Devrim Kanunları

Devrimler, milletlerin yaşamlarında, hukuk sistemlerinde, toplum 

düzenlerinde yapılan köklü değişiklikler, büyük dönüşümlerdir. Bu 

değişiklik ve dönüşümler, artık işlemeyen, bitmiş, çökmüş bir devlet ve 

toplum düzeni yerine, ülkenin bölünmeden, milletin dağılmadan 

kurtarılarak yeni bir sistemle yeni bir devlet ve toplum düzeninin 

kurulmasıyla gerçekleşir. Yeni bir başlangıç niteliği taşıyan, toplumu 

bütün kesimleriyle kucaklayan böyle bir büyük dönüşüm, kolayca 

başarılabilecek, her zaman yapılabilecek bir iş değildir. Bu, çok zor 

koşullarda bir milletin kurtuluş ve yeni bir kuruluş için bütün mücadele 

ve çalışma gücünü olağanüstü bir önderin öncülüğünde birleştirmesi ve 

sarsılmaz bir kararlılıkla hedefe doğru ilerlemesiyle kazanılabilecek bir 

zaferle olur. 

Türkiye, en geniş zamanlarında üç kıtaya yayılmış, 300 yıllık bir 

genişleme ve yükselme döneminden sonra 1699 Karlofça 

Antlaşması’ndan itibaren sürekli toprak kayıplarına uğramış bulunan 

620 yıllık Osmanlı İmparatorluğu’nun müttefikleriyle birlikte yenik 

çıktığı 1914-1918 Birinci Dünya Harbi’nden Anadolu’nun ortasına 

sıkıştırılması plânlanmış, orduları dağıtılmış, bağımsızlığını 

kaybetmenin eşiğine gelmiş bir ülke durumundan ulu önder Mustafa 

Kemal Paşa’nın öncülüğünde 23 Nisan 1920 günü Ankara’da açılan 

Türkiye Büyük Millet Meclisi ile yeni Türkiye Devletini ve yeni Türk 

Ordusunu kurarak, O’nun başkomutanlığında bu Orduyla ve bütün 

halkının varını yoğunu ortaya koyan desteğiyle yürüttüğü Kurtuluş 

Savaşını kazanarak, 24 Temmuz 1923 günü Lozan Barış Antlaşması’nı 

imzaladıktan sonra 29 Ekim 1923 günü Cumhuriyeti ilân eden bir ülke 

durumuna gelmiştir.

1839 Tanzimat, 1856 Islahat Fermanı’ndan sonra 1876’da Kanun-i 

Esasî ile ilân edilen I. Meşrutiyet, 1908’de Meclis-i Mebusan’ın bir 

irade-i seniyye (padişah buyruğu) ile yeniden toplantıya çağrılması ve 

Kanun-i Esasî’nin fiilen yürürlüğe konmasıyla girilen II. Meşrutiyet’le 

VI DEVRİM KANUNLARI

karşılaştırıldığında Cumhuriyetin ilânı, Türk tarihinin en önemli siyasî 

olayıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk yasama döneminde 

uygulanan Meclis Hükümeti sistemi de, henüz adı konulmamış bir 

cumhuriyetin ön aşaması niteliğindeydi. 

Cumhuriyet, yeni Türkiye Devletinin en büyük siyasî devrimidir. 

Halk yönetimi demek olan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 

temelindeki “Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.” ilkesinin gereği 

olan Cumhuriyet, 1924 Teşkilâtı Esasiye Kanunu/1945 

Türkçeleştirmesiyle Anayasa’dan itibaren üç anayasada bu rejimi en 

özlü biçimde “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.” cümlesiyle ifade 

eden 1. madde bakımından “değiştirilemeyecek hüküm” güvencesi 

altındadır (m. 102/IV, AY 1961 m. 9, AY 1982 m. 4).

***

Kanunların Anayasa’ya uygunluğunun Anayasa Mahkemesi’nce 

denetlenmesi sistemini getirmiş olan 1961 ve 1982 Anayasaları, 1924 –

1934 yılları arasında kabul edilen 8 kanun hakkında –7’si bu 

kanunların bütün hükümleri, 1’i yalnız iki maddesi bakımından–

Anayasa’ya aykırılık iddiasının öne sürülmesini önleyen, dolayısıyla bu 

kanunların Anayasa’ya uygun olduklarını tescil eden –birer terim ve 

ifade farkı dışında– eş metinli birer maddeye yer vermiştir. Bu 

maddeler, 1961 Anayasası’nın “Devrim kanunlarının korunması” 

kenar başlığı altında “Bu Anayasanın hiçbir hükmü, …” ibaresiyle 

başlayan 153. maddesi ile 1982 Anayasası’nın “İnkılâp kanunlarının 

korunması” kenar başlığı altında “Anayasanın hiçbir hükmü, …” 

ibaresiyle başlayan 174. maddesidir. Bu maddelerin konmasının 

nedeni, her iki maddenin girişinde açıklanmakta ve arkasından 8 bent 

hâlinde söz konusu kanunlar sıralamaktadır. Hâlen yürürlükte olan 

1982 Anayasası’nın 174. maddesi şöyledir:

“Anayasanın hiçbir hükmü, Türk toplumunu çağdaş uygarlık 

seviyesinin üstüne çıkarma ve Türkiye Cumhuriyetinin lâiklik niteliğini 

koruma amacını güden, aşağıda gösterilen inkılâp kanunların, 

Anayasanın halkoyu ile kabul edildiği tarihte [7.11.1982] yürürlükte 

bulunan hükümlerinin, Anayasaya aykırı olduğu şeklinde anlaşılamaz 

ve yorumlanamaz:

1. 3 Mart 1340 [1924] tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat 

Kanunu;

2. Teşrinisâni 1341 [Kasım 1925] tarihli ve 671 sayılı Şapka 

İktisası Hakkında Kanun;

SUNUŞ VII

3. 30 Teşrinisâni 1341 [Kasım 1925] tarihli ve 677 sayılı Tekke ve 

Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım 

Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun;

4. 17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanunu Medenisiyle 

kabul edilen, evlenme akdinin evlendirme memuru önünde yapılacağına 

dair medenî nikâh esası ile aynı Kanunun 110 uncu maddesi hükmü; 

(Bu bent, yapılacak ilk Anayasa değişikliğinde kronolojik sırayla 8. 

bent olarak, yeni Türk Medenî Kanunu’na göre şöyle düzeltilmelidir:

22 Kasım 2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu ile kabul 

edilen, evlenme töreninin evlendirme memuru önünde yapılacağına 

ilişkin medenî nikâh ilkesi ile aynı Kanunun 143 üncü maddesi hükmü). 

5. 20 Mayıs 1928 tarihli ve 1288 sayılı Beynelmilel Erkamın 

Kabulü Hakkında Kanun; 

6. Teşrinisâni 1928 [Kasım 1928] tarihli ve 1353 sayılı Türk 

Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun;

7. 26 Teşrinisâni 1934 [Kasım 1934] tarihli ve 2590 sayılı Efendi, 

Bey, Paşa Gibi Lâkap ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanun;

8. 3 Kânunuevvel 1934 [Aralık 1934] tarihli ve 2596 sayılı Bazı 

Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun.”

Elinizdeki kitabın konusu, birer devrim niteliği taşıyan bu kanunlar 

ve kanun hükümleridir. Söz konusu kanunlar, hazırlanmalarını 

gerektiren nedenler, bunların çıkarılmalarına öncülük eden 

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Başbakan İsmet İnönü ve 

ilgili bakanların konuşma ve açıklamaları, kanunların gerekçeleri, 

metinleri, TBMM komisyonlarının raporları, TBMM Genel Kurulunda 

yapılan görüşmeler, günümüz Türkçesiyle aktarılmak veya özetlenmek, 

bu kanunlarla elde edilen sonuçlar ve yaptırım sorunları 

değerlendirilmek, varsa Anayasa Mahkemesi kararları göz önünde 

tutulmak suretiyle açıklanmaya çalışılmıştır. Türkiye’nin 20. yüzyılda 

Atatürk’ün önderliğindeki çağdaşlaşma sürecinin bir parçasını ve bu 

amaçla yapılan yasal düzenlemelerin bir bölümünü oluşturan bu 

kanunlar, günümüzde de önemini korumaktadır. Onlara karşı çıkanlar, 

21. yüzyılın gerisinde kalmış insanlardır. 

***

Kitap, üç bölümden oluşmaktadır. “Genel Olarak Devrimler” 

başlığını taşıyan Birinci Bölümde daha önce “Temel Yasa Anayasa” 

kitabımızda da yer alan “Atatürk ve Devrimleri” başlıklı bir 

VIII DEVRİM KANUNLARI

konuşmamız ile “Devrim Kanunları” başlıklı, genel değerlendirme 

niteliğinde bir makalemiz bulunmaktadır.

“Devrimler ve İlgili Yasal Düzenlemeler” başlıklı İkinci Bölümde –

1961 Anayasası’nın 153. maddesi ile 1982 Anayasası’nın 174. 

maddesinin 8 bendine paralel bir sıra ile– “Tevhidi Tedrisat Kanunu 

ile Yapılan Öğretim Birliği Devrimi”, “Şapka Devrimi”, “Tekke ve 

Zaviyelerin Kapatılması”, “Evlenme Töreni Reformu: Medenî Nîkah”, 

“Uluslararası Rakamlar”, “Yazı Devrimi”, “Kaldırılan Lâkap ve 

Unvanlar”, “Kisve Yasakları” başlıklarını taşıyan 8 inceleme yer 

almaktadır. Bu Bölüm, sistematik bakımdan Kitabın en hacimli ve 

ayrıntılı bölümüdür.

1924-1934 yılları arasında kabul edilen 8 kanun veya kanun 

hükümlerinin özgün metinleri ile birlikte günümüz Türkçesiyle 

karşılıkları da verilmiştir.

“Yaptırım Sorunları” başlıklı Üçüncü Bölümde “Şapka ve Yazı 

Devrimleri ile İlgili Ceza Hükümleri” ve “Yaptırımsız Bırakılan 

Devrimler” başlıklarıyla yer alan iki makalede devrimlerin yaptırım 

sorunları incelenmektedir.

En güçlü yaptırım, Cumhuriyetin kurucusu Atatürk’ün açtığı 

çağdaş uygarlık yolunda ilerlemeye kararlı halkımızın, özellikle 

Cumhuriyeti emanet ettiği gençlerimizin devrimlere sahip çıkmasıdır. 

***

Önceki kitaplarımız gibi bu kitabın hazırlanması ve yayımlanması 

da, birçok insanın destek ve yardımlarına dayanmaktadır. Kitapta yer 

alan makale ve incelemeler için geniş ölçüde TBMM Kütüphanesi’nden 

yararlanılmıştır. Aradığımız kaynakları bulmamızda bize yardımcı olan 

kütüphaneci Ziya Kutluoğlu ile Sercan Tırnavalı’ya teşekkür borçluyuz. 

Keza hazırladığımız makale ve incelemelerin kitap düzeni içinde 

sıralanmasında yardımcı olan Bahadır Çamalan’a teşekkür borçluyuz.

Son olarak Kitabın basım ve yayımı ile değerli okuyucularımıza 

ulaşmasını sağlayan Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A. Ş.’nin –başta 

Yönetim Kurulu Başkanı Muharrem Başer, dizgi operatörleri Deniz 

Yıldrımoğlu ve Yasemin Ahmedizade olmak üzere– tüm yönetici ve 

çalışanlarına içten teşekkürlerimizi ifade etmekten büyük bir mutluluk 

duyduğumuzu belirtmek isteriz

AKZAMBAK, Mehmet: Lozan’dan Günümüze Taraf Olduğumuz 

Uluslararası Tüm Sözleşmeler. Onaya İlişkin Kanun ve Bakanlar Kurulu Kararlarıyla. İnsan Hakları, C. I, 2. baskı, Ankara 1998 (TBMM 

Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No. 80).

ALAN, Necmettin (Haz.): Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Madde 

Gerekçeli, Ankara 2015 (Bilge Yayınevi).

ALTUNTAŞ, Halil/ŞAHİN, Muzaffer (Haz.): Kur’an-ı Kerim Meâli, 

7. Baskı, Ankara 2004 (Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları).

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL

MÜDÜRLÜĞÜ: Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı, C. 1, 3. Baskı, Ankara 1991 ve sonrası.

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL 

MÜDÜRLÜĞÜ, Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı, C. 1, 3. Baskı, Ankara 1991/Aralık 2011 (Ek-82).

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL 

MÜDÜRLÜĞÜ: Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı, C. 1, 3. Baskı, Ankara 1991/Aralık 2011 (Ek-82), Nisan 2014 (Ek-89).

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL 

MÜDÜRLÜĞÜ: Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı, C. 2, Ankara 1991 

(Son olarak Aralık 2007 Ek -70 ile).

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL 

MÜDÜRLÜĞÜ: Yürürlükteki Kanunlar Külliyatı, C. 5, Ankara 2018 

(Son olarak Nisan 2018 Ek 101 işlenmiş metinler).

BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL 

MÜDÜRLÜĞÜ: Yürürlükteki Tüzükler Külliyatı, C. 1, Ankara 1992.

COUR EUROPÉENNE DES DROITS DE L’HOMME, DEUZIÈME SECTION: Affaire Kemal Taşkın et Autres c. Turquie, Arrêt, 

Strasbourg, 2 février 2010.

ÇOKER, Fahri/ KAZANCI, Sadi (Haz.): Türkiye Cumhuriyeti Tüzükleri), C. 2, İstanbul 1988, s. 32 vd (1988/1 Eki).

XXIV DEVRİM KANUNLARI

EM, Ali/SÖZEN, Ayten/YILMAZ, Zümra/KAÇAK, Nazif: Açıklamalı 

– Gerekçeli Türk Medenî Kanunu ve Uygulama Kanunu. TBMM Tutanakları, 743 Sayılı Türk Kanunu Medenîsi’nin Karşılık Maddeleri, Karşılaştırma Cetveli, Ankara 2002 (Adil Yayınevi Yayın No. 130, Hukuk

Yayınları Dizisi: 127).

ERDEM, Tarhan (Haz.): Anayasalar ve Belgeler 1876-2012, İstanbul 2012 (Doğan Kitap).

ERDEM, Tarhan (Haz.): Yasama Meclisi Üyeleri Seçimi ve Siyasî 

Partiler Kanunları 1876-2019, İstanbul 2015 (Doğan Kitap).

En Son Değişiklikleriyle Türk Ceza Kanunu, 3. Baskı, Ankara 2001 

(Yetkin Yayınları).

ERDEMİR, İbrahim: Temel Ceza Kanunları (Açıklamalı – Uygulamalı), Ankara 1999.

ERÜRETEN, Bahir Mazhar: Türkiye Cumhuriyeti Devrim Yasaları, [İstanbul] 1999 (Cumhuriyet Gazetesinin Armağanı).

İBA, Şeref: Osmanlı’dan Günümüze Meclis İçtüzük Metinleri, Ankara 2007 (Türkiye Büyük Millet Meclisi).

İÇEL, Kayıhan/YENİSEY, Feridun: Karşılaştırmalı ve Uygulamalı 

Ceza Kanunları, 4. Bası, İstanbul 1994 (Beta Yayınları). 

İLSEVER, Ferit: Cumhuriyet Devrimi Kanunları, İstanbul 1997 

(Kaynak Yayınları: 207).

İZGİ, Ömer/GÖREN, Zafer: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 

Yorumu, C. I (Madde 1-78), Ankara 2002.

İZGİ, Ömer/GÖREN, Zafer: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 

Yorumu, C. II (Madde 79-177), Ankara 2002. 

KARAMAN, Hayrettin/ÖZEK, Ali/DÖNMEZ, İbrahim Kâfi/ÇAĞRICI, Mustafa/ TURGUT, Ali (Haz.): Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı 

Meâli, 5. Baskı, İstanbul 2010 (Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları No. 

86-D; Sabah Gazetesinin Hediyesi).

KAZANCI, Faruk/KAZANCI, Sadi Han/KAZANCI, Emre (Haz.):

Türkiye Cumhuriyeti Kanunları, C. 1, İstanbul 1985 ve sonrası (Kazancı Hukuk Kaynakları Basım Yayım A. Ş.).

KAZANCI, Faruk/KAZANCI, Sadi Han/ KAZANCI, Emre (Haz.): 

Türkiye Cumhuriyeti Kanunları, C. 2, [İstanbul 1985] Ek-1988/2 (Kazancı Hukuk Kaynakları Basım Yayım A. Ş.).

BİBLİYOGRAFYA XXV

KAZANCI, Faruk/KAZANCI, Sadi Han/KAZANCI, Emre (Haz.): 

Türkiye Cumhuriyeti Kanunları, C. 3 (Son olarak 1988/2 Eki ile), İstanbul 1985 (Kazancı Hukuk Kaynakları Basım Yayım A. Ş.)

KAZANCI, Faruk/KAZANCI, Sadi Han/KAZANCI, Emre (Haz.), 

Türkiye Cumhuriyeti Kanunları, C. 11, İstanbul 2015 (Son olarak 01 

Ocak – 30 Nisan 2015 Eki işlenmiş metinler).

KILIÇOĞLU, Ahmet: Türk Medenî Kanunu Tatbikat Kanunu Borçlar Kanunu, Ankara 1991 (Alkım Yayıncılık).

KILIÇOĞLU, Ahmet M./GÖRMEZ, Gizem/UZUN, T. Pelin: Türk 

Medeni Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve İlgili Mevzuat, Ankara 2020 

(Turhan Kitabevi).

KİLİ, Suna /GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Sened-i İttifak’tan Günümüze 

Türk Anayasa Metinleri, 2. Baskı, İstanbul 2000 (Türkiye İş Bankası 

Kültür Yayınları).

Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Anlamı (meâl) (Milliyet Gazetesinin 

eki).

Misakı Millî ve Lozan Sulh Muahedenamesi 24 Temmuz 1923 –

Traité de Paix Signé à Lausanne Le 24 Juillet 1923, Ankara 1966

(Dışişleri Bakanlığı K. T. Y. M. Bürosu Yunan İşleri Şubesi).

Notlu ve Gerekçeli Türk Ceza Kanunu, Ankara 1989 (Yetkin Yayınları).

ODYAKMAZ, Cevad: Mondros-Sevr ve Mudanya-Lozan, Ankara 

2013 (Togan Yayınları).

OLGAÇ, Senai: Açıklamalı Türk Medenî Kanunu, İstanbul 1967 

(İsmail Akgün Hak Kitabevi).

ÖNDER, Ayhan: Türk Ceza Kanunu, İstanbul [1972].

ÖZDEMİR, Saibe Oktay/ŞIPKA, Şükran Taman/MOROĞLU, Nazan: Yeni Türk Medenî Kanunu ve Yürürlük Kanunu, İstanbul 2002 

(Beta Yayın No. 1192, Hukuk Dizisi: 484).

ÖZEK, Ali/KARAMAN, Hayreddin/TURGUT, Ali/ÇAĞRICI, Mustafa/DÖNMEZ, İbrahim Kâfi/GÜMÜŞ, Sadreddin (Haz.): Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meâli, Medine-i Münevvere (Hâdimü’l harameyni’ş-şerîfeyn Kral Fehd Mushaf-ı Şerif Basım Kurumu).

ÖZER, Attila (Der.): Gerekçeli ve 1961 Anayasası ile Mukayeseli 

1982 Anayasası, Ankara 1996 (Kamu-İş Kamu İşverenler Sendikası yayını).

XXVI DEVRİM KANUNLARI

ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Kanunu Gazi Şerhi (Genel Hükümler), 

3. Bası, Ankara 2006 (T. C. Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı

yayını).

ÖZMEN, Remzi (Yayına Haz.): Türk Medenî Kanunu, 32. Baskı, 

Ankara 2021 (Seçkin Hukuk Kitapları Dizisi: 05).

ÖZTÜRK, Kâzım: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, C. I (Temel Metinler, Madde 1-75), Ankara 1966 (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).

ÖZTÜRK, Kâzım: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, C. III (Madde 

76-157), Ankara 1966 (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).

ÖZTÜRK, Kâzım: Son Değişikliklerle Gerekçeli Anayasa. Karşılaştırmalı Gerekçeler ve İlgili Mevzuat, Ankara 1971 (Bilgi Kitabevi).

ÖZTÜRK, Yaşar Nuri: Kur’an-ı Kerim Meali (Türkçe Çeviri), İstanbul 1994 (Hürriyet Armağanı).

SAYMEN, Ferit H.: Notlu-Sistematik Türk Kanunu Medenîsi Borçlar Kanunu ve Alâkalı Mevzuat ile Tevhidi İçtihat Kararları, 3. Bası, 

İstanbul 1954 (Hak Kitabevi).

Son Değişikliklerle Türk Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu ve İlgili Kanunlar, 10. Baskı, Ankara 2020 (Savaş Yayınevi).

SOYSAL, İsmail: Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, C. I (1920-1945), 3. Baskı, Ankara 2000 

(AKDTYK TTK Yayınları, XVI. Dizi – Sayı 382

).

SÖNMEZ, H. Hasan/ALAN, Necmettin (Haz.): Türkiye Cumhuriyeti 

Anayasası. Madde Gerekçeli, Ankara 2011(TBMM).

ŞAHİN, Cumhur/ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Hukuku Mevzuatı, 

Ankara 2007 (T. C. Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı yayını)

[TANİLLİ], Server Feridun: Anayasalar ve Siyasal Belgeler, İstanbul 1962 (Aydın Güler Kitabevi). 

TANİLLİ, Server: Türk Anayasaları ve İlgili Mevzuat, İstanbul 1980 

(İÜ-HF Yayınları No. 2757-621).

TBMM Kavanin Mecmuası, Devre: 3 – İçtima: 1, C. 6, İkinci basılış, Ankara 1928.

T. C. ADALET BAKANLIĞI: Türk Medenî Kanunu, Türk Medenî

Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun ve Gerekçeleri, Ankara 2002.

BİBLİYOGRAFYA XXVII

T. C. ADALET BAKANLIĞI YAYIN İŞLERİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI:

Türk Medenî Kanunu, Ankara 2012 (Kanunlar Serisi – 2).

T. C. ADALET BAKANLIĞI YAYIN İŞLERİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI:

Türk Medenî Kanunu Mevzuatı, Ankara 2017 (Kanunlar Serisi – 6).

T. C. BAŞBAKANLIK MEVZUATI GELİŞTİRME VE YAYIN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ: Türk Medenî Kanunu ve Türk Medenî Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, Ankara 2001.

TOROSLU, Nevzat: Türk Ceza Kanunu Ceza Muhakemeleri Usulü 

Kanunu ve İlgili Kanunlar, 4. Baskı, Ankara 2000 (Savaş Yayınları).

Tutanaklarla Türk Ceza Kanunu, Ankara 2005 (T. C. Adalet Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı).

Türk Ceza Kanunu Öntasarısı (1997), Ankara 1997 (T. C. Adalet 

Bakanlığı Yayın İşleri Dairesi Başkanlığı Özel Seri: 3).

Türk Ceza Kanunu Tasarısı (T. C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü’nün 4.2.1998 tarihli ve Başbakan Mesut Yılmaz 

imzalı yazısıyla TBMM Başkanlığına sunulan Tasarı).

Türk Ceza Kanunu Tasarısı ve Türk Ceza Kanununun Yürürlüğe 

Konulmasına ve Mevzuata Uyumuna Dair Kanun Tasarısı, Ankara 

2000 (T. C. Adalet Bakanlığı).

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Ankara 1965 (T. C. Gnkur. Bşk. 

Kara Kuvvetleri Komutanlığı yayını).

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Ankara 1982 (MGK Genel Sekreterliği yayını). 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Komisyon Raporları ve Madde 

Gerekçeleri, Ankara 1983.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu 

ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ankara 2013 (T. C. Anayasa 

Mahkemesi yayını).

Türk Medenî Kanunu ve Borçlar Kanunu, 5. Baskı, Ankara 2009 

(Adalet Yayınevi Hukuk Yayınları Dizisi – 493).

VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet: Türkçeleştirilmiş metinleriyle birlikte Türk Medenî Kanunu ve Borçlar Kanunu, C. I, Türk Medenî Kanunu, Ankara 1970 (Türk Dil Kurumu Yayınları).

YAZICIOĞLU, Yaşar: Her Yönüyle Lozan Antlaşması, Ankara 

2018 (Kripto Kitaplar).

XXVIII DEVRİM KANUNLARI

YAZIR, Elmalılı Hamdi/CÜNDİOĞLU, Dücane (Haz. ve Notlandıran): Hak Dini Kur’an Dili Kur’ân-ı Kerîm ve Meali), İstanbul 1993 

(İslâmoğlu Yayınları: 70).

YILMAZOĞLU, Yunus Emre/PERDECİOĞLU, İsmail Emrah 

(Haz.): Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), Ankara 2018 

(Anayasa Mahkemesi Yayınları).

ZEVKLİLER, Aydın/ORTAN, A. Necip: İçtihatlı-Notlu-Sözlüklü 

Türk Medenî Kanunu Borçlar Kanunu, Ankara 1980 (Doruk Yayınları: 

20). 

III. ANSİKLOPEDİLER, SÖZLÜKLER

AKALIN VE BAŞKALARI, Şükrü Halûk (Haz.): Türkçe Sözlük, 11. 

Baskı, Ankara 2011 (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk 

Dil Kurumu Yayınları: 549).

AKALIN VE BAŞKALARI, Şükrü Halûk (Haz.): Yazım Kılavuzu, 

24. Baskı, Ankara 2005 (AKDTYK TDK Yayınları: 859).

AMIEL, Phillipe/DUBOURJAL, Hervé/VIENNE, Brigitte: Dictionnaire Pratique du Français, France 1987 (Hachette).

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1993 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 31 vd “Abdülmecid 

Efendi”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1993 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 368 vd “alfabe – Türklerde alfabe”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1993 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 3 vd “Arapça”. 

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 275 “Âtıf Efendi (İskilipli), Mehmed Âtıf Efendi”.

BİBLİYOGRAFYA XXIX

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 338 “1933 Üniversite Reformu”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 307 vd “Darülfünun”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 171 “fes”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul 1993 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 437 “Göktürkçe”. 

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 427 “Harf Devrimi”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 324 “imam-hatip lisesi”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C.17, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 69 “İstanbul Üniversitesi”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 282 “kavuk”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 255 vd “Latin alfabesi”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 1 vd “millet mektepleri”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 90 “Nureddin Paşa”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 176 vd “sarık”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 65 “Şapka Kanunu”. 

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 23 İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 234 “Musul Sorunu”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 99 “Şeyh Said Ayaklanması”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 177 vd “Takrir-i Sükûn 

Kanunu”.

XXX DEVRİM KANUNLARI

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 196 “Mehmed VI”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 321 “tekke”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 363 “Terakkiperver 

Cumhuriyet Fırkası (TpCF).

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 29, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 396 “Tevhid-i Tedrisat 

Kanunu”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 295 vd “türbe”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 310 “Türk Ocağı”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 319 “Yüzkırkyediler”.

Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 32 İstanbul 1994 

(Encyclopædia Britannica, Inc. – Hürriyet), s. 355 “zaviye”.

AUGÉ, Claude/AUGÉ, Paul: Nouveau Petit Larousse Illustrré. Dictionnaire Encyclopédique, Paris 1949 (Librairie Larousse).

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1986 (Librairie Larousse – Milliyet), s. 32 vd “Abdülmecit Efendi”. 

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1986 (Librairie Larousse – Milliyet), s. 756 vd “Arapça”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1986 (Librairie Larousse – Milliyet), s. 4059 vd “Fes”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1986 (Librairie Larousse – Milliyet), s. 4676-4678 “Göktürkçe”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 5034 “Harf devrimi”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 5656 “imam-hatip lisesi ve ortaokulu”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 5871 “İstanbul Üniversitesi”.

BİBLİYOGRAFYA XXXI

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 6346 “Kaplan (Rasih). 

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 6535 “Kavuk”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 8179 “Millet mektepleri”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 8411 vd “Musul”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 17, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 8816 “Okyar, Ali Fethi”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 17, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 8741 “Nurettin Paşa, Sakallı”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet).

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 21, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11005 “Şapka devrimi”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 21, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11064 “Şeyh Sait ayaklanması”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 7929 “Mehmet VI Vahdettin”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11362 vd “Tekke”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11425 “Terakkiperver cumhuriyet fırkası (TCF)”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11474 “Tevhid-i Tedrisat Kanunu”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11796 vd “Türbe”.

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 23, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 11813 “Türkçe – Abece”. 

Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul 1986 

(Librairie Larousse – Milliyet), s. 12719 “Zaviye”.

DEVELLİOĞLU, Ferit (Haz.): Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik 

Lûgat, 2. baskı, Ankara 1970.

XXXII DEVRİM KANUNLARI

EYÜBOĞLU, İsmet Zeki: Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, 4. baskı, 

İstanbul 1998 (Sosyal Yayınları).

GOELZER, Henri /LEGRAND, Henri (Nouvelle éd.): Dictionnaire 

de Latin, Dictionnaire Latin – Français, Printed in France 1994 (Edition 

Garnier/Bordas).

KUT, İnci/KUT, Güngör, İspanyolca-Türkçe, Türkçe-İspanyolca 

Standart Sözlük. Diccionario estándar Español-Turco, Turco-Español, 

3. Baskı, 3a edición, İstanbul 2008 (İnkılâp Kitabevi).

MAZANOĞLU, Emine Seda Çağlayan/KARCI, Huriye Deniz: Global Dictionary English, English-Turkish, Turkish-English, Ankara 

2013 (Engin Yayınevi).

The New Lexicon Webster’s Dictionary of the English Language, 

New York 1991 (Lexicon Publications, Inc., New York).

ÖZDEK, Refik/KANVER, Füsun: 1900 Yılından 1990’a 20. Yüzyıl 

Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul 1990 (Tercüman Gazetesi yayını), s. 433 

“1949 Ocak – İlkokullarda ‘din dersi’ okutulacak!”. 

ÖZÖN, Mustafa Nihat: Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük, 8. basım, 

İstanbul 1997 (İnkılâp Kitabevi).

PARLATIR, İsmail/ GÖZAYDIN, Nevzat/ ZÜLFİKAR, Hamza/AKSU, 

Belgin Tezcan /TÜRKMEN, Seyfullah/ YILMAZ, Yaşar (Haz.): Türkçe 

Sözlük, C. 1 (A – J), 9. Baskı, Ankara 1998 (AKDTYK TDK Yayınları:

549).

PARLATIR, İsmail /GÖZAYDIN, Nevzat/ ZÜLFİKAR, Hamza/ 

AKSU, Belgin Tezcan/TÜRKMEN, Seyfullah /YILMAZ, Yaşar (Haz.), 

Türkçe Sözlük, C. 2 (K-Z), 9. Baskı, Ankara 1998 (AKDTYK TDK 

Yayınları: 549).

TANIŞ, Asım: Küçük İtalyanca-Türkçe, Türkçe İtalyanca Sözlük. 

Piccolo Dizionario Italiano-Turco, Turco-Italiano, İstanbul 2011 (İnkılâp Kitabevi).

TERLEMEZ, Sevgi Türker (Haz.): Global Dictionnaire Français, 

Fransızca-Türkçe, Türkçe-Fransızca, Ankara 2013 (Engin Yayınevi).

Türk Ansiklopedisi, C. XXX, Ankara 1981, s. 210 “Şapka Kanunu”.

Türk Ansiklopedisi, C. XXXI, Ankara 1982 (Devlet Kitapları), s. 

153 vd “Tevhid-i Tedrisat Kanunu” (İ. Parmaksızoğlu).

Vikipedi, Özgür Ansiklopedi “Arap rakamları”.

BİBLİYOGRAFYA XXXIII

Vikipedi Özgür Ansiklopedi “Harf Devrimi” (https//tr.wikipedia.org/wiki/ Harf_Devrimi).

Vikipedi Özgür Ansiklopedi “Millet mektebi” (https//tr.wikipedia.org/wiki/ Millet_mektebiHalk_Dershaneleri).

Vikipedi, Özgür Ansiklopedi “Takrir-i Sükûn Kanunu” (tr.wikipedia.org/wiki/ Takrir_i Sükûn_Kanunu).

IV. İSTATİSTİKLER

İSTATİSTİK UMUM MÜDÜRLÜĞÜ:, Kültür İstatistikleri 1935-

1936, Ankara 1937.

Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. National Education Statistics Formal Education 2015/’16, [Ankara 2016] (T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Resmî İstatistik Programı Yayınıdır).

Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. National Education Statistics Formal Education 2016/’17, [Ankara 2017] (T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Resmî İstatistik Programı Yayınıdır).

Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. National Education Statistics Formal Education 2017/’18, [Ankara 2018] (T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Resmî İstatistik Programı Yayınıdır).

Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim. National Education Statistics Formal Education 2018/’19, [Ankara 2019] (T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Resmî İstatistik Programı Yayınıdır).

TÜİK, İstatistiklerle Türkiye. Turkey in Statistics 2018, Ankara 

2019.

TÜİK, İstatistiklerle Türkiye. Turkey in Statistics 2020, Ankara 

2021