırma Yetkisi.................... 70

c. Anayasa Mahkemesinin Yargısal Denetimi...................................... 71

III. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN NORMLAR

HİYERARŞİSİNDEKİ YERİ ..............................................................................73

IV. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN YARGISAL DENETİMİ ...................81

A. ANAYASA MAHKEMESİNİN YARGISAL DENETİMİ ....................................... 81

1. Anayasal Dayanağı ................................................................................ 81

2. Anayasa Mahkemesi ve “Yasallık Denetimi”......................................... 85

B. YARGISAL DENETİMİN KAPSAMINI BELİRLEMEYE YÖNELİK ANAYASAL

DÜZENLEMELER.......................................................................................... 88

1. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Kanunlarda Farklı Hükümler

Bulunması Hâlinde, Kanun Hükümlerinin Uygulanması........................ 88

2. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Aynı Konuda Kanun Çıkarması

Durumunda, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Hükümsüz Hâle

Gelmesi ................................................................................................. 91

a. “Hükümsüz Hâle Gelme”nin Anlamı................................................ 91

b. Hükümsüzlüğün Tespiti ................................................................... 93

İKİNCİ BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN

KANUNİ İDARE İLKESİNİN UNSURLARI ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ

I. KANUNİ İDARE İLKESİNİN TANIMI VE ANAYASAL DAYANAĞI .........................97

A. KANUNİ İDARE İLKESİNİN TANIMI VE KAPSAMI.......................................... 97

İçindekiler 9

B. ANAYASAL DAYANAĞI............................................................................... 102

1. Anayasa’nın 8. Maddesi ...................................................................... 105

2. Anayasa’nın 123. Maddesi .................................................................. 106

C. KANUNİ İDARE İLKESİNİN İSTİSNASI: CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMESİ .......................................................................................... 108

II. KANUNİ İDARE İLKESİNİN UNSURLARI BAĞLAMINDA

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ....................................................... 112

A. KANUN KAVRAMI VE CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ .................... 112

1. Kanun Kavramı .................................................................................... 112

a. Maddi Anlamda Kanun .................................................................. 113

b. Şeklî Anlamda Kanun ..................................................................... 115

c. Kanuni İdare İlkesi Bakımından Geçerli Kanun Anlayışı ................. 118

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Kanunilik Blokundaki Yeri ............ 119

3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Kanun Karşısındaki Hiyerarşik

Konumu ............................................................................................... 123

a. Kanun-altı Seviyeye Konumlandıran Görüş ................................... 124

b. Kanunla Aynı Seviyede Olduğunu Savunan Görüş......................... 126

c. Mahfuz Alan Yaklaşımının Hiyerarşik İlişkiye Etkisi........................ 130

d. Öğretideki Görüşler Kapsamında Değerlendirme.......................... 131

4. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve Münhasır Kanun Alanı İlişkisi ....... 133

a. Anayasa Mahkemesi İçtihatlarında “Münhasır Kanun Alanı”

Kavramı.......................................................................................... 134

b. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Anayasal Yetki Sınırı

Olarak Münhasır Kanun Alanı ........................................................ 141

c. Münhasır Kanun Alanı ve Kanunilik Güvencesi.............................. 144

B. İDARENİN KURULUŞUNUN KANUNA DAYANMASI PRENSİBİ

KARŞISINDA CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ .................................. 146

1. Bakanlıkların Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Kurulması ............... 147

a. Bakanlık Teşkilat Birimlerinin Kurulması........................................ 148

b. Bakanlıkların Görev ve Yetkilerinin Düzenlenmesi ........................ 152

c. Bakanlık Teşkilatında İstihdam Edilen Kamu Personeli.................. 159

2. Kamu Tüzel Kişiliğinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile

Kurulması............................................................................................. 165

a. Kamu Tüzel Kişiliği Kurma Yetkisi................................................... 166

b. “Kamu Tüzel Kişiliği Kurulması” Kavramının Anlamı ve

Kapsamı ......................................................................................... 167

10 İçindekiler

c. Kamu Tüzel Kişiliği Kurulmasında Yetki Paylaşımı: Kanun-

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İlişkisi .......................................... 169

d. Kamu Tüzel Kişiliğinin Cumhurbaşkanı Kararı ile

Kurul(ama)ması ............................................................................. 173

e. 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine Yönelik Bir

İnceleme........................................................................................ 177

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KANUNİ İDARE İLKESİNİN DEVLETİN HUKUKİ FONKSİYONLARINA İLİŞKİN

UNSURLARI VE CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

I. YASAMA YETKİSİNE İLİŞKİN ANAYASAL İLKELER VE

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ .......................................................181

A. YASAMA YETKİSİNİN ASLİLİĞİ İLKESİ ......................................................... 181

B. YASAMA YETKİSİNİN GENELLİĞİ İLKESİ ..................................................... 183

C. YASAMA YETKİSİNİN DEVREDİLMEZLİĞİ İLKESİ......................................... 185

II. YÜRÜTME YETKİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ BAĞLAMINDA

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ .......................................................190

A. YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ.......................................................... 190

1. Yürütmenin Düzenleme Yetkisinin Türev Niteliği ............................... 190

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Yürütmenin Düzenleme

Yetkisinin Niteliğine Olan Etkisi........................................................... 195

B. MAHFUZ DÜZENLEME ALANI TARTIŞMALARI ÇERÇEVESİNDE

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ....................................................... 199

1. Yürütme Lehine Mahfuz Düzenleme Alanının Varlığını Kabul

Eden Görüş.......................................................................................... 200

2. Mahfuz Düzenleme Alanının Varlığını Reddeden Görüş ..................... 204

SONUÇ.................................................................................................................. 209

KAYNAKÇA............................................................................................................ 215