| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Cavid ABDULLAHZADE |
| Baskı Tarihi | 2021/08 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 336 |
Coğrafi olarak Avrasya’nın tam merkezinde yer alan Hazar, kendine has özellikleri ile dünyanın en büyük ve ender kapalı su kütlesi olarak bilinir. Hazar’ın hukuki statüsüne ilişkin en zor hususlardan birisi, tarihi gelişimi, boyutu ve coğrafi özellikleri dikkate alındığında “deniz” veya “göl” olarak nitelendirilmesine ilişkindir. Hazar’ın kendine özgü karakteristik özellikleri başından itibaren deniz veya göl olarak sınıflandırılmasını zorlaştırmıştır. Çok eski tarihlerden bu yana Hazar, deniz olarak isimlendirilmiştir. Yüzyıllarca deniz olarak adlandırılması, kapsadığı alanın büyüklüğü ve suyunun tuzlu olması Hazar’ı deniz olarak nitelendirmek için yeterli görülebilir. Ancak, kapalı bir su havzası olması, okyanuslarla doğal bağlantısının olmaması ve deniz seviyesinin yaklaşık 28 metre altında yer alması dikkate alındığında, Hazar aynı zamanda göl izlenimi vermektedir. Bu anlamda, coğrafi özellikleri nedeniyle, Hazar’ın “hem deniz hem göl” veya “ne deniz ne göl” olduğu şeklinde iki sonuca da varılabilir. Deniz ve göl ikiliği ise Hazar bağlamında uluslararası hukukun her iki konuya ilişkin özünde farklı olan kurallarının gündeme gelmesine neden olmaktadır.
Hazar, Sovyetler Birliği’nin dağılmasına kadarki süreçte, önce Çarlık Rusya ve İran, sonra Sovyetler Birliği ile İran arasında paylaşılmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılması ile beraber Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın tekrar bağımsızlıklarına kavuşmalarının ardından Hazar’a kıyıdaş devlet sayısı ikiden beşe yükselmiştir. Stratejik konumu ve sahip olduğu enerji kaynakları nedeniyle Hazar’ın statüsü sorunu, bu tarihten itibaren uluslararası hukukun en önemli gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Kıyıdaş devletlerin derin jeopolitik görüş ayrılıkları bağlamında şekillenen hukuki yaklaşımları nedeniyle uzun zaman alan Hazar’ın hukuki statüsü sorununun çözümü, 12 Ağustos 2018 tarihinde Kazakistan’ın Akdağ (Aktau) şehrinde imzalanan “Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsü Hakkında Antlaşma” (Hazar Antlaşması) ile sonuca bağlanmıştır. “Uluslararası Hukuk Açısından Hazar’ın Hukuki Statüsü” başlığını taşıyan Kitabımızın temel amacı ve konusu, Hazar’ın statüsüne ilişkin geçmişten bu güne yaşanan süreci de dikkate alarak günümüzde var olan hukuku (de lege lata) incelemektir.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ............................................................................................................................. 7
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................... 9
KISALTMALAR................................................................................................................ 13
GİRİŞ.............................................................................................................................. 17
BİRİNCİ BÖLÜM
HAZAR’IN HUKUKİ STATÜSÜNÜN TARİHİ GELİŞİMİ
I. GENEL OLARAK................................................................................................. 27
A. Hazar’ın Coğrafi Konumu ve Özellikleri........................................................... 30
B. Hazar’ın Ekonomik Önemi .............................................................................. 35
C. Hazar’ın Jeopolitik Önemi............................................................................... 44
1. Hazar’a Kıyıdaş Devletler Yönünden Hukuki-Siyasi Tarihçe ..................... 44
2. Hazar’da Bölge Dışı Siyasi Aktörler .......................................................... 51
II. HAZAR ANTLAŞMASI ÖNCESİNDEKİ ULUSLARARASI DÜZEN.............................. 57
A. Genel Olarak ................................................................................................... 57
B. SSCB Öncesi Dönem........................................................................................ 58
C. SSCB Dönemi................................................................................................... 62
D. Hazar Antlaşması’ndan Önceki Düzenin Yetersizliği ....................................... 69
III. SSCB SONRASI DÖNEMDE HUKUKİ STATÜYE İLİŞKİN TARTIŞMALAR ................. 72
A. Genel Olarak ................................................................................................... 72
B. Hazar’ın “Deniz” Olduğu Görüşü..................................................................... 75
C. Hazar’ın “Göl” Olduğu Görüşü ........................................................................ 90
D. Hazar’ın “Kendine Özgü Su Havzası” Olduğu Görüşü...................................... 98
1. “Condominium” Görüşü ve Eleştirisi...................................................... 100
2. “Karma” Görüş ...................................................................................... 108
IV. SSCB SONRASI DÖNEMDE KIYIDAŞ DEVLETLERİN TUTUMLARI.........................110
A. Genel Olarak ................................................................................................. 110
B. Kıyıdaş Devletlerin Yaklaşımları .................................................................... 118
1. Rusya ..................................................................................................... 118
2. İran......................................................................................................... 131
3. Azerbaycan ............................................................................................ 139
4. Kazakistan.............................................................................................. 147
5. Türkmenistan......................................................................................... 150
10 İçindekiler
C. Kıyıdaş Devletlerin Uygulamaları .................................................................. 153
1. Tek Taraflı Uygulamalar Süreci .............................................................. 155
2. Karşılıklı Antlaşmalar Süreci................................................................... 159
3. Çok Taraflı Antlaşmaya Giden Süreç ...................................................... 165
İKİNCİ BÖLÜM
“HAZAR DENİZİ’NİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA
ANTLAŞMA” İLE ÖNGÖRÜLEN DÜZEN
I. GENEL OLARAK................................................................................................173
A. Antlaşma’nın Genel Çerçevesi ...................................................................... 174
B. Antlaşma’nın Temel İlkeleri .......................................................................... 177
C. Hazar’ın Öngörülen Tanımı ve Benimsediğimiz Görüş .................................. 181
D. İncelemede Benimsediğimiz Yöntem............................................................ 185
II. HAZAR’IN SU ALANI.........................................................................................187
A. Esas Hat Kavramı........................................................................................... 188
1. Normal Esas Hat..................................................................................... 189
2. Düz Esas Hat........................................................................................... 190
B. İç sular........................................................................................................... 192
1. İç Suların Tanımı..................................................................................... 192
2. İç Suların Hukuki Rejimi ......................................................................... 193
a. Limanlara giriş-çıkışlar .................................................................... 194
b. Kıyı devletinin yetkileri ................................................................... 200
C. Karasuları ...................................................................................................... 202
1. Karasularının Tanımı ve Genişliği ........................................................... 202
2. Karasularının Sınırları............................................................................. 204
a. İç sınır.............................................................................................. 205
b. Dış sınır ........................................................................................... 206
c. Yan sınır .......................................................................................... 207
3. Karasuların Hukuki Rejimi ve Zararsız Geçiş Hakkı................................. 210
a. Geçiş kavramı ve geçişin anlamı ..................................................... 212
b. Zararsızlık kavramı .......................................................................... 212
c. Zararsız geçiş hakkından yararlanacak gemiler............................... 215
i. Ticaret gemileri........................................................................ 215
ii. Savaş gemileri.......................................................................... 215
d. Kıyı devletinin zararsız geçişle ilgili yetkileri ................................... 219
e. Kıyı devletinin zararsız geçişle ilgili yükümlülükleri......................... 223
4. Kıyı Devletinin Karasularındaki Yetkileri ................................................ 224
a. Kıyı devletinin idari yetkisi .............................................................. 224
b. Kıyı devletinin yargı yetkisi ............................................................. 226
İçindekiler 11
D. Balıkçılık Bölgesi............................................................................................ 229
1. Genel Olarak .......................................................................................... 229
2. Balıkçılık Bölgesinin Tanımı ve Genişliği................................................. 233
3. Kıyı Devletinin Hakları ve Yetkileri ......................................................... 234
E. Ortak Su Alanı ............................................................................................... 236
1. Ortak Su Alanının Tanımı ....................................................................... 236
2. Ortak Su Alanının Hukuki Rejimi ............................................................ 238
a. Seyrüsefer serbestisi....................................................................... 239
b. Balıkçılık ve canlı kaynaklardan yararlanma ................................... 243
c. Denizde bilimsel faaliyetde bulunma.............................................. 245
3. Transit Geçiş Hakkı................................................................................. 246
III. HAZAR’IN TABANI VE TOPRAK ALTI .................................................................251
A. “Sektör” Kavramı ve Tanımı.......................................................................... 251
B. Sektörün Hukuki Rejimi ................................................................................ 253
1. Yapay Ada ve Tesis Kurma ..................................................................... 255
2. Deniz Tabanında Bilimsel Araştırma ...................................................... 256
3. Kablo ve Boru Döşeme........................................................................... 257
C. Sektörel Sınırlandırma .................................................................................. 261
1. Tartışmalı Yataklar Sorunu..................................................................... 261
2. Antlaşma ile Öngörülen Düzenleme ...................................................... 265
3. Öngörülen Düzenlemenin Değerlendirmesi ve Çözüm Önerisi ............. 266
IV. HAZAR’DA GÜVENLİK VE ÇEVRENİN KORUNMASI............................................275
A. Hazar’da Güvenlik Sorunları ......................................................................... 275
1. Genel Olarak .......................................................................................... 275
2. Artan Silahlanma Sorunu ....................................................................... 278
3. Antlaşma ile Öngörülen Düzenlemeler.................................................. 281
B. Hazar’da Deniz Çevresinin Korunması .......................................................... 283
1. Genel Olarak .......................................................................................... 283
2. Antlaşma ile Öngörülen Düzenlemeler.................................................. 288
SONUÇ......................................................................................................................... 293
KAYNAKÇA................................................................................................................... 303
EK: HAZAR DENİZİNİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA ANTLAŞMA (Metin) ..............323
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
