İdari Yargıda Dava Açma Süreleri ve Genel Esasları

TAKDİM ........................................................................................................................... 5

ÖNSÖZ............................................................................................................................. 7

İÇİNDEKİLER .................................................................................................................... 9

KISALTMALAR................................................................................................................ 15

GİRİŞ ....................................................................................................................... 17

BİRİNCİ BÖLÜM

İDARİ YARGIDA DAVA AÇMA SÜRELERİNİN GENEL İLKE VE ESASLARI

I. DAVA AÇMA (MAHKEMEYE ERİŞİM) HAKKININ MEVZUATSAL TEMELLERİ....... 21

II. SÜRE KAVRAMI VE İDARİ YARGIDA DAVA AÇMA SÜRELERİNİN GENEL

ESASLARI ........................................................................................................ 25

A. Süre Kavramı................................................................................................. 25

B. İdari Dava Açma Süresi ve Amacı.................................................................. 26

C. İdari Dava Açma Süresinin Hukuki Niteliği .................................................... 28

D. Dava Açma Süresinin Kamu Düzeni İlkesiyle İlişkisi ...................................... 30

III. İDARİ YARGIDA ÖNGÖRÜLEN GENEL VE ÖZEL DAVA AÇMA SÜRELERİ............. 31

A. 2577 Sayılı Kanun’da Öngörülen Genel Dava Açma Süreleri ........................ 31

B. 2577 Sayılı Kanun’da Öngörülen Özel Dava Açma Süreleri

(İvedi Yargılama Usulünde Süreler)............................................................... 33

1. İvedi Yargılama Usulünde Dava Açma Sürelerine İlişkin Genel

Bilgilendirme ........................................................................................... 33

2. 2577 Sayılı Kanun’un 20/A Maddesinde Öngörülen Dava Açma

Süresi....................................................................................................... 34

3. 2577 Sayılı Kanun’un 20/B Maddesinde Öngörülen Dava Açma

Süresi....................................................................................................... 38

C. Özel Kanunlarda Öngörülen İdari Dava Açma Süreleri.................................. 42

IV. DAVA AÇMA SÜRELERİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR .......................................... 46

A. Dava Açma Süresinin Gün Esasına Göre Hesaplanması ................................ 47

B. Dava Açma Süresinin Başlangıcına Bildirim Gününün Dâhil Edilmemesi ...... 49

C. Dava Açma Süresini Etkileyen Hususlar ........................................................ 51

1. İdareye Yapılan Başvurunun Dava Açma Süresine Etkisi ......................... 51

2. Mücbir Sebep Halinin Dava Açma Süresine Etkisi ................................... 51

a. Mücbir Sebep Haline İlişkin Genel Bilgilendirme .............................. 51

10 İçindekiler

b. Mücbir Sebep Halinin İdari Yargı Kararlarına Yansıması ................... 54

c. Özel Bir Durum: Covid-19 Salgın Hastalığının Dava Açma

Süresine Etkisi ................................................................................... 60

3. Uzlaşmanın Gerçekleşmemesi Halinin Dava Açma Süresine Etkisi.......... 63

4. Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna Yapılan Başvurunun Dava

Açma Süresine Etkisi................................................................................63

5. Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılan Başvurunun Dava Açma

Süresine Etkisi.......................................................................................... 65

6. İdarece Yapılan İkinci Tebliğin Dava Açma Süresine Etkisi....................... 66

7. Dilekçenin Reddine İlişkin Kararın Dava Açma Süresine Etkisi ................ 67

8. Davanın Sehven Adli Yargıda Açılmış Olmasının Dava Açma

Süresine Etkisi.......................................................................................... 69

a. Davanın Adli Yargıda Açılmasının İdari Yargıda Dava Açma

Hakkına Halel Getirmemesi İlkesi...................................................... 69

b. Davanın Adli Yargıda Açılmasının İdari Dava Açma Hakkına Halel

Getirmemesinin Şartları.................................................................... 70

aa. Davanın Adli Yargı Yerinde Açılmış Olması ............................... 70

bb. Adli Yargı Yerinde Açılan Davanın İdari Dava Açma Süresi

İçinde Açılması.......................................................................... 71

cc. Adli Yargı Yerinin Görev Yönünden Ret Kararı Vermiş

Olması ...................................................................................... 72

dd. Kararın Tebliğinden İtibaren Görevli/Yetkili İdari Yargı

Yerinde Otuz Gün İçinde Dava Açılmış Olması ......................... 72

ee. Davaların Konusunun Aynı Olması ........................................... 75

9. Sürenin Son Günün Çalışmaya Ara Verme Gününe Denk Gelmesinin

Dava Açma Süresine Etkisi....................................................................... 75

a. Sürenin Son Gününün Resmi veya Genel Tatil Gününe Denk

Gelmesinin Dava Açma Süresine Etkisi ............................................. 75

b. Sürenin Son Gününün Adli Tatil Dönemine Denk Gelmesinin

Dava Açma Süresine Etkisi ................................................................ 77

c. Sürenin Son Gününün Mali Tatil Dönemine Denk Gelmesinin

Dava Açma Süresine Etkisi ................................................................ 81

V. İDARİ YARGIDA GÖRÜLEN DAVA TÜRLERİ........................................................83

A. İdari Yargıda Görülen Dava Türlerine İlişkin Genel Bilgilendirme ................. 83

B. İptal Davası.................................................................................................... 84

1. İptal Davasının Tanımı ve Mahiyeti ......................................................... 84

2. İptal Davasının Konusu Olarak İdari İşlemler........................................... 85

3. İptal Davasının Hukuka Uygunluk Karinesi ile İlişkisi ............................... 87

C. Tam Yargı Davası........................................................................................... 90

1. Tam Yargı Davasının Tanımı ve Mahiyeti................................................. 91

2. Tam Yargı davasının Konusu Olarak İdari İşlem ve İdari Eylemler ........... 94

İçindekiler 11

a. Tam Yargı Davasının Konusu Olarak İdari İşlemler............................ 94

b. Tam Yargı Davasının Konusu Olarak İdari Eylemler........................... 95

aa. Salt İdari Eylemler .................................................................... 95

bb. İdari işleme Dayanan İdari Eylemler......................................... 96

3. Tam Yargı Davasının Çeşitleri .................................................................. 96

a. Tazminat Davaları ............................................................................. 97

b. İstirdat Davaları................................................................................. 98

c. Vergi Davaları.................................................................................... 98

d. İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar ................................................ 99

İKİNCİ BÖLÜM

İPTAL VE TAM YARGI DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRELERİ

I. İPTAL DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRELERİ................................................ 101

A. İptal Davalarında Dava Açma Sürelerine İlişkin Genel Bilgilendirme .......... 101

B. Birel İşlemlerde Dava Açma Süreleri........................................................... 102

1. Konusu Vergi Olmayan Birel İşlemlerde Dava Açma Süreleri ................ 103

a. Tebligat Yoluyla Bildirimlerde Dava Açma Süreleri ......................... 103

aa. Tebligat Yoluyla Bildirime İlişkin Genel Bilgilendirme ............ 103

bb. Tebligatın Usule Uygun Yapılmasının Şartları......................... 107

aaa. Tebligatın Açık ve Anlaşılır Bir Şekilde Yapılması........... 107

bbb. Yetkili Makam Tarafından Yapılması ............................. 109

ccc. Tebligat Mevzuatına Uygun Olarak Yapılması............... 111

ddd. Başvuru Merci, Kanun Yolu ve Başvuru Sürelerinin

Belirtilmesi .................................................................... 112

aaaa. İşlemde Başvuru Merci, Kanun Yolu ve Süresi

Belirtilmemiş İse, Özel Dava Açma Süresi

Değil, Genel Dava Açma Süresi Uygulanması

Gerektiğine Dair İçtihat..................................... 116

bbbb. Başvuru Merci, Kanun Yolu ve Süresi

Belirtilmemiş İse, Dava Açma Süresinin

İşlemeye Başlamayacağına Dair İçtihat............. 120

cc. Tebligatın Usule Uygun Yapılmamasının Dava Açma

Süresine Etkisi ........................................................................ 122

b. İlan Yoluyla Bildirimlerde Dava Açma Süreleri ................................ 124

c. Zımni Ret İşlemlerinde Dava Açma Süreleri .................................... 125

aa. Zımni Ret Müessesinin Tarihi Gelişimi.................................... 129

bb. Mevcut Bir İdari İşlem Yok İken İdareye Başvuru Yapılması... 130

aaa. 2577 Sayılı Kanun M.10 Kapsamında İdareye

Başvurma Koşulları........................................................ 133

aaaa. Aynı Konuda Daha Önce Tesis Edilmiş Bir

İşlem Veya Eylem Bulunmamalıdır.................... 134

12 İçindekiler

bbbb. Başvuru, Yetkili Makama Yapılmalıdır............... 137

cccc. Başvuru, İdari Davaya Konu Olabilecek Bir

İşlem veya Eyleme Yönelik Olmalıdır ................ 139

dddd. Başvuru İçin Genel Bir Süre Öngörülmemiştir... 141

bbb. İdarenin Tutumuna Göre Dava Açma Süreleri............... 146

aaaa. İdarenin, Başvuruya Olumlu Cevap Vermesi..... 146

bbbb. İdarenin, Başvuruyu Açıkça Reddetmesi........... 146

cccc. İdarenin, Başvuruya Bekleme Süresi İçinde

Cevap Vermemesi ............................................. 147

dddd. İdarenin, Başvuruya Kesin Olmayan Cevap

Vermesi ............................................................. 151

eeee. Bekleme Süresinde Cevap Vermeyen İdarenin

Dava Açma Süresi Geçtikten Sonra Cevap

Vermesi ............................................................. 153

ffff. Bekleme Süresi İçerisinde Cevap Vermeyen

İdarenin Daha Sonra Da Cevap Vermemesi ...... 154

gggg. Zımni Ret Süresi Dolmadan Dava Açılması........ 155

ccc. Vergi Hukuku’nda M.10 Başvurusuna Benzer

Müesseseler .................................................................. 156

aaaa. Düzeltme ve Şikâyet Başvurusu ........................ 156

i. Düzeltme Başvurusu .................................... 158

ii. Şikâyet Başvurusu ........................................ 162

bbbb. Gümrük Kanunu’nda Düzenlenen İtiraz Yolları . 163

i. Tahakkuka İtiraz Müessesesi........................ 164

ii. Kimyevi Tahlil Sonuçlarına İtiraz .................. 168

ddd. 685 Sayılı KHK Kapsamında Yapılan Başvurular

Hakkında 2577 sayılı Kanun M.10/2 Hükmünün

Uygulanmayacağına İlişkin Özel Bir Düzenleme............ 168

cc. Mevcut Bir İdari İşlem Var İken İdareye Başvuru Yapılması ... 172

aaa. 2577 sayılı Kanun M.11 Kapsamında İdareye

Başvurma Koşulları........................................................ 174

aaaa. Başvuru Üst Makama, Üst Makam Yok İse

İşlemi Tesis Eden Makama Yapılmalıdır. ........... 175

bbbb. Başvuru, İdari işlemin Kaldırılması, Geri

alınması, Değiştirilmesi Veya Yeni Bir İşlem

Yapılması Amacıyla Yapılmalıdır........................ 177

cccc. Başvuru, Dava Açma Süresi İçinde Yapılmalıdır 179

dddd. Başvuru, Bir Kez Yapılmalıdır............................. 180

bbb. İdarenin Davranışına Göre Dava Açma Süreleri ............ 181

aaaa. İdarenin Olumlu Cevap Vermesi ....................... 181

bbbb. İdarenin Olumsuz Cevap Vermesi ..................... 181

İçindekiler 13

cccc. İdarenin Bekleme Süresi İçerisinde Cevap

Vermemesi........................................................ 182

dddd. İdarenin Bekleme Süresi Geçtikten Sonra

Cevap Vermesi .................................................. 182

ccc. İtiraz Başvurusunun Dava Açma Süresini Etkilemediği

Haller............................................................................. 185

aaaa. 2577 Sayılı Kanun’da Düzenlenen İvedi İşlere

Karşı İtiraz ......................................................... 185

bbbb. 2577 Sayılı Kanun’da Düzenlenen “Merkezi ve

Ortak Sınavlara” Karşı İtiraz .............................. 186

cccc. 6183 Sayılı Kanun Uyarınca Düzenlenen

Ödeme Emirlerine Karşı İtiraz ........................... 187

dddd. Çevre Kanunu Uyarınca Tesis Edilen İdari

Yaptırımlara Karşı İtiraz..................................... 188

2. Konusu Vergi Olan İşlemlerde Dava Açma Süreleri ............................... 189

a. Tahakkuku Tahsile Bağlı Olan Vergisel İşlemlerde Dava Açma

Süreleri............................................................................................ 190

b. Tebliğ Yapılan Vergisel İşlemlerde Dava Açma Süreleri .................. 191

c. Tebliğ Yerine Geçen Vergisel İşlemlerde Dava Açma Süreleri......... 195

aa. Verginin Tarh ve Tahakkukunda Tebliğ Yerine Geçen

Vergisel İşlemlerde Dava Açma Süreleri................................. 195

bb. Basit Usule Tabi/Diğer Ücret Grubundaki Kişilerin Vergisel

İşlemlerinde Dava Açma Süreleri ........................................... 197

d. Tevkif Yoluyla Alınan Vergilerde Dava Açma Süreleri ..................... 197

e. Tescile Bağlı Vergilerde Dava Açma Süreleri................................... 199

f. İdarenin Dava Açması Gereken Vergisel İşlemlerde Dava Açma

Süreleri............................................................................................ 200

C. Düzenleyici İşlemlerde Dava Açma Süreleri................................................ 201

1. Düzenleyici İşlemlerde Dava Açma Sürelerinin Başlangıcı..................... 201

2. Uygulama İşleminin Tesis Edilmesi Halinde Düzenleyici İşlemlere

Karşı Dava Açma Sürelerinin Başlangıcı................................................. 206

3. Güncel Bir Karar: Danıştay’ın Ayasofya Kararı....................................... 213

II. TAM YARGI DAVALARINDA DAVA AÇMA SÜRELERİ....................................... 216

A. İdari İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında Dava Açma Süresi ........... 216

1. İdari İşlemin Bildirimi İle Zararın Doğması Halinde Açılan Tam Yargı

Davalarında Süre ................................................................................... 217

a. İdari İşlemin Bildirimi Üzerine Doğrudan Doğruya Açılan Tam

Yargı Davalarında Süre .................................................................... 217

b. İdari İşlemin Bildirimi Üzerine İptal ve Tam Yargı Davalarının

Birlikte Açılması Halinde Dava Açma Süresi .................................... 219

c. İptal Davası Neticelendikten Sonra Açılan Tam Yargı Davalarında

Süre................................................................................................. 221

14 İçindekiler

2. İdari İşlemin İcrası İle Zararın Doğması Halinde Açılan Tam Yargı

Davalarında Süre ................................................................................... 224

B. İdari Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davalarında Dava Açma Süresi .......... 227

1. Ön Karar Başvurusu ...............................................................................227

a. Başvurma Zorunluluğu .................................................................... 230

b. Başvuru Süresi................................................................................. 231

aa. Bir Yıllık Sürenin Başlangıcı..................................................... 232

bb. Beş Yıllık Sürenin Başlangıcı.................................................... 239

c. Ön Karar Başvurusunda İlgili İdare.................................................. 241

d. Başvurunun İçeriği .......................................................................... 242

e. Başvuru Zorunluluğunun İstisnası ................................................... 244

2. Başvuru Sonrasında Dava Açma Süresi.................................................. 245

3. Terör Eylemlerinden Doğan Zararlar ..................................................... 247

C. Tam Yargı Davalarına Konu Zararlar İçin Sulh Yoluna Başvurulması

Halinde Dava Açma Süresi .......................................................................... 248

SONUÇ ...................................................................................................................249

KAYNAKÇA.............................................................................................................257