Basın İş Hukuku (Medya Çalışma İlişkileri)

İçindekiler

Önsöz  5

Kısaltmalar  15

1. GENEL BİLGİLER

§1. BASIN İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI  17

I. BASIN KAVRAMI  17

A. Tanımı  17

B. Unsurları  17

II. KİTLE İLETİŞİMİ KAVRAMI  18

III. MEDYA VE YENİ MEDYA KAVRAMI  19

IV. MEDYA SEKTÖRÜ KAVRAMI  20

A. Tanımı  20

B. Özellikleri ve Diğer Sektörlere Göre Farklılıkları  20

C. Önemi  22

V. MEDYA SAHİPLİĞİ KAVRAMI  22

VI. GAZETECİ KAVRAMI  25

A. Genel Olarak  25

B. Ülkemizdeki Uygulama Bakımından  27

1. Naylon (Kadrolu–Görünümde) Gazeteci  28

2. Kadrosuz Gazeteci  28

3. Stajyer Gazeteci  28

VII. MEDYADA MESLEKİ ÖRGÜTLENME  29

A. Medyada Mesleki Örgütlenmenin Ortaya Çıkışı  29

B. Medyada Mesleki Örgütlenme Türleri  30

1. Zorunlu Örgütlenme  30

2. İhtiyarî Örgütlenme  30

a. Dernekler  31

b. Sendikalar  31

3. Medyanın Kendi Kendini Denetlemek Amacıyla Örgütlenmesi  33

§2. TÜRKİYE’DE BASIN İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ  34

I. CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM  34

A. 1864 Tarihli Matbuat Nizamnamesi  34

B. 1876 Tarihli Kanuni Esasi  34

C. 1908 Tarihli II. Meşrutiyet Anayasası  35

D. 1909 Tarihli Matbuat Kanunu  35

II. CUMHURİYET SONRASI DÖNEM  36

A. Cumhuriyetin İlanından 1936’ya Kadar Olan Dönem  36

1. 1924 Tarihli Teşkilat–ı Esasiye Kanunu  37

2. 1926 Tarihli Borçlar Kanunu  37

3. 1931 Tarihli Matbuat Kanunu  38

B. 1936 Yılı ve Sonrası Dönemi  38

1. 1938 Tarihli Basın Birliği Kanunu  39

2. 1952 Tarihli Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun (Basın İş Kanunu)  40

a. Basın İş Kanunu’nun Ortaya Çıkış Nedenleri  41

aa. Genel Nedenler  42

aaa. Siyasal ve Toplumsal Koşullar  42

aab. Ekonomik Koşullar  43

ab. Özel Nedenler  45

aba. Gazeteciliğin Diğer İşkollarına Göre Farklı Çalışma Tarzı  47

abb. Gazetecilik Mesleğinin Toplum İçindeki Yeri ve Önemi  48

abc. Basın Özgürlüğü  50

b. Basın İş Kanunu’nda Yapılan Değişiklik ve Düzenlemeler  51

ba. 6253 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklik ve Düzenlemeler  52

bb. 212 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklik ve Düzenlemeler  53

bc. 3984 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklik ve Düzenlemeler  55

bd. 6112 Sayılı Kanun ile Yapılan Değişiklik ve Düzenlemeler  55

c. Basın İş Kanunu’nun İş Kanunu ile İlişkisi  56

3. 1961 Anayasası, 274 Sayılı Sendikalar Kanunu ve 275 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu  58

4. 1982 Anayasası, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu ve 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu  62

5. 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu  66

6. Diğer Kanunlar  70

2. BASIN İŞ KANUNU VE UYGULAMASI

§1. BASIN İŞ KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI: GAZETECİLERİN BİREYSEL İŞ İLİŞKİLERİNİN KAPSAMI  73

I. BASIN İŞ KANUNU’NUN YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI  73

A. İşyeri Kavramı  74

1. Gazete  74

2. Mevkute  75

3. Haber ve Fotoğraf Ajansları  76

4. Medya Hizmet Sağlayıcılarının Haber Birimleri  76

a. Radyo ve Televizyon Kuruluşlarının Haber Birimleri  77

b. İsteğe Bağlı Yayın Hizmeti Yapan Kuruluşların Haber Birimleri  78

B. İşyerini Bildirme  79

II. İŞİN NİTELİĞİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI  80

III. KİŞİLER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI  86

A. Gazeteci Kavramı  86

1. Tanımı  86

2. Unsurları  87

a. BİK Kapsamına Giren İşyerlerinde Çalışma  87

b. BİK’e Göre Fikir ve Sanat İşinde Çalışma  89

c. 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamı Dışında Kalma  89

d. Başlıca Geçim Kaynağı Olarak Ücret Karşılığı Çalışma  90

B. İşveren Kavramı  92

1. Tanımı  92

2. Unsurları  93

a. Çalıştırdığı Gazeteci ile İş İlişkisinin Basın İş Sözleşmesine Dayanması  93

b. Gazeteciyi Çalıştırdığı İşyerinin BİK’de Öngörülen İşyerlerinden Olması  93

c. Gerçek veya Özel Hukuk Tüzel Kişisi Olma  94

C. İşveren Vekili Kavramı  95

D. Stajyer Kavramı  98

§2. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİ: GAZETECİLERİN BİREYSEL İŞ İLİŞKİLERİNİN KURULMASI  100

I. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI  100

A. Tanımı  100

B. Unsurları  100

1. İş Görme  100

2. Ücret  101

3. Bağımlılık  101

II. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ  103

A. Özel Hukuk Sözleşmesi Olması  104

B. Devamlı Bir Sözleşme Olması  104

C. İki Tarafa Borç Yüklemesi  104

D. Gazetecinin Şahsına Bağlı Olması  105

E. Bağımlı Hukuki İlişki Kurması  105

III. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ  106

A. Belirli Süreli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri  106

B. Deneme Süreli ve Deneme Süreli Olmayan İş Sözleşmeleri  107

C. Tam Süreli ve Kısmî Süreli İş Sözleşmeleri  109

IV. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI  110

A. Basın İş Sözleşmesi Yapma Ehliyeti  110

B. Basın İş Sözleşmesi Serbestîsi ve Sınırlandırılması  111

1. Basın İş Sözleşmesi Serbestîsi  111

2. Basın İş Sözleşmesi Serbestîsinin Sınırlandırılması  112

a. Genel Olarak  112

b. Basın İş Sözleşmesinin Şeklinin Belirleme Serbestîsinin Sınırlandırılması  112

c. Basın İş Sözleşmesinin İçeriğini Düzenleme Serbestîsinin Sınırlandırılması  114

d. Basın İş Sözleşmesini Sona Erdirme Serbestîsinin Sınırlandırılması  115

V. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN BİLDİRİMİ  116

VI. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ  117

A. Basın İş Sözleşmesinin Geçersizliği  117

B. Basın İş Sözleşmesinin İptali  118

VI. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLAR  119

A. Gazetecinin Basın İş Sözleşmesinden Doğan Borçları  119

1. İş Görme Borcu  119

2. Sadakat Borcu  120

3. Çalışma Şartlarına Uyma Borcu  121

B. İşverenin Basın İş Sözleşmesinden Doğan Borçları  122

1. Ücret Ödeme Borcu  122

a. Ücret Kavramı  123

b. Ücret Türleri  123

ba. Normal Çalışma Karşılığı Ücret ve Geniş Anlamda Ücret  124

baa. Normal Çalışma Karşılığı Ücret  124

bab. Geniş Anlamda Ücret  125

bb. Çalışma Karşılığı Olmayan Ücret  128

bba. Askerlikte Ücret  129

bbb. Gebelikte Ücret  130

bbc. Mahkûmiyet Halinde Ücret  131

bbd. Yayının Tatil Edilmesi Halinde Ücret  132

bbe. Hastalık Halinde Ücret  132

bbf. İş Sözleşmesinin Süresinden Önce Sona Ermesi Halinde Ücret  133

c. Ücretin Ödenmesi  133

ca. Ücretin Ödenme Şekli  133

cb. Ücretin Ödenme Zamanı  133

cc. Ücretin Ödenme Yeri  135

d. Ücretin Korunması  136

da. Peşin Alınan Ücretin İade Edilmemesine Yönelik Düzenleme  136

db. Ücretin Zamanında Ödenmesini Sağlayıcı Düzenlemeler  138

dba. Ücretin Ödenmesinde Gecikme ve Her Gün İçin Yüzde Beş Fazlasıyla Ödeme  138

dbb. İdari Para Cezası  143

dc. Ücrette İndirim Yapılmasını Yasaklayıcı Düzenlemeler  143

dd. Ücret Serbestîsini Sınırlayan Düzenlemeler  143

dda. Ücretin Toplu İş Sözleşmesi ile Belirlenmesi  144

ddb. Asgari Ücret  144

2. Eşit İşlem Yapma Borcu  145

3. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Önlemler Alma Borcu  147

4. İşe Uygun Gazeteci Çalıştırma Borcu  148

5. Araç ve Gereç Sağlama Borcu  148

6. Gazetecinin Masrafları ile Seyahat Giderlerini Karşılama Borcu  149

V. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ  149

A. Basın İş Sözleşmesinin Genel Sebeplerle Sona Ermesi  150

1. Ölüm  150

2. Tarafların Uzlaşması  150

3. Saptanan (Belirli) Sürenin Sona Ermesi  152

4. Yayın Faaliyetinin Son Bulması  153

B. Basın İş Sözleşmesinin Fesih Yoluyla Sona Ermesi  154

1. Fesih Bildirimi Kavramı  154

2. Fesih Bildiriminde Şekil ve Usul  154

3. Fesih Türleri  155

a. Süreli Fesih  155

aa. Süreli Fesihte Bildirim Süreleri  156

ab. Süreli Fesihte Bildirim Süreleri İçerisinde Tarafların Durumu  157

ac. Süreli Fesih Türleri  158

aca. İş Sözleşmesinin Geçerli Sebebe Bağlı Olarak Süreli Feshi (İş Güvencesi Kapsamındaki Gazetecilerin İş Sözleşmesinin Feshi  159

acb. İş Sözleşmesinin Geçerli Sebebe Bağlı Olmaksızın Süreli Feshi (İş Güvencesi Kapsamı Dışındaki Gazetecilerin İş Sözleşmesinin Feshi  171

ad. Usulsüz Fesih Bildirimi  172

ae. Kötüniyetli Fesih Bildirimi  173

b. Derhal Fesih  173

ba. Derhal Fesih Sebepleri  174

baa. Gazeteci Yönünden Derhal Fesih Sebepleri  174

bab. İşveren Yönünden Derhal Fesih Sebepleri  175

bb. Derhal Fesih ve İş Güvencesi  177

c. Toplu Gazeteci Çıkarma  178

VI. BASIN İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI  180

A. İhbar Tazminatı  180

B. Ölüm Tazminatı  181

C. Kıdem Tazminatı  182

1. Kıdem Tazminatının Hukukî Niteliği  182

2. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları  184

a. Basın İş Kanunu’na Göre Gazeteci Olma  184

b. İş Sözleşmesinin Kanunda Öngörülen Bir Şekilde Sona Ermesi  184

ba. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Sona Erdirilmesi  185

bb. İş Sözleşmesinin Gazeteci Tarafından Sona Erdirilmesi  186

c. Gazeteci Olarak Meslekte En Az Beş Yıl Çalışmış Olma  188

3. Kıdem Tazminatının Hesaplanması  190

4. Kıdem Tazminatının Ödenmesi ve Zamanaşımı  193

D. Çalışma Belgesi  194

E. İbraname  195

§3. GAZETECİLERİN BİREYSEL İLİŞKİLERİ KAPSAMINDA İŞİN ZAMAN BAKIMINDAN DÜZENLENMESİ  197

I. GENEL OLARAK  197

II. NORMAL İŞ SÜRELERİ  197

A. Günlük İş Süresi  197

B. Haftalık İş Süresi  198

III. FAZLA ÇALIŞMA  199

A. Genel Olarak  199

B. Fazla Çalışma Kavramı  200

C. Fazla Çalışma Halleri  200

1. Normal Günlük İş Süresinin Üzerinde Yapılan Fazla Çalışma  200

2. Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Yapılan Fazla Çalışma  202

3. Hafta Tatilinde Yapılan Fazla Çalışma  203

D. Fazla Çalışma Ücreti  204

IV. ÜCRETLİ TATİL VE İZİNLER  207

A. Hafta Tatili  208

1. Hafta Tatili Kavramı  208

2. Hafta Tatili Ücreti  209

B. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller  211

C. Yıllık Ücretli İzin  212

1. Genel Esasları  212

2. Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma Koşulları  213

a. Günlük Bir Mevkutede Çalışan Gazeteciler Bakımından  214

b. Günlük Olmayan Mevkutelerde Çalışan Gazeteciler Bakımından  214

3. Yıllık Ücretli İzin Süreleri  214

a. Günlük Bir Mevkutede Çalışan Gazeteciler Bakımından  215

b. Günlük Olmayan Mevkutelerde Çalışan Gazeteciler Bakımından  216

4. Yıllık Ücretli İznin Kullanılması  217

5. Yıllık İzin Ücreti  219

6. Yıllık Ücretli İzne İlişkin Ceza Hükümleri  221

D. Olağanüstü Ücretli İzinler  222

Kaynakça  225

Kavramlar Dizini  237