İfa Zamanını Erteleme Sözleşmesi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ................................................................................................................................................................. 7

İÇİNDEKİLER ................................................................................................................................................... 9

KISALTMALAR ..............................................................................................................................................15

GİRİŞ........................................................................................................................................... 17

BİRİNCİ BÖLÜM

ERTELEME KAVRAMI VE ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN DÜZENLENİŞİ,

UNSURLARI, ÖZELLİKLERİ, HUKUKÎ NİTELİĞİ VE

BENZER HUKUKÎ MÜESSESELERDEN AYIRT EDİLMESİ

§ 1. ERTELEME KAVRAMI.................................................................................................. 25

I. İfa Zamanına İlişkin Genel Kural: Derhâl Muacceliyet...........................................25

A. Muacceliyet ve İfa Edilebilirlik.................................................................................26

B. Muacceliyet ve Talep Hakkı.......................................................................................27

C. Alacak Hakkı ve Talep Hakkı.....................................................................................28

II. İfa Zamanının Belirlenmesi ................................................................................................29

A. İfa Zamanının Sözleşmede Kararlaştırılması ....................................................30

1. Vadenin türleri .......................................................................................................30

a. Belirsiz vade....................................................................................................30

b. Belirlenebilir vade........................................................................................32

c. Belirli vade.......................................................................................................35

d. Kesin vade........................................................................................................37

2. Vade ile şartın farkları.........................................................................................39

B. Sözleşme ile Vadeyi Belirleme Yetkisinin Tanınması....................................41

C. İfa Zamanının Sözleşmede Kararlaştırılmamış Olması.................................43

1. İfa zamanının kanunla belirlenmesi .............................................................43

2. İfa zamanının âdete göre belirlenmesi........................................................44

3. İfa zamanının işin niteliğine göre belirlenmesi.......................................45

4. Derhâl muacceliyet...............................................................................................46

III. İfa Zamanının Ertelenmesi ve Erteleme Sözleşmesi...............................................47

A. İfa Zamanının Ertelenmesi.........................................................................................47

B. Erteleme Sözleşmesi.....................................................................................................47

10 İçindekiler

§ 2. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN TÜRK HUKUKUNDA VE

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DÜZENLENİŞİ.......................................................48

I. Erteleme Sözleşmesinin Türk Hukukunda Düzenlenişi........................................48

II. Karşılaştırmalı Hukukta Erteleme Sözleşmesi..........................................................49

§ 3. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI ..............................................................51

I. Borcun Ertelemeye Tabi Bir Borç Olması....................................................................51

II. Borçluya Daha Önce Kararlaştırılan Muacceliyet Tarihini Değiştiren

Bir Sürenin Tanınması..........................................................................................................52

III. Tarafların Süre Verme Konusunda Anlaşmış Olmaları .........................................54

§ 4. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ...........................................................56

I. Erteleme Sözleşmesinin Bir Tadil Sözleşmesi Olması ...........................................56

II. Erteleme Sözleşmesinin Bir Bağımlı Sözleşme Olması .........................................58

III. Erteleme Sözleşmesinin Bir Tasarruf İşlemi Olması ..............................................59

A. Tasarruf İşlemi Niteliği Taşıyan Erteleme Sözleşmesi .................................59

B. Borçlandırıcı İşlem Niteliği Taşıyan Erteleme Vaadi.....................................60

IV. Erteleme Sözleşmesinin Bir Kazandırıcı İşlem Olması..........................................60

A. Erteleme Sözleşmesinin Kazandırma Niteliği...................................................60

B. Kazandırıcı İşlem Olarak Erteleme Sözleşmesi: Hukukî Sebep ve

Sebebe Bağlılık- Soyutluk Meselesi........................................................................62

1. Erteleme sözleşmesi ve hukukî sebep.........................................................62

2. Erteleme sözleşmesi ve sebebe bağlılık- soyutluk meselesi .............63

V. Erteleme Sözleşmesinin Bir Borçlar Hukuku Sözleşmesi Olması ....................66

VI. Erteleme Sözleşmesinin İtiraz Niteliği Taşıması......................................................66

A. Genel Olarak İtiraz ve Def’i Kavramları ...............................................................66

1. İtiraz kavramı..........................................................................................................66

2. Def’i kavramı ...........................................................................................................68

B. Erteleme Sözleşmesinin İtiraz Oluşturduğuna İlişkin Görüş.....................70

C. Erteleme Sözleşmesinin Def’i Oluşturduğuna İlişkin Görüş ......................70

D. Erteleme Sözleşmesinin İtiraz veya Def’i Oluşturmadığına İlişkin

Görüş....................................................................................................................................72

E. Kanaatimiz ........................................................................................................................73

§ 5. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ...................................................73

I. Genel Olarak ..............................................................................................................................73

II. Kredi Sözleşmesi Görüşü.....................................................................................................74

III. Bağışlama Sözleşmesi Görüşü...........................................................................................76

IV. İsimsiz Sözleşme Görüşü.....................................................................................................77

V. Kanaatimiz .................................................................................................................................77

§ 6. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN BENZER HUKUKÎ MÜESSESELERDEN

AYIRT EDİLMESİ............................................................................................................80

I. Erteleme Sözleşmesi ve “Alacağı Talep Etmeme Anlaşması (Pactum

de Non Patendo)”....................................................................................................................80

İçindekiler 11

II. Erteleme Sözleşmesi ve İbra Sözleşmesi......................................................................83

III. Erteleme Sözleşmesi ve Yenileme...................................................................................85

IV. Erteleme Sözleşmesi ve Konkordato .............................................................................88

A. Genel Olarak Konkordato ...........................................................................................88

B. Mahkeme İçi Konkordato ve Erteleme Sözleşmesi.........................................89

C. Mahkeme Dışı Konkordato ve Erteleme Sözleşmesi......................................90

V. Erteleme Sözleşmesi ve Moratoryum............................................................................92

VI. Erteleme Sözleşmesi ve Sulh Sözleşmesi .....................................................................93

VII. Erteleme Sözleşmesi ve Yeniden Yapılandırma........................................................98

A. Genel Olarak Yeniden Yapılandırma Kavramı ..................................................98

B. Tüketici Kredilerine İlişkin Olarak Kredilerin Sınıflandırılması

ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar

Hakkında Yönetmelik ve 2018/1 Sayılı Genelge .............................................98

C. Finansal Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması

Hakkında Yönetmelik ve Bankacılık Kanunu Çerçevesinde

Yeniden Yapılandırma...............................................................................................101

D. Konut Finansmanı Yönetmeliği ve Konut Finansmanında

Yeniden Yapılandırma...............................................................................................107

E. Yeniden Yapılandırma-Erteleme Sözleşmesi İlişkisi ..................................110

VIII. Erteleme Sözleşmesi ve Tüketici Kredi Sigortası..................................................111

A. Genel Olarak Tüketici Kredisi ve Tüketici Kredi Sigortası Kavramları.........111

B. Tüketici Kredi Sigortası Yerine Akdedilen Erteleme Sözleşmesi..........113

IX. Cari Hesap Sözleşmesi ve Erteleme Sözleşmesi.....................................................115

A. Genel Olarak Cari Hesap Sözleşmesi ..................................................................115

B. Cari Hesap Sözleşmesi ve Erteleme Sözleşmesi............................................118

İKİNCİ BÖLÜM

ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI, ŞEKLİ, TÜRLERİ,

TARAFLARI, ERTELEMENİN UYGULAMA ALANI VE

COVİD 19 DÖNEMİNDE ERTELEME SÖZLEŞMESİ

§ 7. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI...........................................................121

I. Genel Olarak ...........................................................................................................................121

II. Tarafların Ehliyetlerine İlişkin Şartlar ve Temsil..................................................122

A. Tarafların Ehliyetlerine İlişkin Şartlar ..............................................................122

B. Erteleme Sözleşmesinde Temsil...........................................................................124

1. Genel olarak temsil ............................................................................................124

2. Hukukî işlem vasıtasıyla verilen temsil yetkisi ile erteleme

sözleşmesi akdedilmesi...................................................................................124

3. Kanuni temsilci aracılığıyla erteleme sözleşmesi akdetmesi.........126

4. Tüzel kişilerin erteleme sözleşmesi akdetmesi....................................133

5. Bağlı tacir yardımcılarının erteleme sözleşmesi akdetmesi ..........135

III. Şarta Bağlı Erteleme Sözleşmesi...................................................................................137

12 İçindekiler

§ 8. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ....................................................................... 138

I. Erteleme Sözleşmesinin Asıl Sözleşmenin Şekline Tabi Olması

Gerektiğini Savunan Görüş.............................................................................................. 138

II. Erteleme Sözleşmesinin Şekle Tabi Olmadığını Savunan Görüş.................... 140

III. Kanaatimiz .............................................................................................................................. 143

§ 9. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ................................................................. 143

I. Muacceliyet Durumuna Göre Erteleme Sözleşmesi ............................................. 143

II. İvaz Karşılığı Yapılıp Yapılmamasına Göre Erteleme Sözleşmesi ................. 146

§ 10. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI ........................................................... 147

I. Alacaklı ..................................................................................................................................... 147

II. Borçlu ........................................................................................................................................ 147

III. Üçüncü Kişi Yararına Erteleme Sözleşmesi ............................................................. 148

§ 11. ERTELEMENİN UYGULAMA ALANI........................................................................ 150

I. Erteleme Sözleşmesinin Bazı Sözleşmeler ve İcra Hukuku

Kapsamındaki Borçlar Bakımından Uygulama Alanı .......................................... 150

A. Satış Sözleşmesinden Doğan Borçlar Bakımından Erteleme

Sözleşmesi ...................................................................................................................... 150

B. Eser Sözleşmesinden ve Özellikle İnşaat Sözleşmesinden Doğan

Borçlar Bakımından Erteleme Sözleşmesi ...................................................... 152

C. Hizmet Sözleşmesinden Doğan Borçlar Bakımından Erteleme

Sözleşmesi ...................................................................................................................... 158

D. Ödünç Sözleşmesinden Doğan Borçlar Bakımından Erteleme

Sözleşmesi ...................................................................................................................... 159

E. Kira Sözleşmesinden Doğan Borçlar Bakımından Erteleme

Sözleşmesi ...................................................................................................................... 162

F. İcra Hukuku Kapsamındaki Borçlar Bakımından Erteleme

Sözleşmesi ...................................................................................................................... 165

II. Kanun Yoluyla Ertelemenin Uygulama Alanı.......................................................... 167

A. İşçi Aracılık Ücretine İlişkin Erteleme............................................................... 167

B. Havale Alacağına İlişkin Erteleme....................................................................... 167

C. Satış Talebinden Önce İİK. m. 111/1 Hükmü Gereği Erteleme.............. 168

D. Kredi Emrine İlişkin Erteleme .............................................................................. 170

III. Mahkeme Kararıyla Ertelemenin Uygulama Alanı ............................................... 171

A. Taksitle Satışta Erteleme......................................................................................... 171

B. Evlilik Birliği İçerisinde Eşlerin Birbirlerinden Olan

Alacaklarının TMK. m. 217 Uyarınca Ertelenmesi....................................... 172

C. Katılma Alacağı ve Değer Artış Payının TMK. 239 Hükmü

Uyarınca Ertelenmesi................................................................................................ 175

D. İİK. m. 287 Uyarınca Konkordato Süresinin Uzatılması Suretiyle

Erteleme .......................................................................................................................... 177

İçindekiler 13

§ 12. COVİD 19 PANDEMİSİ DÖNEMİNDE ERTELEME SÖZLEŞMESİ ......................178

I. Covid 19 Pandemisi Döneminde Mücbir Sebebin Yol Açtığı İfa

İmkânsızlığı ve Erteleme Sözleşmesi..........................................................................178

A. Mücbir Sebep ve İfa İmkânsızlığı Bakımından Covid 19 Pandemisi.......178

B. İfa İmkânsızlığı ve Erteleme Sözleşmesi ..........................................................184

II. Covid 19 Pandemisi Sebebiyle Aşırı İfa Güçlüğü ve Erteleme.........................185

A. Hâkimin Sözleşmeyi Uyarlaması Neticesinde Erteleme ...........................185

B. Sözleşmeye Dayanan Erteleme.............................................................................189

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN SONUÇLARI,

SONA ERME NEDENLERİ VE SONA ERMESİNİN

HUKUKÎ SONUÇLARI

§ 13. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN SONUÇLARI............................................................191

I. Erteleme Sözleşmesinin Taraflar Bakımından Sonuçları..................................191

A. Erteleme Sözleşmesinin Muacceliyet Bakımından Sonuçları.................191

1. Sözleşmenin borç muaccel olmadan önce yapılması hâlinde........191

2. Sözleşmenin borç muaccel olduktan sonra yapılması hâlinde ........192

3. Erteleme sözleşmesi akdedilmesi durumunda muacceliyet

tarihinin belirlenmesi.......................................................................................193

B. Erteleme Sözleşmesinin Zamanaşımı Bakımından Sonuçları ................196

1. Genel olarak zamanaşımı................................................................................196

2. Borç muaccel olmadan yapılan erteleme sözleşmesinin

zamanaşımı bakımından sonuçları ............................................................197

3. Borç muaccel olduktan sonra yapılan erteleme

sözleşmesinin zamanaşımı bakımından sonuçları .............................197

a. Erteleme sözleşmesi akdedilmesinin zamanaşımını

kestiğini savunan görüş..........................................................................198

b. Erteleme sözleşmesi akdedilmesinin zamanaşımını

durdurduğunu savunan görüş.............................................................200

c. Kanaatimiz....................................................................................................202

4. Zamanaşımı süresinin sözleşme ile değiştirilmesi yasağı

karşısında erteleme sözleşmesinin durumu..........................................203

a. Genel olarak zamanaşımı süresinin sözleşme ile

değiştirilmesi yasağı ................................................................................203

b. Erteleme sözleşmesi ve zamanaşımı süresinin

değiştirilmesi yasağı ................................................................................204

aa. Genel olarak ........................................................................................204

bb. Ticari işler bakımından..................................................................207

5. Erteleme sözleşmesinin zamanaşımı yönünden müteselsil

alacaklılar ve müteselsil borçlular bakımından sonuçları ..............209

a. Erteleme sözleşmesinin zamanaşımı yönünden

müteselsil alacaklılar bakımından sonuçları ................................209

14 İçindekiler

b. Erteleme sözleşmesinin zamanaşımı yönünden

müteselsil borçlular bakımından sonuçları .................................. 210

C. Erteleme Sözleşmesinin Borçlu Temerrüdü Bakımından Sonuçları...... 214

1. Genel olarak borçlu temerrüdü ve erteleme sözleşmesinin

borçlu temerrüdü bakımından sonuçları................................................ 214

2. Erteleme sözleşmesinin daha önceden oluşan temerrüt

bakımından sonuçları....................................................................................... 218

D. Erteleme Sözleşmesinin İcra Takibi Bakımından Sonuçları ................... 220

II. Erteleme Sözleşmesinin Yan Haklar Bakımından Sonuçları............................ 221

A. Erteleme Sözleşmesi ve Borcun Takas Edilebilirliği................................... 221

B. Erteleme Sözleşmesinin Yenileme Etkisine Sahip Olup Olmadığı

Meselesi ........................................................................................................................... 223

III. Erteleme Sözleşmesinin Üçüncü Kişiler Bakımından Sonuçları .................... 223

A. Erteleme Sözleşmesinin Alacağı Devralan Bakımından Sonuçları....... 223

B. Erteleme Sözleşmesinin Kefil Bakımından Sonuçları ................................ 225

C. Erteleme Sözleşmesinin Rehin Veren ve Yüklü Taşınmaz Sahibi

Bakımından Sonuçları............................................................................................... 228

§ 14. ERTELEME SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME NEDENLERİ VE SONA

ERMESİNİN HUKUKÎ SONUÇLARI

I. Erteleme Sözleşmesinin Sona Erme Nedenleri...................................................... 231

A. Erteleme Sözleşmesinin Asıl Sözleşmenin Geçersiz Olması

Sebebiyle Sona Ermesi.............................................................................................. 232

B. Erteleme Sözleşmesinin İradeyi Sakatlayan Sebeplerle Sona Ermesi ...... 233

C. Erteleme Sözleşmesinin Aşırı Yararlanma Sebebiyle Sona Ermesi ........ 236

D. Erteleme Sözleşmesinin Borçlunun Ekonomik Durumunun

Kötüleşmesine Dayanan Uyarlama Neticesinde Sona Ermesi................ 238

E. Erteleme Sözleşmesinin Borçlunun Erteleme Konusu Alacağa

İtiraz Etmesi Sebebiyle Sona Ermesi.................................................................. 240

F. Erteleme Sözleşmesinin Erteleme Süresi Bakımından İşlem

Temelinin Çökmesi Sebebiyle Sona Ermesi.................................................... 240

II. Erteleme Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları ............................................ 241

A. Muacceliyetin Ortaya Çıkması............................................................................... 241

B. Temerrüdün Ortaya Çıkması ................................................................................. 242

C. Talep Hakkının Ortaya Çıkması............................................................................ 242

D. Zamanaşımının İşlemesi .......................................................................................... 243

E. Takas Hakkının Ortaya Çıkması ........................................................................... 243

F. İspat................................................................................................................................... 243

SONUÇ...................................................................................................................................... 247

KAYNAKÇA............................................................................................................................. 255