İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR 5

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR 9

GİRİŞ 11

I. BÖLÜM

İPTAL DAVASININ DOĞUŞU

A. İDARİ YARGININ VE İPTAL DAVASININ TARİHİ GELİŞİMİ 18

1. İptal Davasının Ortaya Çıkış Süreci 19

2. Türk İdari Yargısında İptal Davasının Tarihi Gelişimi 28

B. İPTAL DAVASININ VARLIK SEBEBİ 42

1. Hukuk Devleti İlkesi ve İptal Davası 44

2. İdarenin Düzenleme Yetkisi ve İptal Davası 55

3. İdari İşlemler Üzerinde Hukuka Uygunluk Denetimi Gerçekleştirme Zorunluluğu 65

II. BÖLÜM

İPTAL DAVASININ ÖZGÜNLÜĞÜ

A. İPTAL DAVASININ DİĞER DAVA TÜRLERİNDEN FARKLILIĞI 79

1. İptal Davası ve Tam Yargı Davasının Mukayesesi 80

2. İptal Davası ve Anayasa Yargısındaki Soyut Norm Denetiminin (İptal Davasının) Mukayesesi 84

3. İptal Davası ve Medeni Yargılama Hukukundaki

Dava Türlerinin Mukayesesi 92

a. İptal Davası ile Tespit Davasının Mukayesesi 93

b. İptal Davası ile Eda Davasının Mukayesesi 95

c. İptal Davası ile İnşai (Yenilik Doğuran) Davaların Mukayesesi 96

B. İPTAL DAVASININ ŞARTLARI, ÖZELLİKLERİ VE KONUSUNDAN KAYNAKLANAN ÖZGÜNLÜĞÜ 98

1. İptal Davasının Şartları Yönünden Özgünlüğü 98

a. Dava Konusu ile İlgili Şartlar 98

b. Davacı ile İlgili Şartlar 103

c. Davalı ile İlgili Şartlar 112

2. İptal Davası Kapsamında Mahkemece Gerçekleştirilen Denetimin Özgünlüğü 113

a. Genel Düzenleyici İşlemler Açısından İptal Davası Kapsamında Mahkemece Gerçekleştirilen Denetimin Özgünlüğü 119

b. Birel İşlemler Açısından İptal Davası Kapsamında Mahkemece Gerçekleştirilen Denetimin Özgünlüğü 124

3. İptal Davasının Yürütmenin Durdurulması Müessesesinden Kaynaklanan Özgünlüğü 129

C. İDARİ YARGI YETKİSİNİN SINIRLARI AÇISINDAN 131

III. BÖLÜM

İPTAL DAVASI NETİCESİNDE VERİLEN KARARLARIN  HUKUKİ NİTELİĞİ VE SONUÇLARI

A. İPTAL KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE SONUÇLARI 139

1. İptal Kararının İdari İşlem Üzerindeki Etkileri 144

2. İptal Kararının Davanın Tarafları ve Üçüncü Kişiler Üzerindeki Etkileri 150

B. İPTAL DAVASININ REDDEDİLMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE SONUÇLARI 152

C. İPTAL KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ 155

D. İPTAL KARARLARININ YERİNE GETİRİLMEMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI 163

SONUÇ 187

KAYNAKLAR 193

GİRİŞ

İdarenin hukuka bağlı olması gerektiği ve idarenin denetlenmesi fikri idari yargının doğuşundan önce ortaya çıkmıştır. İdari yargının ortaya çıkışından önce, idari faaliyetlere karşı başvuru yolları geliştirilmiştir. İdari yargının ortaya çıkışında, siyasi ve sosyal gelişmeler etkili olmuştur. Hukuk devleti ilkesinin ortaya çıkışından sonra bu ilkeyi gerçekleştirmek ve idareyi hukuk sınırları içinde tutmak için idarenin etkin yargısal denetimi ile ilgili gelişmeler meydana gelmiştir.

Çağdaş hukuk sisteminde, idari yargının varlık sebebi, idarenin hukuka bağlı kalmasını sağlamaktır. Türk hukuk sisteminde idari yargının görev alanında, idari işlemin hukuka aykırılığı iddiasıyla açılan iptal davaları ve idari işlem veya eylemlerden ötürü hak ihlaline uğrayanlar tarafından açılan tam yargı davaları bulunmaktadır.

İptal davasında, dava konusu idari işlemin hukuka uygunluğu incelenmekte ve mahkemece idare hukukuna özgü kavramlar ışığında değerlendirme yapılmaktadır. İdarenin yargısal denetimi hukuk devletinin vazgeçilmez bir unsurudur. İdarenin kamu gücü kullanarak tesis ettiği idari işlemlerin hukuka uygunluğunun denetlenmesi ve hukuka aykırılığı gidermek amacıyla geçmişe etkili iptal kararı verilmesi idarenin yargısal denetiminin en önemli işlevidir. İptal kararının yerine getirilmesi de, iptal davasının idarenin hukuka bağlı kalmasını sağlama işlevini somutlaştırmaktadır.

İdare hukukunun özel hukuktan farklı prensipleri bulunmakta, idare hukuku idari yargının içtihatlarıyla geliştirilmektedir. İdare faaliyetlerini çoğunlukla idari işlemler aracılığıyla yürütmektedir. İdari işlemin tek taraflı olarak tesis edilmesi, hukuka uygunluk karinesinden yararlanması ve re’sen icra edilmesi, idare ile birey arasındaki uyuşmazlıkların idare hukuku ve idari yargılama hukuku esaslarına göre idari yargı tarafından çözülmesini gerektirmektedir.

Bu çalışmada, idari yargının ve iptal davasının tarihi gelişimi, idari işlemin özellikleri ışığında iptal davasının özgünlüğü ile hukuk devletinde iptal davasının rolü ve iptal davası sonucunda verilen kararın yerine getirilmesinin iptal davasının işlevi açısından taşıdığı önem ele alınacaktır.

Üç bölümden oluşan çalışmanın “İPTAL DAVASININ DOĞUŞU” başlıklı Birinci Bölümünde, iptal davasının ortaya çıkışına zemin hazırlayan tarihi, siyasi ve hukuki süreç ele alınarak Türk hukukunda iptal davasının izlediği gelişim incelenecektir. Bu bölümde idari işlemin özel hukuk alanında görülmeyen özellikleri irdelenerek idari yargıda iptal davasını ortaya çıkaran ve geliştiren idari işlem kavramının karakteristik özellikleri belirlenecektir.

İdari işlemin kamu gücü ayrıcalıklarından yararlanılarak tesis edilmesi sebebiyle birey ile idare arasında oluşan eşitsizlik karşısında bireyin, hukuka aykırı idari işlemlere karşı korunması için etkin bir yargısal denetimin varlığı gerekmektedir. İdari işlemin özelliklerinden olan hukuka uygunluk karinesinden yararlanma ve icrailik, idare ile birey arasında kamu gücü lehine eşitsizlik ortaya çıkaran bir diğer husustur.

İdare, görev alanına dahil olan hususlarda Anayasa ve kanunlara uygun olarak genel ve soyut nitelikte kurallar koyma faaliyeti yürütmektedir. İdarenin düzenleme yetkisini kullanarak tesis ettiği yönetmelikler dayanağını Anayasadan almaktadır. Doktrinde ve içtihatlarda idarenin düzenleme yetkisini kullanarak adsız düzenleyici işlemler tesis edebileceği kabul edilmektedir. Bu hususta özellikle genel düzenleyici işlemler, idarenin düzenleme yetkisi çerçevesinde değerlendirilerek idari yargının ve iptal davasının varlık sebebi açısından idarenin düzenleme yetkisinin rolü araştırılacaktır.

Bu çalışmanın “İPTAL DAVASININ ÖZGÜNLÜĞÜ” başlıklı İkinci Bölümünde, iptal davasının hukuki niteliğini tespit edebilmek amacıyla diğer dava türleriyle ilişkisi irdelenecektir. Ayrıca, iptal davasının şartları açısından özgünlüğü ve yürütmenin durdurulması müessesesinin iptal davasının hukuki rejimine etkileri ve sonuçları ele alınacaktır.

İptal davasının davacı ile ilgili şartlarından olan menfaat ihlali başta olmak üzere iptal davasını özgünlük katan dava şartları bulunmaktadır. 2577 sayılı Kanunun 2. maddesinde düzenlendiği üzere iptal davasında idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurları açısından hukuka uygunluğu denetlenmektedir. Bu kapsamda, iptal davası açısından idari işlemin unsurları ve genel düzenleyici işlemler ile birel işlemler için mahkemece gerçekleştirilen hukuka uygunluk denetimde izlenen usul araştırılacaktır.

İdari yargı yetkisinin sınırları Anayasanın 125. maddesinde ve 2577 sayılı Kanunun 2. maddesinde belirlenmektedir. Söz konusu hükme göre, idari yargı yetkisi hukuka uygunluk denetimi ile sınırlı olup yerindelik denetimi yapılması mümkün değildir. İdarenin takdir yetkisine sahip olduğu işlemlerin iptal davasına konu edilmesi halinde gerçekleştirilen yargısal denetimin sınırları ve idari işlemin özellikle amaç unsurunda gerçekleştirilen denetiminde yargı yetkisinin sınırları Danıştay içtihadı ışığında ele alınacaktır.

Çalışmanın “İPTAL DAVASININ HUKUKİ SONUÇLARI” başlıklı Üçüncü Bölümünde, iptal davası sonucunda verilen iptal ve red kararının hukuki sonuçları ve kesin hüküm etkisi incelenecektir. Bu bölümde, iptal kararının idari işlem üzerindeki etkileri ve kararın yerine getirilmesi, iptal kararının davanın tarafları ve üçüncü kişiler üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. İptal kararının yerine getirilmesinde idarenin görev ve yükümlülüğü Anayasanın 138. maddesi ve 2577 sayılı Kanunun 28. maddesi çerçevesinde ele alınacak ve iptal kararının yerine getirilmemesinin hukuk devleti ve hukuk düzeni açısından ortaya çıkardığı sonuçlar değerlendirilecektir. Ayrıca, iptal kararının yerine getirilmemesi durumunda ilgilinin başvurabileceği hukuki çareler, iptal kararının yerine getirilmesini sağlamak üzere önerilen bir takım hukuki müesseseler incelenecek ve iptal kararının yerine getirilmemesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkı çerçevesinde değerlendirilecektir.

KAYNAKLAR

AKBABA Ahmet, “Fransız İdari Yargı Sistemine Bir Bakış”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2, 2014, s. 435-463.

AKBULUT Emre, Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi,               1. Baskı, İstanbul 2013.

AKGÜL Aydın, Danıştay ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kişisel Verilerin Korunması, 1. Baskı, İstanbul 2014.

AKGÜNDÜZ Ahmed, “Arşiv Belgeleri Işığında Şura-yı Devlet’ten Danıştay’a İdari Yargı Teşkilatı”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, 10- 14 Mayıs 1993, 1. Baskı, Ankara 1993, s. 120-146.

AKGÜNER Tayfun/AZRAK Ülkü Ali/BİLGEN Pertev/ÖZAY İl Han/YAYLA Yıldızhan, “Hukuk Devleti, İdare Hukuku ve Danıştay”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, 10-14 Mayıs 1993, 1. Baskı, Ankara 1993, s. 11-37.

AKILLIOĞLU Tekin, “”Bireyin Yönetsel İşlemler Karşısında Korunması” ve Yönetim Hukukumuz”, Amme İdaresi Dergisi, C. 14, S. 3, s. 37-56.

AKILLIOĞLU Tekin, “İnsan Hakları ve Yönetsel Yargı”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, 10-14 Mayıs 1993, 1. Baskı, Ankara 1993, s. 223-230. (“İnsan Hakları ve Yönetsel Yargı”)

AKINCI Müslüm, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı, 1. Baskı, Ankara 2008.

AKYALÇIN Ahmet, “Anayasa Mahkemesinde Yürürlüğün Durdurulması”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 23, 2006, s. 45-49.

AKYILMAZ Bahtiyar, “Yargı Kararlarının Yerine Getirilmemesinden Doğan Sorumluluk”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, 2007, s. 449-469. (“Yargı Kararları”)

AKYILMAZ Bahtiyar, İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü, Ankara 2000. (İdari Usul)

AKYILMAZ Bahtiyar/EVREN Çınar Can/TÜRKOĞLU ÜSTÜN Kamile/İŞBİR Begüm/KARAGÖZ CİN Emine/ALBAL Hilal/ ÇITAK Halim Alperen, “İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine İlişkin Kanun Teklifine Eleştirel Bir Bakış”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 2, s. 2015, s. 167-198.

AKYILMAZ Bahtiyar/ SEZGİNER Murat/ KAYA Cemil, Türk İdare Hukuku, 5. Baskı, Ankara 2014.

AKYÜZ Uzdem, “Temyiz Davaları ve Diğer İdari Davalardan Farklılıkları ile Sonuçları”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler III, s. 7-98.

ALAN Nuri, “(Demokratik) Hukuk Devleti ve İdare”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 58, S. 1, s. 1-9.

ALİEFENDİOĞLU Yılmaz, “Anayasa Mahkemesi’nce Verilen İptal Kararlarının Zaman İçinde Etkisi”, Amme İdaresi Dergisi,          S. 23/3, s. 3-11. (“Anayasa Mahkemesi’nce Verilen İptal Kararlarının”)

ALİEFENDİOĞLU Yılmaz, “Hukuk- Hukukun Üstünlüğü- Hukuk Devleti”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2, 2001, s. 29- 68. (“Hukuk- Hukukun Üstünlüğü”)

ALİM Ümit, Türk Hukukunda Yasama Kısıntısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2008.

ALTAY Ali, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle Yapılan Suç Duyurularında “Soruşturma İzni” Kurumunun İrdelenmesi”, Ankara Barosu Kitapları, Erzurumluoğlu Armağanı, Ankara 2012, s. 19-66; http://www.ankarabarosu.org.tr/Siteler/2012yayin/ 2011sonrasikitap/erzurumluogluarmagani.pdf; e.t. 23.03.2017.

ALTAY Evren, “Danıştay’ın İdari Görevleri ve Kararları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 56, 2005, s. 189- 238.

ALTAY Evren, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu”, Hukuk Kurultayı Bildiri, C. 1, Ankara 2000, s. 358-363. (“İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması”)

ALTAY Evren, “Yargı Kararlarının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl, Ankara 2008, s. 111-134. (“Yargı Kararlarının”)

ALTAY Evren, TBMM İdari Yargı Kararlarının Hukuk Düzenindeki Etkileri ve Uygulamadaki Sorunlar Sempozyumu, İkinci Oturum, 19 Mart 2012, s. 43.

ALTINOK Elif, İdari Yargıda İptal Kararlarının Sonuçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.

ALTUNDİŞ Mehmet, “İdari Yargıda Dava Açma Ehliyeti”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 69, 2007, s. 339-376.

ANBARLI BOZATAY Şeniz / DEMİR Konur Alp, “Osmanlı Adli ve İdari Sisteminde Kadılık: Kurumsal Bir Değerlendirme”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,     C. 6, S. 10, 2014, s. 71-89.

ANDREESCU Marius / PURAN Andra, “State Power And The Restrıctıon Of The Exercıse Of Certaın Rıghts Or Freedoms”, Journal of Law and Administrative Sciences, C. 7, s. 72-95.

ASHFORD Nigel, Özgür Toplumun İlkeleri, Stockholm 2009,                s. 61; http://www.hjalmarsonstiftelsen.se/wp-content/uploads/2011/ 12/Principles_Turkish.pdf; e.t. 22.11.2016.

ASLAN Zehreddin/ BERK Kahraman, İdare Hukuku ve İdari Yargıya İlişkin Temel Kanunlar, 4. Baskı, İstanbul 2006.

ATAR Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Konya 2011.

ATAY Ender Ethem, “İdare Hukukuna İlişkin Temel Tespitler ve Bu Hukuk Dalının Belli Başlı Özellikleri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi dergisi, C. 11, S. 1-2, 2007, s. 503-527. (“İdare Hukukuna İlişkin Temel Tespitler”)

ATAY Ender Ethem, “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararının Uygulanması”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 139. Yıl, Ankara 2008, s. 13-96. (“İptal Davasının Nitelikleri”)

ATAY Ender Ethem, “Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Uyarınca Yürütme Yargı Ayrılığı ve İdari Yargı Denetiminin Niteliği”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 140. Yıl, Ankara 2009, s. 123-148.

ATAY Ender Ethem, İdare Hukuku, 4. Baskı, Ankara 2014.

AYAYDIN Cem, “İdari Yargı'nın Sahip Olduğu İşlevler ve Tabi Olduğu Sınırlamalar Hakkında Bazı Tespitler ve Değerlendirmeler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 69, S. 1-2, 2011, s. 505-592.

AYDIN Oktay, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanması Sorunları ve 2577 Sayılı Yasanın 28/4. Maddesinin İstisna Hali”, http://yarsav.org.tr/index.php?p=171#.WU aNnWjyjIU; e.t. 01.06.2017.

AZRAK Ülkü Ali, “İdarenin Yargısal Denetimine İlişkin Sorunlar - I – Hukuk Devleti ve İdarenin Yargısal Denetimi”, Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, 9- 13 Ocak 2001, Türkiye Barolar Birliği Yayın No: 12, s. 441-469. (““İdarenin Yargısal Denetimine İlişkin Sorunlar”)

AZRAK Ülkü Ali, “İdari Yargıda Anayasaya Uygunluk Sorunu”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 9, 1992, s. 323-340.

AZRAK Ülkü Ali, “İptal Davalarının Objektif Niteliği”, Hukuk Kurultayı Bildiri, C. 1, Ankara 2000, s. 331-336. (“İptal Davalarının Objektif Niteliği”)

AZRAK Ülkü Ali, “Umumi İdari Usul ve Kodifikasyonu Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 33, S. 1-2, 1967, s. 66-82. (“Umumi İdari Usul”)

AZRAK Ülkü Ali, “Yargı ve İdare”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 34, S. 1-4, 1968, s. 129-155. (“Yargı ve İdare”)

BABAYİĞİT Mustafa, “Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 124, 2016, s. 183- 220.

BAĞRIAÇIK Ahmet, “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargıda Menfaat İhlali”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7,          S. 2, 2016, s. 39-70.

BAL Mustafa, İptal Davalarında Hukuka Uygunluk Denetiminin Sınırları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.

BALTA Tahsin Bekir, İdare Hukukuna Giriş, C. 1, Ankara 1970.

BAYRAKTAR Erman, “Takdir Yetkisi ve Yargı Yoluyla Denetimi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler I, 1. Baskı, Ankara 1976, s. 254-294.

BEREKET Zuhal/ DEMİRKOL Selami, “İdari Yargıda Savcılık Kurumu İdarenin Yargısal Denetiminde Etkinliğin Sağlanması Yolunda Somut Bir Öneri”, Danıştay Dergisi, S. 90, 1996, s. 25-52.

BESLER Berra, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat Koşulu”, Türkiye Barolar Birliği, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum, Ankara 2014, s. 7-10.

BİLGE Necip, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 1990, s. 359-368.

BİLGEN Samim, “İdari Davalarda Husumet”, Hukuk Dergisi,              C. 1, S. 8, 1944, s. 1- 4.

BİLGİN Çağlar, “Türk Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi Yolu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 3, 1988, s. 350-376.

BOZ Selman Sacit, İdare Hukukunda Haklı Beklentinin Korunması, 1. Baskı, Ankara 2017.

CANATAR Mehmet/ BAŞ Yaşar, “Şura-yı Devlet Teşkilatı ve Tarihi Gelişimi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C. 9, S. 9, s. 111-148.

CANDAN Turgut, “İdari Yargı Kararlarının Sonuçları”, https:// turgutcandan.com /2012/09/30/idari-yargi-kararlarinin-sonuclari/#_ ftn1; e.t. 19.05.2017.

CANDAN Turgut, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanması”, Türkiye Barolar Birliği Mersin Barosu İdari Yargı Panel, 11- 12 Nisan 2003, s. 212-262. (“İdari Yargı Kararlarının Uygulanması”)

CANSEL Erol, “Anayasa Mahkemesinin Verdiği İptal Kararından Doğan Kimi Sorunlar”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 9, 1992, s. 87-104.

ÇAĞLAYAN Ramazan, “1982 Anayasasında Hukuk Devleti İlkesinin İdare Hukuku Açısından Görünümü”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi, C. 1, S. 1, 1997, s. 245-258. (“1982 Anayasasında Hukuk Devleti”)

ÇAĞLAYAN Ramazan, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hukuk Devleti İlkesi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 1998, s. 41-54.

ÇAĞLAYAN Ramazan, “İdari Yargıda Kesin Hüküm”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, 1999, s. 123-141.

ÇAĞLAYAN Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Ankara 2016. (İdare Hukuku Dersleri)

ÇAĞLAYAN Ramazan, İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, 2. Baskı, Ankara 2001. (İdari Yargı Kararlarının Sonuçları)

ÇAĞLAYAN Ramazan, İdari Yargılama Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2015. (İdari Yargılama Hukuku)

ÇAKIR Tezcan, “Kısıtlı İdari Yargı”, Ankara Barosu Dergisi,             S. 6, 1984, s. 924-933.

ÇAKMAK Münci, “İdare Hukukunun Anlamı ve Önemi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 69, Özel Sayı İl Han Özay’a Armağan, S. 1-2, 2011, s. 707-717.

ÇAKMAK Münci, “İdari Yargıda Davadan Feragat”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 1, 2004, s. 185-194. (“İdari Yargıda Davadan Feragat”)

ÇALIŞKAN Ahmet Ziya, İdari Yargıda Tarafların Değişmesi,               1. Baskı, Ankara 2012.

ÇEKİÇ Nuran, İdari Yargıda İptal Davası Açısından Menfaat İhlali, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.

ÇOBAN ATİK Ayşegül, “İdare Hukukunda Kazanılmış Hak İlkesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 1, 2013,              s. 11-53.

ÇUBUKÇU Yusuf Ziya, “Yürütme Organının ve İdarenin Düzenleme Alanındaki Yetkisi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 5, 1982, s. 4-8.

DARENDELİ Vahap, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi İçtihatları Işığında Adli Yargı Yerlerinde Görülen İdari Uyuşmazlıklar ve Davalar, 1. Baskı, Ankara 2004.

DAVUT Şevki, İdari Yargıda İptal Kararı ve İptal Kararının Sonuçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.

DEMİRKOL Selami, İdarenin Yargısal Denetiminde Sınırlamalar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1995.

DERBİL Süheyp, “Danıştay’ın Rolü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1- 2, 1950, s. 1- 8. (“Danıştay’ın Rolü”)

DERBİL Süheyp, İdare Hukuku, C. 1, 4. Baskı, Ankara 1955. (İdare Hukuku)

DERDİMAN Cengiz, İdari Yargının Genel Esasları, 3. Baskı, Bursa 2014.

DİNÇER Güven, “Danıştay ve Tarihçesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 1968, s. 446- 452.

DİNÇKOL Hulusi Alphan, “İdari Yargı’da Hakimin Takdir Yetkisinin Denetlenmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, Prof. Dr. Nuri Centel’ e Armağan, 2013, s. 1567-1595.

DURAN Lütfi, “İdari İptal Davası Olağan ve Genel Bir Başvuru Yoludur.”, İnsan Hakları Yıllığı, C. 19- 20, 1997-1998, s. 187-195. (“İdari İptal Davası”)

DURAN Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul 1982. (İdare Hukuku)

DURHAN İbrahim, “Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilatındaki Gelişmeler”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 3-4, 2008, s. 55-111.

DÜNDAR Erol, “Maksat Denetimi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler I, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No 21, 1. Baskı, Ankara 1976, s. 161-189.

EKİNCİ Ekrem Buğra, “Osmanlı Devleti’nde Mahkemeler ve Kadılık Müessesesi Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, 2005, s. 417-439.

ERCAN İsmail, Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2011.

ERDEM Jülide Gül, İptal Kararlarının Uygulanmaması ve Bundan Doğan Tazminat Davaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2005.

EREN Fikret, “Türk Medeni Kanununa Göre Yasal Önalım Hakkı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 1- 2, 2008,        s. 103- 126.

ERGEN Cafer, İdari Yargı Davaları, 1. Baskı, Ankara 2008.

ERKUT Celal, “Fransa’da Conseil D’Etat’ın Sosyolojik ve Tarihsel Açıdan Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 33, S. 1-2, 1967, s. 43-50. 8“Fransa’da Conseil D’Etat”)

ERKUT Celal, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmasını Güçlendirici Mekanizmalar”, Danıştay ve İdari Yargı Günü, 141. Yıl, 2009, s. 21-40. (“Güçlendirici Mekanizmalar”)

ERKUT Celal, Hukuka Uygunluk Bloku İdare Hukukunda Hukukun Genel Prensipleri Teorisi, 1. Baskı, İstanbul 1996.

ERKUT Celal, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Ankara 1990. (İdari İşlemin Kimliği)

ERKUT Celal, Kamu Kudreti Ayrıcalıkları ve Tutuk Adalet Anlayışı, İstanbul 2004. (Kamu Kudreti Ayrıcalıkları)

EROĞLU Hamza, İdare Hukuku Genel Esaslar, İdari Teşkilat ve İdarenin Denetlenmesi, 4. Baskı, Ankara.

EROĞLU İzzet, “1924 Anayasası Döneminde İnsan Haklarının Normatif Çerçevesi ve Uygulaması”, Yasama Dergisi, S. 14, 2010,           s. 79-157.

EVREN Çınar Can, “İdari Yargıda Uygulama İşlemi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1- 2, 2013, s. 1405-1422. (“İdari Yargıda Uygulama İşlemi”)

EVREN Çınar Can, “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 1-2, 2008, s. 701-723. (“Kendiliğinden Araştırma İlkesi”)

GEDİKLİ Fethi, Şura-yı Devlet Belgeler, Biyografik Bilgiler ve Örnek Kararlarıyla, 1. Baskı, Ankara 2008.

GEMALMAZ Mehmet Semih, Devlet, Birey ve Özgürlük,            3. Baskı, İstanbul 2015.

GENÇ Kamer, “Kamu Gücünün Kullanılması”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler III, 1. Baskı, Ankara 1980, s. 348-397.

GİRİTLİ İsmet, “Türk Devlet Şurası İçtihatlarına Göre İdarenin Yetkisini Saptırması”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 21, S. 1-4, 1957, s. 81-174.

GİRİTLİ İsmet/BİLGEN Pertev, İdari Kaza, İstanbul 1966.

GİRİTLİ İsmet/BİLGEN Pertev/AKGÜNER Tayfun/BERK Kahraman, İdare Hukuku, Altıncı Baskı, İstanbul 2013.

GÖKALP Ali Sıtkı, “İptal Davaları”, Yüzyıl Boyunca Danıştay 1868-1968, Ankara 1968.

GÖKSU Hasan Tuna, “Kanun Devletinden Hukukun Üstünlüğüne”, Sayıştay Dergisi, S. 64, 2007, s. 59-68.

GÖRÜR Hamit, Adil Yargılanma ve İdari Yargıda Görünümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010.

GÖZLER Kemal, “Düzenleyici İşlemlerde Dava Açma Süresinin Başlangıcı Konusunda Üçüncü Bir İhtimal”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 1998, s. 27-31. (“Düzenleyici”)

GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, C. 1, 2. Baskı, Bursa 2009. (İdare Hukuku)

GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 6. Baskı, Bursa 2008. (Türk Anayasa Hukuku)

GÖZLER Kemal/ KAPLAN Gürsel, “İdari Eylemlerden Kaynaklanan Zararlara İlişkin Davalar Adlî Yargının Görev Alanına Sokulabilir Mi? (HMK m.3 Ve TBK, m.55/2 Hakkında Eleştiriler)”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, S. 63, Y. 6, 2011, s. 36-41.

GÖZLER Kemal/KAPLAN Gürsel, İdare Hukuku Dersleri,              14. Baskı, Bursa 2013. (İdare Hukuku)

GÖZÜBÜYÜK Şeref, Yönetim Hukuku, 28. Baskı, Ankara 2009. (Yönetim Hukuku)

GÖZÜBÜYÜK Şeref, Yönetsel Yargı, 29. Baskı, Ankara 2009. (Yönetsel Yargı)

GÖZÜBÜYÜK Şeref/TAN Turgut, İdare Hukuku, C. 1, 10. Baskı, Ankara 2014.

GÖZÜBÜYÜK Şeref/TAN Turgut, İdare Hukuku, C. 2, 7. Baskı, Ankara 2014.

GÜNDAY Metin, “İdare Hukukunda ve İdari Yargıda Hak Arama Özgürlüğü ve Bilgi Edinme Hakkı”, Ankara Barosu Uluslararası Hukuk Kurultayı 10-14 Ocak 2012, 2. Cilt, Ankara 2012, s.315- 323. (“İdare Hukukunda ve İdari Yargıda Hak Arama Özgürlüğü”)

GÜNDAY Metin, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu”, Hukuk Kurultayı Bildiri, C. 1, Ankara 2000, s. 351-358. (“İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu”)

GÜNDAY Metin, “İdari Yargının Görev Alanının Anayasal Dayanakları“, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 14, 1997, s. 347-358. (“İdari Yargının Görev Alanının”)

GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 10. Baskı, Ankara 2011. (İdare Hukuku)

GÜNDÜZ Ebru, “Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri ve Yargısal Denetimleri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, 2007, s. 753-775.

GÜNDÜZ Harun, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmaması Nedeniyle İdare Aleyhine Açılan Tazminat Davalarına İlişkin Kimi Sorunlar”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 12, 2013, s. 427-442.

GÜNEŞ Turan, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri, Ankara 1965.

GÜRAN Sait, “Anayasa’nın Kuvvetler Ayrılığı İlkesine ve Yönetim Yargı İlişkilerine Bakış Açısında Değişiklik”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 11, 1994, s. 191-200. (“Anayasa’nın Kuvvetler Ayrılığı”)

GÜRAN Sait, “İdari Yargı Denetiminin Kapsamı ve Sınırları”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 140. Yıl, 12.05.2008, s. 57-62. (“İdari Yargı Denetiminin Kapsamı”)

GÜZEL Oğuzhan, “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdari Yargının Görev Alanına Yönelik Müdahalelerin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1-2, 2013,            s. 1483-1524.

HACIOĞLU Halime, Türk Hukukunda Yargı Denetimi Dışında Tutulan İdari İşlemler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2008.

IŞIKLAR Celal, “659 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Sonrası İdari Yargıda Husumete İlişkin Esaslar”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 10, 2012, s. 381-420.

İŞBİR Begüm, “İdari Yargıda İptal Davasının Tarihsel Gelişimi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 69, S. l-2, 2011, s. 951-966.

KABOĞLU İbrahim, “Yürütmenin Durdurulması”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, 1976, s. 639- 658. (“Yürütmenin Durdurulması”)

KABOĞLU İbrahim, Anayasa Yargısı, 3. Baskı, Ankara 2000. (Anayasa Yargısı)

KAĞITÇIOĞLU Murat, “İdari İşlemin İcrailiği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 103, 2012, s. 267-284.

KAKIRMAN Deniz, İdari Yargıda İptal Davalarında Öznel Dava Ehliyeti Olarak Menfaat İhlali Koşulu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.

KALABALIK Halil, “İdare Hukukunda Takdir yetkisi Kavramı ve Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, 1997, s. 205-232.

KALABALIK Halil, İdari Yargılama Usulü Hukuku, 3. Baskı, Konya 2009.

KANETİ Selim, “Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Yasama Yetkisi ile Yürütmenin Düzenleme Yetkisinin Sınırları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 54, S. 1-4, 1994, s. 33-44.

KAPLAN Gürsel, “İdari Yargıda Ehliyet ve Husumet Sorunu Üzerine Düşünceler”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, 2008, s. 23-54.

KAPLAN Gürsel, Fransız İdari Yargılama Hukukunda Kararlara Karşı Başvuru Yolları, 1. Baskı, Bursa 2016. (Fransız İdari Yargılama Hukukunda)

KARAARSLAN Mehmet, “Tanzimat ve Şurayı Devlet”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 3, 2005, s. 341-363.

KARAHANOĞULLARI Onur, “Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında İlgi Bağı Sorunu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 62, S. 3, 2007, s. 201-232. (“Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında”)

KARAHANOĞULLARI Onur, “İdarenin Yargısal Denetimine Yönelik Anayasa Değişiklikleri ve Takdir Yetkisinin Anayasal Denetimi”, Mülkiye Dergisi, C. 35, S. 270, s. 43- 64. (“İdarenin Yargısal”)

KARAHANOĞULLARI Onur, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat Koşulu”, Türkiye Barolar Birliği, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum, Ankara 2014, s. 62-70.

KARAHANOĞULLARI Onur, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, 3. Baskı, Ankara 2015. (İdarenin Hukukla Kavranması)

KARAHANOĞULLARI Onur, Türkiye’de İdari Yargı Tarihi, Ankara 2005. (Türkiye’de İdari Yargı Tarihi)

KARAMAN Ebru, Türk İdari Yargısının Görev Alanının Anayasal Dayanağı, 1. Baskı, İstanbul 2013.

KARAVELİOĞLU Celal, Açıklama ve En Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü, C. 1, 1993.

KAYA Cemil, “İptal Davalarında (Kişisel) Menfaat İhlalinin Genişlemesi: İktisadi Rekabet”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 66, S. 2, 2008, s. 273-284.

KAYA Cemil, “Türk Hukukunda İcrai Olmayan İdari İşlemler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1- 2, 2005, s. 253-284. (“İcrai Olmayan İdari İşlemler”)

KAYA Semih Batur, “Hukuk Devleti, Demokrasi ve Anayasacılık Ekseninde Anayasa Yargısı ve Yargısal Aktivizm”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 3, 2015, s. 355-401.

KAYAR Nihat, İdari Yargı Kuruluş ve İşleyiş, 3. Baskı, Bursa 2015.

KENT Bülent, “İdari Yargıda Mahkeme Kararlarının Uygulanmasını Güçlendirici Alternatif Mekanizma Olarak Zorlayıcı Para Cezası”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, 2011, s. 45-66.

KOÇAK Mehmet, “”Hukuk Devleti” Kavramı Açısından İdari İptal Davalarında “Menfaat İhlali” veya “Hak İhlali” Koşulu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 10, S. 1- 3, s. 117-147.

KULUKÇU Erdal, “Yönetimin Denetiminden Denetimin Yönetimine”, Sayıştay Dergisi, S. 63, s. 3-37.

KURU Baki/ ARSLAN Ramazan/ YILMAZ Ejder, Medeni Usul Hukuku, 23. Baskı, Ankara 2012.

KUYAKSİL Ali, “Hukuk Devleti Kavramı ve Türkiye’de Gelişimi”, Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 4, S. 1- 2, 2007, s. 29-43.

KUZU Burhan, “Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 52, S. 1-4, s. 185-229. (“Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının”)

KUZU Burhan, “Hukuk Devleti ve Re’sen Emeklilik”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 54, S. 1-4, 1991- 1994,              s. 103-123.

LOI DU 24 MAI 1872 RELATIVE AU TRIBUNAL DES CONFLITS, Article 9 “Les décisions sont rendues au nom du peuple français.”, https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte= JORFTEXT000000521091; e.t. 20.12.2016.

MEMİŞ Emin, “İdari Yargısal Koruma Alanı ve Sınırları Bağlamında Gözlemler”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 140. Yıl, Ankara 2009, s. 63-121.

MENTEŞ Cevdet, “Hukuk Devletinde Yargının Gücü”, Ankara Barosu Dergisi, S. 1, 1977, s. 5-10.

MERKL Adolf, çev. ŞAMAN Bedri Tahir, Umumi İdare Hukuku, 1. Baskı, Ankara 1942.

MUMCU Uğur, “Türk Hukukunda İptal Kararlarının Yerine Getirilmesi ve Sorumluluk”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 3, 1970, s. 97-128.

ODYAKMAZ Zehra, “Yürürlüğü Durdurma”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 12, 1995, s. 143-170.

ODYAKMAZ Zehra/ KAYMAK Ümit/ ERCAN İsmail, İdare Hukuku,16. Baskı, İstanbul 2015. (İdare Hukuku)

ODYAKMAZ Zehra/ KAYMAK Ümit/ ERCAN İsmail, İdari Yargı, 11. Baskı, İstanbul 2015. (İdari Yargı)

ONAR Sıddık Sami, “Türkiye’de İdarenin Kazai Mürakabesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 1, S. 1, 1935, s. 21-40. (“Türkiye’de İdarenin Kazai Mürakabesi”)

ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. 1,             3. Baskı, İstanbul 1966.

ONAR Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. 3,             3. Baskı, İstanbul 1966.

ÖZAY İl Han, Devlet İdari Rejim ve Yargısal Korunma, İstanbul 1986.

ÖZAY İl Han, Günışığında Yönetim II Yargısal Korunma, İstanbul 2010. (Günışığında Yönetim II)

ÖZBEY Özcan, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmamasından Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 67, S. 4, 2009, s. 45-63.

ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 8. Baskı, Ankara 2005.

ÖZDEK Yasemin, “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, Amme İdaresi Dergisi, C. 24, S. 1, 1991, s. 99-115.

ÖZDEŞ Orhan, “Danıştay’ın Tarihçesi”, Yüzyıl Boyunca Danıştay 1868- 1968, Ankara 1968.

ÖZELÇİ Aytaç/ SİMİL Cemil, “İdari Yargının İşlevi Yönünden Islah Kurumu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,     C. 11, Özel S. , 2009, s. 1715-1751.

ÖZEREN Ahmet Şükrü/ BAYHAN Taci, İdari Yargı Kararlarının Uygulanması, 1. Baskı, Ankara 1992.

ÖZKAN Gürsel, “Anayasa Mahkemesine Göre Hukuk Devletinin Anlamı ve Yargının Konumu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi,                S. 1, 2010, s. 81-134.

ÖZKOL Adil, Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları Açısından İdari Yargının Görev Alanı, Ankara 1970.

ÖZKORKUT ÜNAL Nevin, “1876 Anayasasının Hukuk Devleti Unsurları Açısından Osmanlı Devlet Anlayışına Getirdiği Yenilikler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 1, 2004,              s. 173-184.

ÖZLÜER Fevzi, “Kent ve Çevre Davalarında Ehliyet ve Menfaat Koşulu”, Türkiye Barolar Birliği, Türkiye Barolar Birliği Kent ve Çevre Hukuku Komisyonunca Düzenlenen Sempozyum, Ankara 2014, s. 129-135.

ÖZTÜRK Burak, İdarenin Düzenleme Yetkisi Fransız ve Türk Hukukunda Düzenleme Yetkisinin Kapsamı Yönünden Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.

PEKCANITEZ Hakan/ ATALAY Oğuz/ ÖZEKES Muhammet, Medeni Usul Hukuku, 9. Baskı, Ankara 2010.

RUSSELL Horace, “Elementary Principles of Administrative Law”, John Marshall Law Quarterly, C. 6, S. 4, 1941, s. 602-605.

SANCAKDAR Oğuz, “İdari Yargıda İstinaf Sistemi Üzerine Düşünceler”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 144. Yıl Sempozyumu, Danıştay Yayınları No. 83, Ankara 2012, s. 13-97.

SARICA Ragıp, İdari Kaza, C. 1, İstanbul 1949.

SAYHAN Şebnem, “İdari Yargı Sistemlerinin Karşılaştırmalı Analizi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,               S. 15, 1996, s. 67-74.

SEYİTDANLIOĞLU Mehmet, “Tanzimat Dönemi’nde Yüksek Yargı ve Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye”, Adalet Kitabı, Editörler: ARI Bülent / ASLANTAŞ Selim, Ankara 2007, s. 207-220.

SEZGİNER Murat, “İdari İşlem- İcrailik- Ayrılabilir İşlem- Yargısal Denetim”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,            C. 69, S. 1-2, “Prof. Dr. İl Han Özay’a Armağan”, s. 241-250.

SEZGİNER Murat, İdari İşlemlerde Amaç Unsuru Bakımından Hukuka Aykırılık, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 1991. (İdari İşlemlerde Amaç Unsuru)

ŞEN Mahmut, “İdare Hukukunda Yürütmenin Durdurulması Kurumunun Evrensel Normlara Uyumu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 112, 2014, s. 155-188.

ŞENLEN Süheyla, “Türkiye’de İdari Yargının Doğuşu ve Tarihi Gelişimi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,                C. 49, S. 3, 1994, s. 401-413.

TAN Turgut, “1982 Anayasası Yönünden Yürütme Görevi ve Yetkisinin Niteliği (Güçlü Devlet ya da Güçlü Yürütme)”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 1, 1984, s. 31-47.

TAN Turgut, “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Yürütmenin Düzenleme Yetkisi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 3, 1986, s. 203-216. (“Yürütmenin Düzenleme Yetkisi”)

TANÖR Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, İstanbul 2004.

TEKİNSOY Ayhan, İdari Yargılama Hukukunda Yürütmenin Durdurulması, 1. Baskı, Ankara 2013.

TEZCAN Durmuş, “Adil (Dürüst) Yargılanma Hakkının Uygulanma Alanı Açısından İdari Uyuşmazlıkların Konumu”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları Armağan Serisi No: 4, Yıldızhan Yayla’ya Armağan, s. 469-484.

TİRYAKİ Refik, “İdari Yargıda Yürütmenin Durdurulması ve Bazı Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2, 2002, s. 189-210.

TOYDEMİR Seçkin, Adil Yargılanma Hakkı Çerçevesinde Türk İdari Yargı Sistemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.

TUNCAY Aydın, İdare Hukuku ve İdari Yargının Bazı Sorunları, 1. Baskı, Ankara 1972.

TÜLEN Hikmet, “Türk Anayasa Yargısı Sisteminin Başlıca Özellikleri ve Sistemde Reform Arayışları”, Anayasa Yargısı İncelemeleri 1, Editörler: TÜLEN Hikmet / TURHAN Mehmet, 1. Baskı, Ankara 2006, s. 149-189.

TÜZEMEN Şemsettin, “Fransa’da Danıştay ve İptal Davalarının Gelişimi” Ankara Barosu Dergisi, S. 6, 1963, s. 700-716.

UÇAR İsmail, “İdare Hukukunda Kamu Gücü Ayrıcalığı Kavramı ve Bir Kamu Gücü Ayrıcalığı Olarak Hukuka Uygunluk Karinesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 3, 2016, s. 331-373.

UĞURLU Yücel, “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usulünde Re’sen Araştırma İlkesi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 1998, s. 120- 133.

ULER Yıldırım, İdari Yargıda İptal Kararlarının Sonuçları, Ankara 1970.

UYANIK Halit, “İdare Hukukunun Eksen Kayması: İdarenin Üstünlüğünün Gerekçelendirilmesi Sorunu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 69, S. 1-2, s. 1149-1162.

UYGUN Oktay, Kamu Hukuku İncelemeleri, İnsan Hakları, Demokrasi, Hukuk Devleti, Egemenlik, 2. Baskı, İstanbul 2013.

YANIK Murat, “Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Yargı Ayrılığı Sistemi”, Danıştay Yayınları No: 84, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, 145. Yıl, s. 29-53.

YASİN Melikşah, “İdari Yargılama Usulünde Davadan Feragat ve Davayı Kabul”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 3-4, 2004, s. 149-184. (“İdari Yargılama Usulünde Davadan Feragat”)

YASİN Melikşah, İdarenin Yasama Tarafından Denetlenmesi, 1. Baskı, İstanbul 2011. (İdarenin Yasama)

YAŞAR Hasan Nuri, İdari Yargı Kararlarının Etkinleştirilmesi Arayışında İdari Yargı İdari Yargıç ve Yargısal Emir, 2. Baskı, İstanbul 2013.

YAYLA Ahmet, “Fiili veya Hukuki İmkansızlığın İdari İşleme Etkisi Üzerine Bir Deneme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 2, 2015, s. 233-271.

YAYLA Yıldızhan, “Conseil D’Etat”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, C. 1, S. 1, 1980, s. 79-86. (“Conseil D’Etat”)

YAYLA Yıldızhan, İdare Hukuku, 2. Baskı, İstanbul 2010. (İdare Hukuku)

YENİCE Kazım/ ESİN Yüksel, Açıklamalı- İçtihatlı- Notlu İdari Yargılama Usulü, Ankara 1983.

YETKİN Aydın, “Osmanlı Devleti’nde Hukuk Devletinin Gelişim Süreci”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 24, 2013,        s. 380-413.

YILDIRIM Turan, “İdari İşlemler”, İdare Hukuku, C. 2, 1. Baskı, YASİN Melikşah / ÖZDEMİR Eyüp/ ÜSTÜN Gül/ OKAY Özge, İstanbul 2010.

YILDIRIM Turan, “Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, https://www.j-humansciences. com/ojs/index.php/IJHS/article/download /57/55; e.t. 20.05.2017. (“Yargı Kararlarının Uygulanmaması Sorunu”)

YILDIRIM Turan, İdari Yargı, 1. Baskı, Ankara 2008. (İdari Yargı)

YILMAZ Harun, “Türk Hukukunda Düzenleme Yetkisinin Tarihsel Gelişimi ve Niteliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 110, 2014, s. 219-240.

YILMAZ Serdar, “İdari Yargının Görev Alanının Daraltılmasına Yönelik Yeni Bir Girişim Olarak “İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi” Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 2015, s. 115-181.

YOKUŞ Sevtap, “Hak ve Özgürlüklere İlişkin Anayasal Hükümlerin Danıştay’ca Doğrudan Uygulanması”, İnsan Hakları Yıllığı,               C. 19- 20, 1997-1998, s. 197-213.

YORGANCIOĞLU Erçetin, “Danıştay Yargılama Usulünde Re’sen İnceleme Yetkisi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler I, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No 21, 1. Baskı, Ankara 1976, s. 218-253.

ZABUNOĞLU Yahya Kazım, Devlet Kudretinin Sınırlanması, Ankara 1963.

İNTERNET KAYNAKLARI

http://emsal.danistay.uyap.gov.tr

http://hudoc.echr.coe.int/app/conversion/pdf?library=ECHR&id=001-120272&filename=CASE%20OF%20S%DCZER%20AND%20 EKSEN%20HOLD%u0130NG%20A.%u015E.%20v.%20TURKEY%20-%20%20%5BTurkish%20Translation%5D%20by%20the%20 Turkish%20Ministry%20of%20Justice.pdf

http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/4f5a216c-2e50-4239-99e1-5ee036d6a3cc?excludeGerekce=False&wordsOnly=False

http://www.kazanci.com

http://www.kgm.adalet.gov.tr/DUYURULAR/%C4%B0dari%20Yarg%C4%B1%20Kanun%20Tasar%C4%B1s%C4%B1%20Tasla%C4%9F%C4%B1%20ve%20Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rma%20Tablosu.pdf

https://turgutcandan.com/2012/09/30/idari-yargi-kararlarinin-sonuclari/#_ftn1

SONUÇ

İdarenin yargısal denetimi hukuk devletinin vazgeçilmez şartlarından biridir. İptal davası idarenin hukuka bağlı kalmasını sağlama işlevini üstlenen idari yargıya özgü bir davadır. İptal kararı, hukuka aykırı idari işlemi geçmişe etkili olarak ortadan kaldırmakta ve genel etkili sonuç doğurmaktadır. İptal davasının objektif niteliğinden ötürü yalnızca davacıyı değil; hukuk düzenini koruma işlevi bulunmaktadır. Bu nedenle iptal davasında yargılama, davacının sübjektif haklarından ve şahsından bağımsız olarak yürütülmekte, iptal kararı dava konusu idari işlemle ilgili herkes için sonuç doğurmaktadır. İptal kararının genel etkili oluşu genel düzenleyici işlemlerle birel işlemler açısından farklılık göstermemektedir. İptal kararını yerine getirmekle yükümlü idare, davanın tarafı olmasa dahi idari işlemle ilgili olan herkes hakkında iptal kararının gerektirdiği işlem ve eylemleri tesis etmelidir. İptal kararının genel etkisinin, aynı hukuka aykırılığı taşıyan benzer işlemler için de geçerli olması kabul edilmelidir. Benzer işlemlerden biri hakkında verilen iptal kararı aynı hukuka aykırılığı taşıyan işlemler için de etkili olmalı ve iptal davasına konu edilmemiş benzer işlemlerin ortaya çıkardığı hukuka aykırılık, hukuka bağlı idare tarafından ortadan kaldırılmalıdır.

2577 sayılı Kanunun 2. maddesinde idari yargının görev alanına giren davalar iptal ve tam yargı davası olarak düzenlenmektedir. İptal davası hukuka aykırı idari işlemden ötürü menfaati ihlal edilen ilgililer tarafından açılmaktadır. İptal davasının objektif hukuk düzenini koruma amacından dolayı, davacının menfaat ihlalinin varlığı gerekli ve yeterli kabul edilmektedir. Aksi bir yorum, iptal davasının objektif niteliği ile bağdaşmamaktadır. Çevresel ve kültürel değerlere ve imar düzenlemelerine ilişkin iptal davaları gibi kamuyu ilgilendiren iptal davalarında menfaat ihlali şartının salt toplumun bir parçası olmaktan ötürü geniş yorumlanması gerekmektedir. Tam yargı davası için hak ihlali şartının aranması, bu davanın sübjektif bir hakkı koruma işlevi ile bağlantılıdır. Bu davayla, dayanağını Anayasanın 125. maddesinden alan içtihatla geliştirilen sorumluluk esaslarına göre, idari işlem veya eylemlerden kaynaklanan zarar giderilmektedir. İptal davasında, idarenin yargısal denetimi belirginleşmekte, hukuka aykırı idari işlemin birey ve hukuk düzeni açısından ortaya çıkardığı etki ve sonuçların ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. İptal kararı, idarenin en çok kullanılan faaliyet aracı olan idari işlemlerin hukuka bağlı olarak tesis edilmemesinin yaptırımı niteliği taşımaktadır.

İdari işlemin yargısal denetiminin idari yargı tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Nitekim idari işlemin özel hukuk alanında görülmeyen karakteristik özellikleri bulunmaktadır. İdari yargının iptal davasında gerçekleştirdiği denetimle, idare hukukunun ve idari işlemin kendine has özellikleri dikkate alınmaktadır. İdari işlemlerin kamu gücü kullanılarak tesis edilmesi ve ilgilisinin rızasına bağlı olmaksızın hukuki sonuç doğurması idari işlemin özellikleri arasında öne çıkanlardan biridir. İdari işlemin hukuka uygunluk karinesinden yararlanması ve icrailiği de idari işlemin hukuka uygunluğunun idari yargı tarafından denetlenmesini gerektirmektedir. İdari işlemin özel hukukta görülmeyen bu özelliklerinden dolayı iptal davasının açılması idari işlemin yürütmesini durdurmamaktadır. Bu durumda iptal davasının hukuk düzenini koruma işlevini dava süresince sağlamak amacıyla idari yargıya özgü yürütmenin durdurulması müessesesi geliştirilmiştir. Yürütmenin durdurulması müessesesi, hukuka aykırı idari işlemin dava sonuçlanıncaya kadar doğuracağı sonuçları ortadan kaldırarak iptal davasının işlevine katkı sağlamaktadır.

Hukuk devletinde idari işlemin yargısal denetimini vazgeçilmez hale getiren hususlardan biri idarenin düzenleme yetkisidir. İdarenin düzenleme yetkisi, idari yargının ve iptal davasının varlığı açısından önem taşımaktadır. İdarenin düzenleme yetkisinin tali ve sınırlı bir yetki olduğu ve idarenin görev alanına giren konularda genel ve soyut kural koyma faaliyeti yürütebildiği bilinmektedir. Birel işlemler açısından ise düzenleme yetkisinin varlığı tartışmalı olup, idarenin birel işlem tesis etmek konusunda takdir yetkisinin bulunduğu hallerde düzenleme yetkisinin bulunduğunu ifade edilmektedir. Genel düzenleyici işlem, genel ve soyut kural koyma faaliyetini içermek kaydıyla yönetmelik veya adsız düzenleyici işlem şeklinde tesis edilmektedir. Genel düzenleyici işlemin iptal davasına konu edilmesi durumunda, idarenin düzenleme yetkisinin kapsamını aşıp aşmadığı, genel düzenleyici işlemin Anayasaya, kanunlara ve normlar hiyerarşisindeki diğer hukuk kurallarına uygunluğu mahkemece irdelenmektedir. Bu nedenle genel düzenleyici işlemlerin yargısal denetiminde, iptal davası anayasa yargısındaki soyut norm denetimine yaklaşmaktadır. Nitekim, iptal davasında da mahkeme objektif olarak idari işlemin hukuka uygunluğunu denetlemektedir. Anayasa Mahkemesi tarafından gerçekleştirilen soyut norm denetiminin konusunu ise kanunların Anayasaya uygunluğunu oluşturmaktadır. Teorik açıdan genel düzenleyici işlemlerin iptal davasına konu edilmesi ile soyut norm denetimi benzerlik göstermektedir. Somut norm denetimi, davaya uygulanan düzenleyici kuralın mahkeme tarafından Anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesini sağlamaktadır. Somut norm denetimi yoluyla Anayasaya aykırılık iddiası düzenleyici norm yürürlükte kaldığı sürece ileri sürülebilmektedir. İptal davasında da genel düzenleyici işlemin uygulanması sonucunda ilgilinin genel düzenleyici işleme karşı dava açma süresi yeniden başlamaktadır. Somut norm denetimi ve iptal davası bu yönden benzerlik göstermekte ve bu benzerlik hukuka aykırı norm yürürlükte kaldığı sürece yargısal denetime tabi tutulmasını sağlamaktadır.

İdarenin düzenleme yetkisini hukuka uygun kullanması, bireyin hak ve özgürlüklerinin korunması açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle, bilhassa genel düzenleyici işlem tesis eden idari makamlar, bu işlemleri hukuka uygun olarak tesis etme konusunda bilinçli davranmalıdır. İdari işlem hakkında iptal kararı verilmişse, idari makamlar, bu işlemin hukuka aykırılığının hukuk düzenini ve ilgili birey açısından ortaya çıkardığı hukuka aykırı etki ve sonuçları derhal gidermelidir.

İptal kararı, davacı ve üçüncü kişiler açısından kesin hüküm niteliği taşımaktadır. İptal kararı, dayanağını hukuka aykırı idari işlemden alan uygulama işlemlerini de etkilemektedir. Bu nedenle, hukuka saygılı idarenin dayanağını hukuka aykırı idari işlemden alan uygulama işlemlerini kaldırması beklenmektedir. 2577 sayılı Kanunun 7. maddesi gereği genel düzenleyici işlemler hakkında dava açma süresi buna dayanılarak tesis edilen uygulama işleminin varlığı halinde yeniden başlamakta böylece bireyin hak arama hürriyeti korunmaktadır.

Genel düzenleyici işlemin iptali halinde, bu işlemin icrailik özelliği ortadan kalkmaktadır. Bu nedenle iptal edilen genel düzenleyici işlemden önce yürürlükte bulunan genel düzenleyici işlem yürürlüğe girmektedir. Genel düzenleyici işlemin iptali durumunda idarenin hukuka uygun yeni bir genel düzenleyici işlem tesis etme yükümlülüğünün doğduğu ileri sürülmektedir. İptal edilen genel düzenleyici işlem yerine yürürlüğe giren önceki genel düzenleyici işlem kamu yararını ve kamu düzenini sağlama noktasına kullanışlı veya etkili değilse, idare hukuka aykırı genel düzenleyici işlemi iptal eden kararda gösterilen hukuka aykırı hususları göz önünde bulundurarak yeni bir düzenleyici işlem tesis etmelidir.

Mahkeme kararlarının yerine getirilmesi yargılama faaliyetinin bir parçasıdır. İdari yargı kararlarının yerine getirilmemesi yargısal denetimin etkinliğini azaltmaktadır. İptal kararlarının yerine getirilmesi, idarenin görev alanında bulunmaktadır. İdare, mahkeme kararlarını, Anayasanın 138. maddesinin emredici hükmü ve 2577 sayılı Kanunun 28. maddesi gereğince aynen ve gecikmeksizin yerine getirmek zorundadır. Bu zorunluluğun yerine getirilmemesi, bireyin idareye ve hukuk düzenine duyduğu güveni zedelemektedir. Ayrıca Anayasanın açık hükmünün ihlali anlamına gelmektedir ve kanuni idare ilkesiyle çelişmektedir. Hukuka bağlı idare, mahkeme kararlarını, kararda gösterilen tüm hususları ve kararın özünü dikkate alarak yerine getirmelidir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına göre, mahkeme kararlarının yerine getirilmemesi, geç veya eksik olarak yerine getirilmesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinde düzenlenen adil yargılanma hakkını ihlal etmektedir. Adil yargılanma hakkının gereği olarak mahkeme kararlarının yerine getirilmeli ve yargılama sürecinde bireye sağlanan güvencelerin etkinliği korunmalıdır.

İdarenin mahkeme kararlarını yerine getirmemesi tazminat sorumluluğunu doğurmaktadır. Ancak, ilgilinin maddi ve manevi zararının giderilmesi mahkeme kararlarının yerine getirilme zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. İptal kararının yerine getirilmemesi durumunda, ilgilinin kararın yerine getirilmemesinden kaynaklanan zararının giderilmesini talep edebilmesi, kararın yerine getirilmesi olarak yorumlanamaz. Hukuk devletinde mahkeme kararının üzerinden belli bir süre geçmesi kararın yerine getirilmesi zorunluluğunu etkilememelidir.

Mahkeme kararını yerine getirilmemesi durumunda açılan tam yar­gı davası, kamu görevlisine rücu edilmek üzere, idare aleyhine açılmaktadır. Rücu müessesesinin uygulamada etkin olarak işletilmemesi, kamu görevlilerinin mahkeme kararını yerine getirme konusundaki titizliğini azaltmaktadır. Kusurlu olarak mahkeme kararını yerine getirmeyen kamu görevlisine karşı rücu müessesesi işletilmelidir. Mahkeme kararlarının yerine getirilmesini sağlamak amacıyla getirilebilecek bir başka öneri, kararı yerine getirmeyen kamu görevlisi hakkında ilgili idari makamlar tarafından disiplin soruşturması başlatılması olacaktır. Kamu görevlisinin mahkeme kararını yerine getirip getirmediği idari açıdan üst makam tarafından denetlenmelidir. Aksi halde, kararın yerine getirilmemesi halinde doğan hukuki sonuçlar üst makam için de geçerli olmalıdır.