İmar Mevzuatına Aykırılık Hallerinde Uygulanacak İdari ve Cezai Yaptırımlar

İÇİNDEKİLER 

ÖNSÖZ ..................................................................................................................... 7

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................ 9

KISALTMALAR ................................................................................................... 17

GİRİŞ ...................................................................................................................... 19

BİRİNCİ BÖLÜM

İMAR HUKUKU VE YAPI KAVRAMI 

I. İMAR HUKUKU VE YAPI KAVRAMI......................................................... 21 

A. İmar Hukuku’na İlişkin Genel Açıklamalar............................................... 21 

1. İmar Hukuku’nun Kaynakları............................................................ 23 

2. İmar Planları...................................................................................... 24 

B. Yapı............................................................................................................ 26 

1. Yapı Ruhsatı...................................................................................... 29 

a. Yapı Ruhsatının Hukuki Niteliği ................................................. 31 

b. Ruhsat Verme Yetkisinin Hukuki Niteliği................................... 32 

c. Yapı Ruhsatı Alma Şartları.......................................................... 34 

(1) Ruhsat Talebi....................................................................... 34 

(2) Talebe Eklenecek Belgeler .................................................. 35 

d. Gelişme Alanlarında Yapı Ruhsatı .............................................. 37 

e. Ruhsat Alma Zorunluluğunun İstisnaları..................................... 38 

(1) Kamuya Ait Yapılar ............................................................ 39 

(2) Köylerde İnşa Edilecek Yapılar........................................... 41 

(3) Tarımsal Amaçlı Seralar...................................................... 43 

(4) Basit Nitelikte Tadilat ve Tamiratlar ................................... 43 

f. Yapı Ruhsatının Verilişi .............................................................. 45 10 İçindekiler 

g. Yapı Ruhsatının Geçerlilik Süresi ................................................46 

2. Yapı Kullanma İzni ve Hukuki Sonuçları ..........................................48 

C. İmar Mevzuatına Aykırılık Halleri .............................................................52 

1. Ruhsatsız Yapılar ...............................................................................53 

2. Ruhsat ve Eklerine Aykırı Yapılar .....................................................54 

3. Fen, Sağlık, Şehircilik, Estetik ve Trafik Kurallarına Aykırı

Yapılar................................................................................................54 

4. Kat Düzenine Aykırı Yapılar .............................................................55 

5. Taban Alanı Esaslarına Aykırı Yapılar ..............................................55 

6. Komşu(Bahçe) Mesafelerine Aykırı Yapılar......................................56 

7. İmar Yolu ile İlgili Kurallara ve Ön Cephe Hattına Aykırı

Yapılar................................................................................................56 

8. Bina Derinliği Esasına ve İmar Planı Bölgeleme Esaslarına 

Aykırı Yapılar ....................................................................................57 

9. Başkasının Arsa veya Arazisine Yapılan veya Taşırılan Yapılar.......57 

10. Yıkılacak Derecede Tehlikeli Yapılar................................................59 

İKİNCİ BÖLÜM

YAPI SAHİBİNE UYGULANACAK 

İDARİ YAPTIRIMLAR 

II. YAPI SAHİBİNE UYGULANACAK İDARİ YAPTIRIMLAR......................61 

A. Yaptırımlar .................................................................................................62 

1. Genel Olarak Yaptırım Kavramı........................................................62 

2. İdari Yaptırımlar.................................................................................63 

a. İdari Yaptırımların Türleri............................................................64 

b. İdari Yaptırımlara Hakim Olan İlkeler .........................................64 

(1) Kanunilik İlkesi....................................................................65 

(2) Geriye Yürümezlik İlkesi.....................................................65 

(3) Şahsilik(Kişisellik)İlkesi......................................................66 İçindekiler 11 

(4) Orantılılık(Ölçülülük) İlkesi................................................ 67 

(5) Ne bis in idem İlkesi............................................................ 67 

B. İmar Hukukuna Özgü İdari Yaptırımlar..................................................... 68 

1. İmar Para Cezası................................................................................ 69 

a. İmar Para Cezasının Uygulanmasını Gerektiren Haller............... 69 

(1) 3194 Sayılı Kanuna Göre İmar Para Cezasının 

Uygulanmasını Gerektiren Haller........................................ 69 

i. Ruhsatsız veya Ruhsata Aykırı Yapılar ...................... 69 

ii. Arsa ve Arazi Düzenlemesinden Doğan 

Kısıtlamalara Aykırılık ............................................... 71 

iii. Müellif, Fenni Mesul, Şantiye Şefi, Yapı Denetim 

Şirketi ve Yapı Müteahhidinin Mevzuata Aykırı

Faaliyetleri .................................................................. 72 

iv. Muvakkat Yapının Süresi Geldiği Halde 

Yıkılmaması................................................................ 74 

v. İnşaat, Tamirat, Bahçe Düzenlemesi ve Kazı

Yapılması Sırasında Alınması Gereken Tedbirlere 

Aykırılıklar.................................................................. 74 

vi. Kapıcı Dairesi ve Otopark Yükümlülüklerine 

Aykırılıklar.................................................................. 75 

vii. Yıkılacak Derece Tehlikeli Yapıyı Ortadan 

Kaldırmama................................................................. 75 

viii. Kamunun Selameti İçin Alınması Gereken 

Tedbirlere Aykırılık .................................................... 76 

(2) Diğer Kanunlar Gereğince İmar Para Cezasının 

Uygulanması........................................................................ 77 

b. İmar Para Cezasını Uygulayacak Merci....................................... 78 

c. İmar Para Cezasına Muhatap Olacak Kişiler ............................... 79 

d. İmar Para Cezasının Miktarı ........................................................ 81 

(1) Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı.................................. 81 

(2) 5940 Sayılı Kanunun Getirmiş Olduğu Düzenleme ............ 84 

i. İmar Para Cezasının Hesaplanması............................. 85 12 İçindekiler 

ii. Nitelikli Haller.............................................................87 

iii. Para Cezasının Hesaplanmasında Dikkat Edilecek 

Diğer Hususlar.............................................................89 

e. İmar Para Cezasının Tahsil Edilmesi............................................93 

2. Yapının Mühürlenmesi.......................................................................94 

3. Yapı Ruhsatının ve Yapı Kullanma İzninin İptali..............................96 

4. Kamu Hizmetlerinden ve Tesislerinden Faydalandırmama ...............96 

5. Yıkım .................................................................................................98 

a. Yıkımın Hukuki Niteliği...............................................................98 

b. 3194 Sayılı İmar Kanuna Göre Yıkım........................................100 

(1) Yetkili Makam ...................................................................100 

(2) Yıkım Kararının Alınması..................................................102 

i. İmara Aykırılığın Tespiti ...........................................102 

ii. İmara Aykırılığın Giderilmesi İçin Süre Verilmesi ...104 

(3) Yıkım İşleminin Muhatabı .................................................106 

(4) Yıkıma İlişkin Diğer Esaslar..............................................107 

c. Diğer Kanunlara Göre Yıkım .....................................................109 

(1) 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu.............................................109 

(2) 775 Sayılı Gecekondu Kanunu...........................................110 

(3) 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma 

Kanunu...............................................................................112 

(4) 3621 Sayılı Kıyı Kanunu....................................................113 

(5) 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu..............................116 

(6) 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu ......................................116 

(7) 2560 Sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel 

Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun...........117 

(8) 2872 Sayılı Çevre Kanunu .................................................117 

(9) 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu..118 

(10) 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler 

Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara 

Dair Kanun.........................................................................118 İçindekiler 13 

(11) 4373 Sayılı Taşkın Sular ve Su Baskınlarına Karşı

Koruma Kanunu ................................................................ 119 

(12) 2565 Sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik 

Bölgeleri Kanunu .............................................................. 120 

(13) 4342 Sayılı Mera Kanunu.................................................. 120 

C. İmar Yaptırımlarının İmar Kanunu’nun Geçici 16. Maddesi 

Karşısındaki Durumu ............................................................................... 121 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YAPI SAHİBİNİN İDARİ YAPTIRIMLARA KARŞI 

BAŞVURABİLECEĞİ YARGISAL YOLLAR 

III. YAPI SAHİBİNİN İDARİ YAPTIRIMLARA KARŞI

AŞVURABİLECEĞİ YARGISAL YOLLAR............................................... 123 

A. İptal Davası.............................................................................................. 124 

1. İptal Davasının Ön Koşulları........................................................... 125 

a. Görev ......................................................................................... 126 

b. Yetki .......................................................................................... 131 

c. Ehliyet........................................................................................ 132 

d. Kesin ve Yürütülmesi Gereken İşlem ........................................ 136 

e. Süre............................................................................................ 137 

f. Husumet..................................................................................... 139 

g. Dava Dilekçesindeki Eksiklikler................................................ 140 

2. İptal Davasının Sonuçları ................................................................ 141 

B. Tam Yargı Davası.................................................................................... 143 

1. Tam Yargı Davasının Ön Koşulları................................................. 144 

a. Ön karar ..................................................................................... 144 

b. Hak İhlali ................................................................................... 145 

c. Dava Süresi................................................................................ 146 

2. İmara Özgü İdari Yaptırımlardan Doğan Tam Yargı

Davalarında Sorumluluk Sebepleri.................................................. 146 14 İçindekiler 

3. Tam Yargı Davasının Sonuçları.......................................................148 

C. Geçici Yargısal Korunma: Yürütmenin Durdurulması.............................149 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

İMAR HUKUKUNDAN DOĞAN 

CEZA SORUMLULUĞU 

IV. İMAR HUKUKUNDAN DOĞAN CEZA SORUMLULUĞU ......................153 

A. Genel Açıklamalar....................................................................................153 

B. TCK Açısından İmar Hukukundan Doğan Ceza Sorumluluğu.................153 

1. Suçla Korunan Hukuki Değer ..........................................................154 

2. Suçun Faili ve Mağduru ...................................................................154 

3. Suçun Maddi Unsuru........................................................................155 

a. Birinci Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru......................................155 

b. İkinci Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru .......................................157 

c. Üçüncü Fıkradaki Suçun Maddi Unsuru ....................................158 

4. Suçun Manevi Unsuru......................................................................158 

5. Suça Etki Eden Nedenler..................................................................159 

6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri ........................................................164 

7. Kovuşturma, Görevli Mahkeme, Yaptırım ve Dava Zamanaşımı....166 

C. 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu Açısından İmar Hukukundan Doğan 

Ceza Sorumluluğu ....................................................................................166 

1. Suçla Korunan Hukuki Değer ..........................................................167 

2. Suçun Faili ve Mağduru ...................................................................167 

3. Suçun Maddi Unsuru........................................................................167 

4. Suçun Manevi Unsuru......................................................................168 

5. Suça Etki Eden Nedenler..................................................................168 

6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri ........................................................168 

7. Kovuşturma, Görevli Mahkeme, Yaptırım ve Dava Zamanaşımı....169 İçindekiler 15 

D. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması Hakkında 

Kanun Açısından İmar Hukukundan Doğan Ceza Sorumluluğu ............. 169 

1. Suçla Korunan Hukuki Değer.......................................................... 169 

2. Suçun Faili ve Mağduru .................................................................. 170 

3. Suçun Maddi Unsuru....................................................................... 170 

4. Suçun Manevi Unsuru ..................................................................... 170 

5. Suça Etki Eden Nedenler................................................................. 170 

6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri........................................................ 170 

7. Kovuşturma, Görevli Mahkeme, Yaptırım ve Dava Zamanaşımı ... 171 

SONUÇ ................................................................................................................. 173

KAYNAKÇA........................................................................................................ 177

Alan,Nuri: “İptal Davasının Ön ve Esastan Kabul Şartları”,Danıştay Dergisi, y.13,s.50-51,1993. 

Alangoya,Yavuz-Yıldırım,Kamil,Deren-Yıldırım,Nevhis:Medeni Usul Hukuku Esasları, İstanbul, Alkım Yayınevi, 5.Bası, 2005. 

Aral,Vecdi:Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, İstanbul, Filiz Kitabevi, 

2001. 

Artuk,Mehmet Emin, Gökcen Ahmet, Yenidünya Caner: Ceza Hukuku 

Özel Hükümler,Turhan Kitabevi,7.Bası,Ankara, 2008. 

Aslan,Zehredin:İdari Yargı’da Yürütmenin Durdurulması, İstanbul,Alfa 

Yayınları,2.Basım,2001. 

Aslan,Zehreddin-Berk,Kahraman: İdare Hukuku ve İdari Yargıya İlişkin 

Temel Kanunlar, 4.Bası, İstanbul, Alfa Kitabevi, 2007. 

Atay,E.Ethem: “İptal Davasının Nitelikleri ve İptal Kararlarının Uygulanması”, Danıştay 2007 Yılı İdari Yargı Sempozyumu, (Çevrimiçi),www.danistay.gov.tr. 

Ayanoğlu,Taner:Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2004. 

Ayanoğlu, Taner: “Yargısal Korunma İşlevi Bakımından Tam Yargı Davasının Niteliği”Danıştay 2003 İdari Yargı Sempozyumu, (Çevrimiçi),www.danistay.gov.tr 

Ayaydın,Cem:”İptal Davasının Sübjektifleştirilmesi”, İÜSBFD, No:9,s.5-

9,1994. 

Azrak,Ali Ülkü: “İptal Davalarının Objektif Niteliği Üzerine Düşünceler”,Onar Armağanı,İstanbul,İstanbul Üniversitesi Yayınları,1977. 

Baydemir,Mehmet:Ansiklopedik Emlak-Finans-Hukuk Sözlüğü, Anıl 

Yeminli Mali MüşavirlikYayınları,İstanbul,2003. 

Berk,Kahraman: “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,1999. 

Berk,Kahraman: “İdare Hukuku ve İdari Yargıya İlişkin Değerlendirmeler 

I”, İÜHFM, c.LXII,2007. 178 Kaynakça 

Berk,Kahraman:İdari Yargılama Usulü Kanunu Çerçevesinde İlk İnceleme, İstanbul, Alfa Yayınları, 2008. 

Centel,Nur- Zafer,Hamide-Çakmut, Özlem:Türk Ceza Hukukuna Giriş,

İstanbul, Beta Yayıncılık,5.Bası,2008. 

Çağlayan,Ramazan:İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, 

Ankara, Seçkin Yayınevi,2000. 

Çakır, Hüseyin Melih:”Yapı Kayıt Belgesi”, İstanbul Medipol Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi Dergisi, S.5(2), s.15-92, 2018. 

Demirkol,Selami: “İdare Hukukunda İdari Eylemler Olgusu”,Sayıştay Dergisi, S.40, Ocak-Mart 2001, (Çevrimiçi)www.sayistay.gov.tr. 

Duran,Lütfi: “İdare Hukuku ve İmar Konuları”, Türkiye 12.Şehircilik Günü Kolukyumu, 16-17-18 Kasım 1988, Ankara,1988. 

Ergen,Cafer-Böke,Veli: Kaçak Yapı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2005. 

Erkut,Celal: “İdari Yargı Başvuru Haklarının Sınırı ve İdari Davaların Kapsamı”, Danıştay 2000 Yılı İdari Yargı Sempozyumu, (Çevrimiçi),www.danistay.gov.tr. 

Erkün,Safa:Türk İmar Hukukunun Ana Çizgileri, İstanbul, YEM Yayınları, 1999. 

Ertaç,Şeref:Eşya Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 6.Bası, 2006. 

Erten,Ali:Bina ve İnşa Eser Sahibinin Sorumluluğu(Türk Borçlar Kanununa Göre-BK.58), Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma 

Enstitüsü Yayını, 2000. 

Gemalmaz,Semih:İnsan Hakları Belgeleri, Cilt:IV, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2005. 

Gök, Hasan: Koruma Alanlarındaki İmar Uygulamaları, İstanbul, On İki 

Levha Yayınları, 2.Baskı, 2020 

Gözler,Kemal:İdare Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin Kitabevi, 2006. 

Gözübüyük,Şeref-Tan,Turgut:İdare Hukuku-Cilt I(Genel Esaslar), Ankara, 

5.Bası, Turhan Kitabevi, 2007. 

Gözübüyük,Şeref-Tan,Turgut:İdare Hukuku-Cilt II(İdari Yargılama Hukuku) Ankara, 3.Bası, Turhan Kitabevi, 2008. 

Gülan,Aydın:Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tabi Olduğu 

Hukuki Rejim, İstanbul, Alfa Yayınları,1999. Kaynakça 179 

Günday,Metin: “Yürütmenin Durdurulması Kararı ve Uygulamada Karşılaşılan Bazı Sorunlar” Danıştay 2000 Yılı İdari Yargı Sempozyumu, 

(Çevrimiçi),www.danistay.gov.tr. 

Hakeri,Hakan:Madde madde TCK, (Çevrimiçi) http//www.radikal.com.tr. 

İçel,Kayıhan, Sokullu-Akın, Füsun, Özgenç, İzzet, Sözüer,Adem, 

Mahmutoğlu, F.Selami: Suç Teorisi,Beta Yayınları, 2.Kitap, İstanbul, 

2004. 

Işıktaç,Yasemin:Hukukun Kaynağı Olarak Örf ve Adet Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004. 

Kalabalık,Halil:İmar Hukuku(Planlama,Arsa,Yapı,Koruma), Ankara, 

Seçkin Yayıncılık, 2005. 

Karavelioğlu,Celal:İmar Kanunu ve Mevzuatı, Ankara, 

Karavelioğlu Hukuk Yayınevi, 2007. 

Keleş,Ruşen:Kentbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara, İmge Kitabevi, 1998. 

Keleş,Ruşen:Kentleşme Politikası, Ankara,10.Baskı, İmge Kitabevi, 2008. 

Kuru,Baki-Aslan,Ramazan-Yılmaz,Ejder:Medeni Usul Hukuku, Ankara, 

Yetkin Yayınevi, 2002. 

Mahmutoğlu,Fatih Selami:Kabahatleri Suç Olmaktan Çıkarma Eğilimi 

ve Düzene Aykırılıklar Hukukunda(İdari Ceza Hukukunda) Yaptırımlar Rejimi, İstanbul, Kazancı Hukuk Yayınları,1995. 

Nazaroğlu,Yavuz: “Genel Olarak İdari Para Cezalarının Para Cezaları İçindeki Yeri ve Nitelikleri”,Danıştay Dergisi, S.98, s.97-109,1974. 

Parlar,Ali, Hatipoğlu, Muzaffer, TCK Yorumu,2.Kitap,Ankara,2006. 

Odyakmaz,Zehra-Kaymak,Ümit-Ercan,İsmail:İdari Yargı,İstanbul, 2.Sayfa 

Yayınları, 2008. 

Oğurlu,Yücel:İdari Yaptırımlar Karşısında Yargısal Korunma, Ankara, 

Seçkin Yayıncılık,2001. 

Orta,Elif:İmar Hukukunda Plan Hiyerarşisi ve Planların Çatışması, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2006. 

Özay,İl Han:Günışığında Yönetim, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004. 

Özay,İl Han:İdari Yaptırımlar, İstanbul, Özdem Kardeşler Matbaacılık 

Tesisleri, 1985. 

Özay,İl Han:Yargısal Korunma, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004. 180 Kaynakça 

Özgenç,İzzet:Türk Ceza Kanunu Şerhi, Ankara, Üçüncü Baskı, Seçkin 

Yayıncılık,2006. 

Özgenç,İzzet: TCK Gazi Şerhi,Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, 

Üçüncü Basım,Ocak 2006. 

Özgüldür,Serdar:”İdarenin Hukuki Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları” in. 

Günışığında Yönetim, İstanbul, Filiz Kitabevi, s.810-890,2004. 

Özkaya,Eraslan:İmar Hukuku Ders Notları, İstanbul,Yeditepe Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi Yayınları, 2007. 

Özkaya,Eraslan:İmar Kanunu Şerhi ve Mevzuatı, Ankara, Seçkin Yayıncılık,1997. 

Öztürk,Bahri: “Kabahatler Kanunu’nun Genel Esasları” İdari Ceza Hukuku Sempozyumu, Ed:İlhan Ulusan,F.Başaran Yavaşlar, Ankara,Seçkin Yayıncılık, 2009. 

Yaman,Sadettin: Açıklamalı İçtihatlı ve Uygulamalı İmar Kanunu ve 

İlgili Mevzuat, Acar Yayınevi, 2004. 

Yasin,Melikşah:İmar Hukukunda İdarenin Yıkma Yetkisinin Kullanımının Usul ve Esasları, İstanbul, XII Levha Yayıncılık, 2009. 

Yavuz,Fehmi-Keleş,RuşenGeray,Cevat:Şehircilik(Sorunlar,Uygulama,Politika), Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1973. 

Yaşar,Hasan Nuri:İmar Hukuku(İmar Planları ve Değişiklikleri Yapı

Kuralları), İstanbul, Filiz Kitabevi, 2008. 

Yıldırım,Ramazan:”İmar Hukukuna Aykırı Yapılar Üzerinde İdarenin Yetki 

ve Yaptırımları”, İstanbul, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 

1990. 

Yıldırım,Turan:İdari Yargı, İstanbul, Beta Yayınları, 2008. 

Yıldız,Ferruh:İmar Bilgisi(Planlama,Uygulama,Mevzuat), Ankara, Nobel 

Yayın Dağıtım, 2006. 

Yılmaz,Mustafa:İmar Yaptırımları ve Yargısal Korunma, Ankara, Seçkin 

Yayıncılık, 2002. 

Zevkliler,Aydın:İmar Kurallarına Aykırı ve Zarar Verici İnşaat(Taşınmaz Malikinin Yetkileri Açısından), Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet Yüksek Okulu Yayınları,1982.