Gerçek Kişiler

Gerçek Kişiler
Prof. Dr. Serap HELVACI

Kişiler hukukuna genel giriş bölümüyle başlayan bu kitap asli içeriği itibarıyla gerçek kişilerle ilgili olup kişiliğin başlangıcı ve sona ermesi, hak ve fiil ehliyeti, hısımlık, yerleşim yeri, kişisel durum sicili ve kişilik hakkı konularında karşılaştırmalı hukuk esas alınarak hazırlanmış; tartışmalı konular öğreti ve uygulamadaki farklı görüşlere yer verilerek değerlendirilmiştir.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA 5

DOKUZUNCU BASIYA ÖNSÖZ 7

DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ 8

ÖNSÖZ 9

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR 19

KİŞİLER HUKUKU

GİRİŞ 23

I. KİŞİ KAVRAMI 23

A. Gerçek Kişiler 25

B. Tüzel Kişiler 25

II. KİŞİLİK KAVRAMI 26

III. KİŞİLER HUKUKU’NUN TEMEL İLKELERİ 27

A. Eşitlik İlkesi 27

B. Özgürlük İlkesi 27

C. Kişiliğe Saygı ve Kişiliğin Korunması İlkesi 28

GERÇEK KİŞİLER

§ 1. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 29

I. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI 29

A. Doğum 29

1. Doğumun tamamlanmış olması 29

2. Çocuğun sağ doğması 30

B. Ceninin Durumu 31

C. Henüz Ana Rahmine Düşmemiş Olanların Durumu 33

II. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ 33

A. Ölüm 34

1. Genel olarak 34

2. Ölümün ispatı 35

a. İspat yükü 35

b. İspat araçları 36

aa. Kişisel durum sicili 36

bb. Karineler 36

aaa. Ölüm karinesi 36

bbb. Birlikte ölüm karinesi 38

B. Gaiplik 38

1. Şartları 39

a. Ölüm tehlikesi içinde kaybolma 39

b. Uzun zamandır haber alınamama 39

2. Yargılama usulü 40

a. Dava hakkı 40

b. Yetkili ve görevli mahkeme 41

c. İlân 41

3. Hükmün sonuçları 42

a. Aile Hukuku’na ilişkin sonuçları 42

b. Miras Hukuku’na ilişkin sonuçları 43

§ 2. HAK EHLİYETİ 45

I. KAVRAM 45

II. HAK EHLİYETİNİN TEMEL İLKELERİ 46

A. Genellik İlkesi 46

B. Eşitlik İlkesi 46

III. HAK EHLİYETİNİN SINIRLANMASI 47

A. Yaş 47

B. Cinsiyet 48

C. Akıl Hastalığı 49

D. Ayırt Etme Gücünden Yoksunluk 49

E. Şeref ve Haysiyet 50

F. Soybağı 50

G. Yabancılık 50

§ 3. FİİL EHLİYETİ 51

I. KAVRAM 51

II. FİİL EHLİYETİ İLE HAK EHLİYETİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 52

III. FİİL EHLİYETİNİN ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜMLERİ 52

A. Hukuka Uygun Fiillerde Bulunabilme Ehliyeti 52

B. Hukuka Aykırı Fiillerden Sorumlu Tutulabilme Ehliyeti 53

IV. FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI 54

A. Ergin Olmak 54

1. Normal erginlik 54

2. Evlenme ile kazanılan erginlik 55

3. Mahkeme kararı ile kazanılan erginlik 56

a. Ergin kılınmanın şartları 56

aa. Onbeş yaşın doldurulmuş olması 56

bb. Küçüğün istemde bulunması 57

cc. Küçük velâyet altında ise velisinin rızası 57

dd. Küçük vesayet altında ise vesayet ve denetim makamının izni 58

ee. Küçüğün menfaatinin gözetilmesi 58

b. Karar ve sonuçları 59

B. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak 59

1. Kavram 59

2. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran sebepler 61

a. Yaş küçüklüğü 61

b. Akıl hastalığı 62

c. Akıl zayıflığı 62

d. Sarhoşluk 62

e. Benzer sebepler 62

3. İspat yükü 63

C. Kısıtlı Olmamak 64

1. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı 64

2. Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim 65

3. Özgürlüğü bağlayıcı ceza 65  

4. İstek üzerine 66

V. FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYRIMI 66

A. Ehliyetliler 66

1. Tam ehliyetliler 67

2. Sınırlı ehliyetliler 67

a. Oy danışmanlığı 67

b. Yönetim danışmanlığı 68

c. Karma danışmanlık 69

B. Ehliyetsizler 69

1. Tam ehliyetsizler 69

a. Hukuka uygun fiillerde bulunabilme ehliyeti 71

aa. Kural 71

bb. İstisnalar 73

aaa. Bir irade açıklamasına gerek olmadan doğan hukukî sonuçlar 73

bbb. Hakkın kötüye kullanılması 74

ccc. Evlenme 75

ddd. Ölüme bağlı tasarruflar 75

eee. Hizmet sözleşmesi 76

b. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu tutulabilme ehliyeti 76

aa. Kural 76

bb. İstisnalar 77

aaa. Kusursuz sorumluluk halleri 77

bbb. Hakkaniyet sorumluluğu 77

ccc. Ayırt etme gücünden geçici yoksun olanların hukukî sorumluluğu 79

2. Sınırlı ehliyetsizler 80

a. Hukuka uygun fiillerde bulunabilme ehliyeti 80

aa. Yasal temsilcinin rızasına bağlı işlemler 80

bb. Yasal temsilcinin rızasına bağlı olmayan işlemler 84

aaa. Karşılıksız kazanmalar 84

bbb. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar 86

ccc. Başkalarını temsil 86

cc. Ehliyetin genişletilmesi 87

dd. Yasak olan hukukî işlemler 88

b. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu tutulabilme ehliyeti 88

§ 4. HISIMLIK VE YERLEŞİM YERİ 89

I. HISIMLIK 89

A. Hısımlık Kavramı 89

B. Hısımlığın Çeşitleri 89

1. Kan hısımlığı 89

a. Kan hısımlığının çeşitleri 90

aa. Üstsoy-altsoy kan hısımlığı 90

bb. Yansoy kan hısımlığı 90

b. Kan hısımlığının derecesi 90

c. Kan hısımlığının hukukî sonuçları 91

2. Kayın hısımlığı 92

a. Kayın hısımlığının çeşitleri 93

b. Kayın hısımlığının derecesi 93

c. Kayın hısımlığının hukukî sonuçları 93

3. Evlât edinmeden doğan hısımlık 94

II. YERLEŞİM YERİ 95

A. Kavram 95

B. Yerleşim Yerine Hâkim Olan Temel İlkeler 96

1. Yerleşim yerinin zorunluluğu ilkesi 96

2. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi 96

C. Yerleşim Yerinin Çeşitleri 97

1. İradî yerleşim yeri 97

a. Oturma 98

b. Sürekli kalma niyeti 98

2. Saymaca yerleşim yeri 100

3. Yasal yerleşim yeri 100

a. Velâyet altındaki çocuklar 100

b. Vesayet altındaki kişiler 101

§ 5. KİŞİLİK HAKKI VE KİŞİLİĞİN KORUNMASI 103

I. KİŞİLİK HAKKI 103

A. Tanım 103

B. Kişilik Hakkının Nitelikleri 107

C. Kişilik Hakkının Konusunu Oluşturan Değerler 110

1. Hayat ve sağlık 110

2. Vücut bütünlüğü 111

a. Mobbing 113

b. Tıbbî müdahaleler 114

c. Organ ve doku nakli 116

d. Cinsel faaliyete ilişkin müdahaleler 120

3. Hayat alanı 122

a. Gizli hayat 124

b. Özel hayat 124

c. Kamuya açık hayat 124

4. Şeref ve haysiyet 130

5. Resim ve ses 135

6. Ad 138

7. Diğer kişisel değerler 140

D. Cesedin Durumu 141

II. KİŞİLİĞİN KORUNMASI 142

A. Kişiliğin Hukukî İşlemle Saldırılara Karşı Korunması 143

1. Hak ve fiil ehliyeti açısından 144

2. Özgürlükler açısından 144

B. Kişiliğin Hukuka Aykırı Fiille Saldırılara Karşı Korunması 148

1. Hukuka aykırılık 148

2. Hukuka uygunluk sebepleri 149

a. Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası 150

b. Daha üstün nitelikte özel yarar 154

c. Kamusal yarar 156

d. Kanunun verdiği yetkinin kullanılması 160

3. Kişiliğe hukuka aykırı saldırı hâlinde açılabilecek davalar 162

a. Koruyucu davalar 162

aa. Saldırı tehlikesinin önlenmesi davası 162

bb. Saldırıya son verilmesi davası 163

cc. Saldırının hukuka aykırılığının tespiti davası 164

b. Tazminat davaları 166

aa. Maddî tazminat davası 166

bb. Manevî tazminat davası 167

cc. Kazancın geri verilmesi davası 170

4. Kişiliğe hukuka aykırı saldırı hâlinde açılacak davalarda davacı ve davalı sıfatı 171

a. Davacı sıfatı 171

b. Davalı sıfatı 173

5. Kişiliğe hukuka aykırı saldırı hâlinde açılacak davalarda yetkili mahkeme 173

§ 6. AD VE ADIN KORUNMASI 175

I. AD KAVRAMI 175

II. ADIN ÇEŞİTLERİ 176

A. Zorunlu Adlar 176

1. Soyadı 176

2. Özad 177

B. Zorunlu Olmayan Adlar 177

1. Müstear ad 178

2. Lâkap 178

III. ADIN KAZANILMASI 178

A. Soyadının Kazanılması 178

1. Soybağı yoluyla 179

a. Evlilik içinde doğan çocuk 179

b. Evlilik dışı ilişkiden doğan çocuk 179

2. Evlât edinilme yoluyla 181

3. Evlenme yoluyla 182

4. İdarî yolla 184

B. Özadın Kazanılması 185

C. Müstear Adın Kazanılması 185

D. Lâkabın Kazanılması 185

IV. ADIN DEĞİŞTİRİLMESİ 186

A. Adın Değiştirilmesinde Haklı Sebepler 188

B. Adın Değiştirilmesinde Usul 188

1. Yetkili ve görevli mahkeme 188

2. Davacı 189

3. Kayıt ve ilân 190

C. Adın Değiştirilmesine İtiraz 190

D. Adın Değiştirilmesinin Sonuçları 190

V. AD ÜZERİNDEKİ HAKKIN KORUNMASI 191

A. Genel Olarak 191

B. Adı Koruyan Davalar 192

1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması hâlinde 192

2. Adın haksız kullanılması hâlinde 192

a. Önleme davası 193

b. Son verme davası 193

c. Maddî tazminat davası 193

d. Manevî tazminat davası 193

§ 7. KİŞİSEL DURUM SİCİLİ 195

I. GENEL OLARAK 195

II. ÇEŞİTLERİ 196

A. Doğum Kütüğü 196

B. Ölüm Kütüğü 196

C. Evlenme Kütüğü 197

D. Boşanma Kütüğü 198

E. Aile Kütüğü 198

III. İSPAT GÜCÜ 199

IV. DÜZELTMELER VE DEĞİŞİKLİKLER 200

A. Düzeltmeler 200

B. Değişiklikler 203

V. SORUMLULUK 203

KAYNAKÇA 205