İdare Hukuku Dersleri

İdare Hukuku Dersleri
Kemal GÖZLER – Gürsel KAPLAN

İÇİNDEKİLER

İDARE HUKUKUNUN BİLGİ KAYNAKLARI
I. Mevzuat 2
II. Mahkeme Kararları 3
III. Bilimsel Eserler 5
IV. İnternet Kaynakları 7
V. Kaynak Tarama 7



Birinci Kısım
İDARE VE İDARE HUKUKU

Bölüm 1
İDARE KAVRAMI
Kamu İdaresi - Özel İdare Ayrımı 9
Organik Anlamda İdare-Fonksiyonel Anlamda İdare Ayrımı 10
I. İdare Organı (Organik Anlamda İdare) 11
A. İdare Organının Yasama Organından Ayrılması 11
B. İdare Organının Yargı Organından Ayrılması 11
C. İdare Organının Yürütme Organından Ayrılması 12
1. Cumhurbaşkanı İdare ile Yakın İlişkiler İçindedir 13
2. Bakanlar da İdare ile Yakın İlişkiler İçindedir 15
3. Cumhurbaşkanı Yardımcısı da İdare ile Yakın İlişkiler İçindedir 15
II. İdarî Fonksiyon (Fonksiyonel Anlamda İdare) 16
A. Maddî Kriter 17
-Maddî Kriterin Eleştirisi 18
B. Şeklî veya Organik Kriter 19
1. İdarî Fonksiyonun Yasama Fonksiyonundan Ayrılması 20
2. İdarî Fonksiyonun Yargı Fonksiyonundan Ayrılması 21
3. İdarî Fonksiyonun Hükûmet Fonksiyonundan Ayrılması 22
C. İdarî Fonksiyonun Özellikleri 25
- İdarenin Faaliyet Alanı 26


Bölüm 2 
İDARE HUKUKU 
(Tanımı, Sistemleri, Gelişimi, Özellikleri, Kaynakları, 
Uygulama Alanı, Bölümleri ve İlkeleri) 
I. İdare Hukukunun Tanımı 27
II. İdare Hukuku Sistemleri 28
A. Anglo-Sakson Sistemi: Adlî İdare Sistemi 28
B. Kara Avrupası Sistemi: İdarî Rejim 29
III. İdare Hukukunun Doğuşu ve Gelişimi 30
A. Fransa’da 30
B. Almanya’da 33
C. Türkiye’de 34
IV. İdare Hukukunun Özellikleri 35
1. İdare Hukuku Genç Bir Hukuk Dalıdır 35 
2. İdare Hukuku “Tedvin (Codifié)” Edilmemiş Bir Hukuk Dalıdır 35
3. İdare Hukuku, Büyük Ölçüde, “İçtihadî (Jurisprudentielle)” Bir Hukuk Dalıdır 35
4. İdare Hukuku Bağımsız (Autonome) Bir Hukuk Dalıdır 36
5. İdare Hukuku “Statüsel (Statutaire)” Niteliktedir 36
6. İdare Hukuku İşlemleri “Tek-Taraflı (Unilatérale)”dır 37 
7. İdare Hukukundan Doğan Uyuşmazlıklara İdarî Yargı Yerlerinde Bakılır 37
V. İdare Hukukunun Kaynakları 38
A. Asıl Kaynaklar 38
1. Yazılı Kaynaklar 38
2. Yazısız Kaynak: Örf ve Adet Hukuku 38
B. Yardımcı Kaynaklar 39
1. Yargısal İçtihatlar 39
2. Doktrin 41
VI. İdare Hukukunun Uygulama Alanı 42
A. Kamu Gücü Ölçütü 42
1. Hâkimiyet Tasarrufları (Kamu Gücü İşlemleri) 43
2. Temşiyet Tasarrufları (İşletme İşlemleri) 43
B. Kamu Hizmeti Ölçütü 44
1. İçtihat 44
Blanco Kararı 44
Terrier Kararı 45
Feutry Kararı 45
Théront Kararı 46
2. Doktrin 47
3. Kamu Hizmeti Kriterinin Yetersizliği (Kamu Hizmeti Kriterinin Çöküşü veya 
Krizi) 47
C. Günümüzdeki Durum 51
D. Kamu Gücü Ayrıcalık ve Yükümlülükleri 52
VII. İdare Hukuku ile Diğer Hukuk Dalları Arasındaki İlişkiler 57
VIII. İdare Hukukunun Bölümleri 57
A. Özel İdare Hukuku 58
B. Genel İdare Hukuku 58
IX. İdare Hukukuna Hâkim Olan İlkeler 60
A. Hukuk Devleti İlkesi 61
1. Tarihsel Gelişimi 61
a) Mülk-Devlet Anlayışı 61
b) Polis Devleti Anlayışı 62
c) Hazine Teorisi 63
2. Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri (Hukuk Devletinin Şartları) 64
a) Hukuk Devletinin Genel Gerekleri (Devletin Hukuka Bağlılığının Şartları) 64
aa) Yasama Organı Hukuka Bağlı Olmalıdır 64
bb) Yargı Organı da Hukuka Bağlı Olmalıdır 64
cc) Yürütme Organı Hukuka Bağlı Olmalıdır 64
b) Hukuk Devletinin Özel Gerekleri (İdarenin Hukuka Bağlılığının Şartları) 65
aa) İdarenin Bütün Eylem ve İşlemleri Yargı Denetimine Tâbi Olmalıdır 65
bb) Hâkimler Bağımsız ve Teminatlı Olmalıdır 65
cc) İdarenin Faaliyetleri Önceden Bilinebilir Olmalıdır 66
dd) Hukukî Güvenlik İlkesi ve Geçmişe Etki Yasağı 67
ee) Diğer Gerekler 68
B. Eşitlik İlkesi 69
1. Hukukî Niteliği 69
2. Muhatapları 69
3. Çeşitleri 70
a) Mutlak Eşitlik 70
b) Nispi Eşitlik 71
C. İdarenin Kanunîliği İlkesi 71
1. Kanuna Dayanma İlkesi (İdarenin Secundum Legem Özelliği) 72
2. Kanuna Aykırı Olmama İlkesi (İdarenin İntra Legem Özelliği) 73


İkinci Kısım
İDARÎ TEŞKİLÂT

Bölüm 3
İDARÎ TEŞKİLÂTA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER
I. Merkezden Yönetim İlkesi 75
A. Tanımı 75
B. Merkezden Yönetimin Özellikleri 76
C. Merkezden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları 77
1. Merkezden Yönetimin Yararları 77
2. Merkezden Yönetimin Sakıncaları 77
D. Yetki Genişliği İlkesi 78
II. Yerinden Yönetim (Adem-i Merkeziyet) İlkesi 79
A. Genel Olarak 80
B. Yerinden Yönetimin Varlık Şartları 80
1. Kamu Tüzel Kişiliği 80
2. Özerklik 81
3. Vesayet Denetimi 82
C. Yerinden Yönetimin Çeşitleri 83
1. Yer Yönünden Yerinden Yönetim (Mahallî Adem-i Merkeziyet): Yerel 
Yönetimler (Mahallî İdareler) 83
2. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim (Hizmet Adem-i Merkeziyeti) 85
3. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları ile Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları Arasındaki Farklılıklar 86
D. Yerinden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları 87
1. Yerinden Yönetimin Yararları 87
2. Yerinden Yönetimin Sakıncaları 88
III. Kamu Tüzel Kişiliği 89
A. Genel Olarak Kişilik Kavramı 89
B. Kamu Tüzel Kişileri 92
1. Devlet 92
2. Diğer Kamu Tüzel Kişileri 94
3. Devlet ile Diğer Kamu Tüzel Kişilerinin Karşılıklı Durumları 95
C. Kamu Tüzel Kişiliğinin Belirlenmesi (Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuk Tüzel Kişilerinden Ayrılması Sorunu) 96
1. Anayasayla, Kanunla veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Nitelendirme 96
2. Anayasayla, Kanunla ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Nitelendirme Yoksa 98
a) Birinci Şart: Tüzel Kişi, Devlet Tarafından Kurulmuş Olmalıdır 98
b) İkinci Şart: Tüzel Kişi Kamu Gücü Ayrıcalıklarıyla Donatılmış Olmalıdır 100
D. Kamu Tüzel Kişiliği Şartlarının Örnekler Üzerinde Uygulanması 101
E. Kamu Tüzel Kişiliği Konusunda Çeşitli Uyarılar 103
F. Kamu Tüzel Kişiliğine Sahip Olan ve Olmayan Teşkilâtlar 105
G. Kamu Tüzel Kişilerinin Türleri 107
1. Merkezden Yönetim - Yerinden Yönetim Kamu Tüzel Kişileri 107
2. Kamu İdareleri - Kamu Kurumları 108
H. Kamu Tüzel Kişiliğine Sahip Olmanın Sonuçları 110
1. Tüzel Kişiliğe Sahip Olmanın Sonuçları: Genel Hukuk Açısından Tüzel 
Kişilere Tanınan Hak ve Fiil Ehliyetinden Yararlanırlar 110
2. Kamu Tüzel Kişiliğine Sahip Olmanın Sonuçları: En Az Bir Konuda Kamu Hukukuna Tâbi Olma 111
IV. İdarenin Bütünlüğü İlkesi: Hiyerarşi ve Vesayet 112
A. Hiyerarşi 113
1. Kavram 113
2. Hiyerarşik Amir 114
3. Hiyerarşik Gücün Kapsamı 116
a) Kişiler Üzerinde Hiyerarşik Yetkiler 116
b) İşlemler Üzerinde Hiyerarşik Güç 117
4. Hiyerarşi Yetkisinin Özellikleri 118
5. Hiyerarşi Yetkisine Tâbi Olmayanlar 119
B. İdarî Vesayet 120
1. İdarî Vesayetin Amacı, Dayanağı ve Tanımı 120
2. İdarî Vesayetin Özellikleri 121
3. Hiyerarşi ile İdarî Vesayet Arasındaki Farklar 122
4. İdarî Vesayet - Medenî Vesayet Karşılaştırması 123
5. Vesayet Makamının Sahip Olduğu Yetkiler (İdarî Vesayet Yetkisinin 
Kapsamı) 123
a) Kişiler Üzerinde İdarî Vesayet Yetkileri: Geçici Olarak Görevden 
Uzaklaştırma 124
b) İşlemler Üzerinde İdarî Vesayet Yetkileri: İptal, Onama, Değiştirerek 
Onama, Yeniden Görüşülmesini İsteme ve Erteleme Yetkileri 125
6. Hukukîlik ve Yerindelik Açısından Vesayet Denetimi 130
7. Vesayet Makamının İşlemlerinin Hukukî Niteliği ve Yargısal Denetimi 131


Bölüm 4
İDARÎ TEŞKİLÂT
Alt Bölüm 1.- Merkezî İdare (Devlet İdaresi) 134
I. Merkezî İdarenin Başkent Teşkilâtı (Devlet İdaresinin Merkez Teşkilâtı) 136
A. Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı 137
1. Statüsü 138
2. Görev ve Yetkileri 138
a) Cumhurbaşkanının Genel Yürütme Görev ve Yetkisi 138
b) Cumhurbaşkanının Diğer İdarî Görev ve Yetkileri 138
c) Cumhurbaşkanının Atama Yetkisi 139
d) Yetki Devri 141
3. Cumhurbaşkanının İşlemleri 141
a) Cumhurbaşkanının Bireysel İşlemleri: Cumhurbaşkanı Kararları 142
b) Cumhurbaşkanının Düzenleyici İşlemleri 143
4. Cumhurbaşkanına Vekâlet 143
5. Cumhurbaşkanlığı Teşkilâtı 144
a) Cumhurbaşkanlığı İdarî İşler Başkanlığı 144
b) İdarî İşler Başkanlığının Alt Birimleri (Genel Müdürlükler) 145
c) Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları 146
d) Cumhurbaşkanlığı Ofisleri 146
e) Cumhurbaşkanlığına Bağlı, Cumhurbaşkanı ile İlgili veya İlişkili Kurum 
ve Kuruluşlar 146
f) Devlet Denetleme Kurulu 148
6. Cumhurbaşkanı Yardımcıları 150
B. Bakanlar ve Bakanlıklar 151
1. Bakanların Statüleri 152
2. Bakanların Görev ve Yetkileri 152
3. Bakanların Sorumlulukları 155
4. Bakan Yardımcıları 156
5. Bakan Müşavirliği 156
6. Bakanlık Teşkilâtı 156
a) Bakanlık Merkez Teşkilatı 157
b) Bakanlık Taşra Teşkilatı 157
c) Bakanlık Yurtdışı Teşkilatı 157
d) Bağlı, İlgili ve İlişkili Kurum ve Kuruluşlar 157
C. Başkentteki Yardımcı Kuruluşlar 160
1. Danıştay 161
2. Sayıştay 164
3. Millî Güvenlik Kurulu 165
4. Yüksek Askerî Şûra 167
II. Merkezî İdarenin Taşra Teşkilâtı (Devlet İdaresinin Mülkî Teşkilâtı) 168
A. İl İdaresi 169
1. Vali 169
a) Atanması ve Görev Süresi 169
b) Statüsü 170
c) Görev ve Yetkileri 171
2. İl İdare Şube Başkanları (İl Müdürleri) 173
3. İl İdare Kurulu 174
B. İlçe İdaresi 174
1. Kaymakam 175
a) Atanması ve Statüsü 175
b) Görev ve Yetkileri 176
2. İlçe İdare Şube Başkanları (İlçe Müdürleri) 177
3. İlçe İdare Kurulu 177
Tarihsel Bilgi: Bucak İdaresi 178
C. Bölge Teşkilatları 178
Alt Bölüm 2.- Yerinden Yönetim Kuruluşları 179
I. Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları: Mahallî İdareler 179
A. İl Özel İdaresi 181
1. Tanımı, Düzenlenişi, Kuruluşu 
2. Görev ve Yetkileri 183
3. Gelirleri ve Bütçesi 183
4. Organları 183
a) İl Genel Meclisi 183
b) İl Encümeni 185
c) Vali 185
B. Belediye İdaresi 186
1. Genel Olarak: Sayılar, Kanunlar ve Tanım 186
2. Kurulması 187
3. Görev ve Yetkileri 188
4. Bütçesi ve Gelirleri 189
5. Organları 189
a) Belediye Meclisi 189
b) Belediye Encümeni 190
c) Belediye Başkanı 191
C. Büyükşehir Belediyesi (Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyeleri) 192
1. Düzenleyen Kanunlar 192
2. Tanımı ve Türleri 193
3. Sınırları 193
4. Görev, Yetki ve Sorumlulukları 193
5. Organları 194
6. Gelirleri ve Bütçesi 195
D. Köy İdaresi 196
1. Sayılar, Anayasal Temel ve Tanım 196
2. Kurulması ve Kaldırılması 197
3. Köyün Görev ve Yetkileri 198
4. Köyün Organları 198
a) Köy Derneği 198
b) Köy İhtiyar Meclisi 199
c) Muhtar 199
d) Köy Personeli 200
5. Köy Bütçesi ve Gelirleri 200
E. Mahallî İdare Birlikleri 200
II. Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları (Kamu Kurumları) 202
A. Kavram ve Varlık Nedeni 202
B. Kamu Kurumlarının Ortak Özellikleri 203
1. Kamu Kurumları Bir Tüzel Kişidir (Tüzel Kişilik İlkesi) 204
2. Kamu Kurumları Bir Kamu Tüzel Kişisidir (Kamu Tüzel Kişiliği İlkesi) 204
3. Kamu Kurumları Bir Kamu İdaresine Bağlıdır (Vesayet Denetimine Tabidir) (Bağlılık İlkesi) 205
4. Kamu Kurumları Özerktirler (Özerklik İlkesi) 206
5. Kamu Kurumları Birer Uzmanlık Kuruluşudur (Uzmanlık İlkesi) 207
C. Kamu Kurumlarının Kurulması ve Kaldırılması 208
1. Kurulmaları 208
2. Kaldırılmaları 209
D. Kamu Kurumlarının “Kamuya Yararlı Kurumlar”dan Ayrılması 211
E. Kamu Kurumlarının Çeşitleri 213
1. Millî Kamu Kurumları 213
a) İdarî Kamu Kurumları 214
b) İktisadî Kamu Kurumları: KİT’ler 214
aa) Türleri 215
aaa) İktisadi Devlet Teşekkülleri 215
bbb) Kamu İktisadi Kuruluşları 215
ccc) Müesseseler 215
ddd) Bağlı Ortaklıklar 216
eee) Kamu İştirakleri 216
bb) KİT’lerin Özellikleri 216
c) Sosyal Kamu Kurumları 217
d) Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları 217
e) Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları: Bağımsız İdarî Otoriteler 220
f) Cumhurbaşkanlığı Ofis Başkanlıkları 223
2. Mahallî Kamu Kurumları 225
a) Büyükşehir Su ve Kanalizasyon İdareleri 225
b) İETT ve EGO 225
-İl Özel İdaresi ve Belediye Şirketleri, Mahallî Kamu Kurumu mudur? 225 
-Bölgesel Kamu Kurumları 226
-Bütçe Çeşitleri Ve Bütçelerine Göre Kamu Kurum ve Kuruluşları 227
II. Kamu Kurumu Niteliğinde Meslek Kuruluşları 228
A. Ortak Özellikleri 229
B. Meslek Kuruluşlarının Görev ve Yetkileri 232


Üçüncü Kısım
İDARÎ İŞLEMLER


Bölüm 5
İDARÎ İŞLEM KAVRAMI
I. İdarî İşlemin Tanımı 234
II. İdarî İşlemin Yasama ve Yargı İşlemlerinden Ayrılması 238
A. İdarî İşlemin Yasama İşlemlerinden Ayrılması 238
B. İdarî İşlemin Yargı İşleminden Ayrılması 240
1. Kural: Organik Kriter (Yargı Organından Çıkma) 240
2. İstisna: Maddî Kriter (Yargı Organlarının İdarî İşlemleri) 241
C. İdarî İşlemlerin “Hükûmet Tasarrufları”ndan Ayrılması 242
III. İdarî İşlemlerin Türleri 246
A. Tek-Yanlı ve İki-Yanlı İdarî İşlemler Ayrımı 246
1. Tek-Yanlı İdarî İşlemler 247
2. İki-Yanlı İdarî İşlemler (İdarî Sözleşmeler) 247
B. Bireysel İdarî İşlemler - Düzenleyici İdarî İşlemler Ayrımı 248
IV. İdarî İşlemlerin Özellikleri 251
A. İcraîlik 251
B. Re'sen İcra Edilebilirlilik 253
C. Hukuka Uygunluk Karinesi 255

Bölüm 6
BİREYSEL İŞLEMLER (İDARÎ KARARLAR) 
I. İdarî Kararların Çeşitleri 257
A. Maddî Açıdan Tasnif 258
B. İçeriklerine Göre Tasnif 260
C. Muhatapları Üzerindeki Etkilerine Göre Tasnif 262
D. Açıklanan İradenin Sayısı ve Usûlüne Göre Tasnif 263
E. İşlemi Yapan Makama Göre Tasnif 264
F. Açıklanan İradenin Şekline Göre Tasnif 264
1. Sarih Kararlar 264
2. Zımnî Kararlar 265
G. İsteğe Bağlı Olup Olmamalarına Göre Tasnif 267
H. İcraî Olup Olmamalarına Göre Tasnif 268
1. İcraî İşlemler 268
2. İcraî Olmayan İşlemler 268
a) Hazırlık İşlemleri (Ön İşlemler) 269
b) Teyit Edici İşlemler 270
c) İç Düzen İşlemleri 270
aa) Sirkülerler 270
bb) Direktifler 271
cc) Hizmet İçi Tedbirler 272
d) Enformel İdarî İşlemler 273
II. İdarî İşlemlerin Unsurları 273
A. Yetki Unsuru 274
1. “Yetki Kuralları” (İdare Hukukunda Yetkilerin Ortak Özellikleri) 275
2. “Yetki Kuralları”nın İstisnaları (Yetkisizliği Gideren Hâller) 276
a) Fiilî Memur Teorisi 276
aa) Görünüşte Memur 276
bb) Zaruri Memur 277
b) Yetkilerin Paralelliği İlkesi 278
c) Yetki Devri-İmza Devri 279
aa) Konuları 280
bb) Şartları 281
cc) Sonuçları 283
dd) Türk Pozitif Hukukunda Yetki Devrine İlişkin Hükümlerin 
Açıklanması ve Eleştirisi 285
d) Vekâlet 286
aa) Birinci Tür Vekâlet: Vekâlet Verme (Suppléance) 286
bb) İkinci Tür Vekâlet: Vekâleten Atama (İntérim) 287
e) Cari İşlerin Yürütülmesi 288
3. Yetki Çeşitleri 289
a) Kişi Bakımından Yetki (Ratione Personae Yetki) 289
b) Konu Bakımından Yetki (Ratione Materiae Yetki) 289
c) Yer Bakımından Yetki (Ratione Loci Yetki) 290
d) Zaman Bakımından Yetki (Ratione Temporis Yetki) 291
4. Yetki Unsurunda Sakatlık Halleri 292
a) Fonksiyon Gaspı 293
b) Yetki Gaspı 294
c) Yetki Tecavüzü 296
d) Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü 299
B. Şekil Unsuru 299
1. Genel Olarak 299
2. Yazılılık Kuralının Kapsamı: İdarî İşlemin Metninde Neler Bulunmalıdır? 301
C. Usûl Unsuru 305
1. Teklif Usûlü 306
2. Danışma Usûlü 307
3. Çelişme Usûlü (Savunma Hakkı) 310
4. Her Bir Durumun Özel Olarak İncelenmesi İlkesi 313
5. Usûlde Paralellik İlkesi 313
6. Usûl Kurallarına Aykırılığın Müeyyidesi: Usûl Sakatlığı 315
D. Sebep Unsuru 317
1. Genel Olarak 317
2. Sebep Unsurunun Kanunlarda Düzenlenme Biçimleri 318
a) Sebebin Açıkça Belirtilmesi 318
b) Sebebin Belirsiz Kavramlarla İfade Edilmesi 318
c) Sebebin Hiç Belirtilmemesi 319
3. Sebep Unsurunda Sakatlık Hâlleri 320
E. Konu Unsuru 322
1. Genel Olarak 322
2. Konu Unsurunda Sakatlık Halleri 323
a) Konunun İmkânsız Olması 323
b) Konunun Kanuna Aykırı Olması (Kanunu İhlâl) 323
aa) Pozitif Kanuna Aykırılık 324
bb) Negatif Kanuna Aykırılık 325
c) Sebep ile Konu Arasındaki Kanunun Öngördüğü İlliyet Bağının Yokluğu 326
d) Sebep ile Konu Arasında Ölçüsüzlük Bulunması 327
3. Bağlı Yetki 327
4. Takdir Yetkisi 328
a) Tanım ve Örnekler 328
b) Takdir Yetkisi İdarî İşlemin Hangi Unsurunda Olabilir? 329
c) Bağlı Yetki, Takdir Yetkisi ve Değerlendirme Marjı Arasındaki Farklar 330
d) İdarenin Takdir Yetkisine Sahip Olduğu Nasıl Anlaşılır? 330
e) Takdir Yetkisinin Varlık Nedeni: Yerindelik Meselesi 332
f) Takdir Yetkisinin Niteliği: Takdir Yetkisi, İdarenin Hukuka Bağlılığı 
İlkesinin Bir İstisnası veya Sınırı Değildir 333
f) Takdir Yetkisinin Yargısal Denetimi Mümkün Değildir 334
g) Takdir Yetkisinin Denetlenemeyeceği Kuralının İstisnaları 334
aa) Açık Takdir Hatası 334
bb) Ölçülülük İlkesine Aykırılık 335
F. Amaç Unsuru 336
1. Yetki Saptırması Halleri (Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık Çeşitleri) 337
a) Kamu Yararı Dışında Bir Amaçla Yapılmış İşlemler 337
b) Özel Maksadı Aşan İşlemler 339
2. Yetki Saptırmasının Sınırları 340
a) Bağlı Yetki Hali 340
b) Maksatların Çokluğu Hali 341
3. Yetki Saptırmasının Özel Bir Türü: Usûl Saptırması 342
III. İdarî İşlemlerin Hukuka Aykırılığının Müeyyideleri: İptal ve Yokluk 343
A. İptal 343
B. Yokluk 344
1. Maddî Yokluk 344
2. Yok Hükmünde Sayma (Yokluk Benzeri, Ağır ve Apaçık Sakatlıklardan 
Dolayı Yokluk) 346
a) Fonksiyon Gaspıyla Sakat İşlemler 346
b) Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzüyle Sakat İşlemler 346
c) “Fiilî Yol” Oluşturan İşlemler 347
d) Düzmece Atamalar 347
e) Yaş Koşuluna Uymayan Atamalar 347
f) Kanunla Öngörülmüş Yokluk Hükmünde Sayma Hâli 348
Yok Hükmünde Saymanın (Yokluk Benzerinin) Sonuçları 349
Yok Hükmünde Sayma ile İptal Arasındaki Farklar 350
IV. İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 350
A. Düzenleyici İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi: Yayın 351
B. Bireysel İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 352
1. İlgilisinin Lehine Olan İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi: İmza 353
2. İlgilisinin Aleyhine Olan İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi: Tebliğ 353
C. İdarî İşlemlerin İlgililerine Duyurulmasının ve Duyurulmamasının Sonuçları 
(Etkileri) 354
1. İdarî İşlemlerin İlgililerine Duyurulmasının Sonuçları 354
2. İdarî İşlemlerin İlgililerine Duyurulmamasının Sonuçları (İmzalanmış Ama Duyurulmamış İşlemlerin Doğuracağı Sonuçlar) 355
D. İdarî İşlemlerin Geriye Yürümezliği İlkesi 356
E. İdarî İşlemlerin Geriye Yürümezliği İlkesinin İstisnaları 357
V. İdarî Kararların İcrası 358
A. İdarî Kararın Muhatapları Tarafından Kendiliğinden İcrası (Gönüllü İcra) 359
B. İdarî Kararların Adlî Makamlar Tarafından İcrası (Adlî İcra) 360
C. İdarî Kararların İdare Tarafından İcrası (Re'sen İcra) 360
1. Cebir Kullanmaksızın Re'sen İcra 361
2. Cebir Kullanarak Re'sen İcra (Cebrî İcra) 361
D. İdarî Kararların Müeyyideleri 364
1. Cezaî Müeyyideler 364
2. İdarî Müeyyideler 364
a) Genel İdarî Müeyyide: “Emre Aykırı Davranış Kabahati” (Kabahatler 
Kanunu, m.32) 365
b) Çeşitli İdarî Müeyyideler : Para Cezaları, Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi, Elkoyma, Yıkım, İşyerinin Kapatılması vs. 365
c) İdarî Müeyyidelerin Verilmesi ve Uygulanması Usûlü 367
3. İdarî Müeyyide-Cezaî Müeyyide Karşılaştırması 368
VI. İdarî İşlemlerin Sona Ermesi 369
A. İdarenin İradesi Dışındaki Sebepler 369
1. İptal 370
2. Sürenin Dolması 370
3. İnfisahî Şartın Gerçekleşmesi 370
4. Maddî Sebepler 371
B. İdarenin İradesine Bağlı Sebepler 371
1. İlga 371
a) Düzenleyici İşlemlerin Geri Alınması 371
b) Bireysel İşlemlerin Geri Alınması 372
2. Geri Alma 373
a) Düzenleyici İşlemlerin Geri Alınması 373
b) Bireysel İşlemlerin Geri Alınması 374
-Hak Yaratıcı Olan ve Olmayan İşlemler 376


Bölüm 7 
DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER
Düzenleyici İşlemlerin Tanımı 378
I. İdarenin Düzenleme Yetkisi 379
A. İdarenin Düzenleme Yetkisinin Kaynağı 380
B. İdarenin Düzenleme Yetkisinin Nitelikleri 381
1. İdarenin Düzenleme Yetkisinin “İntra Legem” Niteliği (Düzenleyici İşlemlerin Kanuna Uygun Olması Özelliği) 382
2. İdarenin Düzenleme Yetkisinin “Secundum Legem” Niteliği (Düzenleyici 
İşlemlerin Kanuna Dayanması Özelliği) 382
a) Kural 382
b) İstisnalar (Türk Pozitif Hukukunda Aslî Düzenleme Yetkisi Örnekleri) 383
C. İdarenin Düzenleme Alanı 384
II. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Olağan Dönem) 385
A. Yetki Unsuru 387
B. Konu Unsuru 387
1. Yasak Alan: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenlenemeyecek Konular 388
a) Yürütme Yetkisine İlişkin Olmayan Konular 388
b) Kişinin Hakları ve Hürriyetleri ile Siyasî Haklar ve Ödevler 389
c) Anayasada Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen Konular 390
d) Kanunda Açıkça Düzenlenen Konular 391
2. Mahfuz Alan: Münhasıran Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenlenmesi Gereken Konular 392
3. İhtiyarî Alan: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle veya Kanunla 
Düzenlenebilecek Alan 394
C. Usûl ve Şekil Unsuru 395
D. Denetim Unsuru 395
E. Hukukî Gücü 396
G. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile Kanun Hükmünde Kararnameler Arasında Karşılaştırma 398
H. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile Tüzükler Arasında Karşılaştırma 399
III. Olağanüstü Hâl Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 400
A. Yetki Unsuru 400
B. Sebep Unsuru 400
C. Usûl ve Şekil Unsuru 401
D. Konu Unsuru 401
E. Süre Unsuru 402
F. Yer Unsuru 403
G. Denetim Unsuru 403
IV. Yönetmelikler 405
A. Yetki 405
B. Konu 406
C. Sebep 406
D. Usûl 406
E. Şekil Unsuru 406
E. Yargısal Denetim 407
G. Yönetmeliklerin Cumhurbaşkanlığı Tarafından Denetimi 407
V. İdarenin Diğer Düzenleyici İşlemleri: “Adsız Düzenleyici İşlemler” 411
VI. 2017 Anayasa Değişiklikleriyle Kaldırılan Yürütme Organının Düzenleyici 
İşlemleri 412
A. Kanun Hükmünde Kararnameler 413
1. Olağan Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri 413
2. Sıkıyönetim ve Olağanüstü Hâl Kanun Hükmünde Kararnameleri 413
B. Tüzükler 414
C. Bakanlar Kurulu veya Başbakanlık Tarafından Çıkarılan Yönetmelikler ve 
Diğer Düzenleyici İşlemler Hakkında Bir Açıklama 415
VII. Düzenleyici İdarî İşlemler Arasında Hiyerarşi Sorunu 416
VIII. Bireysel İşlemler ile Düzenleyici İşlemler Arasındaki Hiyerarşi 417



Bölüm 8
İDARÎ SÖZLEŞMELER
I. Sözleşme Kavramı ve İdarenin Sözleşmelerinin İdarenin Tek-Yanlı İşlemlerinden Ayrılması Sorunu 419
II. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmeleri-İdarî Sözleşmeler Ayrımı (İdarî Sözleşmelerin Kriterleri) 421
A. Teşriî Kriter (Kanunla Nitelendirme) 422
1. Doğrudan Nitelendirme 422
2. Sözleşmenin Tâbi Olduğu Hukukî Rejimin Kanunla Belirlenmesi 422
3. Sözleşmeden Kaynaklanacak Uyuşmazlıkların Tâbi Olduğu Yargı Düzeninin Kanunla Belirlenmesi 423
B. İçtihadî Kriterler 423
1. Organik Kriter 423
a) Sözleşmenin Konusu Bir Kamu Hizmetinin Yürütülmesine İlişkin Olmalıdır (Kamu Hizmeti Kriteri) 423
b) Veya Sözleşme, Özel Hukuku Aşan Hükümler İçermelidir (Aşan Hükümler Kriteri) 423
2. Maddî Kriter 425
C. Türk Hukukunda İdarî Sözleşme Olarak Kabul Edilen Sözleşmeler 428
III. İdarî Sözleşmelerin Temel Tipleri (Türleri) 430
A. İdarî Sözleşmelerin Klasik Tipleri (Türleri) 431
1. İmtiyaz Sözleşmeleri 431
2. İltizam Sözleşmeleri 431
3. Müşterek Emanet Sözleşmesi 432
4. Kamu İstikraz Sözleşmeleri 432
5. İdarî Hizmet Sözleşmeleri 433
B. İdarî Sözleşmelerin Yeni Tipleri 433
C. İsimsiz İdarî Sözleşmeler 436
IV. İdarî Sözleşmelerin Akdedilmesi: Kamu İhalesi 437
A. Genel Olarak 437
B. Kamu İhalesini Düzenleyen Kanunlar 439
1. Genel İhale Usûlü Kanunu: Yoktur 439
2. Özel İhale Usûlleri 440
3. En Özel İhale Usûlleri 440
C. 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 
Kapsamları 441
1. 2886 Sayılı Devlet İhale Kanununun Kapsamı 441
2. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun Kapsamı 442
3. Hangi Durumda 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu ve Hangi Durumda
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Uygulanır? 442

D. Kamu İhalelerine Hâkim Olan İlkeler 444
E. İhale Usûlleri 447
1. 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun Öngördüğü İhale Usûlleri 447
a) Kapalı Teklif Usulü 447
b) Belli İstekliler Arasında Kapalı Teklif Usulü 447
c) Açık teklif Usûlü 447
d) Pazarlık Usûlü 447
e) Yarışma Usûlü 448
2. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun Öngördüğü İhale Usûlleri 448
a) Açık İhale Usûlü 448
b) Belli İstekliler Arasında İhlale Usûlü 449
c) Pazarlık Usûlü 449
Doğrudan Temin 450
Tasarım Yarışmaları 450
F. İhale Süreci 450
1. Hazırlık Aşaması 450
2. İlân Aşaması 451
3. İhale Dokümanının Alınması Aşaması 452
4. Tekliflerin Sunulması Aşaması 452
5. Tekliflerin Değerlendirilmesi Aşaması 452
6. Sonuçlandırma Aşaması (İhalenin İptal Edilmesi veya İhale Kararının Alınması) 452
a) İhalenin İptal Edilmesi 453
b) İhale Kararının Alınması 453
7. Sözleşme Aşaması 454

G. Kamu İhale Sözleşmeleri 456
1. Kamu İhale Sözleşmelerinin İçeriklerinin Düzenlenmesi 456
2. Kamu İhale Sözleşmelerinin Türleri 456
3. Kamu İhale Sözleşmelerinin Hukukî Niteliği 456
H. Kamu İhale Uyuşmazlıklarının Çözümü (Başvuru Yolları) 458
1. İdarî Çözüm (İdarî Başvuru Yolları) 458
a) İdareye Şikâyet Başvurusu 459
b) Kamu İhale Kurumuna İtirazen Şikâyet Yolu 459
2. Yargısal Çözüm (Yargısal Başvuru Yolu) 460
a) İstekli ve Adaylar Tarafından Şikâyet Konusu Yapılması Gereken İşlemler 461
b) Diğer İşlemler 461
V. İdarî Sözleşmelerin Biçimi 462
A. Anlaşma 462
B. Şartnameler 463
VI. İdarî Sözleşmelerin Uygulanması (Tarafların Karşılıklı Hak ve Borçları) 464
A. Sözleşmecinin Borçları 464
1. Şahsen İfa 464
2. Sözleşme ve Şartname Hükümlerine Uygun, Tam ve Zamanında İfa 464
3. Dürüst İfa 464
B. Sözleşmecinin Hakları 465
1. Ücret Hakkı 465
2. Tazminat Hakkı 465
C. İdarenin Borçları 465
D. İdarenin Hak ve Yetkileri 465
1. Denetim ve Yönlendirme Yetkisi 465
2. Müeyyide Uygulama Yetkisi 465
3. Tek-Taraflı Değişiklik Yapma Yetkisi 466
4. Fesih Yetkisi 466
E. Yeni Olayların Sözleşmenin Uygulanmasına Etkisi 467
1. Mücbir Sebep 467
2. Fedüprens (Fait du Prince) Teorisi 468
3. Öngörülemezlik Teorisi 469
VII. İdarî Sözleşmelerin Sona Ermesi 472
A. Normal Sona Erme 472
B. Zamanında Önce Sona Erme: Fesih 472
VIII. İdarî Sözleşmelerden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları 473


Dördüncü Kısım 
İDARENİN FAALİYETLERİ


Bölüm 9
KAMU HİZMETİ
I. Tanım (Kamu Hizmetinin Özel Faaliyetlerden Ayırt Edici Unsurları) 477
A. Maddî Şart (Amaç Şartı): Faaliyet, Kamu Yararı Amacına Yönelik Olmalıdır 478
B. Organik Şart: Faaliyet, Kamu Tüzel Kişisi Tarafından Üstlenilmeli ve Onun 
Tarafından veya Onun Denetimi Altında Bir Özel Hukuk Kişisi Tarafından Yürütülmelidir 480
II. İdarî Kamu Hizmetleri - Sınaî ve Ticarî Kamu Hizmetleri Ayrımı 482
III. Kamu Hizmetlerinin Hukukî Rejimi 484
IV. Kamu Hizmeti İlkeleri (Kamu Hizmeti “Kanunları”) 487
A. Devamlılık İlkesi 487
B. Değişebilirlilik İlkesi 488
C. Eşitlik İlkesi 489
D. Tarafsızlık İlkesi 490
D. Lâiklik İlkesi 491
F. Kamu Hizmetlerinin Bedavalığı/Ücretliliği Sorunu 492
V. Kamu Hizmetlerinin Kurulması 494
A. Millî Kamu Hizmetleri: Kanunla Kurma 495
B. Mahallî Kamu Hizmetleri 497
VI. Kamu Hizmetlerinin Kaldırılması 497
A. Kamu Hizmetlerini Kaldırmaya Yetkili Makam 498
B. Kamu Hizmetlerinin Kaldırılmasında Takdir Yetkisi 499
VII. Kamu Hizmetlerinin İşletilme Usûlleri 500
A. Kamu Hizmetlerinin Kamu Tüzel Kişileri Tarafından İşletilmesi Usûlleri 501
1. Emanet Usûlü (Bir Kamu Hizmetinin Bir Kamu İdaresi Tarafından Doğrudan Doğruya İşletilmesi) 501
2. Kamu Kurumu Usûlü (Kamu Hizmetinin Bir Kamu Kurumu Tarafından 
İşletilmesi) 503
B. Kamu Hizmetinin Bir Özel Hukuk Kişisi Tarafından İşletilmesi Usulleri 504
1. Tek-Taraflı Görevlendirme (Statüter Görevlendirme): Kamu Hizmetinin 
Kanunla veya Tek Yanlı İdarî İşlemle Görevlendirilen Özel Hukuk Kişisi Tarafından İşletilmesi Usûlü 505
2. Sözleşmeyle Görevlendirme (Akdî Görevlendirme): Kamu Hizmetinin 
Sözleşmeyle Görevlendirilen Özel Hukuk Kişisi Tarafından İşletilmesi Usûlü 508
a) İmtiyaz Usûlü 509
b) İltizam Usûlü 513
c) Müşterek Emanet Usûlü 515
d) Vekâlet Usûlü 516
e) Yeni Usûller 517
aa) Görevlendirme Sözleşmesi Usûlü (3096 Sayılı Kanun) 517
bb) Otoyol Yapımı, Bakımı ve İşletilmesi Konusunda Görevlendirme 
Sözleşmesi Usûlü (3465 Sayılı Kanun) 518
cc) Türk Telekomun Görevlendirilmesi Sözleşmesi Usulü (4502 Sayılı 
Kanun ile Değişik 406 Sayılı Kanun) 519
dd) PTT AŞ’nin Görevlendirilmesi Sözleşmesi Usûlü (6475 Sayılı Kanun) 519
ee) Yap-İşlet-Devret Usûlü (3996 Sayılı Kanun) 519
ff) Yap-İşlet Usûlü (4283 Sayılı Kanun) 520
gg) Elektronik Haberleşmede Kullanım Hakkının Verilmesi Yoluyla Yetkilendirme Usûlü (5 Kasım 2008 Tarih ve 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, M.9) 521
hh) Kamu-Özel Ortaklığı Usûlü 521
f) Diğer Usûller (İsimsiz Sözleşmeler) 521 
Türkiye’de Yargı Organlarının İmtiyaz Sözleşmesi Saplantısı ve Buna Tali 
Kurucu İktidarın Tepkisi 522


Bölüm 10
KOLLUK
I. Kamu Düzeni Kavramı 524
A. Klasik Anlayış: “Geleneksel Üçlü” 525
1. Kamu Güvenliği 525 
2. Kamu Huzuru 525 
3. Kamu Sağlığı 526 
B. Modern Anlayış 526
1. Genel Ahlâk Unsuru 526 
2. Kamusal Estetik 526
3. İnsan Onuru 527 
4. Bireylerin Kendilerine Karşı Korunması 527
II. İdarî Kolluk - Adlî Kolluk Ayrımı 527
A. Ayrımın Kriterleri 527
B. Ayrımın Sonuçları 529
III. İdarî Kolluğun Özellikleri 530
IV. Genel İdarî Kolluk - Özel İdarî Kolluk Ayrımı 531
A. Genel İdarî Kolluk 532
1. Merkezî İdare Kolluğu (Devlet Kolluğu) 533
2. Mahallî İdare Kollukları 535
B. Özel İdarî Kolluklar 536
V. Kolluk Makam, Amir ve Personeli 537
Kolluk Makamı-Kolluk Amiri-Kolluk Personeli Ayrımı. 537
VI. Kolluk Yetkilerinin Çatışması ve Yarışması 538
A. Merkezî İdare Kolluk Makamları Arasında Çatışma ve Yarışma 538
B. Merkezî İdare Kolluğu ile Mahallî İdare Kolluklarının Çatışması ve Yarışması 539
C. Mahallî İdare Kolluklarının Kendi İçinde Çatışması ve Yarışması 540
D. Genel Kolluk Yetkileri ile Özel Kolluk Yetkilerinin Çatışması ve Yarışması 540
E. Özel Kolluk Yetkilerinin Kendi Arasında Çatışması ve Yarışması 541
VII. Kolluk Usûlleri 541
A. Serbestlik Usûlü (Düzeltici Sistem) 542
B. İzin Usûlü (Önleyici Sistem) 542
C. Bildirim Usûlü 543
Vııı. Kolluk Tedbirleri (Kolluk Eylem ve İşlemleri) 543
A. Düzenleyici Kolluk İşlemleri 544
B. Bireysel Kolluk İşlemleri 544
C. Kolluk Eylemleri 545
IX. Kolluk Eylem ve İşlemlerinin Hukuka Uygunluğunun Şartları (Kolluk Yetkisinin Sınırları) 545
X. Kolluk Yetkisinin Genişlemesi (Olağanüstü Hâl Yönetim Usûlünde Kolluk 
Yetkisinin Sınırları) 549
A. Olağanüstü Hâl İlân Kararı 550
B. Olağanüstü Hâl İlânının Sonuçları 551
C. Olağanüstü Hâlin Uygulanması 552
C. Olağanüstü Yönetim Usûllerinde Yargısal Denetim 553
XI. Kolluğun Zor Kullanma Yetkisi (Kolluk Tedbirlerinin Cebrî İcrası) 553
XII. Kolluk Tedbirlerinin Müeyyideleri 555
A. Cezaî Müeyyideler 555
B. İdarî Müeyyideler 556
1. İdarî Müeyyide Çeşitleri 556
2. Kolluk Tedbirlerinin Müeyyidesi Olarak Çeşitli Kabahatler 556
a) Emre Aykırı Davranış Kabahati 556
b) Diğerleri 556
3. İdarî Müeyyidelerin Verilmesi ve Uygulanması Usûlü 557

Beşinci Kısım 
İDARENİN HAREKET ARAÇLARI


Bölüm 11
KAMU GÖREVLİLERİ
I. “Kamu Görevlisi” Teriminin Değişik Anlamları 559
II. “Kamu Görevlisi” Tanımı ve Kamu Görevlisi Olmayanlardan Ayrılması 560
III. Kamu Görevlisi Türleri: Memurlar ve Sözleşmeli Personel 562
A. Memurlar 562
1. Devlet veya Diğer Kamu Tüzel Kişilerinde Çalışma Şartı 563
2. Genel İdare Esaslarına Göre Yürütülen Kamu Hizmetini İfa Etme Şartı 563
3. Aslî ve Sürekli Nitelikte Bir Görev Yapma Şartı 563
B. Sözleşmeli Personel 563
IV. Kamu Görevlilerinin Hukukî Durumu 566
B. Memurların Hukukî Durumu: Kanunî ve Nizamîdir 566
B. Sözleşmeli Personelin Hukukî Durumu: Akdîdir 567
V. Devlet Memurları Kanununa Göre Memurların Tâbi Olduğu Hukukî Rejim 567
A. Memurluk Mesleği, Sınıfları ve Kadrolar 568
1. Memurluk Mesleği 568
a) Sınıflandırma İlkesi 568 
b) Kariyer İlkesi 568
c) Liyakat İlkesi 568
2. Memurluk Sınıfları 570
3. Kadrolar 571
B. Memurluğa Giriş 571
1. Memurluğa Girişte İlkeler 571
a) Serbestlik İlkesi 571
b) Eşitlik İlkesi 572
c) Görevin Gerektirdiği Niteliklerden Başka Nitelik Aranmaması İlkesi 572
2. Memur Olma Koşulları 573
a) Genel Şartlar 573
b) Özel Şartlar 574
3. Atama Yapılacak Kadroların Belirlenmesi ve Duyurulması 574
4. Sınavlar: Kpss 575
5. Adaylık (Aday Memur Olarak Atanma) 575
6. Atama (Asli Memurluğa Atanma) 576
7. İşe Başlama 577
8. İstisnai Memurluklara Atama 577
C. Memurların Değerlendirilmesi ve İlerlemesi 577
D. Memurluk Statüsünde Kısıntı Yapan Hâller 578
1. Kadro Açığı 579
2. Görevden Uzaklaştırma 579
E. Memurluğun Sona Ermesi 581
1. Çekilme (İstifa) 582
2. Çekilmiş (Müstafi) Sayılma 582
2. Memurluktan Çıkarma (İhraç) 583
4. Koşullarda Eksiklik 583
5. Bağdaşmazlık 584
6. Ölüm 584
7. Emeklilik 584
a) Emeklilik Nedenleri 584
aa) Zorunlu Nedenlerle Emeklilik 585 
bb) Memurun İsteği Üzerine Emeklilik 585
cc) İdarenin İsteği Üzerine Emeklilik (Re'sen Emeklilik) 585 
b) Emeklilere Sağlanan Malî Haklar 586
c) Emeklilik Haklarının Düşmesi 586
d) Emeklilerin Yeniden Göreve Alınması 586
F. Memurların Yükümlülükleri ve Tâbi Oldukları Yasaklar 586
1. Memurların Yükümlülükleri 586
2. Memurların Tâbi Oldukları Yasaklar 588
G. Memurların Hakları 590
H. Memurların Disiplin Rejimi 595
1. Disiplin Cezaları 595
2. Disiplin Suçları 598
3. Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Makamlar 600
4. Disiplin Usûlü 601
5. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru Yolları 603
VI. Memurlar Hakkında Ceza Kovuşturması 605
A. Genel Kurallara Göre Memurların Yargılanması Usûlü 606
B. Özel Soruşturma ve İzin Usullerine Tabi Suçlar: 3628, 5816, 298, 2547 ve 2937 
Sayılı Kanunlara Göre Memurların Yargılanması Usûlü 606
C. 4483 Sayılı Kanuna Göre Memurların Yargılanması Usûlü 607
VII. Memurların Hukukî Sorumluluğu 609
A. Memurun İdareye Karşı Hukukî Sorumluluğu 609
B. Memurun İdare Edilenlere Karşı Hukukî Sorumluluğu 609
1. Hizmet Kusuru Teşkil Eden Eylem ve İşlemlerinden Dolayı Sorumluluk 610
2. Kişisel Kusur Teşkil Eden Eylem ve İşlemlerinden Dolayı Sorumluluk 610

Bölüm 12 
KAMU MALLARI
I. Mal Kavramı ve Çeşitleri 612
1. Özel Kişilere Ait Mallar 613
2. Kamu Tüzel Kişilerine Ait Mallar (=Kamuya Ait Mallar) 613
II. Kamu Malı Kavramı ve Tanımı (Bir Malın Kamu Malı Sayılabilmesi İçin Gerekli 
Şartlar) 614
A. Kamu Mülkiyeti Şartı: Söz Konusu Mal, Bir Kamu Tüzel Kişisinin Mülkiyetinde Bulunmalıdır 615
B. Tahsis Şartı: Söz Konusu Mal, Kamu Yararına Tahsis Edilmelidir 616
III. Kamu Mallarının Tasnifi 619
A. Tahsis Amaçlarına Göre Kamu Malları 619
1. Sahipsiz Mallar 619
2. Orta Mallar 620
3. Hizmet Malları 620
B. Maddî İçeriklerine Göre Kamu Malları 621
1. Kara Kamu Malları 621
2. Deniz Kamu Malları 621 
3. Su Kamu Malları 621 
4. Hava Kamu Malları 621
C. Oluşum Tarzlarına Göre Kamu Malları 622
D. Taşınabilir Olup Olmamalarına Göre Kamu Malları 623
IV. İdarenin Kamu Malları Üzerindeki Hakkının Niteliği 623
V. Kamu Malı Niteliğinin Kazanılması ve Kaybedilmesi 624
A. Kamu Malı Niteliğinin Kazanılması 624
1. Tabiî Kamu Mallarının Kamu Malı Niteliğini Kazanması 624
2. Sun’î Kamu Mallarının Kamu Malı Niteliğini Kazanması 625
B. Kamu Malı Niteliğinin Kalkması veya Kaldırılması 626
1. Tabiî Kamu Mallarının Kamu Malı Niteliğini Kalkması 626
2. Sun'i Kamu Mallarının Kamu Malı Niteliğini Kaldırılması (Adem-i Tahsis) 627
VI. Kamu Mallarıyla İlgili Dönüşümler: Kamu Mallarında Mülkiyet Devri ve Tahsis Değişiklikleri 627
VII. Kamu Mallarının Korunması Rejimi 628
A. Kamu Mallarının Devredilmezliği İlkesi ve Bu İlkeden Kaynaklanan Diğer İlkeler 628
1. Kamu Mallarının Devredilmezliği İlkesi 629
2. Kamu Mallarının Devredilmezliği İlkesinde Kaynaklanan Diğer İlkeler 629
a) Kamu Malları Kamulaştırılamaz 629
b) Kamu Malları Haczedilemez 630
c) Kamu Malları Zamanaşımıyla Kazanılamaz 630
d) Kamu Malları Üzerinde Sınırlı Aynî Haklar Tesis Edilemez 630
e) Kamu Mallarının Tapuya Tescil Zorunluluğu Yoktur 630
2. Kamu Mallarının Devredilmezliği İlkesinden Kaynaklanan Diğer İlkeler 630
B. Kamu Mallarını Koruma Kolluğu 634
VIII. Kamu Mallarının Kullanılması 634
A. Kamu Hizmetlerine Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanımı 635
B. Kamunun Doğrudan Kullanımına Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanımı 635
1. Kolektif Kullanımlar 636
a) Serbestlik İlkesi 636
b) Eşitlik İlkesi 636
c) Bedavalık İlkesi 636
2. Özel Kullanımlar 637
a) İzne Bağlılık İlkesi 637
b) Ücretlilik İlkesi 638
c) Geçicilik İlkesi 639
IX. Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Malları 639
A. Tanımı 639
B. Özel Malların Hukukî Rejimi 640
X. İdarenin Mal Edinme Usûlleri 640
A. Kamulaştırma 640
B. Devletleştirme 641
C. İstimval 641
Geçici İşgal 643
D. Kamulaştırma, Devletleştirme, İstimval, Geçici İşgal ve Satın Alma Usûllerinin Karşılaştırılması 645
XI. Kamulaştırma 646
A. Kamulaştırmanın Temel İlkeleri 646
B. Kamulaştırma İşleminin Unsurları 647
1. Yetki Unsuru 647
2. Sebep Unsuru 649
3. Konu Unsuru 650
4. Şekil Unsuru 654
5. Usûl Unsuru 654
6. Amaç Unsuru 654
C. Kamulaştırmanın Aşamaları (Kamulaştırma Usûlü) 655
1. İdarî Aşama 657
2. Yargısal Aşama 660
Kamulaştırmanın Yargısal Aşamasının Tamamlanmasının Sonuçları 663
D. Malikin Geri Alma Hakkı 664
E. İdarenin Kamulaştırmadan Vazgeçmesi 664
F. Kamulaştırma Yoluyla İrtifak Hakkı Kurma 665
G. Kamulaştırmasız El Atma 667
1. Alelâde Kamulaştırmasız El Atma 668
2. Bayındırlık Eserleri İnşası Nedeniyle Kamulaştırmasız El Atma: Dolaylı Kamulaştırma Teorisi 668
H. “Arazi ve Arsa Düzenlemesi” Yoluyla Arazilerin % 40’ına Bedelsiz Olarak El 
Atılması (İmar Kanunu, m.18) 670


Altıncı Kısım 
İDARENİN SORUMLULUĞU 


Bölüm 13
İDARENİN SORUMLULUĞU
I. Genel Olarak 672
A. Sorumluluk Çeşitleri 672
B. İdarenin Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi 676
C. “İdarenin Özel Hukuk Sorumluluğu” - “İdarî Sorumluluk” Ayrımı 678
1. İdarenin Özel Hukuk Sorumluluğu 678
2. İdarenin İdarî Sorumluluğu 679
D. İdarî Sorumluluğun Özerkliği 680
E. Devletin İdarî Nitelikte Olmayan Faaliyetlerinden Dolayı Sorumluluğu ve Sorumsuzluğu 680
II. Kusurlu Sorumluluk 682
A. Kusur Kavramı 682
B. Ağır Kusur - Basit Kusur Ayrımı 685
C. Kişisel Kusur - Hizmet Kusuru Ayrımı 687
1. Hizmet Kusuru 687
2. Kişisel Kusur 688
3. Kişisel Kusur ile Benzer Kavramların Karşılaştırması 690
4. Fransa’da Sorumlulukların Birleşmesi 690
5. Türkiye’de Kamu Görevlisinin ve İdarenin Sorumlukların Birleşmemesi (AY, m.129/5, 40/3 ve DMK, m.13) 692
6. Rücu Davası 693
III. Kusursuz Sorumluluk 694
A. Risk Sorumluluğu 696
Risk Sorumluluğun Özellikleri 696
Risk Sorumluluğu Hâlleri 697
1. Tehlikeli Şeyler 697
2. Tehlikeli Yöntemler 698
3. Tehlikeli Durumlar 699
4. Meslekî Riskler: Kamu Personelinin Görevleri Sırasında Uğradığı Zararlar 700
5. İdarenin Arızî İşbirlikçilerinin Uğradığı Zararlar 701
6. Bayındırlık Eser ve İşlerinden Üçüncü Kişilerin Uğradığı Zararlar 702
7. Toplantı ve Gösterilerden (Sosyal Olaylardan) Dolayı Ortaya Çıkan Zararlar 702
8. İdarenin Terörle Mücadele Kapsamında Yürüttüğü Faaliyetlerden Dolayı 
Üçüncü Kişilerin Uğradığı Zararlar: Sulhen Karşılama (5233 Sayılı Kanun) 702
9. Teröristlerin Masum Kişilere Verdiği Zararlardan Dolayı İdare Sorumlu 
Tutulabilir mi? 703
B. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitliğin Bozulmasından Dolayı Sorumluluk 705
1. Bayındırlık İşlerinin Daimî Zararlarından Dolayı Sorumluluk 708
2. Hukuka Uygun İdarî İşlemlerden Dolayı Sorumluluk 709
3. Kanunlardan Dolayı Sorumluluk 711
4. Uluslararası Andlaşmalardan Dolayı Sorumluluk 712
IV. İdarenin Sorumluluğunun Şartları 714
A. Fiil 714
B. Kusur 715
C. Zarar 716
D. İlliyet Bağı 720
V. İdarenin Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran veya Azaltan Haller 722
A. Mücbir Sebep 722
B. Beklenmeyen Hâl 724
C. Zarar Görenin Davranışı, 725
D. Üçüncü Kişinin Davranışı, 727
VI. Zararın Tazmini 729
A. Sorumlu Kamu Tüzel Kişisinin Belirlenmesi 729
B. Zararın İdareden İstenmesi ve Tazminat Davasının Açılması 730
C. Zararın Tazminine İlişkin İlkeler 732
1. Nakden Tazmin İlkesi (İdare Aynen Tazmine Mahkûm Edilemez) 732
2. İdare Sorumlu Olduğundan Daha Fazlasına Mahkûm Edilemez 732
3. İstenilenden Fazlasına Hükmedilemez (İstemle Bağlılık Kuralı) 733
D. Zararın ve Tazminatın Hesaplanması 734
1. Tam Tazmin İlkesi 734
2. Zararın Hesaplanma Tarihi 734
3. Nakdi Tazminatın Türünün Belirlenmesi: Sermaye veya İrat Şeklinde Tazminat 735
4. Feri Tazminatlar 736
5. Sonradan Ortaya Çıkan Zarrlar ve Zararın Sonradan Ağırlaşması 736 


Yedinci Kısım 
İDARENİN DENETLENMESİ

Bölüm 14
İDARENİN YARGI DIŞI YOLLARDAN DENETİMİ
I. Siyasî Denetim: İdarenin Tbmm Tarafından Denetlenmesi 738
II. İdarî Denetim: İdarenin İdare Tarafından Denetimi 739
A. İsti’taf Yoluyla Denetim 740
B. Hiyerarşik Denetim 740
1. Kapsamı 740
2. Hiyerarşik Denetimin Özellikleri 741
C. Vesayet Denetimi 741
1. Vesayet Denetiminin Özellikleri 741
2. Vesayet Denetiminin Kapsamı 741
D. Denetleme Kurulları 742
D. Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu Tarafından Denetim 742
E. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları 743
III. Bağımsız Organlar Tarafından Denetim 743
A. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Tarafından Denetim 744
B. Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Denetim 745


Bölüm 15
İDARENİN YARGISAL DENETİMİ: İDARÎ YARGI
I. Genel Olarak 747
A. Yargısal Denetimin Diğer Yollardan Farkları 747
B. İdarî Yargı Sistemleri 748
C. İdarî Yargının Ortaya Çıkışı 748
II. İdarî Yargı Örgütü 750
A. İlk Derece Mahkemeleri 750
1. İdare Mahkemeleri 751
2. Vergi Mahkemeleri 751
B. Ara Derece (İstinaf) Mahkemeleri: Bölge İdare Mahkemeleri 751
C. Üst Derece Mahkemesi (Temyiz Mahkemesi): Danıştay 752
III. İdarî Yargının Görev Alanı: İdarî ve Adlî Yargı Arasında Görev Dağılımı 755
A. Kural: Uyuşmazlığın Çözümüne Uygulanan Hukuk Kriteri (“Görev Esası İzler”) 755
B. İstisnalar: Adlî Yargının Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklar 758
IV. Görev Uyuşmazlıklarının Çözümü: Uyuşmazlık Mahkemesi 760
V. İptal Davası 762
A. İptal Davasının Ön Koşulları 763
1. Göreve İlişkin Ön Koşullar 763
2. Yetkiye İlişkin Ön Koşullar 765
3. İptal Davasının Konusuna İlişkin Ön Koşullar: Kesin ve Yürütülmesi 
Gereken İdarî İşlem 766
4. Davacıya İlişkin Ön Koşullar 767
5. Davalıya İlişkin Ön Koşullar 767
6. Süreye İlişkin Ön Koşullar 768
7. Biçime İlişkin Ön Koşullar 770
B. Esasa İlişkin Koşullar 771
C. İptal Davasının Sonuçları 771
D. İptal Kararının Yerine Getirilmesi 772
VI. Tam Yargı Davası 773
A. Tam Yargı Davası Türleri 774
B. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları 775
1. Göreve İlişkin Ön Koşullar 775
2. Yetkiye İlişkin Ön Koşullar 775
3. Davacıya İlişkin Ön Koşullar 776
4. Davalıya İlişkin Ön Koşullar 776
5. Biçime İlişkin Ön Koşullar 776
6. Konuya İlişkin Ön Koşullar 776
7. Süreye İlişkin Ön Koşullar 778
C. Tam Yargı Davasının Esastan Kabul Şartları 778
D. Tam Yargı Davalarının Sonuçları 778
E. Tam Yargı Davasında Kabul (Tazminata Mahkûmiyet) Kararlarının Yerine 
Getirilmesi 779
VII. Yürütmenin Durdurulması 779
VIII Yargılama Usûlü 781
A. İdarî Yargılama Usûlünün Özellikleri 781
B. Davaların İncelenmesi ve Karara Bağlanması Usûlü 781
IX. Kanun Yolları 782
A. Olağan Kanun Yolları 783
1.İstinaf 783
2. Temyiz 784
B. Olağanüstü Kanun Yolu: Yargılamanın Yenilenmesi 788


Bibliyografya 789
Dizin 794
Yazarların Özgeçmişi ve Yayın Listesi 800

Kemal Gözler ve Gürsel Kaplan, İdare Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin, 21. Baskı, Haziran 2019, 800 s.