İklim Değişikliği ile Mücadelede Devletlerin Farklılaştırılmış Sorumlulukları ve Uluslararası Hukukta Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi

Acer, Y., Kaya, İ. (2021). Uluslararası Hukuk. 12. Baskı, Seçkin.

Akıl, A. (2021). Uluslararası Hukuk Çerçevesinde İnsanlığın Ortak Mirası Olarak Antarktika. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(2), 339-363.

Akipek, Ö. İ. (1965). Devletler Hukuku İkinci Kitap. 2. Baskı, An-kara Başnur Matbaası.

Akipek, S. (2001). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması-na Dair Sözleşmenin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi, 50(4), 13-39.

Aksar, Y. (2021). Temel Metinler ve Davalarla Uluslararası Hukuk. 2. Baskı, Seçkin.

Alada, A., Gürpınar, E., Budak, S. (1993). Rio Konferansı Üzerine Düşünceler. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3-5, 93-108.

Alıca, S. S. (2011). Kent, Çevre Hukuk. 1. Baskı, Seçkin.

Annand, R. (2004). International Environmental Justice: A North South Dimension. Ashgate.

Arbitration, Lake Lanoux. (1957). Reports of International Arbitral Awards, vol. XXII Р (3), 281-317.

Ari, İ. (2021). İklim Değişikliği Müzakereleri: Türkiye Örneği in: Z. Savaşan, H. Günay (eds.) Türk Çevre Hukuku ve Politikaları: Dünden Bugüne ve Geleceğe. 1. Baskı, Seçkin.

Aristoteles, (1998). Nikomakos’a Etik, V. Kitap, çev. S. Babür, Ay-raç Yayınevi.

Atapattu, S. A. (2007). Emerging Principles of International Envi-ronmental Law. Brill.

Attard, D. J., (1990). (eds) The Meeting of the GrOxford University Press of Legal Experts to Examine the Concept of the Common Concern of Mankind in Relation to Global Environmental Issues, University of Malta, 13-15 December, <https://digitallibrary.un.org/record/766634> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Aykul, Ö. (2021). Ekolojik Hukuk ve Çevre Hukuku. 1. Baskı, Seç-kin.

Backes, C., Van der Veen, G. (2020). Urgenda: the Final Judgment of the Dutch Supreme Court. Journal for European Environmental & Planning Law, 17(3), 307-321.

Barral, V. (2020). Common but Differentiated Responsibilities and Justice: Broadening the Notion of Responsibility in International Law. in H. Hansen-Magnusson & A. Vetterlein (eds.), The Rise of Responsibi-lity in World Politics. Cambridge University Press. 

Başlar, K. (1998). The Concept of the Common Heritage of Man-kind in International Law. Martinus Nijhoff.

Başlar, K. (2011). Kırkıncı Yılında Dünya Mirası Sözleşmesi (1972-2012). Uluslararası Hukuk ve Politika, 27, 25-52.

Başsüllü, Ç., Özdemir, E., Semerci, A., Tolunay, A. (2014). İklim Değişikliği Müzakerelerinde Ormancılık. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sorunları Sempozyumu. Akdeniz Ormanlarının Geleceği: Sürdü-rülebilir Toplum ve Çevre, <http://ormanweb.isparta.edu.tr/ormanvecevre/belgeler/ bildiriler/51_A4-4.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Berberoğlu, N. (2009). İklim Değişikliği: Post-Kyoto Müzakereleri ve Türkiye. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 33, 18-26.

Berkut, N. (2018). Uluslararası Deniz Yatağının Hukuki Statüsü ve Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi’nin Deniz Yatağında Gerçekleştirilen Faaliyetlere İlişkin Yetkisi. Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 13-49.

Beyerlin, U. (2008). Different Types of Norms In International En-vironmental Law Policies, Principles, And Rules’ in: D. Bodansky, J. Brunnée, E. Hey (eds.) The Oxford Handbook of International Envi-ronmental Law. Oxford University Press.

Beyerlin, U., Grote, J. (2013). Environment, International Protec-tion. Max Planck Encyclopedia of Public International Law.

Biermann, F., (1996). Common Concern of Humankind: The Emer-gence of a New Concept of International Environmental Law. Archiv des Völkerrechts, 34(4), 426-481.

Bilsel, C. (1940). Devletler Hukuku Giriş, İstanbul Üniversitesi Ya-yınları No 137. 2. Baskı, Kenan Basımevi.

BM. Çevre ve Gelişim Hakkında Rio Deklarasyonu (1992). 1999 Birleşmiş Milletler A/KONF.151/26 (Cilt I).

Bodansky, D. (1993). The United Nations Framework Convention on Climate Change: a Commentary. Yale Journal of International Law, 18, 451-558.

Bodansky, D. (1995). Customary (and not so customary) internati-onal environmental law. Ind. J. Global Legal Stud., 3, 105-119.

Bodansky, D. (2001). The history of the global climate change re-gime in: U. Luterbacher, D. F. Sprinz (eds.) International Relations and Global Climate Change, MIT Press.

Bodansky, D. (2010). The Copenhagen climate change conference: a postmortem. American Journal of International Law, 104(2), 230-240.

Bodansky, D. (2016). The Paris climate change agreement: a new hope?. American Journal of International Law, 110(2), 288-319.

Bodle, R., Stephan, S. (2021), The German Federal Constitutional Court’s decision on the Climate Change Act. Ecologic Institute, Berlin, < https://www.ecologic.eu/18104> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Bortscheller, M. J. (2010). Equitable but Ineffective: How the Prin-ciple of Common but Differentiated Responsibilities Hobbles the Global Fight against Climate Change. Sustainable Development Law & Policy, 10(2), 49-68.

Bowling, C., Pierson, E., Ratté, S. (2016). The common concern of humankind: a potential framework for a new international legally bin-ding instrument on the conservation and sustainable use of marine bio-logical diversity in the high seas’. White Paper, 1-15.

Bozkurt, E., Poyraz, Y., Erdal, s. (2021). Devletler Hukuku. 11. Baskı, Yetkin.

Bragdon, S. H. (1996). The Evolution and Future of the Law of Sustainable Development: Lessons from the Convention on Biological Diversity. Georgetown International Environmental Law Review, 8(3), 423-436.

Cançado-Trindade, A. A., Attard, D. J. (1991). The Implication of the ‘Common Concern of Mankind’ Concept on Global Environmental Issues in: T. Iwama (eds.) Policies and Laws on Global Warming: Inter-national and Comparative Analysis. Environmental Research Center.

Caney, S. (2010). Climate change and the duties of the advantaged. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 13(1), 203-228.

Carlarne, C. P., Colavecchio, J. D. (2019). Balancing equity and ef-fectiveness: The Paris Agreement & The Future of International Climate Change Law. NYU Envtl. LJ, 27, 107-181.

Cassese, A. (1986). International Law in a Divided World. Claren-don Press.

Castro, P. (2016). Common But Differentiated Responsibilities Be-yond the Nation State: How Is Differential Treatment Addressed in Transnational Climate Governance Initiatives?. Transnational Environ-mental Law, 5(2), 379-400.

Caşın M. H. (2013). Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları Cilt I, 1. Baskı, Legal Yayıncılık.

Caşın M. H. (2013). Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları Cilt II, 1. Baskı, Legal Yayıncılık.

Coen, D., Kreienkamp, J., Pegram, T. (2020). Global Climate Go-vernance. Cambridge University Press.

Conference of the Parties to the Convention on Biological Diver-sity. (2010). Decision Adopted by the Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity at its Tenth Meeting (UNEP/CBD/COP/ DEC/X/1).

Crawford, J. (2019). Brownlie’s Principles of Public International Law. Oxford University Press.

Cullet, P. (2003). Differential Treatment in International Environ-mental Law. Routledge.

Cullet, P. (2010). Common but Differentiated Responsibilities. in Research Handbook on International Environmental Law (eds.) Mal-gosia Fitzmaurice, David M. Ong and Panos Merkouris. ELECD.

Çakmak, M. N. (2008). Biyolojik Çeşitliliğin Hukuken Korunması ve Kamu Yararı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57, 133-166.

Çamurdan, Y. B. (2016). Paris Andlaşması Çeviri. 1. Baskı, Ekoloji Kolektifi.

Çelik, E. F. (1965). Milletlerarası Hukuk. Gözden geçirilmiş 2. Bas-kı, Fakülteler Matbaası.

De Feyter, K. (2013). Globalization and Common Responsibilities of States. Routledge.

Deleuil, T. (2012). The common but differentiated responsibilities principle: Changes in continuity after the Durban conference of the par-ties. Review of European Community & International Environmental Law, 21(3), 271-281.

Demir, A. (2014). Adalet Kuramları Tartışmasında J. Rawls. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 33-42.

Doğan İ. (2020), Devletler Hukuku, Güncel 4. Baskı, Astana Yayın-ları.

Duru, B. (2001). Viyana’dan Kyoto’ya İklim Değişikliği Serüveni. Mülkiye Dergisi, 35(230), 301-333.

Duru, B. (2008). İklimsel Adalet İçin Yeni Bir Girişim: Halkların İk-lim Değişikliği Protokolü. Birikim Dergisi, < http://www.birikimdergisi.com/guncel/iklimsel-adalet-icin-yeni-bir-girisim-halklarin-iklim-degisikligi-protokolu> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Duyar, M. (2005). Türk Orman Mevzuatının Avrupa Birliği Orman Mevzuatı ile Uyumlaştırılması Üzerinde İncelemeler. Doktora Tezi, İs-tanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Emir, N. (2020). Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun “Uluslararası Örf ve Âdet Hukukunun Belirlenmesine İlişkin Taslak Sonuçlar” Metni Çerçevesinde Uluslararası Örgütlerin Uluslararası Örf ve Âdet Hukuku-na Etkisi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 665-679.

Eraktan, G., Yelen, B., Arısoy, H. (2010). Kyoto Protokolü, Türki-ye’nin yükümlülükleri ve beklentiler. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, <https://tarekoder.org/2010sanliurfa/183-190.pdf> erişim tari-hi: 30 Ocak 2022.

Evans, M. (2014). The Law of the Sea’ in M. Evans (eds.) Internati-onal Law. 4th edn, Oxford University Press.

Ferreira, P. (2016). Common But Differentiated Responsibilities’ in the National Courts: Lessons from Urgenda v. The Netherlands. Trans-national Environmental Law, 5(2), 329-351.

Ferreira, P. (2018). Differentiation in International Environmental Law: Has Pragmatism Displaced Considerations of Justice? in: N. Craik, C. S. G. Jefferies, S. L. Seck, T. Stephens (eds.), Innovation in Legal Responses to Normative Change, Cambridge University Press.

Fifth report of the Special Rapporteur, Sir Michael Wood. (2018). 70th session of the ILC <https://legal.un.org/ilc/guide/1_13.shtml> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Fitzmaurice, M. (2010). Research Handbook on International Envi-ronmental Law. (eds) D. Ong, M. Panos. Edward Elgar Publishing.

Freestone, D. (2016). The United Nations Framework Convention on Climate Change- The Basis for the Climate Change Regime. in: K.R. Gray, R. Tarasofsky, C. Piñon Carlarne (eds), The Oxford Handbook of International Climate Change Law. Oxford University Press.

French, D. (2000). Developing States and International Environ-mental Law: The Importance of Differentiated Responsibilities. Interna-tional & Comparative Law Quarterly, 49(1), 35–60.

French, D. (2011). From the depths: rich pickings of principles of sustainable development and general international law on the ocean floor—the seabed disputes chamber’s 2011 Advisory Opinion. Interna-tional Journal of Marine and Coastal Law, 26(4), 525-568.

Gedikkaya Bal, P. (2010). Türkiye’nin Küresel İklim Değişikliği Re-jimi İçerisindeki Konumu. Beykent Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3(1), 25–35.

Goedhuis, D. (1981). Some Recent Trends in the Interpretation and the Implementation of the Rules of International Space Law. Colum. J. Transnat’l L., 19, 213-234.

Gönenç, D., Kibaroğlu, A. (2017). İklim güvenliği kavramının Tür-kiye iklim politikasındaki yeri. Alternatif Politika, 1-26.

Gönlübol, M. (1971). Ulusal Yetki Sınırları Ötesindeki Deniz Yatağı ve Okyanus Tabanının Barışçı Amaçlarla Kullanılması Komitesi’nin Çalışmaları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 26(3), 229-240.

Gündoğan, A. C., Aydın, C. İ., Voyvoda, E., Turhan, E., Özen, İ. C. (2017). Ataletin Bedeli: Ortak Sosyoekonomik Patikalar Üzerinden, < https://www.wwf.org.tr/?7180/ataletinbedeli> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Günel, R. V. (eds). Aslan Gündüz Milletlerarası Hukuk. 10. Baskı, Savaş Yayınevi.

Güneş, A. M. (2021). Çevre Hukuku. 4. Baskı, Adalet Yayınevi.

Güneş, A. M. (2010). İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nden Kyoto Protokolü’ne Küresel Isınmaya Karşı Uluslararası Alandaki Hu-kuki Gelişmeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 87, 43-89.

Güneş, A. M. (2011). Dünya Mirası Sözleşmesi’ne Kısa Bir Bakış. İstanbul Barosu Dergisi, 6, 141-158.

Güriz, A. (2017). Hukuk Felsefesi. 5. Baskı, Siyasal Kitapevi.

Hagen, O., Skeels, A., Onstein, R. E., Jetz, W., Pellissier, L. (2021). Earth history events shaped the evolution of uneven biodiversity across tropical moist forests. Proceedings of the National Academy of Scien-ces, 118(40).

Halvorssen, A. (1999). Equality among Unequals in International Environmental Law: Differential Treatment for Developing Countries. Westview Press.

Halvorssen, A. (2007). Common, but differentiated commitments in the future climate change regime-Amending the Kyoto Protocol to inc-lude Annex C and the Annex C Mitigation Fund. Colo. J. Int’l Envtl. L. & Pol’y, 18, 276-301.

Hathaway, J. C. (2016). A Global Solution to a Global Refugee Cri-sis. European Papers-A Journal on Law and Integration, 2016(1), 93-99.

Hayırsever Topçu, F. (2012). Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi: Mü-zakereden Uygulamaya. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Ensti-tüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 57-97.

Hayırsever Topçu, F. (2008). İklim Değişikliği: Ortak Beklentiler ve Farklılaşan Çıkarlar. Mülkiye Dergisi, 32, 159-190.

Hegglin, M. I. (Lead Author), Fahey, D. W., McFarland, M., Montzka, S. A. and Nash, E. R. (2015). Twenty Questions and Answers About the Ozone Layer: 2014 Update, Scientific Assessment of Ozone Depletion: 2014. World Meteorological Organization, <https://csl.noaa.gov/assessments/ozone/2014/ twentyques-tions2014update.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Hertel, M. (2011). Climate-Change-Related Trade Measures and Ar-ticle XX: Defning Discrimination in Light of the Principle of Common but Diferentiated Responsibilities. Journal of World Trade, 45(3), 653 – 678.

Honkonen, T. (2009). The Common but Differentiated Responsibi-lity in Multilateral Environmental Agreements Regulatory and Policy Aspects. Kluwer.

Honkonen, T. (2009). The Principle of Common But Differentiated Responsibility in Post‐2012 Climate Negotiations. Review of European Community & International Environmental Law, 18 (3), 257-267.

Houghton, A., Richard, A., Nassikas, A. (2017). Global and regio-nal fluxes of carbon from land use and land cover change 1850–2015. Global Biogeochemical Cycles, 31(3), 456-472.

Hunter, D., Sommer, J., Vaughan, S. (1995). Environment and Tra-de Concepts and Principles of International Law: An Introduction. Glob. Envtl. L. Ann., 99.

Ineli-Ciger, M. (2019). The Global Compact on Refugees and Bur-den Sharing: Will the Compact Address the Normative Gap Concerning Burden Sharing? Refugee Survey Quarterly, 38(2), 115-138.

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2021). Clima-te Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S.L. Con-nors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.) Cambridge University Press, <https://www.ipcc.ch/ report/ar6/wg1/#FullReport> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

International Law Association (ILA). (2002). New Delhi Declara-tion on Principles of International Law Relating to Sustainable Deve-lopment.

International Law Association. (1983). Report of the 60th Confe-rence. Montreal.

İklim Değişikliği Hedeflerine Ulaşılamamasının Türkiye’ye Maliyeti Üzerine Bir Değerlendirme. (2017). Yeryüzü Derneği Yayınları., <https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/ataletin_bedeli_rapor___yeryuzu_dernegi___ab.pdf?7161/fosil-yakitlara-dayali-enerji-politikalari-ve-iklim- eylemsizligi-pahaliya-mal-oluyor>erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

İklim Mücadelesinde Ekonomik, Sosyal ve Ekolojik Adalet, İklim Değişikliği Eğitim Modülleri Serisi 16, (2019) <http://www.iklimin.org/ moduller/adaletmodulu.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Joyner, C. C. (1986). Legal implications of the concept of the common heritage of mankind. International & Comparative Law Quar-terly, 35(1),190-199.

Karakaya, E. (2008). Proje Temelli Esneklik Mekanizmaları: Temiz Kalkınma Mekanizması ve Ortak Yürütme in: Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü: İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik ve Politik Analizi. Bağlam Yayınevi.

Kaya, T. (2017). DTÖ Anlaşmalarındaki Yükümlülüklerden Ka-çınmaya Olanak Sağlayan İstisna Hükümleri. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 169-192.

Kaya, Y. (2017). Paris Anlaşmasını İklim Adaleti Perspektifinden Değerlendirmek. Uluslararası İlişkiler, 54(14), 87-106.

Kayhan, A. K. (2017). Uluslararası Hukukta Atmosferin Korunması ve Devletlerin Sorumluluğu. 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık.

Kayhan, A. K. (2018). Uluslararası Hukukta İnsanlığın Ortak Kay-gısı Kavramı. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 221-246.

Keskin, S. (2021). Dünya Ticaret Örgütü Uyuşmazlık Çözüm Me-kanizması in: Z. Savaşan, H. Ünay (eds) Uluslararası Çevre Hukuku ve Politikaları. 1. Baskı, Yetkin Yayıncılık.

Kessie, E. (2007). The Legal Status of Special and Diferential Tre-atment Provisions Under the WTO Agreements in G. A. Bermann & P. C. Mavroidis (eds), WTO Law and Developing Countries. Cambridge University Press.

Kıvılcım, Z. (2010). Uluslararası Kamu Hukukunda İnsanlığın Or-tak Mirası. On İki Levha Yayıncılık.

Kıvılcım, Z. (2015). Cartagena Protokolü ve Türkiye Biyogüvenlik Mevzuatı. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20, 99-121.

Kiss, A., (1997). The Common Concern of Mankind. Environmen-tal Policy and Law, 27(4), 244-247.

Kiss, A., Shelton, D., (2007). Guide to International Environmental Law. Brill.

Klein, D. et al. (ed) (2017). The Paris Agreement on climate chan-ge: Analysis and Commentary. Oxford University Press

Kök Değerli, S. (2018). Uluslararası Teamül Hukukunun Tanım-lanması. YBHD, 3, 247–263.

Kuran, S. (2021). Uluslararası Deniz Hukuku. Gözden geçirilmiş 7. Baskı, Beta.

Kyoto Protocol to the United Nations Framework Convention on Climate Change, 1997, 2303 UNTS 162.

Larbprasertporn, P. (2014). The Interaction Between WTO Law and the Principle of Common but Differentiated Responsibilities in the Case of Climate-Related Border Tax Adjustments. Goettingen J. Int’l L., 6, 145-170.

Larschan, B., Brennan, B.C. (1982). Common heritage of mankind principle in international law. Colum. J. Transnat’l L, 21, 305-338.

Laylin, J. G., Bianchi, R. L. (1959) The role of adjudication in in-ternational river disputes: the Lake Lanoux case. American Journal of International Law, 53(1), 1048-1090.

Lee, J. (2015). Rooting the concept of common but differentiated responsibilities in established principles of international environmental law. Vt. J. Envtl. L., 17, 27-50.

Lowe, A. V. (1982). The International Seabed: A Legacy of Mist-rust, Marine Policy. Elsevier Publishing.

Luppi B., Parisi F., R. Shruti. (2012). The rise and fall of the pollu-ter-pays principle in developing countries. International Review of Law and Economics, 32(1) 135-144.

Magraw, D. (1990). Legal Treatment of Developing Countries: Dif-ferential, Contextual, and Absolute Norms. Colorado Journal of Interna-tional Environmental Law & Policy, 1, 69–99.

Maguire, R. (2012). Incorporating International Environmental Le-gal Principles into Future Climate Change Instruments. Carbon and Cli-mate Law Review, 6, 101-113.

Matsui, Y. (2002). Some Aspects of the Principle of ‘Common but Differentiated Responsibilities’. International Environmental Agree-ments: Politics, Law and Economics, 2(2), 151-170.

Mavropoulou, E. (2021). Responsibility Sharing in International Refugee Law: Towards Differentiated Legal Obligations. PhD Thesis. University of Westminster.

McManus, K. (2009). The principle of ‘common but differentiated responsibility’ and the UNFCCC. Climatico, <https://www.mercyworld. org/_uploads/_cknw/files/2012/Link3.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

McNeely, A. J., (1999). The Convention on Biological Diversity: a solid foundation for effective action. Environmental Conservation 26(4), 250-251.

Melkas, E. (2002). Sovereignty and Equity within the Framework of the Climate Regime. Rev. Eur. Comp. & Int’l Envtl. L. 118, 115-128.

Memiş, E. (2015). Çevre ve Çevre İdare Hukuku (Teorik ve Pratik). Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Filiz Kitabevi.

Minnerop-Röben, P. (2018). Climate Protection Agreements. Max Planck Encyclopedias of International Law.

Morosini, F. (2010). Trade and Climate Change: Unveiling the Prin-ciple of Common but Diferentiated Responsibilities From the WTO Ag-reements. George Washington International Law Review, 42(4), 713-748.

Murillo, J. (2008). Common Concern of Humankind and Its Impli-cations in International Environmental Law. Macquarie Journal of Inter-national and Comparative Environmental Law, 2, 133-147.

Obergassel, W., Arens, C., Hermwille, L., Kreibich, N., Mersmann, F., Ott, H. E.,Wang-Helmreich, H. (2015). Phoenix from the ashes: an analysis of the Paris Agreement to the United Nations Framework Con-vention on Climate Change Part 1, ELM, 27, 243-262.

OECD. (1972). Recommendations of the Council of 26th May, 1972 on Guiding Principles Concerning International Economic Aspects of Environmental Policies. C (72)128.

OECD. (1974). The Implementation of the Polluter-Pays Principle (Recommendation adopted on 14th November, C (74)223.

Onat, Ş. Türmen, R. (1981). Yeni Uluslararası Ekonomik Düzen ve Deniz Yatağı. Seha L. Meray’e Armağan, SBF, I, 141-175.

Oral, N. (2019). The International Law Commission and the Prog-ressive Development and Codification of Principles of International Environmental Law. FIU L. REV, 13, 1075-1100.

Orman ve Su işleri Bakanlığı. (2015). Çölleşme/Arazi Bozulumu ve Kuraklıkla Mücadele Terimler Sözlüğü’ <https://www.tarimorman.gov.tr /CEM/Belgeler/collesme%20belgeleri%20arsiv/Sayfa02/CollesmeSozluk.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Ourbak, T., Magnan, A.K. (2018). The Paris Agreement and climate change negotiations: Small Islands, big players. Regional Environmental Change,18, 2201-2207.

Özçelik, Ö., Barut, A. (2017). Uluslararası Çevre Hukukunun Geli-şimi ve Türkiye’deki Atık Yönetimi Düzenlemeleri ve Türkiye’nin Av-rupa Birliği Mevzuatına Uyum Süreci. Uluslararası Afro-Avrasya Araş-tırmaları Dergisi, 2(4), 1-32.

Özkerim Güner, N. (2017). İklim Değişikliği Nedeniyle Devletlerin Sorumluluğu.1. Baskı, Yetkin Yayınevi.

Öztürk, M., Öztürk, A. (2019). BMİDÇS’den Paris Anlaşması’na: Birleşmiş Milletler’in iklim değişikliğiyle mücadele çabaları. Ömer Ha-lisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (4), 527-541.

Pallemaerts, M. (1997). Stockholm’den Rio’ya Uluslararası Çevre Hukuku: Geleceğe Doğru Geri Adım Mı? Çev. B. Duru, Ankara Üniver-sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 52(1-4), 613-632.

Pardo, A., (1997). The Emerging Law of the Sea’ in: D. Walsh (ed.) The Law of the Sea: Issues in Ocean Resource Management. Greenwood.

Pardo, A., Christol, C. Q. (1983). The Common Interest: Tension Between the Whole and the Parts in: R. St. J. Macdonald, D. M. Johns-ton (eds.) The Structure and Process of International Law: Essays in Legal Philosophy Doctrine and Theory. Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht.

Pauw, P., Brandi, C., Richerzhagen, C., Bauer, S., & Schmole, H. (2014). Different perspectives on differentiated responsibilities: a state-of-the-art review of the notion of common but differentiated responsibi-lities in international negotiations (No. 6/2014). Discussion Paper.

Pazarcı, H. (1983). Uluslararası Deniz Yatağı Düzeni ve Sorunları. Siyasal Bilgiler Fakülte Dergisi, 197-206.

Pazarcı, H. (1997). Uluslararası Hukuk Dersleri 1. Kitap. Gözden geçirilmiş 6. Baskı, Turhan Yayınevi.

Pazarcı, H. (2021). Uluslararası Hukuk. 20. Baskı, Turhan Yayıne-vi.

Peel, J. (2016). Re-evaluating the Principle of Common But Diffe-rentiated Responsibilities in Transnational Climate Change Law. Trans-national Environmental Law, 5(2), 245-254.

Postyshev, V. M. (1990). The Concept of the Common Heritage of Mankind: From New Thinking to New Practice. Progress Publishing.

Rajamani, L. (2006). Differential Treatment in International Envi-ronmental Law. Oxford University Press

Rajamani, L. (2016). Ambition and differentiation in the 2015 Paris Agreement: Interpretative possibilities and underlying politics. Internati-onal & Comparative Law Quarterly, 65(2), 493-514.

Rajamani, L. (2018). The Principle of Common but Differentiated Responsibilities and Respective Capabilities in the International Climate Change Regime in: R. Lyster, R. M. Verchick (eds.) Research Handbook on Climate Disaster Law. Edward Elgar Publishing.

Rajamani, L. (2013). Differentiation in the emerging climate regime. Theoretical Inquiries in Law, 14(1), 151-172.

Ramaknshna, K. (1990). North-South Issues, Common Heritage of Mankind and Global Climate Change. Millennium: Journal of Internati-onal Studies, 19 (3), 429-445.

Rawls, J. (1971). A Theory of Justice. Original Edition, Harvard University Press.

Rawls, J. (2001). Justice as Fairness: A Restatement, (ed) Erin Kelly. Harvard University Press. Hakkaniyet olarak Adalet Çev. Osman Baş (2020). 1. Baskı, Pinhan Yayınevi.

Republic of Turkey, Intended Nationally Determined Contribution. (2011), https://www4.unfccc.int/sites/ndcstaging/PublishedDocuments/Turkey%20First/The_INDC_of_TURKEY_v.15.19.30.pdf erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Ritchie, H., Roser, M. (2020). CO₂ and Greenhouse Gas Emissions Our World in Data, <https://ourworldindata.org/co2-and-other-greenhouse-gas-emissions> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Sandel, M. J. (2020). Justice What’s Right Thing to Do (Çeviri: Adalet Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir? Çev. M. Kocaoğlu. 8. Bas-kı, Felix Kitap.

Sands, P. (2012). Principles of International Environmental Law. 3rd ed. Cambridge University Press.

Sarıbeyoğlu Skalar, M. (2014). Ormanlara İlişkin Küresel Bir Ant-laşmanın Yokluğunda Uluslararası Hukukta Ormanların Korunması. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 47-76.

Sarıbeyoğlu Skalar, M. (2015). Uluslararası Hukuk ve Sürdürülebi-lir Kalkınma. 1. Baskı, Beta Yayınevi.

Savaşan, Z. (2018). Uluslararası İklim Değişikliği Müzakerelerinde Türkiye: Paris İklim Anlaşması Öncesi ve Sonrası. Çağdaş Yerel Yöne-timler, 27(2), 71-94.

Savaşan, Z., Söker, Ç., Yılmaz, F. H. (2021). Çevre Hukuku ve Poli-tikaları. 1. Baskı, Seçkin Yayınevi.

Savaşan, Z., Ünay, H. (2021). (eds.) Uluslararası Çevre Hukuku ve Politikaları. 1. Baskı, Yetkin Yayınevi.

Schachter, O. (1991). The Emergence of International Environmen-tal Law. Journal of International Affairs, 44(2), 457-493.

Shaw M. N. (2017) International Law, 8th edn, Cambridge Univer-sity Press.

Shaw M. N. (2018) Uluslararası Hukuk, Çeviri editörü: İ. Kaya, Çe-virenler: Y. Acer, T. Demirtepe, İ. Kaya, E. Şimşek, 8. Baskı, TÜBA.

Shelton, D. (2009). Common Concern of Humanity. Iustum Aequum Salutare, 5.

Shue, H. (1999). Global environment and international inequality. International Affairs, 75(3), 531-545.

Skordas, A. (2019). The Rise of the Neo-Hobbesian Age: Thirty Years Since the Fall of the Berlin Wall. ZaöRV, 79, 469- 479.

Soltau, F. (2009). Fairness in International Climate Change Law and Policy. Cambridge University Press.

Soltau, F. (2016). Common concern of humankind in: K. R. Gray, R. Tarasofsky, C. Carlarne (eds.) The Oxford Handbook of International Climate Change Law. Oxford University Press.

Stockholm Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment, (1972).

Stone, C. D. (2004). Common but Differentiated Responsibilities in International Law. American Journal of International Law, 98(2), 276-301.

Stokke, O. S.,  Vidas, D. (eds.) (1996). Governing the Antarctic: the effectiveness and legitimacy of the Antarctic Treaty System. Cambridge University Press.

Streck, C., Keenlyside, P., Von Unger, M. (2016). The Paris Agree-ment: a new beginning. Journal for European Environmental & Planning Law, 13 (1), 3-29.

Sur, M. (2020). Uluslararası Hukukun Esasları. Gözden geçirilmiş 13. Baskı, Beta Yayınları.

Şimşek, A. İ., Atvur, S. (2021). 21. Yüzyılda Uluslararası Uzay Re-jiminin İnsanlığın Ortak Mirası Temelinde Yeniden İnşası. Alternatif Politika, 13(3), 593-628.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Türkiye İklim Değişikliği Strate-jisi 2010-2023, <https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/Turkiye-Iklim-Degisikligi-Stratejisi.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2016). Türkiye 6. Ulusal Bildi-rimi, https://unfccc.int/files/national_reports/non-annex_i_natcom/application/pdf/ 6_bildirim_eng_11_reducedfilesize.pdf erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Birleşmiş Mil-letler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, <https://iklim.csb.gov.tr/birlesmis-milletler-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi-i-4362> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. Türkiye İklim Değişikliğiyle Mücadele İçin Finans Erişimi Sorununa Çözüm Bekliyor, <https://csb.gov.tr/turkiye-iklim-degisikligiyle-mucadele-icin-finans-erisimi-sorununa-cozum-bekliyor-bakanlik-faaliyetleri-25382> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2021). Küresel İklim Değişikliğinin Etkilerinin En Aza İndirilmesi, Kuraklıkla Mücadele ve Su Kaynakları-nın Verimli Kullanılması İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, https://www5.tbmm. gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss300.pdf, erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

TBMM. (1996). Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Çevre ve Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (1/289), <https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c010/tbmm20010089ss0054.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Telli, S. (1991). Devletler Hukuku Açısından Uluslararası Ticaret ve Kurumlaşması, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.

The Committee for Development Policy (CDP). (2021). Handbook on the LDC Category, edition <https://www.un.org/ldcportal/content/handbook-ldc-category-2021-edition> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

The Dialogues of Plato: The Laws. (1953) vol. 4, book 8, section 485(e), çev. B. Jowett. 4th ed., Clarendon Press.

Thirlway, H. (2014). The Sources of International Law in: M. Evans (eds.) International Law, 4th edn, Oxford University Press.

Thompson, A. (2016). The Global Regime for Climate Finance: Po-litical and Legal Challenges in: C. P. Carlarne, K. R. Gray, R. Tarasofsky (eds.) The Oxford Handbook of International Climate Change Law. Oxford University Press.

Tigre, M. A. (2016). Cooperation for Climate Mitigation in Amazo-nia: Brazil’s Emerging Role as a Regional Leader. Transnational Envi-ronmental Law, 5(2), 401-425.

Toluner Milletlerarası Hukuk (Giriş, Kaynaklar) A. Tütüncü, E. Arıkoğlu, V. Neslihan Akün, E. Başkaracaoğlu (eds.) Güncellenmiş 2. Baskı, Beta Yayınevi.

Trail Smelter Arbitration (1938/1941) (USA v Canada), UN.RIAA, Vol III.

Turgut Yılmaz, N. (2017). Çevre Politikası ve Hukuku. 3. Baskı, İmaj Yayınevi.

Turgut, N. (1995). Kirleten Öder İlkesi ve Çevre Hukuku. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 607-654.

Türkeş, M. (2001). Küresel iklimin korunması, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Türkiye. Tesisat Mühendisliği, 61, 14-29.

Türkeş, M. (2012). Kuraklık Çölleşme ve Birleşmiş Milletler Çöl-leşme ile Savaşım Sözleşmesi’nin Ayrıntılı bir Çözümlenmesi. Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 7-55.

Türkeş, M. (2015). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Kyoto Protokolü, Aralık 2015 Paris Öncesi ve Sonrası Ge-lişmeler ve Türkiye’nin Durumu/Tutumu. Türkiye Barolar Birliği Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu “İklim Değişikliği Özel Gündemli” Çalış-ma Toplantısı, Ankara.

Türkiye İklim Değişikliği Stratejisi 2010-2023, <https://www.gmka.gov.tr/ dokumanlar/yayinlar/Turkiye-Iklim-Degisikligi-Stratejisi.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Tütüncü, A. (2011). Trail Smelter Hakem Kararı- Hukukun Kodlaş-tırılmasında Örnek Olay Olarak Etkisi ve Kararın Özeti. Journal of Is-tanbul University, 55(4), 313-340.

Tütüncü A., Gemi Kaynaklı Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi, Azal-tılması ve Kontrol Altına Alınmasında Devletin Yetkisi, Beta Yayınevi.

U.S.-China Joint Announcement on Climate Change. (2014). <https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2014/11/11/us-china- joint-announcement-climate-change> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UN Climate Change Conference. (2021). The Glasgow Climate Pact, <https://ukcop26.org/wp-content/uploads/2021/11/COP26Presidency-Outcomes-The-Climate-Pact.pdf> erişim tarihi: 28 Aralık 2021.

UN Conference on Trade and Development. (1992). Paris Declara-tion and Programme of Action for the Least Developed Countries for the 1990s, UNCTAD/RDP/LDC/58.

UN General Assembly. (1972). United Nations Conference on the Human Environment. A/RES/2994.

UN News. (2015). COP21: UN chief hails new climate change ag-reement as ‘monumental triumph, <https://news.un.org/en/story/2015/12/ 517982-cop21-un-chief-hails-new-climate-change-agreement-monumental-triumph> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UN. (2022). LDC Identification Criteria & Indicators, <https://www.un.org /development/desa/dpad/least-developed-country-category/ ldc-criteria.html >erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNEP, <https://www.unenvironment.org/about-un-environment> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNFCCC. (2003). İklime Özen Göstermek İklim Değişikliği Çerçe-ve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü İçin Kılavuz, <https://unfccc.int/resource/ docs/publications/caring_trk.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNFCCC. (2011). Report of the Conference of the Parties on its seventeenth session, held in Durban from 28 November to 11 December 2011. Addendum. Part two: Action taken by the Conference of the Par-ties at its seventeenth session. 1/CP.17.

UNFCCC. (2012). Report of the Conference of the Parties on its seventeenth session, held in Durban from 28 November to 11 December 2011, <https://unfccc.int/resource/docs/2011/cop17/eng/09a01.pdf#page=2> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNFCCC. (2015). Synthesis report on the aggregate effect of the in-tended nationally determined contributions. Conference of the Parties Twenty-first session Paris, 30 November to 11 December 2015, < https://unfccc.int/resource/docs/2015/cop21/eng/07.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNFCCC. (2015). Adoption of The Paris Agreement. UN Doc FCCC/CP/2015/L.9/REV.1 <https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspxsrc= IND&mtdsg_no=XXVII7d&chapter=27&clang=_en> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

UNFCCC. Kyoto Protocol-Targets for the first commitment period, <https://unfccc.int/process/the-kyoto-protocol> erişim tarihi 30 Ocak 2022.

UNGA. (1992). Report of the United Nations Conference on Envi-ronment and Development. A/CONF.151/26 (Vol. I) (Rio Declaration on Environment and Development).

United Nations Economic and Social Council. (1997). Rio Declara-tion on Environment and Development: application and implementation, Report of the Secretary-General, <http://www.un.org/esa/documents/ecosoc/cn17/ 1997/ecn171997-8.htm> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations Environment Programme. (1990). Ad Hoc Working Group of Experts on Biological Diversity. Report of the Ad Hoc Wor-king GrOxford University Press on the Work of its Second Session in Preparation for a Legal Instrument on Biodiversity of the Planet, <https://www.cbd.int/ doc/meetings/iccbd/bdewg-02/official/bdewg-02-03-en.pdf> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations Environment Programme. (1991). Ad Hoc Working GrOxford University Press of Legal and Technical Experts on Biological Diversity, ‘Report of the Ad Hoc Working GrOxford University Press of Legal and Technical Experts on Biological Diversity on the Work of its Second Session, <https://www.cbd.int/doc/meetings/iccbd/bdn-02-awg-02/official/bdn-02-awg-02-05-en.pdf > erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations Environment Programme. (1991). Report of the Ad Hoc Working Group of Legal and Technical Experts on Biological Di-versity on the Work of its Second Session, <https://www.cbd.int/doc/meetings/ iccbd/bdn-02-awg-02/official/bdn-02-awg-02-05-en.pdf > erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations Framework Convention On Climate Convention. (2021). Proposal from Turkey to amend the list of Parties included in Annex I to the Convention, FCCC/CP/2021/INF.2.

United Nations General Assembly International Law Commission. (2015). Second report on the protection of the atmosphere. A/CN.4/681.

United Nations General Assembly. (1967). Examination of the question of the reservation exclusively for peaceful purposes of the sea-bed and the ocean floor, and the subsoil there-of, underlying the high seas beyond the limits of present national jurisdiction, and the use of their resources in the interests of mankind. A/C.1/PV.1515 and A/C.1/PV 1516.

United Nations General Assembly. (1970). Declaration of Principles Governing the Sea-Bed and the Ocean Floor, and the Subsoil Thereof, beyond the Limits of National Jurisdiction. A/RES/2749(XXV).

United Nations General Assembly. (1970). Declaration on Princip-les of International Law concerning Friendly Relations and Co-operation among States in accordance with the Charter of the United Nations. A/RES/2625 (XXV).

United Nations General Assembly. (1988). Protection of global cli-mate for present and future generations of mankind: resolution / adop-ted by the General Assembly. A/RES/43/53.

United Nations General Assembly. (1991). Protection of global cli-mate for present and future generations of mankind: resolution. A/RES/45/212.

United Nations General Assembly. (2018). Identification of Custo-mary International Law: Text of the draft conclusions as adopted by the Drafting Committee on second reading. UN Doc A/CN.4/L.908.

United Nations Industrial Development Organisation. The Montreal Protocol evolves to fight climate change, <https://www.unido.org/our-focus-safeguarding-environment-implementation-multilateral-environmental-agreements-montreal-protocol/montreal-protocol-evolves-fight-climate-change> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations Report of the International Law Commission. (2013). Sixty-fifth session. General Assembly Official Records, Sixty-eighth session Supplement No. 10 (A/68/10).

United Nations. (1992). Non-legally Binding Authoritative State-ment of Principles for a Global Consensus on the Management, Conser-vation and Sustainable Development of All Types of Forests. A/CONF.151/26.

United Nations. (1994). Agreement relating to the implementation of Part XI of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982. A/RES.48/263.

United Nations. (2013). Report of the International Law Commis-sion. Supplement No. 10 (A/68/10).

United Nations. (2014). Report of the International Law Commis-sion. Supplement No. 10 (A/69/10).

United Nations. (2015). Report of the International Law Commis-sion. Supplement No. 10 (A/70/10).

United Nations. (2016). Report of the International Law Commis-sion. Supplement No. 10 (A/71/10).

United Nations. (2018). Draft Conclusions on Identification of Cus-tomary International Law, with Commentaries (A/73/10).

United Nations. (2021). FCCC/CP/2021/INF.2, Conference of the Parties, Twenty-sixth session, Glasgow, 31 October 2021, https://unfccc.int/ sites/default/files/resource/cp2021_inf02.pdf erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United Nations. (2021). List of Least Developed Countries (as of February 2021) <https://www.un.org/development/desa/dpad/least-developed-country-category.html> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

United States —Import Prohibition of Certain Shrimp and Shrimp Products (Appellate Body Report) [1998] WT/DS58/AB/R, 164.

UNRIAA. (2003). Eritrea-Ethiopia Claims Commission, Partial Award: Prisoners of War, Ethiopia’s Claim, 4, vol. XXVI (Sales No. E/F.06.V.7), 73–114.

Ünal, Ş. (2005). Uluslararası Hukuk. Yetkin.

Voigt, C. (2014). Equity in the 2015 Climate Agreement Climate Law. Climate Law, 4(1-2).

Voigt, C., Ferreira, F. (2016). Differentiation in the Paris Agree-ment. Climate Law, 6(1-2), 58-74.

Voigt, C., Ferreira, F. (2016). Dynamic Differentiation: The princip-les of CBDR-RC, progression and highest possible ambition in the Paris Agreement. Transnational Environmental Law, 5(2).

Wacks, R. (2006). Philosophy of Law: A short introduction. 1st edn, Oxford University Press. Çev. Engin Arıkan (2013). 8. Baskı, Tekin Yayınevi.

Wall, P. (2017). A new link in the chain: Could a Framework Con-vention for Refugee Responsibility Sharing Fulfil the Promise of the 1967 Protocol?. International Journal of Refugee Law, 29(2), 201-237.

Weiss, E. B. (1993). International Environmental Law: Contempo-rary Issues and the Emergence of a New World Order. Georgetown Law Journal, 81.

Wolfrum, R. (1990). Purposes and Principles of International Envi-ronmental Law. German Yearbook of International Law, 33, 308-330.

World Trade Organisation. Who are the developing countries in the WTO?, <https://www.wto.org/english/tratop_e/devel_e/d1who_e.htm> erişim tarihi: 30 Ocak 2022.

Yokuş Sevük, H. (2017). Çevre Hukuku. 2. Baskı, Adalet Yayınevi.

Yüksel, M. (2021). İnsanlığın Ortak Mirası ve Antarktika’nın Hu-kuksal Statüsünün Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

İçindekiler 

İÇİNDEKİLER 7

ÖNSÖZ 13

KISALTMALAR 15

GİRİŞ 19

BÖLÜM 1

ULUSLARARASI HUKUKTA DEVLETLERİN

ORTAK SORUMLULUKLARI

1.1. İnsanlığın Ortak Mirası 27

1.2. İnsanlığın Ortak Kaygısı 34

1.3. Devletlerin Ortak Sorumlulukları 36

1.4. İnsanlığın Ortak Kaygısı Olarak İklim Değişikliği, Nedenleri ve

Zararlı Etkileri 37

BÖLÜM 2

ULUSLARARASI HUKUK VE ULUSLARARASI ÇEVRE

HUKUKUNDA DEVLETLERİN FARKLILAŞTIRILMIŞ

SORUMLULUKLARI

2.1. Uluslararası Hukukta Farklılaştırılmış Sorumluluklar 41

2.1.1. Devletlerin Egemen Eşitliği ve Farklılaştırılmış Sorumluluklar 41

2.1.2. Farklılaştırılmış Sorumluluk Çeşitleri 43

2.1.3. Farklılaştırmada Esas Alınan Ölçütler 45

2.1.4. Uluslararası Andlaşmalarda Farklılaştırılmış Sorumluluklar 48

2.2. Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmelerinde Farklılaştırılmış

Sorumluluklar 53

2.2.1. Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ve

Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü 54

2.2.1.1. Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal

Protokolü 56

2.2.2. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Nagoya Protokolü ve

Cartagena Protokolü 59

2.2.2.1. Genetik Kaynaklara Erişim ve Adil ve Hakkaniyete

Uygun Yarar Paylaşımı Hakkında Nagoya Protokolü 62

2.2.2.2. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü 64

2.2.3. Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi 65

BÖLÜM 3

ORTAK FAKAT FARKLILAŞTIRILMIŞ SORUMLULUKLAR

3.1. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesine Genel Bir Bakış 69

3.2. İklim Değişikliği ile Mücadelede Ortak Fakat Farklılaştırılmış

Sorumluluklar İlkesinin Benimsenme Nedenleri 71

3.2.1. İklim Değişikliği ile Mücadelenin Devletlerarası İşbirliğini

Zorunlu Kılması 71

3.2.2. Gelişmiş Ülkelerin Daha Fazla Sorumluluk Üstlenmesi Gereği 72

3.2.3. En Az Avantajlı Devletlerin Özel Durumları ve İhtiyaçlarının

Dikkate Alınması Gereği: Dağıtıcı Adalete İlişkin

Değerlendirmeler 76

3.3. Uluslararası Çevre Hukukunda Ortak Fakat Farklılaştırılmış

Sorumluluklar İlkesinin Ortaya Çıkışı 78

3.3.1. Stockholm Deklarasyonu 78

3.2.2. Rio Deklarasyonu 80

BÖLÜM 4

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE ORTAK

FAKAT FARKLILAŞTIRILMIŞ SORUMLULUKLAR

İLKESİNİN DEVLETLERİN SORUMLULUKLARINA

OLAN ETKİSİ

4.1. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve

Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 83

4.1.1. Genel Olarak 83

4.1.2. Devletlerin Farklılaştırılmış Sorumlulukları 85

4.1.3. Sözleşme’de Öngörülen Organ ve Mekanizmalar 89

4.1.3.1. Taraflar Konferansı 89

4.1.3.2. Sekretarya 90

4.1.3.3. Bilimsel ve Teknolojik Danışma Organı 90

4.1.3.4. Uygulama Yardımcı Organı 90

4.1.3.5. Mali Mekanizma 91

4.1.4. BMİDÇS ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 91

4.2. Kyoto Protokolü ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 95

4.2.1. Genel Olarak 95

4.2.2. Devletlerin Farklılaştırılmış Sorumlulukları 96

4.2.3. Sözleşme’de Öngörülen Organ ve Mekanizmalar 98

4.2.3.1. Ortak Yürütme Mekanizması 98

4.2.3.2. Temiz Kalkınma Mekanizması 99

4.2.3.3. Emisyon Ticareti 101

4.2.3.4. Uygunluk Mekanizması 101

4.2.4. Kyoto Protokolü ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış

Sorumluluklar İlkesi 102

4.3. Paris Anlaşması ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 104

4.3.1. Genel Olarak 104

4.3.2. Devletlerin Farklılaştırılmış Sorumlulukları 106

4.3.3. Sözleşme’de Öngörülen Organ ve Mekanizmalar 112

4.3.3.1. Sera Gazı Emisyonlarının Azaltılmasına ve

Sürdürülebilir Kalkınmanın Desteklenmesine Katkıda

Bulunma Amaçlı Mekanizma 112

4.3.3.2. Varşova Mekanizması 114

4.3.3.3. Teknoloji Mekanizması 114

4.3.3.4. Küresel Envanter, Şeffaflık Çerçevesi ve Uygunluk

Mekanizması 115

4.3.4. Paris Anlaşması ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 117

BÖLÜM 5

ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU VE

ORTAK FAKAT FARKLILAŞTIRILMIŞ

SORUMLULUKLAR İLKESİ

5.1. Uluslararası Örf ve Adet 124

5.1.1. Uluslararası Adalet Divanı Kararları ve Doktrin Işığında

Örf ve Adet ve Unsurları 124

5.1.2. Uluslararası Hukuk Komisyonu Çalışmaları Işığında Örf ve

Adet ve Unsurları 128

5.2. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi Örf ve Adet

Hukuku Kuralı Haline Gelmiş Midir? 132

5.2.1. Genel bir Uygulama 133

5.2.2. Opinio Juris 142

5.2.3. Sonuç 143

BÖLÜM 6

SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER

6.1. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesine Dair

Değerlendirmeler 145

6.1.1. İnsanlığın Ortak Mirası, İnsanlığın Ortak Kaygısı ve Ortak

Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar Arasındaki İlişki 145

6.1.2. Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmelerinde ve İklim

Değişikliği ile Mücadelede Ortak Fakat Farklılaştırılmış

Sorumlulukların Esas Alınmasının Nedenleri 147

6.1.3. Uluslararası Sözleşmelerde Farklılaştırılmış Sorumlulukların

Görünüm Şekilleri 148

6.1.4. Uluslararası Sözleşmelerde Sorumlulukların Farklılaştırılmasında

Benimsenen Ölçütler 149

6.1.5. İklim Değişikliği Sözleşmelerinde Ortak Fakat Farklılaştırılmış

Sorumluklar İlkesinin Devletlerin Sorumluluklarına Olan Etkisi 151

6.1.6. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi ve

Uluslararası Örf ve Adet 153

6.1.7. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesinin

Eleştirilebilecek Yönleri 155

6.2. Türkiye ve Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi 156

6.3. Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesinin İklim

Değişikliği ile Mücadeleye Katkısı 162

KAYNAKÇA 165