Uluslararası Gelişmeler Işığında Vergi Hukukunda İşyeri

ÖNSÖZ V

KISALTMALAR CETVELİ XVII

TABLOLAR LİSTESİ            XIX

GİRİŞ      1

BİRİNCİ BÖLÜM

KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR

1. KAVRAM  7
2. Türk Hukukunda İşyeri Kavramı  7
3. Türk Vergi Hukukunda İşyeri 7

• Genel Olarak  7
• Benzer Kavramlar 12
• İş Merkezi 12
• Daimi Temsilci  13
• İrtibat Bürosu  14
• Bağımlı Acente  16
• Ticari İşletme  17

2. Türk İş Hukukunda İşyeri  18
3. Türk Borçlar Hukukunda İşyeri  20
4. Ara Değerlendirme  20
5. Uluslararası Vergi Hukukunda İşyeri Kavramı  20
6. Kavramın İşlevi ve Önemi  22
7. Türk Vergi Hukuku Açısından  22
8. Vergi Usul Kanunu Açısından  22
9. Gelir Vergisi Kanunu Açısından  23
10. Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından  24
11. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından  25
12. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Açısından  26
13. Ticari Kazançlar  28
14. Temettüler  29
15. Faiz  29
16. Gayri Maddi Hak Bedelleri  29
17. Diğer Gelirler  30
18. İşyerine İlişkin Hükümler Kullanılarak Vergiden Kaçınılması  30
19. İşyeri Statüsünden Kaçınılması  31

• Komisyon Sözleşmeleri Yoluyla 31
• Faaliyetlerin Bölünmesi Yoluyla  32
• Hazırlayıcı ve Yardımcı Faaliyetler Yoluyla  32

1. Kârların İşyerlerine Sınırlanarak Atfedilmesi  33
2. Kasıtlı Olarak İşyeri Yaratılması  33

• Muafiyet - İstisna Rejimleri 33
• Finansal Yapılanmalar  34

1. Ekonominin Dijitalleşmesi  35
2. İşyerinin Bağlama Noktası Olarak Kullanılmasının Ardındaki Temel Nedenler 37
3. TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE İŞYERİ KAVRAMININ GELİŞİMİ  38
4. Model Anlaşmalar Öncesi Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarındaki Durum  40
5. Birleşmiş Milletler Model Anlaşmaları  41
6. 1928 Milletler Cemiyeti Model Anlaşması  42
7. 1943 Meksika Taslağı - 1946 Londra Taslağı 42
8. OECD Model      Anlaşmaları             45
9. 1963 OECD     Model Anlaşması   45
10. 1977 OECD     Model Anlaşması   46
11. 1977 OECD     Model Anlaşması Sonrası       47
12. Ara Değerlendirme  47
13. 2017 OECD Modeli ve Sonrası  48
14. Bağımlı Acente Statüsündeki İşyeri  49
15. Belirli Faaliyet İstisnaları  51
16. Faaliyetlerin Bölünmesi  52
17. Ekonominin Dijitalleşmesi ile Karşılaşılan Sorunlar  53
18. Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımını Önlemek İçin Vergi Anlaşmalarıyla Bağlantılı Tedbirlerin Uygulanması Üzerine Çok Taraflı Enstrüman (MLI)  53

İKİNCİ BÖLÜM

İŞYERİNİN VARLIĞI İÇİN ARANAN ŞARTLAR

1. GENEL OLARAK 55
2. İŞYERİNİN NESNEL ŞARTLARI  56
3. Genel Olarak  56
4. İşin Yürütüldüğü Yer Şartı 57
5. Genel Olarak  57
6. Pozitif Liste  60
7. Ofis  62
8. Şube ve Yönetim Yerleri  63
9. Fabrika 64
10. Atölye  64
11. Doğal Kaynaklar  65
12. Mağaza ve Diğer Satış Yerleri  65
13. Boru Hatları ve İnsansız Ekipmanlar  66
14. Elektrik Kabloları, Telekomünikasyon Kabloları ve Kıyı Ötesi Kablolar           66
15. Sunucular  67
16. Uydular  68
17. Gemiler  68
18. Gemilerde Yürütülen Ticari Faaliyetler  68
19. Makine ve Ekipman  69
20. Menkul Kıymetler ve Banka Hesapları  70
21. Yazılım ve Patentler  71
22. İnsanlar Hayvanlar ve Tarım 71
23. Ev Ofisler  72
24. Ayırt Edici Yer-Konum Şartı 73
25. Genel Olarak  73
26. Coğrafi ve Ticari Bağdaşıklık Ölçütü  77
27. Coğrafi Bağdaşıklık  79
28. Ticari Bağdaşıklık 84

III. İŞYERİNİN ÖZNEL ŞARTLARI  85

1. Kullanım Hakkı Şartı  85
2. Genel Olarak  85
3. Yasal Kullanım - Gerçek Kullanım Farkı  87
4. OECD Model Şerhi 2017 Değişiklikleri ile Getirilen Yenilikler  88
5. Etkin Kullanım Yetkisi Ölçütü  88
6. Mevcudiyetin Derecesi Ölçütü  91
7. Gerçekleştirilen Faaliyet Ölçütü  92
8. Süreklilik Şartı 92
9. Genel Olarak  92
10. Sürenin Hesaplanması  95
11. Sürenin Başlangıcı 95
12. Sürenin Bitişi  96
13. Tekrarlama ve Kesinti  97
14. Tekrarlama  97
15. Kesinti  99
16. ) Genel Kural  99
17. ) İstisnalar  100
18. Süreklilik Şartının İstisnası  101
19. Süreklilik Şartına İlişkin Değerlendirmeler  101
20. İŞYERİNİN İŞLEVSEL ŞARTLARI 102
21. Genel Olarak  102
22. İş Kavramı  103
23. Teşebbüsün İşi Şartı  105
24. İşin Teşebbüs İşi Niteliğinde Olması  105
25. Anlaşmalarda Hariç Tutulan Faaliyetler  105
26. Uluslararası Gemicilik ve Hava Taşımacılığı Faaliyeti  105
27. Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık  107
28. Hazırlayıcı ve Yardımcı Faaliyetler ve Negatif Liste 108
29. Bağlantı Şartı: İşin İşyeri Aracılığıyla Yürütülme  109
30. Genel olarak  109
31. İşin Yürütüldüğü Yerde Temel İş Faaliyetine Sağlanan Katkı 111
32. Özellikli Durumlar 112
33. Kiralama İşlemlerinin Değerlendirilmesi 112
34. Telekomünikasyon İşlemlerinin Değerlendirilmesi 113
35. İşçilerin Durumunun Değerlendirilmesi 113
36. HİZMET İŞYERİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR 113
37. BAĞLI ORTAKLIK İŞYERİ İÇİN GEREKEN ŞARTLAR  121
38. Genel Olarak  121
39. Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması İçin Şartlar  123
40. Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken Nesnel Şartlar  123
41. Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken Öznel Şartlar 124
42. Bağlı Ortaklık İşyeri Oluşması için Gereken İşlevsel Şartlar  125
43. Boş - Paravan Şirketler Aracılığıyla Bağlı Ortaklık İşyeri 126

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAPIM İŞYERİ

1. OECD MODEL ANLAŞMASI UYARINCA YAPIM İŞYERLERİ 129
2. Hükmün Tarihçesi ve Barındırdığı Temel Sorunlar  130
3. Temel Kural İşyeri - Yapım İşyeri Hükmü İlişkisi  132
4. Yapım İşyeri Hükmünün Diğer Hükümler İle İlişkisi  135
5. Yapım İşyeri Oluşması İçin Gerekli Şartlar  136
6. Nesnel Şartlar - İşin Yürütüldüğü Yer Şartı  136
7. İnşaat Yapım ve Kurma Faaliyetleri  137
8. Yerinde Planlama ve Denetim  138
9. İlişkili Şirketlere Ait Projelerin Özdeşleştirilmesi  139
10. Nesnel Şartlara İlişkin Sorun ve Sorunsallar  140
11. Öznel Şartlar  142
12. Genel Olarak  142
13. Süreye İlişkin Şartlar 144

• Sürenin Başlangıç Tarihi  146
• Sürenin Bitiş Tarihi  147
• Kesintilerin Sürelere Olan Etkisi 149

1. Üçgen Yapılanmalar ve Sürelere Olan Etkisi  152
2. İşlevsel Şart - Teşebbüs Faaliyeti Şartı 152
3. Yapım İşyerine İlişkin Hükmün Kötüye Kullanılması  153
4. Tarihsel Olarak  154
5. Temel Amaç Testi 156
6. OECD Model Anlaşmasındaki Temel Amaç Testine Seçenek Hüküm  160
7. Ticari ve Coğrafi Açıdan Bağdaşıklık Ölçütleri  161

• Ticari Bağdaşıklık 162

1. Sözleşmelerin Önemi  162
2. Müşterinin Önemi 163

• Yapısal Varlık ve Önemi  164

1. Özdeş Teknik Unsurların Önemi  165

• Coğrafi Bağdaşıklık  166

1. Yapım İşyerlerinde Karların Atfedilmesi  168
2. BM MODEL ANLAŞMASI UYARINCA YAPIM İŞYERLERİ  169

• TÜRKİYE UYGULAMASI 170

1. ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA UYGULAMALARI 171
2. Almanya 171
3. Amerika Birleşik Devletleri  174
4. Birleşik Krallık  176
5. Çin Halk Cumhuriyeti  178
6. İtalya  180

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ACENTE İŞYERİ

1. KAVRAM  183
2. TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE ACENTE İŞYERİ KAVRAMININ GELİŞİMİ 185

• TEMEL KURAL İŞYERİ - ACENTE İŞYERİ HÜKMÜ İLİŞKİSİ 189

1. ACENTE İŞYERİ OLUŞMASI İÇİN GEREKEN ŞARTLAR  190
2. Sözleşme Akdetme veya Sözleşme Akdetmede Başlıca Rolü Oynama  193
3. Genel Olarak  193
4. Sözleşmeleri Mutaden Akdetmek  196
5. Fiilen Yetki Kullanımı  197
6. Sıklık  200
7. Süreklilik  202
8. Sözleşmeleri Temelde Değişiklik Yapmadan Rutin Olarak Akdetmede Başlıca Rolü Oynamak . 203
9. Reklam ve Pazarlama Faaliyetlerinin Durumu  204
10. Tedarik Faaliyetlerinin Durumu  205
11. Sözleşmeleri Teşebbüs Adına Akdetmek  205
12. Genel Olarak  206
13. Komisyon Anlaşmaları 207
14. MLI ve 2017 OECD Model Anlaşması Öncesi 207

• Fransa - Societe Zimmer LTD Davası 208
• Fransa - Valueclick Davası  210
• Norveç - Dell Products Davası  210
• İtalya - Philip Morris Davası 211
• İtalya - Boston Scientific Davası 212
• İspanya -DSM Nutritional Products Europe Davası  213
• İspanya - Roche Vitamins Europa Davası  214
• İspanya - Dell Products Davası  214

1. MLI ve 2017 OECD Model Anlaşması Sonrası 214
2. Sözleşmenin Konusu  217
3. BAĞIMSIZ ACENTE İSTİSNASI 218
4. Değişikliğin Arka Planı  219
5. Bağımsız Acente İstisnası Getirilmesinin Gerekçesi  221
6. Yeni Bağımsız Acente İstisnası Hükmü  221
7. Acentenin Bağımsız Sayılması İçin Gereken Şartlar  223
8. Bağımsızlık Durumu Şartı  223
9. Hukuki Bağımsızlık Şartı  226
10. İktisadi Açıdan Bağımsızlık Şartı  228
11. İstisnanın İstisnası: Yakından İlişkili Teşebbüs Şartı  231

• Genel Olarak  231
• Yakından İlişkili Teşebbüsler  235

1. Bir Teşebbüsün Başka Bir Teşebbüs Üzerindeki Kontrolü 235
2. Teşebbüsteki Yararlı Menfaatlerin Çoğunluğuna Sahip Olmak 236

• Şirkette Oy ve Sermayenin Çoğunluğuna Sahip Olmak  236
• Münhasıran veya Neredeyse Münhasıran Kişi Yararına Faaliyette Bulunmak  236

2. Acentenin Ticari Faaliyetlerin Olağan Akışı İçinde Hareket Etmesi  237
3. Genel Olarak  237
4. Kimin Ticari Faaliyetlerinin Olağan Akışı İçinde Hareket Edileceği Sorunsalı 238
5. Ticari Faaliyetlerin Olağan Akışının Tespit Edilememesi 241
6. Yeni 6. Fıkranın Uygulanması 242
7. TÜRKİYE UYGULAMASI 242

• ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE

ANLAŞMA UYGULAMALARI 244

1. Almanya 244
2. Amerika Birleşik Devletleri  246
3. Birleşik Krallık  247
4. Çin Halk Cumhuriyeti  248
5. İtalya  250

BEŞİNCİ BÖLÜM

İŞYERİ TEŞKİL ETMEYEN HALLER VE FAALİYETLERİN BÖLÜNMESİ

1. İŞYERİ TEŞKİL ETMEYEN HALLER - NEGATİF LİSTE 253
2. Tarihsel Süreç İçinde Negatif Liste ve Hükmün Amacı  253
3. Genel Olarak  253
4. 1963 - 2014 OECD Model Anlaşmalarında Negatif Listenin Niteliği  255
5. Genel Olarak  255
6. Negatif Listenin Niteliğine İlişkin Ülke Uygulamaları  257
7. BEPS Projesi Sonrasında İşyeri İstisnalarına İlişkin Getirilen Değişiklikler  259
8. BEPS Projesinin İşyeri İstisnalarına İlişkin Amacı  259
9. 2017 OECD Modelinde Yapılan Değişiklikler  260
10. Genel Olarak  260
11. Yeni Negatif Liste ve Değerlendirilmesi  262
12. MLI ve İşyeri İstisnaları 269
13. HAZIRLAYICI VE YARDIMCI FAALİYETLER  270

• FAALİYETLERİN BÖLÜNMESİ İLE İŞYERİ HÜKMÜNDEN KAÇINILMASI  276

1. BEPS Projesi Öncesi Durum 277
2. OECD Model Anlaşması ve Şerhi Açısından  277
3. Yargı İçtihatlarında Faaliyetlerin Bölünmesi  279
4. BEPS Projesi Sonrasında Faaliyetlerin Bölünmesine İlişkin Getirilen Değişiklikler  281
5. 2017 OECD Model Anlaşmasının 5/4.1. Maddesi 281
6. Genel Olarak  281
7. Hükmün Uygulanması  283
8. Hükmün Sonuçları 284
9. MLI ve Faaliyetlerin Bölünmesi  285
10. TÜRKİYE UYGULAMASI 285
11. ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA

UYGULAMALARI          286

1. Almanya 286
2. Amerika Birleşik Devletleri  287
3. Birleşik Krallık  288
4. Çin Halk Cumhuriyeti  289
5. İtalya  290

ALTINCI BÖLÜM

DİJİTAL EKONOMİNİN İŞYERİ KAVRAMINA ETKİLERİ

1. DİJİTAL EKONOMİ KAVRAMI VE DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN

SORUNLAR     293

1. Genel Olarak Dijital Ekonomi Kavramı 293
2. Dijital Ekonomiye İlişkin Vergisel Sorunlar  295
3. İkamet İlkesi Kullanılarak Vergiden Kaçınılması  298
4. Kaynak İlkesi Kullanılarak Vergiden Kaçınılması  300
5. Kaynak İlkesine İlişkin Sorunlar: İşyerine Kar Atfedilmesi  301
6. Gelirin Nitelendirilmesi  302
7. Dolaylı Vergiler Açısından Sorunlar  303
8. DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN OECD MODEL VERGİ ANLAŞMASINDAKİ MEVCUT DÜZENLEMELER  303

• DİJİTAL EKONOMİNİN VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN TÜRKİYEDE ALINAN ÖNLEMLER 305

1. Genel Olarak  305
2. Dijital Hizmet Vergisi ve İşyeri Hükümleri Açısından Değerlendirilmesi  307
3. İnternet Üzerinden Alınan Reklam Hizmetlerinden Yapılan Stopaj ve İşyeri Hükümleri Açısından

Değerlendirilmesi           309

1. Katma Değer Vergisi Stopajı  312

E . Vergi İdaresinin ve Danıştayın İşyeri Kavramını Geniş Yorumlanması      312

• ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN POZİTİF HUKUKLARINDA YER ALAN DÜZENLEMELER VE ANLAŞMA UYGULAMALARI 318

1. Almanya 318
2. Amerika Birleşik Devletleri  319
3. Birleşik Krallık  319
4. Çin Halk Cumhuriyeti  321
5. İtalya  321
6. İŞYERİ KAVRAMININ DİJİTAL EKONOMİYE UYARLANMASI ÇALIŞMALARI VE BU ÇALIŞMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ  322
7. OECD Çalışmaları 323
8. OECD Kamuoyu Danışma Belgesi  323
9. Önemli İktisadi Varlık Teklifi 323
10. Kullanıcı Katılımı Teklifi  325
11. Pazarlanan Gayri Maddi Varlıklar Teklifi  327

• OECD - Dijitalleşmenin Getirdiği Vergisel Sorunlar Üzerine Kapsayıcı Çerçeve Çalışmaları - Birinc Sütun Taslak Raporu 328

1. Genel Olarak  328
2. Kapsam  329
3. Bağlama Noktası  332
4. OECD - Dijitalleşmenin Getirdiği Vergisel Sorunlar Üzerine Kapsayıcı Çerçeve Çalışmaları - İkinci Sütun  334
5. OECD - Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergi Zorluklarına Yönelik İki Sütunlu Çözüm Hakkında Anlaşma  336
6. Birinci Sütuna İlişkin Anlaşmaya Varılan Hususlar  336
7. İkinci Sütuna İlişkin Anlaşmaya Varılan Hususlar  338
8. Değerlendirme  339
9. BM Çalışmaları - BM 2021 Modeli  340
10. Genel Olarak  340
11. Değerlendirme 348
12. Avrupa Komisyonu Çalışmaları  351
13. İŞYERİNE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME ÖNERİSİ 353
14. Türk Hukuku Açısından Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi 353
15. Uluslararası Vergi Hukuku Açısından Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi  355
16. Değerlendirme ve Düzenleme Önerisi 355
17. Olası bir Düzenlemenin Daha Etkin Olabilmesi İçin İzlenebilecek Yollar  357
18. OECD Modeli Yoluyla Değişikliklerin Uygulanması  358
19. Çok Taraflı Anlaşma İle Değişikliklerin Uygulanması  359
20. BEPS Çok Taraflı Enstrümanı ile Değişikliğin Uygulanması                 360

SONUÇ  364

KAYNAKÇA         380