Cumhuriyet Dönemi Roma Toplumunda Kamu Suçları, Yargılamalar ve Ceza Uygulamaları

Yayınevi: Yetkin Yayınları
Yazar: Onur GÜNDAY
ISBN: 9786050505115
297,50 TL 350,00 TL

Adet

 
   0 yorum  |  Yorum Yap
Kitap Künyesi
Yazar Onur GÜNDAY
Baskı Tarihi 2019/12
Baskı Sayısı 1
Boyut 16x24 cm (Standart Kitap Boyu)
Cilt Karton kapak

Cumhuriyet Dönemi Roma Toplumunda Kamu Suçları, Yargılamalar ve Ceza Uygulamaları

Dr. Onur GÜNDAY

2019/12 1. Baskı, 349 Sayfa

ISBN 978-605-05-0511-5


İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR5

ÖNSÖZ7

İÇİNDEKİLER11

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ17

KAYNAKLAR21

GİRİŞ31

1. BÖLÜM

1.1TEMEL KAVRAMLAR VE İLKELER35

1.1.1Populus Romanus (Roma Devleti), Civitas

(Örgütlü Halk) Ve Res Publica (Roma Cumhuriyeti)35

1.1.2Anayasa36

1.1.3Ius (Hak-Hukuk)37

1.1.4Caput (Kişisel Haklar) ve Status (Toplumsal Konum)39

1.1.5Existimationis Minutio (Ahlaki Yaptırım)42

1.1.6Maiestas (Yücelik), Humanitas (İnsancıllık) ve

Utilitas Publica (Kamu Yararı) İlkeleri43

1.1.7Exemplum (Emsal) ve Mos Maiorum

(Ataların Adetleri)46

1.2IUS PUBLICUM (ROMA KAMU HUKUKU)47

1.2.1Ius Poenale/Ius Criminale (Roma Ceza Hukuku)50

1.2.2Leges Duodecim Tabularum (XII Levha Kanunları)54

1.2.3Delicta/Delictum (Haksız Fiil)56

1.2.4Delicta Publica (Kamu Haksız Fiili) ve

Crimina Publica (Kamu Suçu)58

2. BÖLÜM

2.1CRIMINA (Kamu Suçları)63

2.1.1Vis Publica (Kamusal Şiddet)64

2.1.2Proditio (Vatana İhanet ) Suçları69

2.1.3Kamu Ahlakına İlişkin Suçlar80

2.1.4Zirai ve Ekonomik Temelli Kamu Suçları89

2.1.5Falsum/de Falsis (Sahtekârlık ve Sahtecilik Suçları)91

2.1.6Homicidium (Cinayet)95

2.1.7Magia/Artes Magicae (Büyücülük)98

2.1.8Parricidium/Parricide

(Babanın, Yakın Akrabanın Öldürülmesi)99

2.2MAGISTRATUSLARIN GÖREVLERİNDEKİ USULSÜZLÜKLER102

2.2.1Corruptio/Corrumpere (Magistratusun Ve

Hâkimin Rüşvet Alması Veya Onlara

Rüşvet Verilmesi)102

2.2.2Crimen Paeculatus/Peculatus, Crimen De Residuis

(Devlet Parası Hakkındaki Usulsüzlükler) ve

Sacrilegium103

2.2.3Crimen Repetundarum (Magistratusların ve

Eyalet Yöneticilerinin Gasp, Haraç ve Rüşvet Suçları)105

2.2.4Crimen Sodaliciorum et Ambitus

(Seçimlerdeki Rüşvet ve Yolsuzluklar)108

2.2.5Veneficium (Zehirleme Suçları)110

3. BÖLÜM

3.1KAMU SUÇLARINA UYGULANAN CEZALAR (POENA)115

3.2CAPITAL CEZALAR117

3.2.1Summum Supplicium (İdam Cezası)118

3.2.2Cruci Fixus (Çarmıha Germe)122

3.2.3Kırbaçlayarak Öldürmek126

3.2.4Capitis Amputatio/Decollatio 

(Başın Gövdeden Ayrılması)126

3.2.5Poena Cullei/Culleus (Deri Çuval Cezası)127

3.2.6Strangulare/Strangulatio (Boğmak)130

3.2.7Vivi Crematio/Vivicombustio/Vivus Exuri

(Canlı Canlı Yakmak)130

3.2.8Ludi Romani (Roma Oyunları) ve Arenalar131

3.2.9Deicere e saxo Tarpeio

(Tarpeia Kayalıkları’ndan Atmak)132

3.2.10Exilium (Sürgün)133

3.2.11Metallum (Metalla) Damnati in Metellum/

In Opus Metalli (Ömür Boyu Madenlerde Çalışma)139

3.2.12Damnatio in Opus Publicum (Kamu Hizmeti)140

3.2.13Homo Sacer - Sacer Esto (Lanetlenmiş Adam)140

3.2.14Servitus (Köle Olarak Satmak)141

3.2.15Tormentum (İşkence)141

3.3NON CAPITAL CEZALAR143

3.3.1Carcer - Vincula (Hapis)143

3.3.2Infamia (Şerefsizlik)146

3.3.3Nota Censoria (Censor Yaptırımı)147

3.3.4Multa/Poena/Nummaria/Pecuniaria (Nakdi Ceza)148

3.3.5Publicatio/Ademptio/Consecratio Bonorum

(Müsadere)149

3.3.6Flagellum (Kırbaç Cezası) ve Pulsatio (Dayak)151

3.4DELICTA MILITUM (ASKERİ SUÇLAR) VE CEZALAR153

3.4.1Seditio (Ayaklanma ve İtaatsizlik)154

3.4.2Desertio/Deserere (Firar ve Taraf Değiştirmek)156

3.4.3Komutanlık Yetkisinin Kötüye Kullanılması157

3.4.4Kendini Askeri Hizmete Elverişsiz Hale Getirmek157

3.4.5Proditio ve Renuntiatio158

3.4.6Decimatio158

3.4.7Fustuarium (Öldüresiye Dövmek)161

3.4.8Kürek Cezası161

4. BÖLÜM

4.1YARGILAMA USULLERİ VE CEZA MAHKEMELERİ163

4.1.1Iudicia Populi (Halk Mahkemesi) ve

Tribunal Yargılama164

4.1.2Quaestiones ve Quaestiones Perpetuae

(Daimi Ceza Mahkemeleri)171

4.1.3Vis Mahkemeleri ve Yargılamaları185

4.1.4Quaestio (Cognitio) Extra Ordinem

(Özel Mahkemeler)187

4.1.5Eyaletlerde Ceza Muhakemesi189

4.1.6Senatus Yargılaması191

5. BÖLÜM

5.1MAGISTRATUSLAR VE DİĞER GÖREVLİLER193

5.1.1Consules196

5.1.2Tribunus Plebis198

5.1.3Quaestor, Quaesitor ve Quaestores Parricidii200

5.1.4Iudices202

5.1.5Aedilis203

5.1.6Patroni Causarum, Iurisconsulti ve Advocatus209

5.1.7Duoviri/Duumviri Perduellionis

(Perduellionun İki Adamı)212

5.1.8Triumviri/Tresviri Capitales212

5.1.9Quinqueviri Uls Cis Tiberim219

5.1.10Triumviri Nocturni221

5.1.11Lictores221

5.1.12Viatores221

5.1.13Praesidia221

5.1.14Scribae224

5.1.15Carnifex224

5.2MAGISTRATUS VE VATANDAŞLARIN

KANUNİ YETKİLERİ225

5.2.1Accusatio (Suçlama Hakkı)225

5.2.2Coercitio (Zor Kullanma Hakkı)226

5.2.3Imperium (Emretme Yetkisi)227

5.2.4Potestas ve Tribunica Potestas

(Legal Otorite Yetkisi)228

5.2.5Provocatio ad Populum (Temyiz Hakkı)229

5.2.6Apellatio ve Auxilium (Korunma ve Koruma Hakkı)232

5.2.7Intercessio - Interdicere (Veto Hakkı)233

6. BÖLÜM

6.1ACİL DURUMLARDA ALINAN KAMUSAL ÖNLEMLER235

6.1.1Senatus Consultum Ultimum (Nihai Senatus Kararı)236

6.1.2Dictator Ataması238

6.1.3Tumultus ve Iustitium239

6.1.4Privati cum Imperio240

6.2KAMU VE CEZA HUKUKU AÇISINDAN ÖNEMLİ

KANUN DÜZENLEMELERİ241

6.2.1Borçlar ve Mülkiyet Hakkında241

6.2.2Büyücülük ve Zehirleme Hakkında (Veneficium)241

6.2.3İftira, Yalan Şahitlik ve Sahtecilik Hakkında

(Calumniae ve Falsum)242

6.2.4Jüriler Hakkında (Iudices)243

6.2.5Para Cezaları Hakkında (Multae)243

6.2.6Baba ve Yakın Akraba Katilliği Hakkında (Parricide/Matricide)244

6.2.7Magistratusların ve İdarecilerin Rüşvet ve

Gasp Suçları Hakkında (Repetundae)244

6.2.8Seçimlerdeki Rüşvet ve Hile Suçları Hakkında

(Ambitus)247

6.2.9Kamu Ahlakını Zedelemeye Dönük Suçlar Hakkında (Adulterium, Stuprum ve Alea)253

6.2.10Vatan Hainliği Hakkında (Perduellio ve Maiestas)255

6.2.11Temyiz  Hakkında (Provocatio)256

6.2.12Senatus Kararları (Senatus Consultum ve

Senatus Consultum Ultimum/de re publica Defenda)257

6.2.13Vis Kanunları261


SONUÇ267

EK273

SÖZLÜK293

KAYNAKÇA317

DİZİN335



MÖ 753 gibi efsanevi bir kuruluş tarihi ile birlikte anılan Roma, bu tarihten itibaren yine efsane karakterli ilk rex Romulus’tan itibaren (son üçü Etrüsk kökenli) krallarla yönetilen bir şehir devleti olarak idare edilmiştir. Etrüsk kökenli son rex Tarquinius Superbus’un şehirden kovulması ile birlikte, MÖ 509 civarında Cumhuriyet (Res publica) idaresine geçilmiştir.

Beş asırlık Cumhuriyet Dönemi’nde, oldukça çetin geçen sınıf mücadelelerine ek olarak, Akdeniz sahilleri boyunca yayılmış olan Kartaca ve Büyük İskender’in halefleri olan doğudaki Hellenistik devletlerle yapılan yıpratıcı savaşlar sonucunda, küçük şehir devleti, günümüz coğrafi tanımlamaları ile İngiltere’den Libya’ya, İspanya’dan İran’a kadar yayılan, geniş coğrafyalara hükmeden bir dünya imparatorluğu haline gelmiştir. MÖ 31 tarihli Actium Savaşı’ndan sonra, Augustus (Octavianus) tarafından principatusluk idaresi kurulmuş, bu andan itibaren mutlak güçle yönetilmeye başlayan imparatorluk ve kurumları, gittikçe hızlanan bir ivme ile çöküş sürecine girmiştir. İdari, askeri ve ekonomik sıkıntıların had safhaya ulaştığı bir dönemde, MS 395 tarihinde Theodosius tarafından imparatorluk ikiye ayrılmış, doğudan başlayan Kavimler Göçü’nün son darbeyi vurması ile MÖ 476’da Batı İmparatorluğu tarih sahnesinden çekilmiştir.

İki milenyuma yayılan büyük bir imparatorluğu çöküşe götüren nedenler araştırmacılar tarafından geniş ölçekte incelenmiş olmakla birlikte, asırlar boyunca onu ayakta tutan askeri, kültürel, ekonomik, coğrafi ve hukuki nedenlerin ayrıntıları devleti çöküşe götüren nedenler kadar ilgi görmemiştir. Bu nedenle, dünya tarihinde derin izler bırakmış, günümüz dünya düzeninin oluşmasında birinci derecede etki etmiş bir şehir devletini dünya imparatorluğuna götüren tarihi sebeplerden ve sistemi ayakta tutan en önemli etkenlerden biri olan hukuki ve adli sistemi ortaya koymak, vatandaşların kamu düzenine dönük ortaya konulmuş kurallara olan bağlılığı ile sistemin işleyişi arasındaki bağlantıyı anlamak, sistemdeki genel yozlaşmanın ortaya çıkarmış olduğu sorunları ele almak gereği görülmüş, bu gaye çalışmamızın ana odağını oluşturmuştur. 

Bahsi geçen nedenlerle, bireyler arasındaki hukuki ilişkileri inceleyen Roma Özel Hukuku (Ius Privatum) araştırma dışında bırakılmış, devlet sisteminin ve toplum hayatının düzenli bir şekilde işlemesini garanti altına almak gayesi ile ortaya konan lexlerle birlikte, daha çok devlet ve bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen Roma Kamu Hukuku ve Ceza Hukuku; tarihi, dini ve atalardan kalan adetlerle olan ilişkileri de göz önünde bulundurularak kapsam dâhiline alınmıştır. Kamu Hukukuna ilişkin kuralların, yargılama usullerinin ve ceza yöntemlerinin özellikle de beş asırlık Cumhuriyet Döneminde şekillenmiş olması ve sistemdeki bozulma emarelerinin yine bu dönemde görülmeye başlanması nedeni ile araştırmanın tarihsel boyutu bu döneme odaklanmıştır.

Çalışmamız, Antik Roma Kamu ve Ceza Hukuku’na ilişkin temel kavramlar ve ilkeler, Kamu Hukuku alanında devlet organlarınca ele alınan suç tipleri, bu suçlara isnat eden cezalar, kamu suçu işlemiş olan şahısların yargılanma süreçleri ve usulleri, bahsi geçen süreçler dâhilinde görev alan birinci ve ikinci derecede magistratuslar, kamusal önlemler ve ceza hukukuna ilişkin kanun düzenlemelerini ele alan altı ana bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde, Roma Kamu Hukuku ve Ceza Hukuku’na ilişkin temel kavramlar (Populus Romanus, Civitas, Res Publica, Anayasa, Ius Publicum, Ius Privatum) ele alınarak, ceza tipleri açısından delicta ve crimina ayrımı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bahsi geçen kavramlar açıklanarak, sistemin yargılama ve cezalandırma sürecine ilişkin dayanak noktaları belirtilmiştir.

İkinci bölümde, devlet organlarınca belirlenen suçlar gözden geçirilmiş, bu suç tiplerine ilişkin kanunlar tarihi süreç dikkate alınarak kronolojik bir sıra ile ele alınmıştır. Araştırmaya konu olan suç tiplerinin tarihi alt yapıları incelenmiş, ataların adetleri (mos maiorum ve Kutsal Hukuk (ius sacrum) ile olan bağlantıları ortaya konmaya çalışılmıştır.

Üçüncü bölümde, kamu suçlarına ilişkin cezalar capital ve non capital olmak üzere iki farklı grupta ele alınmış, sosyal statü ve hukuki konum (status) ile ceza ilişkisi, sosyal statünün ceza verme noktasındaki belirleyiciliği, birbirinden ilginç cezalandırma türleri ve yöntemleri, cezalardaki caydırıcılık faktörü ve yine verilen cezaların kutsal hukuk ve atalar kültüne ilişkin farklı boyutları gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Dördüncü bölümde, kamu kökenli suçlara konu olan şahısların yargılandıkları quaestiones perpetuae adı ile bilinen daimi ceza mahkemeleri ve Comitia Curiata-Comitia Centuriata ve Comitia Plebis Tributa isimli halk meclislerinde görülen mahkemeler (Iudicia Populi) ele alınmış, bu mahkemelerde yürütülen yargılama usulleri ortaya konulmuştur. Bir ceza mahkemesi hüvviyetinde olmamakla birlikte, Senatus’un ele almış olduğu sorgulamalar ve sistem dışı (extra ordinem) mahkemelerin kamu suçlarına ilişkin yargı sürecindeki yerleri üzerinde de durulmuştur.

Beşinci bölümde, Kamu Hukuku’nun devlet sınırları dâhilinde sorunsuz işletilmesi için farklı alanlarda görev alan magistratuslar ve bu magistratuslara gerek adli işlemlerinde gerek inzibat ve koruma konularında yardımcı olan, yetki sınırları önemli farklılıklar gösteren büyüklü küçüklü ikinci derece memurlar araştırma kapsamına alınmıştır. Bu bölümün devamında, bahse konu olan devlet görevlilerinin kamusal düzeni sağlamalarını ve adli süreci sorunsuz işletmelerini sağlayan kanuni hakları ortaya konulmuş, Roma vatandaşlarını magistratusların zor kullanma (coercitio) ve emretme (imperium)  yetkilerine karşı koruyan provocatio ve tribunusların kutsallığına (sacramentum) dayanan savunma hakları da (auxilium) incelenmiştir.

Altıncı bölümde, devletin bekasını ilgilendiren ciddi durumlarda, vatandaşların hukuki haklarını ve devletin normal işleyişini askıya alan dictator ataması yapmak ya da tumultus, iustitium ve senatus consultum ultimum yayınlamak gibi olağanüstü kamusal önlemler gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nin son asrında artış gösteren çeşitli askeri, sosyal, ekonomik ve politik krizler sonucunda Augustus’la birlikte MÖ 27’de  principatusluk (primus inter pares - eşitler arasında birinci) idaresine geçilmiş ve sistemin oturmuş olduğu vatandaşlar arasındaki eşitlik ilkesi resmi olarak son bulmuştur. Sistemi ayakta tutan hukuki düzen bu andan itibaren önemli bir darbe almış, sistem imparatorluk idaresi boyunca telafisi olmayan bir çöküş sürecine girmiştir.

Roma Cumhuriyeti’nin içine düştüğü krizin nedenleri arasında; Asya, Avrupa, Afrika boyunca aşırı genişleyen sınırlar, bu sınırları -özellikle de barbar istilalarına karşı- savunma problemleri,  mevcut nüfusa eklenen halklar, köleliğin yarattığı geçim sıkıntısı, toprak problemleri, kıtlıklar, Senatus ile aristokrat sınıfın egoizmi ve sınıf mücadeleleri, Roma’nın hâlâ bir kent devleti anayasası ile yönetilmesi ve iki asra yakın bir şehir devleti için oluşturulmuş olan kamuya dönük kanunların yetersiz kalması gibi nedenler sayılabilir. Bu gibi nedenler siyasi ve sosyal gerilimlere, iç bunalımlara yol açmış, imparatorluğun önce ikiye ayrılmasına daha sonra da Batı Roma’nın çöküşü ile devlet merkezinin Constantinopolis’e taşınarak, kültürü ve kanunları ile birlikte doğuya kaymasına neden olmuştur. Daha önce bahsini ettiğimiz gibi, Constantinopolis merkezli Doğu İmparatorluğu’nun MS 1453’e kadar varlığını koruyabilmesinin nedenleri arasında, Iustinianus örneğinde görüldüğü üzere daha önce ortaya konmuş olan kanunların Batı’ya nazaran daha çok sahiplenilmesi ve uygulanmasında daha titiz davranılmasını da saymak kanaatimizce yanlış olmayacaktır.

Yorum Yap

Lütfen yorum yazmak için oturum açın ya da kayıt olun.
İlgili Yayınlar