Çocuk Ceza Hukuku

Çocuk canlı, cana yakın ve sevimlidir. Aynı zamanda çocuk, saflığın ve kusursuzluğun simgesidir. Ancak çocuklar, toplumun en güçsüz kesimidir. Çünkü onlar; bedensel, düşünsel, ekonomik ve sosyal yönden yetersiz olduklarından bağımlı insanlardır. Bu nedenle çocuklar, geçmişte(tarihte)  olduğu gibi günümüzde de toplumun en çok sömürülen kesimini oluşturmaktadır. Hukukun asıl işlevi, kendilerini öz güçleriyle koruyabilecek olanları değil de,  güçsüzleri korumak olduğuna göre, doğaldır ki bunların en başında, uzun süre kendi hak ve özgürlüklerinin bilincinde olamayan çocuklar gelmektedir. Başka bir deyişle çocuklar, hukukun koruyucu kanatlarının altına alınacakların başında gelirler.

Bu nedenlerle, insanlığın geleceği olan çocukların korunması için özel bir hukuki düzenlemeye gereksinim doğmuştur. Bunun sonucu olarak, uluslararası bildirgeler biçiminde çeşitli ve ayrı düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan en önemlisi, 20 Kasım 1989 günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca kabul edilen “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”dir. Bu sözleşme hükümleri, ülkemizde 1995 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanarak kabul edilmiş olduğundan, iç hukukumuzun bir parçası hâlinde gelmiş ve yasal olarak devletimizi bağlamaktadır.

Görülüyor ki çocukların özel olarak korunmalarını, hukuksal düzlemde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, açıkça buyurmuşlardır. Böylece çocukların haklarını korumakla yükümlü “devlet” dir.

Çocuğa ve onun haklarına yapılan yatırım, gelecek kuşaklara yönelik en önemli yatırımdır. Atatürk’ün çocuklara verdiği değeri gösteren sözleriyle; “Çocuklar geleceğimizin güvencesi ve yaşama sevincimizdir, bugünün çocuğunu, yarının büyüğü olarak yetiştirmek hepimizin insanlık görevidir.”

Çocuklar, nasıl bir çocukluk yaşarsalar, onlar da öylesine bir büyüklük (yetişkinlik) yaşarlar ve kendilerinden sonra gelecek kuşaklara da öylesine bir çocukluk yaşatırlar. Bu bağlamda çocuk, özgürlüğü ve insan haklarını ne derece derinlikte yaşarsa, bunu yeni kuşaklara da o derecede yayarak devam etmesini sağlar. Çünkü yadsınamaz bir olgudur ki birey nasıl bir çocukluk yaşarsa, öyle bir yetişkinlik yaşar; öylesine de çocuk yetiştirir. Bu nedenle, bir toplumun demokratik kültürüne ve geleceğine ilişkin en yararlı yatırım, en verimli katkı çocuk haklarını kökleştirme, sayılabilir.

Böylece çocuk hakları kapsamında, uluslararası insan hakları ve anayasal temel haklar, yalnızca çocuklar için yenilenmekle kalmazlar; aynı zamanda tüm toplum için derinleştirerek yaygınlaştırılmış olur.

Çocuk hakları, insan haklarının ve anayasal temel hakların onsekiz yaşından küçük çocuklara da tanınması ile ortaya çıkmıştır. Türkiye nüfusunun yüzde otuza yakını (27,5) onsekiz yaşından küçük çocuklardan oluşmaktadır. Avrupa Birliği'ne (AB) üye ülkelerin çocuk nüfuslarının toplam nüfus içindeki oranı yaklaşık yüzde yirmidir (18,6).

Ülkemiz gibi genç ve çocuk nüfusunun yüksek olduğu, genelde “insan hakları”, özelde ise “çocuk hakları” konusundaki çalışmaların önemi çok daha büyük ve anlamlı olmaktadır.

Çocuk hakları yalnız klasik insan haklarından oluşmazlar. Bu haklar arasında insan haklarının yanı sıra salt çocuklara özgü haklar da yer almaktadır. Ana babayı tanıma, onlardan ayrılmama, oyun oynama, eğitim görme, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılmama, cinsel istismardan korunma, askere alınmama, ayrıcalıklı yargılanma hakları gibi.

Ülkemizde hâlâ temel öğrenimden yararlanamadıkları için okuma yazma bilmeyen çocuklar bulunmaktadır. Ayrıca çocuklara verilen eğitimin içeriği de sorgulayıcı değil, özgür düşünceyi bastırıcı, ezberci ve gerçekleri çarpıtıcıdır. Bu nedenle de beyinleri karartıcı ve karıştırıcıdır. Bundan dolayı, eğitim sisteminde geleceği yönetecek olan çocuklara iyi birer yurttaş̧ olma, akılcı, demokratik, eleştirel bir özellik kazandırma ne kadar yer almaktadır, bu durum sorgulanmalıdır.

Eğitimin ışığından yoksun kalmış çocuklardan daha kötü durumda olan çocuklar; aile yuvasının sıcaklığından yoksun kılınmış çocuklardır. Aile dışına itilmiş ve kendi hâline bırakılmış olan kimsesiz çocuk sayısı ülkemizde milyonu bulmaktadır.

Ayrıca Türkiye’de, ülkelerinde başlayan iç karışıklık ve savaştan kaçarak daha iyi yaşam koşulları için göç ederek gelen, çoğu Suriyeli olmak üzere,  dört milyon mülteci yaşamaktadır. Bunlardan, UNCHR (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği)’ nin, verilerine göre, yaklaşık iki milyona yakınının ( 1.74) çocuklardan oluştuğu da bilinmektedir. Özellikle, yaşam umutlarını, sınırlar ötesinde arayan yaklaşık iki milyon Suriyeli çocuğun, bu süreçlerde, ekonomik, psikososyal ve kültürel olmak üzere pek çok riskle baş etmek zorunda kalarak büyüdükleri ise acı bir gerçektir.

Giderek ağırlaşan ekonomik ve sosyal koşullar, özellikle yoksulluk ve işsizlik çocukları istismarcı çevrelerin kucağına itmiştir. En çarpıcı durum ise, kendilerini suça iteleyen nedenler ve asıl sorumlular üstünde hiç düşünmeksizin, suça sürüklenen çocukların en ağır ceza olan özgürlüğü bağlayıcı hapis cezası ile cezalandırılmalarıdır.

Ayrıca, günümüzde Avrupa ülkelerinde onbeş olan ceza sorumluluk yaşı da Türk Ceza Yasası'nda oniki yaş olarak düşük tutulmuştur. Bundan dolayı, oniki yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını bitirmemiş olan suça sürüklenen/itilen on binlerce çocuk, hakkında hükmedilen hapis cezası nedeniyle cezaevlerinde bulunmaktadırlar.

Çocuk hakkındaki karar, çocuğun özel koşulları ve gereksinmeleri gözetilerek verilmelidir. Çocuk, yetişkin suçluların tabi olduğu Ceza Yasası’nın katı ve cezalandırıcı hükümleri ile Ceza Yargılama Yasası’nın karmaşık ve şekilci kurallarından uzak tutulmalıdır.

Ülkemizde, ‘Çocuk Koruma Yasası’ndaki hükümler yeterli olmadığı için, Türk Ceza Yasası’nın ve Ceza Yargılama Yasası’nın kuralları suça sürüklenen çocuklara da uygulanmaktadır. Bu söz konusu yasalarda az da olsa çocuklara özgü düzenlemeler bulunmaktadır. İncelememizde bunların yetersiz olduğu ve uygulamada sorunlar yaşandığı, köklü değişikliklere gereksinme olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Türk Ceza Yasası, Ceza Yargılama Yasası ve Çocuk Koruma Yasası’nda, çocukların sorumluluğu düzenlenirken “suçtan” hareket edilmesi bilimsel temellere (esaslara) aykırıdır. Burada suçtan değil, eylemden/fiilden söz edilmesi gerekirdi. Çünkü, yaptığı eylemi algılama ve davranışlarını buna göre yönlendirme yeteneği bulunmayan kimsenin kusurlu davranabilmesi olanaklı (mümkün) değildir. Başka bir deyişle her suçta zorunlu olarak bulunması gereken suçun manevi öğesi ( unsuru)  oluşmaz/gerçekleşmez. Ceza hukukunun temel kuralı da “kusursuz suç ve ceza olmaz” ilkesidir. Suç işleme yeteneği bulunmayan kimselerin eylemleri/fiilleri suç oluşturmayacağı için yaptırım da ceza değil güvenlik önlemidir/tedbiridir. Bu nedenle suça sürüklenen çocuklar ile ilgili yargılama suç ve ceza ile ilgili olmadığı için ceza yargılaması değildir. Ceza yargılamasının konusu suç ve cezadır. Çocuklara ilişkin yargılamada suç ve cezadan söz edilemez. Ayrıca kusurlu davranma yeteneği (kabiliyeti) bulunmayanların yargılamaya (muhakemeye) katılabilmeleri; hak ve yükümlülüklerini bilebilmeleri ve bunlara uygun davranabilmeleri de olanaksızdır. Daha doğrusu çocukların gerçek anlamda yargılama (muhakeme) süjesi olabilmeleri de mümkün değildir. Örneğin; Ceza Yargılama Yasası’nın aydınlatma yükümlülüğüne ifade alma veya sorguya, özellikle de savunmaya ilişkin hükümlerin (m. 135, 135a, vd. ) bunlara uygulanabilmesi olanaksızdır.

Çocukların Türk Ceza Hukuku’nun suç, ceza ve yaptırımları dışında tutulması gerekir. Bu nedenle de Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ndeki temel ilkeler de gözetilerek bir an önce çocuğun haklarını koruyucu ayrı bir yasa yapılması zorunlu olduğu kanısındayım. Çıkarılacak bu yasada çocuklar için suç, ceza gibi kavramlara yer verilmemeli ve özgürlüğü bağlayıcı ceza olarak hapis cezasını öngören hiçbir yaptırım yer almamalıdır. Çocuklara özgü koruyucu ve destekleyici başta eğitim tedbiri olmak üzere bakım ve sağlık tedbirleri öngörülmelidir.

Özellikle çocuklara ilişkin hükümlerin temel felsefesi cezalandırma üzerine değil, eğitme ve topluma yeniden kazandırma üzerine kurulu olmalıdır. Çünkü “suçlu çocuk yoktur, suça sürüklenmiş/itilmiş çocuk vardır”. Söz konusu bu düşünceden hareketle, çocukların cezalandırılması yerine topluma kazandırılmaları için çaba gösterilmelidir.

Yasalarımıza göre; “suça sürüklenen çocukların ceza sorumluluğu ve yargılanmaları” konusundaki bu incelemenin, yukarıda açıkladığımız ilkeler gözetilerek yapıldığını söyleyebilirim.

Günümüzde buluşların temelinde merak ve hayal kurmanın bulunduğu kabul edilmektedir. Bundan dolayı çocukların ve gençlerin hayallerini ve umutlarını gerçekleştirmek için yaptığı davranışlarında yanlışlar olabilir. Bu yanlışlarını eğitim yoluyla düzeltmeye çalışmamız gerekir. Bunları cezalandırma yoluna gittiğimizde toplumun geleceğini karartmış oluruz.

Bu koşulların ne denli gerçekleştiğini, elbette kitapta yansıtılan kuramsal ve yargısal görüşleri inceleyen okurlar değerlendireceklerdir. Yapıt, Yargıtayın son kararları ile de zenginleştirilmiştir.

Ayrıca kitabın Kaynakça’dan sonraki kısmına, okurlara yararlı olacağı düşüncesiyle “ekler” yapılmıştır. Söz konusu ekler;  Çocuk Mahkemeleri ve Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri listeleri ile konuyla ilgili Sözleşmeler, Kanunlar ve Yönetmeliklerden oluşmaktadır.

Kitap, bir bütün olarak öğreti ve uygulamadaki meslektaşlarımızın değerlendirmesine sunulmuştur. Aynı zamanda kitap öğrencilere de yöneliktir.

Kitabın yazılmasında ve basılmasında katkılarından dolayı gönülden teşekkür borçlu olduklarımı da anmak istiyorum.

Tezli yüksek lisans derecesi de bulunan değerli meslektaşım Av. Sezgi AYDOĞAN, düzeltilerde özenle ve kendi çalışmasıymışçasına coşkuyla yardım etti, gönülden teşekkür ederim.

Ayrıca, kitabın basım sürecinde ilgisini ve özenini esirgemeyen Yetkin Basım, Yayım ve Dağıtım A.Ş. yöneticilerine, özellikle Sayın Muharrem Başer ve tüm yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim.

Elinizdeki çalışma, kendi alanında Türk hukuk sistemine biraz olsun katkıda bulunabilirse mutluluğum bu olacaktır.

Bu umutla…

Geyikli/Çanakkale, Mayıs 2020

          Prof. Dr. Ali Rıza ÇINAR

AKARCA, Mehmet, Çocukların Ceza Hukukundakı̇ Yerı̇ ve Çocukların Korunması Uluslar Arası Sözleşme ve Protokoller (https://docplayer.biz.tr/2579-Cocuklarin-ceza-hukukundaki-yeri-ve-cocuklarin-korunmasi.html, Erişim tarihi: 08.04.2019)

AKBULUT, Berrin, “Ceza Mevzuatında Çocuk ve Çocukların Yakalanması, Gözaltına Alınması”(https://docplayer.biz.tr/19903231-Ceza-mevzuatinda-cocuk-ve-cocuklarin-yakalanmasi-gozaltina-alinm asi-child-in-criminal-legistation-andchildren-s-apprehension-detention .html, Erişim tarihi: 08.04.2019)

AKILLIOĞLU, Tekin, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Ankara Üniversitesi SBF İnsan Hakları Merkezi Yayını, Ankara 1995.

AKKAYA, Çetin, Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Kılma Suçu, Yayımlanmamış Makalesinden(ileten: AKARCA,Mehmet, Çocukların Ceza Hukukundakı̇ Yerı̇ Ve Çocukların Korunması Uluslar Arası Sözleşme ve Protokoller https://docplayer.biz.tr/2579-Cocuklarin -ceza-hukukundaki-yeri-ve-cocuklarin-korunmasi.html, Erişim tarihi: 08.04.2019)

AKSAY, Bekir, Ceza Hukukunda Yaş Küçüklüğü Kusur Yeteneğine ve Sorumluluğuna Etkisi, Kazancı Kitap Ticaret A.Ş, İstanbul 1990.

AKYÜZ, Emine, Çocuk Hukuku, Ankara 2012.

ALBRECHT, Hans-Jörg, (Çev.: Selman Dursun), “Almanya’da Gençlik Adaleti”, Çocuklar ve Suç-Ceza, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi, Ankara 2005, (s.533-576.)

ARTUÇ, Mustafa, Pratik Ceza Muhakemesi Kanunu,4. Bası, Ankara 2019.

ARTUK, Emin, Mukayeseli Çocuk Hukuku, İstanbul 1987 (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi).

ARTUK, Emin/GÖKCEN, Ahmet/ALAŞAHİN, M. Emin/ ÇAKIR, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler,12. Baskı, Ankara 2018.

ASLAN, Beşir, Ceza Hukukunda Yaş Küçüklüğü, 3. Baskı, Ankara 2014.

BAKICI, Sedat, İçtihadı Birleştirme ve Ceza Genel Kurul Kararlarıyla (1990-2008) Türk Ceza Kanunu Ceza Muhakemesi Kanunu Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, Ankara 2008.

BALLAR, Suat, Çocuk Hakları, İstanbul 1998.

BALO, Yusuf Yılmaz, Çocuk Ceza Hukuku, 2.Baskı, Ankara 2015.

CENTEL, Nur, in: Çocuk ve Genç Adalet Sistemi Sempozyumu (4-5 Haziran 2005), İstanbul 2006.

CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 13. Bası, İstanbul 2016. 

CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide/ÇAKMUT, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 10.Bası, İstanbul 2017.

CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide/ÇAKMUT, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, Üçüncü Bası, İstanbul 2005.

CUHRUK, Mahmut, “Çocuk Suçluluğu ve Fransa’da Çocuk Mahkemeleri”, AD, LVII, 1 (1966).

ÇINAR, Ali Rıza, Ceza Yargılamasında Temyiz Yolu, Ankara 2006.

ÇINAR, Ali Rıza, Türk Ceza Hukukunda Cezalar, Ankara 2005.

ÇINAR, Ali Rıza, Türk ve Alman Ceza Yargılama Hukukunda İstinaf, Ankara 2010.

DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler,13.Baskı, Ankara 2018.

DESCHENAUX, Henri/STEINAUER, Paul-Henri: Personnnes Physiques et Tutelle, 4e édition, Berne 2001, N. 98.

DÖNMEZER, Sulhi, Ceza Hukuku Dersleri, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003.

DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan, Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku, 18. Baskı, İstanbul 2017.

ERDEM, Mustafa Ruhan, “Kısa Süreli Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların İnfazı ve Yeni Seçenekler”, in: İnfaz Hukukunun Sorunları (Sempozyum, 14-15.11.2000) Ankara 2000.

EREM, Faruk/DANIŞMAN, Ahmet/ARTUK, Mehmet Emin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı Ankara 1997.

FEZER, Gerhard, Strafproze0ssrecht, 2. völlig neu bearbeitete Auflage, München 1995, s. 253, § 19, Rn. 1; RANFT, Otfried, Strafprozessrecht, 2.Auflage, 1995, s.461, 462, § 66, Rn. 1902.

EVİK, Ali Hakan, “Çocuk Suçluların Yargılanması ve Yaptırımlarının Uygulanması Rejimi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1998. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezSorgu SonucYeni.jsp(Erişim Tarihi 18.05.2020)

GEMALMAZ, Mehmet Semih, Çocuk ve Genç Haklarına İlişkin Uluslararası Belgeler, İstanbul 2002.

GEMALMAZ, Mehmet Semih, İnsan Hakları Belgeleri, İstanbul 2004.

GERÇEKER, Hasan, Yorumlu Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, c.1, 4.Baskı, Ankara 2018.

GÖCEK, Gizem, Suç Faili Olan Çocuklar Açısından Çocuk Suçluluğu ve Çocuklara Uygulanan Ceza ve Güvenlik Tedbirleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009 (bkz.https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/Tez Goster?key=CwVIqqBuz1VkysVpueogAcPzhi HGZ1DY4O4Y7aem6saXSgPO0p3QvOJs0ugvwS00,Erişim tarihi: 08.04.2019).

GÜNGÖR, Devrim, Ceza Hukukunda Fiil Üzerinde Hata, Ankara 2007.

HAFIZOĞULLARI, Zeki/ÖZEN, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Ankara 2014.

HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku, 21. Baskı, Ankara 2017.

İÇEL, Kayıhan /SOKULLU, Akıncı Füsun /ÖZGENÇ, İzzet / SÖZÜER, Adem/MAHMUTOĞLU, Fatih S./ÜNVER, Yener, İçel Yaptırım Teorisi, 2. Baskı, İstanbul 2002.

İÇEL, Kayıhan, “Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Olan Müesseselerdeki Gelişmeler ve Türk Ceza Sisteminin Bu Yönden Değerlendirilmesi”, Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında TCK.’nun 50 Yılı ve Geleceği, İstanbul 1977.

İNAN, Ali Naim, Çocuk Hukuku, İstanbul 1968.

KAYLAN, Keskin, Çocuk Ceza Hukuku Yayımlanmamış Ders Notları, Ankara 2009.

KAYLAN, Keskin, “5271 sayılı (Yeni) Ceza Muhakemesi Kanunu Yasa Yolları”, (Adalet Bakanlığınca İlk Derece Hakim ve Savcıları İçin, 25-30 Ocak 2005 Tarihlerinde Ankara'da Düzenlenen Bilgilendirme Seminerinde sunulan tebliğ) s.1-11.

KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Ankara 2018.

OĞUZMAN, M. Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe, Kişiler Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2016.

OTACI, Cengiz/ ÖZTEKİN, Murat / ÖZAYDIN, Fatih, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümlerı̇ Yargıtay Yorumu (2013-2015 kararları), 2.Baskı, Ankara 2016.

ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar/TEPE, İlker, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Ankara 2018.

ÖZDEMİR, Hayrunnisa/RUHİ, Ahmet Cemal, Çocuk Hukuku ve Çocuk Hakları, Onikilevha Yayınları, İstanbul 2016.

ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku, 14. Bası, Ankara 2018.

ÖZTÜRK, Bahri/ERDEM, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri, 18. Baskı, Ankara 2018.

ÖZTÜRK, Bahri/TEZCAN, Durmuş/ERDEM, Mustafa Ruhan/ GEZER SIRMA, Özge/KIRIT SAYGILAR, Yasemin F./ÖZAYDIN, Özdem/AKCAN ALAN, Esra/TÜTÜNCÜ ERDEN, Efser/ VILLEMIN ALTINOK, Derya/TOK, Mehmet Can, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, Ankara 2018.

ROXIN, Claus, Strafverfahrensrecht, 20. Auflage, München 1987, s.323, § 51, A.I.1.

SELÇUK, Sami, “Doğru terim “MUHAKEME” değil, “YARGILAMA”dır,” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, cilt.19, sy. 2, İstanbul 2013.

SELÇUK, Sami,“Savcı, Yasal “Yükümlülük Dizgesi”Ne Uymak Zorunda”, Cumhuriyet Gazetesi, 1 Aralık 2018

SEMERCİ, Bengi, “Suça Sürüklenen Çocuklar”, Fasikül Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 2,sy.6, 2010. 

ŞENSOY, Naci, “Çocuk Suçluluğu-Küçüklük-Çocuk Mahkemeleri ve İnfaz Müesseseleri”, İÜHFM, c. XV, sy.  2-3i., 1949.

ŞENSOY, Naci, “Eski Devirlerde ve İslamda Yaşın Cezai Mesuliyet Üzerindeki Tesiri”, İHFM XIII, 2(1947)(ileten: CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide/ÇAKMUT, Özlem., Türk Ceza Hukukuna Giriş, 10.Bası, İstanbul 2017).

ŞENSOY, Naci, “Yeni Alman Çocuk Mahkemesi Kanunu Hükümleri Üzerinde Bir Tetkik”, Medeni Hukuk Ordinaryüs Profesörü A.Samim Gönensay’a Armağan, İstanbul 1955.

SEROZAN, Rona, Çocuk Hakları Bağlamında Çocuğun Spor Yapma ve Yapmama Hakkı, Güncel Hukuk Dergisi, Ocak 2007.

SEROZAN, Rona, Çocuk Hakları, Güncel Hukuk Dergisi, Nisan 2005.

SEROZAN, Rona, Çocuk Hukuku, 2.Bası, İstanbul 2005.

SÖNMEZ, Betül Asena, Suça Sürüklenen Çocukların Yargılanması (Yüksek Lisans Tezi), Mersin2019, http://openaccess.cag.edu.tr/xmlui /bitstream/handle/20.500.12507/1036/BET%C3%9CL%20ASENA%20S%C3%96NMEZ.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 18.05.2020)

ŞENSOY, Naci, “Çocuk Suçluluğu-Küçüklük-Çocuk Mahkemeleri ve İnfaz Müesseseleri”, İÜHFM, 1949, c. XV, sy. 1.

TEKİN, Uğur, “Ceza Yargılamasında Avrupa’daki Yeni Uygulamalar”, Çocuklar ve Suç-Ceza, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi, Ankara 2005, (s.487-492).

TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Çocukların Korunmasına İlı̇şkı̇n Mı̇lletlerarası Sözleşmeler ve Türk Hukuku, Ankara 1991(T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Bilim Serisi 7)

TOROSLU, Nevzat/ERSOY, Yüksel , “Kanunlaşmaması Gereken Bir Tasarı”, Türk Ceza Kanunu Reformu, İkinci Kitap, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara Eylül 2004.

TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku, Ankara 2005.

TURAN, Doğan Kubilay, Türk Ceza Hukuku’ nda Suça Sürüklenen Çocuk Hakkında Güvenlı̇k Tedbı̇rlerı̇,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006 http://dspace.baskent.edu.tr/bitstream/handle/ 11727/ 2021/00245.pdf?sequence=1&isAllowed=y(Erişim Tarihi: 18. 05.2020)

ÜNAL, Aslı, “Türkiye’de Suça Sürüklenen Çocuklar: Ceza İnfaz Kurumuna Giren Hükümlü Çocuklara İlişkin Bir Analiz”, Fasikül Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 2, sy. 5, 2010.

USTA, Sevgi, Türkiye’de Çocuğun Korunması, İstanbul Barosu Dergisi, c. 69, sy.1-2-3, 1995, s .86-94.

ÜNVER, Yener, “Çocuk Koruma Kanunu” Güncel Ceza Hukuku ve Kriminoloji Çalışmaları, İstanbul 2005,  s.25-42.

YAŞAR, Osman, Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, 4. Baskı, c.III, Ankara 2009.

YALVAÇ, Gürsel, Gerekçeli Ceza ve Ceza Yargılama Hukukuna İlişkin Temel Kanunlar,16.Baskı, Ankara 2016.

YENİSEY, Feridun, “Genç Ceza Hukukunun Yeniden Yapılandırılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Çocuklar ve Suç-Ceza, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi, Ankara 2005, s.19-47.

YENİSEY, Feridun/NUHOĞLU, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2015.

YOKUŞ, Handan Sevük, Uluslararası Sözleşmelerdeki İlkeler Açısından Çocuk Suçluluğu İle Mücadelede Kurumsal Yaklaşım, İstanbul 1998.

YÖRÜKOĞLU, Atalay, Çocuk Ruh Sağlığı, Ankara Mayıs 2000.

YURTCAN, Erdener, Çocuk Koruma Kanunu ve Yorumu, Kare Yayınları, İstanbul 2006.

YURTCAN, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 12 Bası, İstanbul 2007.

YURTCAN, Erdener, Yeni Türk Ceza Kanunu ve Yorumu, Kasım 2004.

YÜCE, Turhan Tufan, Ceza Hukukunun Temel Kavramları, Ankara 1985.

ZAFER, Hamide, “Küçük/Genç Ceza Muhakemesinde Hazırlık Soruşturmasının Özellikleri”, Prof.Dr. Ayferi Göze’ye Armağan, İstanbul 2004.

ZAFER, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bası, İstanbul 2016.