İş Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru

İçindekiler

Önsöz  5

Kısaltmalar Listesi  13

Giriş  16

Birinci Bölüm

İŞ SÖZLEŞMESİ

I. İŞ SÖZLEŞMESİ KAVRAMI  19

A. Tanım  19

B. İş Sözleşmesinin Temel Unsurları  22

1. İş Görme  22

2. Ücret Ödeme  24

3. Bağımlılık  25

C. İş Sözleşmesi–İş İlişkisi  27

II. İŞ SÖZLEŞMESİNİN GELİŞİMİ  29

A. Tarihçesi  29

1. Klasik Roma Hukuku’ndaki Durum  29

2. Orta Çağ’daki Durum  30

3. 20. Yüzyılda Ortaya Çıkan Eğilimler  31

4. İslam Hukuku’ndaki Durum  32

B. Küreselleşme Çağı’nda İş Sözleşmesi  34

III. İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ  35

A. Kişisel İlişki Doğurması  35

B. Karşılıklı Borç Doğurması  37

C. Sürekli İlişki Kurması  38

D. Katılma Sözleşmesi Olması  40

E. Rızâî Sözleşme Olması  40

F. İvazlı Bir Sözleşme Olması  41

G. Sosyal Koruma Sağlaması  42

IV. İŞ SÖZLEŞMESİNİN KONUSU İŞ GÖRME BORCU OLAN DİĞER SÖZLEŞME TÜRLERİYLE KARŞILAŞTIRILMASI  44

A. Eser Sözleşmesi  44

1. Tanımı  44

2. Unsurları  45

a. Eser  45

b. Meydana Getirme  46

c. Ücret Vaadi  46

d. Taraflar Arasında Anlaşma  47

3. İş Sözleşmesiyle Karşılaştırılması  47

B. Vekâlet Sözleşmesi  53

1. Tanımı  53

2. Unsurları  54

a. Zorunlu Unsurları  55

aa. Bir İşin Görülmesi veya Bir Hizmetin Yapılması  55

ab. İşin veya Hizmetin Bağımsız Bir Şekilde Yapılması  56

ac. İş veya Hizmetin Başkasının Menfaatini Temin Amacıyla Gerçekleştirilmesi  57

ad. Tarafların Anlaşması  58

ae. İşin veya Hizmetin Sonuçtan Bağımsız Olarak Görülmesi  59

b. Zorunlu Olmayan Unsurları  59

ba. Ücret  59

bb. Sözleşmenin İstenildiği Zaman Sona Erdirilebilmesi  61

3. İş Sözleşmesiyle Karşılaştırılması  62

C. Adi Ortaklık Sözleşmesi  65

1. Tanımı  65

2. Unsurları  66

a. En Az İki Kişinin Varlığı (Kişi Unsuru)  66

b. Ortak Amaç  67

c. Sermaye Koyma  68

3. İş Sözleşmesiyle Karşılaştırılması  69

İkinci Bölüm

İŞ SÖZLEŞMESİNİN

BAĞIMLILIK UNSURU VE TESPİTİ

I. BAĞIMLILIK KAVRAMI  73

A. Genel Olarak  73

B. Kişisel Bağımlılık  74

C. Hukuki Bağımlılık  76

II. BAĞIMLILIK KAVRAMINDA YAŞANAN DEĞİŞİM VE BU DEĞİŞİMİN NEDENLERİ  77

A. Bağımlılık Kavramında Yaşanan Değişim  77

B. Değişimin Nedenleri  78

1. Küreselleşme Akımı  78

2. Esnekleşme Eğilimleri  80

3. İş ve Üretim Organizasyonlarında Değişim  81

4. Sendikasızlaştırma Eğilimleri ve İşverenlerin Toplu Pazarlık Sürecine Müdahale İstekleri  83

III. BAĞIMLILIK KAVRAMINDAKİ DEĞİŞİMİN TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ  84

A. İşçinin Hak ve Borçları Üzerindeki Etkileri  84

1. İşi İfa Borcuna Etkileri  84

a. İşi Bizzat İfa Etmesi  84

b. Özenle İfa Etmesi  87

2. Sadakat Borcuna Etkileri  88

a. Genel Olarak  88

b. Sır Saklama Borcu  89

c. Rekabet Etmeme Borcu  89

3. Düzenleme ve Talimatlara Uyma Borcuna Etkileri  91

a. Genel Olarak  91

b. İşin İfasına İlişkin Düzenleme ve Talimatlar  91

c. İşin Zamanına İlşkin Düzenleme ve Talimatlar  92

d. İşin Yerine İlişkin Düzenleme ve Talimatlar  93

B. İşverenin Hak ve Borçları Üzerindeki Etkileri  95

1. Ücret Ödeme Borcuna Etkileri  95

a. Genel Olarak  95

b. Ücretin İşveren veya Üçüncü Kişi/ler Tarafından Ödenmesi  95

c. Ücretin Ödenme Zamanı  96

d. Ücretin Ödenme Yeri  97

2. İşçiyi Koruma ve Gözetme Borcu  98

a. Genel Olarak  98

b. İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerini Alma Yükümlülüğü  99

c. İşçinin Vücut Bütünlüğünün ve Malvarlığının Korunması Yükümlülüğü  101

d. İşçinin Kişiliğinin Korunması Yükümlülüğü  101

3. Eşit Davranma Borcu  102

IV. BAĞIMLILIK UNSURUNUN TESPİTİ  104

A. Bağımlılık Unsurunun Tespitinde Kullanılan Testler  104

1. Kontrol Testi  105

2. Organizasyonel Entegrasyon Testi  109

3. Ekonomik Gerçeklik Testi  111

4. Karşılıklı Yükümlülük Testi  114

B. Testlerde Dikkate Alınan Ölçütler  116

1. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  116

2. Eğitim  119

3. Yapılan İşin İşyerinde Gerçekleştirilen İşle Bağlantısı  121

4. İlişkinin Sürekliliği  123

5. İşin Belirli Bir Kişi Tarafından İfa Edilmesi  124

6. Yönetim Yetkisinin Kimde Olduğu  125

7. Çalışma Süreleri  127

8. Çalışma Yeri  129

9. İşyeri Düzeni  131

10. Hesap Verme  132

11. Ücretin Belirlenme Yöntemi ve Ödenme Zamanı  133

12. İşin İfasına İlişkin Masrafların Kim Tarafından Ödendiği  136

13. İşin Yerine Getirilmesinde Kullanılan Araç–Gereçlerin Kim Tarafından Temin Edildiği  138

14. Yatırımın Kim Tarafından Yapıldığı  139

15. Kâr ve Zararın Kime Ait Olduğu  141

16. Aynı Anda Kaç Kişi İçin Çalışıldığı  143

17. Yapılan İşin Bir Kişinin (İşverenin) Onayına Bağlı Olmaksızın Kamuya Sunulup Sunulamayacağı  145

18. İşten Çıkarma Yetkisi  146

19. Fesih Bildiriminde Bulunma Zorunluluğu Olup Olmaması  147

Üçüncü Bölüm

SÖZLEŞME TÜRLERİNE GÖRE BAĞIMLILIK

I. GENEL OLARAK  149

II. ATİPİK İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİNDE BAĞIMLILIK UNSURU  150

A. Geçici (Ödünç) İş ilişkisi  150

1. Kavram  150

2. Hukuki Niteliği  152

3. Unsurları  154

a. Meslekî Faaliyet Olmayan (Alelâde) Geçici İş İlişkisinin Unsurları  154

b. Meslekî Faaliyet Olan Geçici İş İlişkisinin Unsurları  155

4. Hükümleri  156

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  157

a. Çalışma Yeri  157

b. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  158

c. Ücretin Kim Tarafından Ödendiği  159

d. Eğitim  160

B. Kısmî Süreli İş Sözleşmeleri  161

1. Kavram  161

2. Hukuki Niteliği  162

3. Unsurları  163

4. Hükümleri  165

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  166

a. İşin Belirli Bir Kişi Tarafından İfa Edilmesi  166

b. İlişkinin Sürekliliği  168

c. Çalışma Süreleri  169

d. Çalışma Düzeni  171

C. Sıfır Saat Sözleşmesi  171

1. Kavram  171

2. Hukuki Niteliği  172

3. Unsurları  175

4. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  176

D. Tele Çalışma  177

1. Kavram  177

2. Hukuki Niteliği  180

3. Unsurları  181

4. Hükümleri  182

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  183

a. Eğitim  183

b. Çalışma Yeri  185

c. İşyeri Düzeni  187

d. İşin Yerine Getirilmesinde Kullanılan Araç– Gereçlerin Kim Tarafından Temin Edildiği  187

E. Evde Çalışma  188

1. Kavram  188

2. Hukuki Niteliği  190

3. Unsurları  193

4. Hükümleri  194

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  196

a. Çalışma Yeri  196

b. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  198

c. İlişkinin Sürekliliği  199

d. İşin Belirli Bir Kişi Tarafından İfa Edilmesi  200

F. Pazarlamacılık Sözleşmesi  201

1. Kavram  201

2. Hukuki Niteliği  203

3. Unsurları  204

4. Hükümleri  207

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  210

a. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  210

b. Çalışma Süreleri  214

c. Çalışma Yeri  215

d. Kâr ve Zararın Kimin Üzerinde Gerçekleştiği  216

e. Aynı Anda Kaç Kişi İçin Çalışıldığı  218

III. İŞ SÖZLEŞMESİ DIŞINDAKİ BAZI SÖZLEŞME TÜRLERİNDE BAĞIMLILIK UNSURU  219

A. Acentelik Sözleşmesi  219

1. Kavram  220

2. Hukuki Niteliği  221

3. Unsurları  222

4. Hükümleri  225

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  228

a. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  228

b. İşçi İstihdam Etme ve İdare Etme Yetkisinin Kimde Olduğu  229

c. İşin İfasına İlişkin Masrafların Kim Tarafından Ödendiği  230

d. Aynı Anda Kaç Kişi İçin Çalışıldığı  232

B. Tek Satıcılık Sözleşmesi  233

1. Kavram  233

2. Hukuki Niteliği  234

3. Unsurları  234

4. Hükümleri  238

5. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  241

a. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  241

b. İlişkinin Sürekliliği  241

c. Aynı Anda Kaç Kişi İçin Çalışıldığı  242

C. Taşımacılık Sözleşmesi  243

1. Genel Olarak  243

2. Kavram  245

3. Hukuki Niteliği  246

4. Unsurları  248

5. Hükümleri  249

6. Bağımlılık Unsuru Bakımından Değerlendirilmesi  251

a. Emir ve Talimatların Kimden Alındığı  252

b. Aynı Anda Kaç Kişi İçin Çalışıldığı  253

c. İlişkinin Sürekliliği  255

Sonuç  257

Kaynakça  261

Kavramlar Dizini  285

Özgeçmiş  288