Hükümlü ve Tutuklu Hakları

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ..................................................................................................7

İÇİNDEKİLER .............................................................................................9

GİRİŞ ...........................................................................................................23

BİRİNCİ BÖLÜM 

İNFAZ HUKUKUNA GENEL BAKIŞ

I. İNFAZ HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAM ve 

İLKELER..........................................................................................27

A. İNFAZ HUKUKU ve İNFAZ KAVRAMI ................................27

B. İNFAZ HUKUKUNUN AMACI...............................................28

C. İNFAZ HUKUKUNDA TEMEL İLKELER .............................32

a. İnfazda Eşitlik İlkesine Uygun Hareket Edilmesi .................33

b. Cezanın İnsan Onuruna Saygı İlkesine Uygun İnfaz 

Edilmesi.................................................................................36

c. İnfazın Kanunilik İlkesine Uygun Yapılması........................37

d. İnfazın Bireyselleştirilmesi İlkesi..........................................39

e. Hükümlünün Yaşam Hakkı ile Beden ve Ruh 

Bütünlüğünün Korunması İlkesi ...........................................39

f. Gizlilikten Kaçınma İlkesi.....................................................40

g. Cezanın Kesinleşmesi Koşulu...............................................41

D. TUTUKLU, HÜKÜMLÜ VE HÜKÜMÖZLÜ 

KAVRAMLARI.........................................................................41

E. İNFAZININ BAŞLAMASI VE DENETİMİ .............................43

F. CEZALARIN İNFAZ EDİLECEĞİ CEZA İNFAZ 

KURUMLARI............................................................................45

a. Kapalı Ceza İnfaz Kurumları ................................................46

b. Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumları .................47

c. Çocuk Eğitimevleri ...............................................................48

d. Açık Ceza İnfaz Kurumları ...................................................48

10

II. İNFAZ HÂKİMLİKLERİNİN İNFAZ AŞAMASINDAKİ 

GÖREV ve YETKİLERİ..................................................................48

A. İNFAZ HÂKİMLİKLERİNİN GÖREV VE YETKİ 

ALANLARI................................................................................48

B. İNFAZ HÂKİMLİKLERİNİN KURULUŞ VE YARGI 

ÇEVRESİ ...................................................................................50

a. İnfaz Hâkimliklerinin Yetki Alanı ........................................51

b. Cumhuriyet Savcısının Yazılı Görüşünün Alınması ..............52

C. İNFAZ HÂKİMLİKLERİNİN GÖREV ALANI.......................53

a. Genel Olarak .........................................................................53

b. İnfaza İlişkin İşlem ve Faaliyetlerde Öncelikle İdareye 

Başvuru Yapılması ve İdare Aleyhine Yetki Gaspı 

Yapılmaması..........................................................................56

III. ESAS MAHKEMESİNİN İNFAZ AŞAMASINDAKİ 

GÖREVLERİ....................................................................................57

İKİNCİ BÖLÜM 

İNFAZ SÜRECİNDE HÜKÜMLÜLERİN UYMASI 

GEREKEN TEMEL YÜKÜMLÜLÜKLER

I. GENEL OLARAK ...........................................................................59

II. HÜKÜMLÜNÜN CEZAYI ÇEKME, GÜVENLİK VE 

İYİLEŞTİRME PROGRAMINA UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ........60

III. HÜKÜMLÜNÜN SAĞLIĞIN KORUNMASI KURALLARINA 

UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ..............................................................62

IV. HÜKÜMLÜNÜN BİNA VE EŞYAYI KORUMA 

YÜKÜMLÜLÜĞÜ...........................................................................63

V. HÜKÜMLÜNÜN ÇALIŞMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ..........................64

A. GENEL OLARAK .....................................................................64

B. ÇALIŞTIRMANIN AMAÇ VE KAPSAMI ..............................67

C. KURUM DIŞINDA ÇALIŞTIRMA ..........................................68

D. KURUM HİZMETİNDE ÇALIŞTIRMA ..................................70

E. BİR KAMU KURUMU VEYA KURULUŞU 

NEZARETİNDE ÇALIŞTIRMA...............................................71

F. ÇALIŞTIRILACAK HÜKÜMLÜLERİN ÜCRET VE 

SOSYAL HAKLARI..................................................................73

VI. HÜKÜMLÜNÜN UYMASI GEREKEN DİĞER 

YÜKÜMLÜLÜKLERİ.....................................................................75

11

VII. YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLALİ NEDENİYLE 

HÜKÜMLÜLERE UYGULANAN DİSİPLİN CEZALARI 

VE UYGULANMA ESASLARI......................................................77

A. CEZAEVİ DİSİPLİN SORUŞTURMALARININ TEMEL 

ESASLARI.................................................................................77

a. Genel Olarak .........................................................................77

b. Disiplin Soruşturmalarında Suç ve Cezalarının 

Kanuniliği İlkesinin Esas Alınması.......................................77

aa. Kanunilik İlkesinin Disiplin Soruşturmalarına Etkisi ....77

bb. Cezaevinde Uygulanan Disiplin Suç ve Cezalarının 

Kanunilik İlkesine Uygun Olması..................................79

c. Disiplin Cezalarında Fayda Zarar Analizi Yapılması ...........82

d. Disiplin Cezalarının Bireyselleştirilmesi...............................83

e. Hükümlülere Uygulanan Disiplin Suç ve Cezalarının 

Tutuklular Bakımından da Geçerli Olması............................84

f. Cezaevi Disiplin Hükümlerinin Uygulanacağı Alanlar.........85

B. CEZAEVİNDE UYGULANABİLECEK DİSİPLİN 

CEZALARI VE TEDBİRLERİ..................................................87

a. Genel Olarak .........................................................................87

b. Yetişkinlere Yönelik Disiplin Cezaları...................................88

aa. Kınama Cezası ...............................................................88

bb. Bazı Etkinliklere Katılmaktan Alıkoyma.......................88

cc. Ücret Karşılığı Çalışılan İşten Yoksun Bırakma............89

dd. Haberleşme veya İletişim Araçlarından Yoksun 

Bırakma veya Kısıtlama.................................................89

ee. Ziyaretçi Kabulünden Yoksun Bırakma.........................91

ff. Hücreye Koyma .............................................................92

c. Çocuk Hükümlülere Uygulanabilecek Disiplin Tedbir ve 

Cezaları................................................................................100

aa. Genel olarak .................................................................100

bb. Çocuk Hükümlülere Yönelik Disiplin Tedbir ve 

Cezaları ........................................................................103

cc. Cezaevindeki Çocuklara Karşı Zor Kullanılması.........109

dd. Çocuklara Odaya Kapatma Cezası Verilmesi ..............113

C. DİSİPLİN SORUŞTURMASININ USUL VE ESASLARI.....114

a. Genel Olarak .......................................................................114

b. Hükümlünün Savunmasının Alınması.................................116

c. Disiplin Soruşturmasının Sonuçlandırılması.......................116

d. Cezaevi İdaresince Geçici Tedbirler Alınması....................119

12

D. DİSİPLİN CEZALARINA KARŞI ŞİKÂYET ve İTİRAZ 

YOLUNA GİDİLMESİ............................................................120

a. Disiplin Cezasına Karşı Şikâyet Yoluna Gidilmesi.............120

b. İnfaz Hâkiminin Kararına Karşı İtiraz Yoluna Gidilmesi ...121

c. Şikâyet Aşamasında Savunma Alınması Zorunluluğu........122

E. DİSİPLİN CEZALARININ İNFAZI........................................124

a. Genel Olarak .......................................................................124

b. Disiplin Cezalarının Kaldırılması........................................126

c. Disiplin Cezasını Gerektiren Eylemlerin Tekrarı................128

d. Disiplin Cezalarının Sonuçları ............................................130

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

İNFAZ SÜRECİNDE HÜKÜMLÜLERİN TEMEL 

HAKLARI

I. HÜKÜMLÜLERİN HAKLARININ KORUNMASI İÇİN 

ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER..........................................133

A. GENEL OLARAK ...................................................................133

B. HÜKÜMLÜLERİN HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİNİ 

KORUYUCU ÖNLEMLERİN ALINMASI 

ZORUNLULUĞU....................................................................135

C. AİHM’YE GÖRE CEZALARIN İNFAZINDA GÖZ 

ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN İLKELER 

VE ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER..............................136

D. ETKİN İDARİ ve YARGISAL DENETİMİN HAK 

İHLALLERİNİ ÖNLEMEDE ETKİSİ ....................................139

a. Cezaevlerinin İdari Denetimi ..............................................139

b. Cezaevlerinin Ulusal Kurumlar Tarafından 

Denetlenmesi.......................................................................141

aa. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Tarafından 

Yapılan Denetim ..........................................................141

bb. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Tarafından 

Yapılan Denetim ..........................................................142

c. Uluslararası Kurumlar Tarafından Yapılan Denetimler......143

d. Yargı Yoluyla Denetim.......................................................144

e. Sivil Toplum ve İzleme Kurulları Tarafından Yapılan 

Denetim...............................................................................145

13

E. CEZAEVİ YÖNETİMİ VE PERSONELİNİN 

HÜKÜMLÜNÜN TEMEL HAKLARININ KORUNMASI 

VE TOPLUMA KAZANDIRILMASINDAKİ ETKİN 

ROLÜ .......................................................................................147

F. HAK İHLALLERİNE KARŞI ETKİN BAŞVURU 

YOLUNUN BULUNMASI ZORUNLULUĞU ......................148

a. Genel Olarak .......................................................................148

b. Cezaevlerindeki Hak İhlalleri Bakımından Etkin 

Başvuru Yolları ...................................................................149

G. OHAL KHK’LARI İLE İNFAZ MEVZUATINDA 

YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER VE GETİRİLEN 

KISITLAMALARIN HAK İHLALLERİNE ETKİSİ .............152

a. Tutuklunun Avukatı ile Yapacağı Görüşe Getirilen 

Kısıtlamalar.........................................................................153

b. Hükümlünün Avukatı ile Yapacağı Görüşe Getirilen 

Kısıtlamalar.........................................................................154

c. Tutukluların Ailesiyle Görüşmesine ve Telefon Görüşüne 

Getirilen Kısıtlamalar..........................................................157

d. Tutukluluk Süresi ve Tutukluluk İncelemeleri ile Tahliye 

Talepleri Yönünden Getirilen Kısıtlama .............................159

e. Cumhuriyet Savcısına Tahliye Kararlarına İtiraz Etme 

Yetkisi Tanıyan Düzenleme ................................................160

f. Tutuklunun Cenazeye Katılma ve Hasta Ziyareti İznine 

Yönelik Düzenleme.............................................................160

g. Tutuklu ve Hükümlülerin Cezaevinden Çıkarılması...........161

h. Tutuklu veya Hükümlülerin Takas ve İadelerine Yönelik 

Getirilen Düzenleme ...........................................................162

i. Kamu Görevlilerine Getirilen Sorumsuzluk ve Cezasızlık 

Düzenlemesi........................................................................163

j. Tutuklu ve Hükümlülere Yönelik Tek Tip Giysi Giyme 

Zorunluluğu Getirilmesi......................................................164

k. Tutuklu ve Hükümlülerin Ceza İnfaz Kurumu Dışına 

Çıkarılmasına Getirilen Kısıtlama.......................................165

l. Koşullu Salıverilme Sürelerinin Kısaltılmasına Yönelik 

Getirilen Düzenleme ...........................................................167

m. Disiplin Tedbir ve Cezalarının Kaldırılmasına Yönelik 

Getirilen Düzenleme ...........................................................168

n. Asker Edilen Kişilerin Cezalarının İnfazı ile İlgili 

Düzenleme...........................................................................169

o. Eğitim Hakkına Yönelik Getirilen Yasaklamalar................170

14

p. Bazı Cezaların Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumunda 

İnfazına İlişkin Düzenleme .................................................170

H. ADALET BAKANLIĞI TARAFINDAN AÇIKLANAN 

İNSAN HAKLARI EYLEM PLANINDA İNFAZ 

HUKUKUNU İLGİLENDİREN HUSUSLAR........................171

II. HÜKÜMLÜLERİN EĞİTİM, KÜLTÜR, SANAT VE İFADE 

ÖZGÜRLÜĞÜNE DAİR HAKLARI ............................................176

A. KÜLTÜR VE SANAT ETKİNLİKLERİNE KATILMA, 

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ ............................................................176

B. SÜRELİ VEYA SÜRESİZ YAYINLARDAN 

YARARLANMA HAKKI........................................................178

a. Hükümlülerin Kendi Aralarında Kitap Alışverişi 

Yapmaları............................................................................183

b. Hükümlünün Dışarıdan Kitap Temini.................................184

C. HÜKÜMLÜNÜN RADYO, TELEVİZYON YAYINLARI 

İLE İNTERNET OLANAKLARINDAN YARARLANMA 

HAKKI.....................................................................................187

a. Genel Olarak .......................................................................187

b. Hakkın Kısıtlanması Halleri................................................188

D. KÜTÜPHANEDEN YARARLANMA HAKKI......................190

E. DİN VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜ ..........................................193

F. EĞİTİM HAKKI ......................................................................195

a. Genel Olarak .......................................................................195

b. Hükümlü ve Tutukluların Örgün ve Yaygın Eğitim 

Çalışmalarına İlişkin Esaslar...............................................198

c. Cezaevlerinde Eğitim Hakkına Yönelik Kısıtlamalar.........200

III. HÜKÜMLÜLERİN İLETİŞİM VE HABERLEŞME 

ÖZGÜRLÜĞÜNE DAİR HAKLARI ............................................207

A. HÜKÜMLÜLERİN ZİYARETÇİ HAKKI..............................207

a. Genel Olarak .......................................................................207

b. OHAL Sürecinde Getirilen Kısıtlamalar.............................210

c. Mahrem Görüşme................................................................211

d. Ziyaretçi Değişimi ve Koşulları ..........................................213

aa. Zorunlu Hallerde Değişimin Mümkün Olması..............215

bb. 60 Günlük Süreden Kaynaklı Ortaya Çıkan Sorunlar ...220

cc. Yargıtay’ın Bakış Açısı .................................................223

e. Disiplin Cezası Nedeniyle Ziyaretçi Yasağı 

Uygulanması........................................................................225

15

f. Hükümlülerin Ziyaretçileriyle Yapacakları Görüşmelerin 

Dinlenebilmesi ve Kaydedilebilmesi...................................226

g. Hükümlünün Eğitim Gören Çocuklarıyla Hafta Sonu 

Görüşmesi............................................................................228

B. HÜKÜMLÜNÜN TELEFON İLE HABERLEŞME 

HAKKI.....................................................................................230

a. Telefon İle Görüşme Hakkının Kullanılma Esasları ...........230

b. Birbirleri ile Telefonla Görüşme Hakkı Olup Farklı Ceza 

İnfaz Kurumlarında Kalmakta Olan Hükümlü ve 

Tutukluların Birbirleri ile Telefonla Görüştürülmeleri .......236

c. Telefonla Görüşme Hakkının Kısıtlanması.........................240

aa. Disiplin Cezası Nedeniyle Telefonla Görüşme 

Hakkının Kısıtlanması..................................................240

bb. Savcılık ve Mahkeme Kararıyla Tutuklunun 

Telefonla Görüşme Hakkının Kısıtlanması..................241

cc. OHAL Döneminde Getirilen Kısıtlamalar...................243

d. Hükümlü ve Tutukluların Avukatıyla Telefonla 

Görüşmesi............................................................................244

C. HÜKÜMLÜNÜN MEKTUP, FAKS VE TELGRAFLARI 

ALMA VE GÖNDERME HAKKI...........................................247

a. Genel Olarak .......................................................................247

b. AİHM’nin Haberleşme Özgürlüğü Bağlamında 

Hükümlülerin Mektuplaşma Hakkına Bakış Açısı.............251

c. Anayasa Mahkemesi’nin Hükümlülerin Mektuplarının 

Denetlenmesi İçin Geliştirdiği Esaslar................................252

d. Hükümlünün Avukatıyla Olan Yazışmalarının Denetimi ...255

e. Hükümlülere Gelen veya Hükümlülerin Gönderdiği 

Mektup, Faks ve Telgrafların Dijital Olarak 

Kaydedilmesi veya Fiziki Olarak Saklanmaları..................259

f. OHAL Sürecinde Uygulanan Mektuplaşma Yasağı............262

D. HÜKÜMLÜNÜN YAKINLARININ CENAZESİNE 

KATILMA VE AĞIR HASTA YAKININI ZİYARET 

HAKKI.....................................................................................264

a. Hükümlünün Cenaze ve Hastalık Nedeniyle Mazeret 

İzni Talebi ...........................................................................269

aa. Refakatsiz Mazeret İzni................................................269

bb. Refakatli Mazeret İzni..................................................270

b. Tutuklunun Cenaze ve Hastalık Nedeniyle Mazeret İzni 

Talebi...................................................................................271

c. Harcırah ve Yol Giderlerinin Karşılanması.........................274

16

d. İzin Sürecinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri ve Kelepçe 

Takılması.............................................................................275

e. Hükümlü veya Tutuklunun İzin Süresince Uyması 

Gereken Kurallar.................................................................277

f. Mazeret Talebinin Reddi Kararına Karşı Şikâyette 

Bulunma ..............................................................................277

E. SOHBET HAKKI.....................................................................278

IV. HÜKÜMLÜLERİN SAVUNMA ve HAK ARAMA 

ÖZGÜRLÜĞÜ KAPSAMINDAKİ HAKLARI.............................282

A. AVUKATLA GÖRÜŞME HAKKI..........................................282

a. Genel Olarak .......................................................................282

b. Avukatla Görüşme Hakkına İlişkin Sınırlamalar ................283

aa. 667 sayılı OHAL KHK’sı ile Getirilen Kısıtlamalar ...283

bb. 676 sayılı KHK ve 7070 sayılı Kanunla Getirilen 

Kısıtlamalar..................................................................284

cc. Kısıtlamaların Niteliği ve Oluşan Hak İhlalleri ...........285

dd. AİHM’nin Konuya Bakış Açısı ...................................292

B. DİLEKÇE HAKKI...................................................................297

a. Genel Olarak .......................................................................297

b. Hükümlü ve Tutuklular Bakımından Dilekçe Hakkı...........299

VI. HÜKÜMLÜLERİN İNSAN ONURUNA UYGUN 

KOŞULLARDA BARINMA HAKKI ...........................................301

A. GENEL OLARAK ...................................................................301

B. HÜKÜMLÜLERİN KAPASİTENİN ÜSTÜNDE 

KALABALIK VE BELİRLENEN STARTLARA 

UYMAYAN KOĞUŞLARDA BARINDIRILMALARI.........307

a. Türkiye’de Cezaevlerinin Kapasitesi ve Kapasiteye 

İlişkin Uluslararası Standartlar............................................307

b. AİHM’nin Bakış Açısı ........................................................309

c. Anayasa Mahkemesi’nin Bakış Açısı..................................311

C. HÜKÜMLÜLERİN TEK KİŞİLİK HÜCRELERDE 

TUTULMASI...........................................................................314

a. Tek Kişilik Hücre Uygulaması............................................314

b. AİHM’nin Bakış Açısı ........................................................317

c. Tek Kişilik Hücre Uygulamasının İstisnai Bir Uygulama 

Olması Zorunluluğu ............................................................318

D. TUTUKLULARIN TEK KİŞİLİK HÜCRELERDE 

BARINDIRILMASI.................................................................320

17

E. BARINMA YERLERİNİN FİZİKİ KOŞULLARININ 

YETERSİZ OLMASINDAN KAYNAKLANAN HAK 

İHLALLERİ.............................................................................324

a. Cezaevlerindeki Fiziki Koşullara İlişkin Evrensel 

Standartlar ...........................................................................325

b. AİHM’nin Bakış Açısı ........................................................326

F. HÜKÜMLÜNÜN DİĞER HÜKÜMLÜLERİN VE 

CEZAEVİ PERSONELİNİN ONUR KIRICI VE KÖTÜ 

MUAMELELERİNE KARŞI KORUNMASI..........................328

a. Diğer Hükümlülerin Onur Kırıcı ve Kötü Muameleline 

Karşı Hükümlünün Korunması ...........................................328

b. Cezaevi Personelinin Kötü Muamelelerine Karşı 

Hükümlünün Korunması.....................................................332

c. Cezaevi Personelinin Zor Kullanma Yetkisinin Sınırları....333

G. ENGELLİ HÜKÜMLÜLERİN ENGELLERİNE UYGUN 

YERLERDE BARINDIRILMASI...........................................336

H. CİNSEL YÖNELİMİ FARKLI OLAN HÜKÜMLÜLERİN 

BARINDIRILMASI SORUNU................................................338

a. Cinsel Yönelimi Farklı Hükümlülerin Gruplandırılması......338

b. Cinsel Yönelimi Farklı Hükümlülere İlişkin Yogyakarta 

İlkeleri .................................................................................340

c. Cinsel Yönelimi Farklı Olan Hükümlü ve Tutukluların 

Barınabileceği Müstakil İnfaz Kurumları Yapılması ..........341

d. AİHM’nin Bakış Açısı .........................................................342

VII. HÜKÜMLÜLERİN İNSAN ONURUNA VE SAĞLIĞINA 

UYGUN BESLENME HAKKI......................................................344

A. HÜKÜMLÜNÜN BESLENMESİ ...........................................344

B. AİHM’NİN BAKIŞ AÇISI.......................................................345

C. YEMEK ÜCRETLERİNİN TAHSİLİ .....................................347

VIII. HÜKÜMLÜLERİN HIZLI, ETKİN VE YETERLİ DÜZEYDE 

SAĞLIK HİZMETİ ALMA HAKKI..............................................348

A. GENEL OLARAK ...................................................................348

B. AİHM’NİN BAKIŞ AÇISI.......................................................350

C. COVİD-19 SALGINI NEDENİYLE CEZZAEVLERİNDE 

YAŞANAN SAĞLIK SORUNLARI.......................................351

D. İNFAZI ENGELLEYECEK HASTALIK HÂLİ .....................354

a. Hasta Hükümlülerin Durumu ..............................................354

b. Hasta Tutukluların Durumu.................................................355

E. HÜKÜMLÜLERİN MUAYENESİNDE UYULMASI 

GEREKEN TEMEL ESASLAR ..............................................355

18

a. İnsan Onuruna Uygun Bir Sağlık Hizmeti Verilmesi..........355

b. Hükümlünün Kelepçesiz Muayene Edilmesi ......................358

aa. Temel Mevzuat Hükümleri ve Uluslararası 

Standartlar....................................................................358

bb. AİHM’nin Bakış Açısı .................................................359

c. Muayenelerde Hasta Mahremiyetinin Sağlanması..............360

d. Tıbbı Yardım ve İlaçların Zamanında ve Yeterli 

Düzeyde Sağlanması ...........................................................363

F. HÜKÜMLÜLERİN AÇLIK GREVİNE BAŞVURMASI VE 

TIBBİ MÜDAHALEDE BULUNULMASI ............................365

a. Genel Olarak Açlık Grevi Kavramı.....................................365

b. Açlık Grevi veya Ölüm Orucunda Bulunanın Zorla 

Beslenmesi ..........................................................................367

c. Açlık Grevi veya Ölüm Orucunda Tıbbi Müdahalede 

Bulunma ..............................................................................368

d. Açlık Grevinden Dolayı Disiplin Cezası Verilmesinin 

Koşulları..............................................................................369

IX. HÜKÜMLÜNÜN HEDİYEYİ KABUL ETME HAKKI.........370

X. HÜKÜMLÜNÜN GİYİM YARDIMI ALMA HAKKI .................373

A. GENEL OLARAK ...................................................................373

B. TEKİ TİP ELBİSE GİYDİRME SORUNU .............................373

a. Eşitlik İlkesine ve Ayrımcılık Yasağına Aykırı Olması.......374

b. Onur Kırıcı Muamele Niteliğinde Olması...........................375

c. Masumiyet Karinesine Aykırı Olması.................................376

d. Uluslararası Belgelere ve AİHM Kararlarına Aykırı 

Olması .................................................................................377

XI. HÜKÜMLÜNÜN BAKIMA MUHTAÇ ÇOCUKLARININ 

BARINDIRILMASINI TALEP HAKKI........................................380

A. GENEL OLARAK ...................................................................380

B. ULUSLARARASI MEVZUAT HÜKÜMLERİ UYARINCA 

CEZAEVLERİNDEKİ ÇOCUKLU ANNELERİN 

DURUMU ................................................................................385

C. GEBE VE ÇOCUKLU ANNELERDE CEZANIN İNFAZINA 

İLİŞKİN TEMEL DÜZENLEMELER ....................................387

a. Genel Olarak .......................................................................387

b. Cezanın Konutta İnfaz Edilmesi...........................................388

c. Çocuklu Annelerin Denetimli Serbestlik Tedbirinden 

Faydalanmaları....................................................................389

19

D. GEBE VEYA DOĞURDUĞU TARİHTEN İTİBAREN 

BİR YIL ALTI AY GEÇMEMİŞ KADINLARIN 

TUTUKLANMASI YASAĞI ..................................................390

E. AİHM VE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN BAKIŞ 

AÇISI........................................................................................391

F. SORUNLAR VE ÖNERİLER .................................................395

XII. ARAMA VE SAYIMLAR SIRASINDA İNSAN 

ONURUNA SAYGI GÖSTERİLMESİ ........................................399

A. GENEL ARAMA.....................................................................399

B. ÇIPLAK ARAMA....................................................................401

a. Türk Hukukunda Çıplak Aramanın Dayanağı ve 

Kanunilik Sorunu ................................................................404

b. Çıplak Arama Kavramının Yönetmelik Değişikliği ile 

Detaylı Arama Kavramıyla Değiştirilmesi..........................404

c. Çıplak Aramada Makul ve Ciddi Emare Zorunluluğu ........407

d. Çıplak Aramanın İstisnai ve Son Çare Olarak 

Başvurulabilen Bir Tedbir Olması ......................................409

e. Çıplak Aramanın Tutanağa Bağlanması Zorunluluğu.........412

f. Çıplak Aramanın Yapılma Esasları.....................................412

aa. Çıplak Aramanın Bu Tedbir İçin Tahsis Edilmiş Bir 

Odada Yapılması..........................................................413

bb. Çıplak Aramada Doktor Haricinde Bedene 

Dokunulmaması ...........................................................414

cc. Çıplak Aramanın Aynı Cinsiyetten Güvenlik ve 

Gözetim Görevlileri Tarafından Yapılması..................414

dd. Çıplak Aramanın Zaman Kaybetmeden Derhal 

Tamamlanması.............................................................415

ee. Hiçbir Şekilde Hükümlünün Tamamen Çıplak 

Aranmaması .................................................................415

ff. Hukuka Aykırı Çıplak Aramanın Sonuçları.................415

C. ZİYARETÇİLERİN ARANMASININ ESASLARI................418

D. SAYIMDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR...............420

XIII. HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARA İSTİSNAİ HALLER 

HARİCİNDE KELEPÇE TAKILMAMASI ..................................423

A. GENEL OLARAK ...................................................................423

B. HÜKÜMLÜ VE TUTUKLUYA KELEPÇE 

TAKILABİLECEK İSTİSNAİ HALLER................................426

a. Sevk ve Nakil Sırasında Kelepçe Takılması .......................426

b. Muayene ve Tedavi Sırasında Kelepçe Takılması ..............428

20

c. Hükümlünün Kendisine veya Başkasına Zarar Vermesini 

Engellemek İçin Kelepçe Takılması....................................433

C. TUTUKLANAN KİŞİLERİN CEZAEVİNE NAKLİNDE 

KELEPÇE TAKILMASI..........................................................436

D. TUTUKLULARIN TEDBİREN KELEPÇELENMESİ ..........439

E. TERS VEYA PLASTİK KELEPÇE TAKILMASI .................440

XIV. HÜKÜMLÜLERİN NAKİLLERİNDEN KAYNAKLI 

YAŞANAN SORUNLAR ..............................................................442

A. GENEL OLARAK ...................................................................442

B. NAKİL SEBEPLERİ................................................................442

a. Kendi İstekleri İle Nakil......................................................442

b. Disiplin Nedeniyle Nakil.....................................................447

c. Zorunlu Nedenlerle Nakil....................................................447

d. Hastalık Nedeniyle Nakil ....................................................449

C. TUTUKLULARIN NAKİLLERİ.............................................451

D. NAKİLLERDE ALINACAK TEDBİRLER VE 

YAŞANAN HAK İHLALLERİ...............................................453

a. Hükümlülerin Ailelerine Haber Verilmesi..........................453

b. Nakillerde Aile Bütünlüğünün ve İletişiminin Devamı 

Esas Alınmalı ......................................................................454

c. Eziyet Verici veya Onur Kırıcı Şekilde Nakil Yasağı.........459

d. Re’sen ve Sık Sık Nakillerden Kaçınılması ........................462

E. AÇIK CEZAEVLERİNE NAKİLLERDE YAŞANAN 

SORUNLAR ............................................................................463

F. NAKİL İŞLEM VE KARARLARINA KARŞI BAŞVURU 

YOLU.......................................................................................465

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 

İNFAZ SÜRECİNDEKİ EYLEM, İŞLEM ve KARARLAR 

NEDENİYLE BAŞVURULACAK KANUN YOLLARI

I. İNFAZ HÂKİMLİĞİNE YAPILACAK ŞİKÂYETLER 

VE USULÜ.....................................................................................467

A. GENEL OLARAK ...................................................................467

B. İDARE VE GÖZLEM KURULU KARARLARINDA 

VE UYGULAMALARINDA YAŞANAN TEMEL 

SORUNLAR ............................................................................469

a. Kararların Gerekçeli Karar Hakkına Uygun Olmaması ......469

21

b. Karar ve İşlemlerin Hükümlü Hakkındaki İyileştirme 

ve Sosyalleştirme Planı Gözetilmeden Verilmesi ...............471

C. ŞİKÂYET YOLUNA BAŞVURUNUN İNFAZA ETKİSİ .....471

D. İNFAZ HÂKİMLİĞİNCE ŞİKÂYET ÜZERİNE 

VERİLEN KARARLAR..........................................................472

a. Karar Öncesi Yapılacak İşlemler ........................................472

b. İnfaz Hâkiminin Vereceği Karar Çeşitleri...........................473

aa. Usulden Verilecek Kararlar..........................................474

bb. Esastan Verilecek Kararlar...........................................474

c. İnfaz Hâkiminin İdarenin Yerine Geçerek Yeni Bir 

Karar Verememesi...............................................................475

E. DURUŞMA YAPILMASI GEREKEN HALLER...................476

F. İNFAZ HÂKİMLİĞİNİN KARARLARINA KARŞI 

BAŞVURULABİLECEK KANUN YOLLARI.......................477

G. İNFAZ HÂKİMLİĞİ KARARLARINDA VEKÂLET 

ÜCRETİNE HÜKMEDİLMESİ ..............................................479

II. ANAYASA MAHKEMESİ NEZDİNDE BİREYSEL 

BAŞVURU YOLUNA GİDİLMESİ..............................................482

A. BİREYSEL BAŞVURUYA KONU EDİLEBİLECEK 

HAKLAR .................................................................................482

B. BİREYSEL BAŞVURUYU ENGELLEYİCİ VEYA 

ZORLAŞTIRICI TUTUM VE DAVRANIŞLARDAN 

KAÇINMA ZORUNLULUĞU................................................484

C. BİREYSEL BAŞVURU USULÜ.............................................486

III. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ NEZDİNDE 

BİREYSEL BAŞVURU YOLUNA GİDİLMESİ..........................487

SONUÇ ......................................................................................................491

KAYNAKÇA.............................................................................................493

Akbıyık, Taliye: “Tutuklu ve Hükümlülerin Çalışmasının Sosyal Güvenlik 

Hukuku Açısından Değerlendirilmesi” Ankara Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi Dergisi, Y. 2020,C.69, S.4, s. 1569-1607.

Akıllıoğlu, Tekin: “Yönetsel İşlemlerde Gerekçe İlkesi”, Amme İdaresi Dergisi, Y.1982, C. 15, S. 2, s. 7-19.

Akyılmaz, Bahtiyar: “Anayasal Esaslar Çerçevesinde Kamu Personeli Disiplin Hukuku ve Uygulamadaki Sorunlar”, Gazi Üniversitesi Hukuk 

Fakültesi Dergisi, Y. 2002, C. 6, S. 1-2, 239-262.

Altınok Villemin, Derya: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezalarının Kesintisiz İnfazının 

İşkence Yasağı Açısından İncelenmesi, İstanbul Kültür Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.

Altınsoy, Bülent: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında 

Mahkûmların Özel Hayatı”, TBB Dergisi, Y.2014, S. 115, s.37-60.

Aras, Bahattin: Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Birbirine Etkisi, 

Ankara 2014.

Artuk, M. Emin/Alşahin, M. Emin: “Hükümlünün Hakları”, Ord. Prof. Dr. 

Sulhi Dönmezer Armaganı C.l, Ankara 2008, s.445-465.

Atalay, Osman/Özgelen, Mustafa Safa: İnfaz Hukuku Ders Kitabı, Türkiye 

Adalet Akademisi Yayını No: 25, Kasım 2013.

Atalay, Osman: “Disiplin Soruşturması Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar”, http://www.infazhukuku.org/index.php?option=com_content&

view =article&id=115:disiplin-soruturmas-yaplrken-dikkat-edilecekhususlar&catid=45:mak&Itemid=53, İET:09/03/2015, İET:09/03/2015.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İçtihadına İlişkin Rehber, Mahpus 

Hakları, Ankara 2019, https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/482020134215mahpus%20haklar%C4%B1%20olarak%20de%

C4%9Fi%C5%9Ftirelim%20ba%C5%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4

%B1.pdf, İET: 20/03/2021.

Bıçak, Vahit: Ceza Adaleti Yönetiminde Kalite ve Etkinlik, http://www.kriminoloji.com/Ceza_Adaletinde_Kalite_Yonetimi.Bicak.htm, 

İET:20/03/2021.

Bulut, Metin: “Kamu Görevlileri Disiplin Hukukunda Kanunilik İlkesini Yeniden Düşünmek”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y.6, Aralık 

2018, S.12, s.227-278.

Cengiz, Serkan/ Demirağ, Fahrettin/Ergul, Teoman/Mcbride, Jeremy/Tezcan, Durmuş: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Işığında 

Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Şen Matbaa, Ankara 2008.

Cengiz, Serkan: “X/Türkiye Kararının Uygulanması (Başvuru no: 24626/09,

Karar Tarihi: 9 Ekim 2012)”, İzleme Raporu, https://serkancengiz.av.tr/fileadmin/articles/X_-TurkiyeRaporu.pdf, İET:21/03/2021.

Cezaevlerinde Tespit Edilen Sorunlar ve Çözüm Önerileri,

https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2020/elazig 

_muhalefet_serhi_2.pdf, İET:21/02/2021.

Cinmen Ergin: “Tecrit Politikası, F Tipi Ceza ve Tutukevleri”, Birikim Dergisi Y. 200, S.136, s.63-65.

Coyle, Andrew: Cezaevi Yönetimine İnsan Haklarını Göz Önüne Alan Bir 

Yaklaşım, Yayınlayan: Uluslararası Cezaevi Araştırmaları Merkezi, 

2002.

Çalışkan, Suat: “Çıplak Arama”, https://www.hukukihaber.net/ciplakarama-makale,8481.html, İET: 21/02/2021. 

Çalışkan, Suat: “Hükümlü veya Tutukluların Telefonla Görüşmelerine İlişkin Esas ve Usuller”, https://www.hukukihaber.net/hukumlu-veyatutuklularin-telefonla-gorusmelerine-iliskin-esas-ve-usuller-makale, 

6578.html, (Telefonla Görüşme), İET:26/10/2021

“Çocuk Hakları” Çerçevesinde Türkiye’de Cezaevinde Büyüyen Çocuklar”, İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği, Çocuk 

Hakları Komisyonu, 2020, https://www.mazlumder.org/tr/main/yayinlar/yurt-ici-raporlar/3/cocuk-haklari-cercevesinde-cezaevinde-buyuyen/1206, İET:28/09/2021

Demir, Güler: “Ceza İnfaz Kurumu Kütüphanelerinin Normalleştirme Sürecindeki Rolü”, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Y.2013, C.27, S.1, s.79-

99.

Demirbaş, Timur: “Ceza İnfaz Hukukunun Çağdaş İlkeleri Açısından 5275 

sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 

(CeGTİK) Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, Nisan 2008, 

s.101, (İlkeler)

Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.

Demirkol, Selami: “Mahkemelerce Ciddi Bulunmayan Anayasaya Aykırılık 

İddialarının Gerekçeli Olarak Karşılanmaması Sorunu Adil Yargılanma Ve Etkili Başvuru Hakkı İlkeleri Bağlamında Konunun İrdelenmesi”, İÜHFM, Y.2008, C. LXVI, S.2, s. 3-14.

Doğru, Osman / Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, C.1, Avrupa Konseyi - T.C. Yargıtay Başkanlığı Yayını, Ankara 2012.

Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama 

ve Önemli Kararlar, C.1, Avrupa Konseyi - T.C. Yargıtay Başkanlığı 

Yayını, Ankara 2012..

Dönmez, Halit: “CMK 102’deki Tutukluluk Süresiyle İlgili Değerlendirme”, 

Ankara Barosu Dergisi”, S. 2010/4, s.189-198.

Dönmezer, Sulhi : “Tutuklu Ve Hükümlülere Yaş, Cinsiyet Ve Suç Türlerine 

Göre Uygulanacak İnfaz Ve Islah Reformu”, Ord. Prof. Dr. Sulhi 

Dönmezer Armaganı C.l, Ankara 2008, s.292-312.

Eren, Abdurrahman: “Bir İnsan Hakkı Olarak Hükümlü ve Tutukluların “Eş 

Ziyareti” Hakkı”, https://www.academia.edu/21142455/B%C4%B0 

R_%C4%B0NSAN_HAKKI_OLARAK_H%C3%9CK%C3%9CM 

L%C3%9C_VE_TUTUKLULARIN_E%C5%9E, İET:22/02/2021.

Feyzioğlu, Metin: “Tedavi ve Beslenmeyi Engelleme/Zorla Tedavi ve Zorla 

Besleme”, http://www.feyzioglu.av.tr/yayin/tedavi-ve-beslenmeyiengelleme.html, İET: 22/03/2021.

Gemalmaz, M. Semih: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi/Protokolleri ve 

Öngörülen Denetim Sistemi”, Ekonomik Yaklaşım, Y.1997, C. 8, S. 

27, s.104-121.

Gemalmaz, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Işığında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Madde 3 / İşkence Yasağı Analizi), 2. 

Baskı, Ankara Barosu Yayınları, 2007 (İşkence Yasağı Analizi).

Göztepe, Ece: “Alman Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Türk Anayasa 

Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi”, 

http://www.kamuhukukculari.org/upload/dosyalar/Ece_GyoZTEP 

E222.pdf, İET 08.03.2021.

Güngör, Devrim/Okuyucu-Ergün, Güneş: “Ceza Muhakemesinde Bekletici Sorun Kararının Dava Zamanaşımının Durmasına Etkisi”, TBBD, 

S.83, Y.2009, s.68-72

Güzeloğlu, Turan: “Küresel Gıda Krizi ve Beslenme Hakkı”, TBB Dergisi, 

Y.2009, S.80, s.299-314

Hamurcu, Kürşat: “Türk Hukukunda Hükümlü ve Tutukluların Çalıştırılması”, Sesleniş Dergisi, Y.2008, S.6, s. 72 vd.

Hekimler İçin Uluslararası ve Ulusal Mevzuatta Mahpusun Sağlık Hakkı,

TCPS Kitaplığı, Broşür 1, İstanbul 2016, https://docplayer. biz.tr/

59406354-Hek-mler-c-n-uluslararasi-ve-ulusal-mevzuatta-mahpusun-sa-lik-hakki.html, İET: 24/02/2021.

Hukukun Evrensel İlkeleri ve Özel Görevli Mahkemeler, İstanbul Barosu 

Paneli, 18 Kasım 2011.

İnci, Z. Özen: “Türkiye'nin Bir İnsan Onuru Sorunu Olarak Ceza İnfaz Kurumlarında Uygulanan Çıplak Arama Üzerine Bir İnceleme”, Terazi 

Hukuk Dergisi, Y.2016, C.11, S.120, s.50-70.

Jahic, Gamla: “Ceza Adaleti Sistemini Kullanarak Suçu Önlerken Adaleti 

Sağlamak”; Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, S.5, Günışığı 

Yayıncılık, İstanbul, Nisan 2005, s.167-175.

Kamer, Vehbi Kadri : Doktrinde ve Uygulamada İnfaz Hâkimliği Kurumu, 

Ankara 2004.

Karadeniz, Ramazan Onur: “Türk Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru 

Kararlarında Tutuklu Ve Hükümlülerin Haberleşmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2016, C. XX, S.1, s.425-446.

Karakaş Doğan, Fatma : 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı 

Hakkında Kanunun Düzenlemesi Işığında Ceza İnfaz Hukuku, 12 

Levha Yayınları, İstanbul 2013.

Karakul, Selman: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Sağlık 

Hakkı – I”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3 

(2), Güz 2016; 169-206.

Kızılarslan, Hakan : Yeni Ceza İnfaz Sistemimizin Ana İlkeleri ve Uygulama, https://docplayer.biz.tr/27586911-Yeni-ceza-infaz-sistemimizin-ana-ilkeleri-ve-uygulama.html, İET: 20/03/2021.

Kubat, Adil: Denetimli Serbestlik ve Cezaların İnfazı, 9. Baskı, Ankara 2019

Mandıracı, Berkay: Türkiye’de Ceza İnfaz Politikaları ve Kurumlarına İlişkin Yapısal Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, TESEV Yayınları, İstanbul 

Şubat 2015.

Mecit, Kemal: İnfaz Hukuku, 5. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.

Özbek, Veli Özer : İnfaz Hukuku, 12.Baskı, Seçkin, Ankara 2020.

Özmen, Metin : Türkiye’de Cezaevlerinin İdari Açıdan Denetimi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.

Reynaud, Alain; Hapishanelerde İnsan Hakları, Çev. İhsan Kuntbay, TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, Yayın No: 240, 

Ankara 1992.

Sağlam, M. Yılmaz : “İnfaz Ve İnfaz Hukuku Kavramları Üzerine Bir İnceleme (1)”, TBBD., Y.1995, S.4, s.578-591.

Sarıca, Ragıp : İdari Kaza, C. 1, İstanbul 1949.

Seçkin, Sinan/ Üstün, Gül: “İdari İşlemlerde Takdir Yetkisi ve Gerekçe İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları 

Dergisi, C.21, S.2, Mehmet Akif Aydın’a Armağan, s.509-533.

Sever, D. Çiğdem: “Hapishane İdarelerinin Yetkileri ve Hapsedilen Haklarının Sınırı”, TBB Dergisi, Y.2016, S.122, s.141-192.

Sevük, Handan Yokuş : “Avrupa İnsan Hakları Kararları Işığında Tutuklu 

ve Hükümlülerin Dış Dünya İle İletişimi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C.VII, S.3-4, Y.2003, s.335-384.

Sevük, Handan Yokuş: “Haberleşme Hakkının Kullanımının Türk Ceza Kanunu Hükümleri İle Korunması (TCK m.124, TCK m.298/1)”, Dicle 

Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2009 C.12-13, S.16-17-18-

19, s. 197-227, (Haberleşme).

Şen, Ersan: “Yeni Ceza İnfaz Yönetmeliğinde Düzenlenen Hükümlünün ve 

Tutuklunun Avukatı ile Görüşme Usulü, Anayasaya ve Kanuna Aykırıdır”, https://www.hukukihaber.net/yeni-ceza-infaz-yonetmeliginde -

duzenlenen-hukumlunun-ve-tutuklunun-avukati-ile-gorusme-usuluanayasaya-ve-kanuna-aykiridir-makale,7619.html, İET: 12/02/2021.

Tanz, Eva: “Hapishaneler ve Çıplak Arama Uluslararası Standartlar ve Alternatifler”, Türkiye’de Mahpus Olmak 2, TCPS Kitaplığı 14, İstanbul 

2017, s.154-164.

Taşkın, Ahmet: “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da 

Beslenmenin Reddi”, TBBD, S.62, Y.2006, s.230-261, (Beslenmenin 

Reddi).

Taşkın, Ahmet: “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazına Ara Verilmesi ve Ertelenmesi Halleri”, Yargıtay Dergisi, C.30, S.3, Temmuz-2004, s.255-

296.

Tıraşçı, Yaşar/ Uysal, Cem/ Altınal, Aydın/ Akın, Mustafa/ Durmaz, 

Ubeydullah: “Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetim, Dış Koruma, Hükümlü ve Tutukluların Sevk ve Nakilleri ile Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkındaki Protokolün Bir Olgu Sunumu Üzerinden Adli 

Tıbbi Değerlendirilmesi”, Dicle Tıp Dergisi, Y. 2017, C.44, S.4, 

s.405-409.

Tok, Türker: “Ceza Muhakemesi Kanunundaki “İtiraz” İle İnfaz Hâkimliği 

Kanunundaki “İtiraz Ve Şikâyet” Arasındaki Farklar”, Terazi Hukuk 

Dergisi, Ocak 2007, S.5, s.135-139.

Ülkü, Muhammet Murat: “AİHS’nin 3. Maddesi Kapsamında Devletin Hürriyetini Kısıtladığı Kişilerin Gözaltı-Tutma Koşullarına Yönelik Pozitif Yükümlülükleri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.13, Nisan 2013, s. 268-280.

Ünal, Şeref : Cezaların İnfazı Sürecinde Tutuklu ve Hükümlülerin Dış Dünya 

İle Olan İlişkileri, İnfaz Hukukunun Sorunları, Sempozyum 24/25 Kasım 2000, Ankara 2001.

Yakışır, Berivan: Türkiye’de Tutuklu Ve Hükümlülerin Yeniden Sosyalleştirilmesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk 

Yüksek Lisans Programı (İnsan Hakları Hukuku), Yayımlanmamış 

Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.

Yerdelen, Erdal/Nas, Ali Murat: “Tutuklu ve Hükümlülere Verilen Mazeret 

İzinleri”, TAAD, Y.9, S.34, Nisan 2018, s.75-121