Türk Hukuk Tarihi

Türk Hukuk Tarihi 
Prof. Dr. Mustafa AVCI

Türk hukuk tarihi kitabımız olgunlaşma sürecine devam etmektedir. Gerekli ilave, çıkartma ve düzeltmeler yapılmış, İslam hukuku derslerinde de yardımcı kaynak olarak tavsiye edildiği için bu basıda Hanefi mezhebi dışındaki mezheplerin görüşleri de eklenmiştir.

5 Kasım 1925 tarihinde Ankara Hukuk Mektebi açıldığında okutulacak dersler arasında Hukuk Tarihi (her sınıfta haftada 2 saat), Türk Hukuk Tarihi (1. ve 2. sömestr haftada 1 saat, 5 ve 6. sömestr haftada 2 saat) dersleri vardı.

Birinci sınıf Türk Hukuk Tarihi dersi kapsamında İslam devrinde yazılmalarına rağmen Türk hukuki telakkileriyle münasebeti muhafaza etmiş Türk müelliflerinin ve Türk hükümdarlarının eserleri, yarlığlar, fermanlar ve kanunlar anlatılacaktı. Kutadgu Bilig'e göre Türk devleti teşkilatı ve hukuku, devlet içindeki muhtelif içtimai sınıflar ve onların devlet içinde mevkii ile hukuki terimler konular arasındaydı.

İslamiyetin zuhuru, İslam ve Türkler, İslam Hukuku ve bunun teşekkül tarihi, İslam’da hukuki mektepler (mezhepler), İslam devletinin idare hukuku kavâidi, İslam hususi hukuku, fıkıh, İslam hukukunun Türk medeniyet ve hukuk telakkisine ve medeni hukukuna tedricî tesiri, İslam hukukunun inkişafında Türklerin iştiraki konuları da yer almıştı. Selçuklu Devleti teşkilatı ve İslam hukukuyla Türk hukuk telakkilerinin imtizacı konularına da yer verilmişti.

Ceza hukuku dersi içinde İslam hukuku devri ile Gülhane Hattı'ndan itibaren başlayan devir de anlatılacak konular arasındaydı.

İkinci sınıf hukuk tarihi dersi kapsamında İslam hukuku konuları yani İslam dininin zuhuru, İslam devletinin kuruluş tarihçesi, İslam hukukunun kaynakları (Kuran, Sünnet, icmâ-ı ümmet, kıyas, istihsan, istıslah, bunların fıkhın oluşumunda payları), meşhur İslam hukukçuları (mezhep imamları), İslam devlet başkanı, devlet teşkilatı, mahkemeler, özel hukuk, ehliyet (kişiler hukuku), aile hukuku, eşya hukuku, borçlar hukuku, miras hukuku, ceza ve muhakeme hukuku konuları vardı (Ankara Hukuk Mektebi'nin İlk Talebe Rehberi (1926) İstanbul, Yeni Matbaa, 1926, (Haz: Tugay Aydın) Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Sayı: 31-32, 2021, Bahar, s.355-407).