Katma Değer Vergisinde İndirim Mekanizması (Türkiye ve Avrupa Birliği)

Av. Dr. Hasan ORAL

2019/06 1. Baskı, 281 Sayfa

ISBN 978-605-05-0438-5

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ5

İÇİNDEKİLER7

KISALTMALAR19

GİRİŞ21

BİRİNCİ BÖLÜM

KATMA DEĞER VERGİSİNDE İNDİRİM MEKANİZMASININ TEORİK ÇERÇEVESİ (TÜRKİYE- AVRUPA BİRLİĞİ)

I.TÜRKİYE’DE KATMA DEĞER VERGİSİNDE
 İNDİRİM MEKANİZMASININ TEORİK ÇERÇEVESİ25

1.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının Yapısı25

1.1.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının Doğuşu25

1.1.1.Mal Teslimi ve Hizmet İfası Hallerinde26

1.1.2.Tüketici Kanunu’na ve Müşteri Kabul Şartına Bağlı
Mal Satışlarında26

1.1.3.Teslim veya İfadan Önce Belge Düzenlenmesi
Halinde27

1.1.4.Kısım Kısım Mal Teslimi veya Hizmet Yapılması
Mutad Olan ve Bu Hususlarda Mutabık Kalınan
Hallerde27

1.1.5.Komisyoncular Vasıtasıyla veya Konsinyasyon
Suretiyle Yapılan Satışlarda28

1.1.6.Malın Alıcıya veya Onun Adına Hareket Edenlere Gönderilmesi Halinde29

1.1.7.Su, Elektrik Gaz, Isıtma, Soğutma ve
Benzeri Enerji Dağıtım veya Kullanımlarında29

1.1.8.İthalatta29

1.1.9.Dar Mükellefiyete Tâbi Olanlar Tarafından Yapılan Uluslararası Taşımacılıkta29

1.2.İndirim Hakkının Kullanılması30

1.2.1.Genel Hükümler30

1.2.2.Katma Değer Vergisi İndirimi ve
Beyanname İlişkisi30

1.3.Katma Değer Vergisi İndirim Zamanı32

1.3.1.Genel İndirim Zamanı32

1.3.2.Özel Hesap Dönemlerinde İndirim Zamanı35

1.4.Katma Değer Vergisi İndiriminin Özellikleri36

1.4.1.Katma Değer Vergisi İndiriminin
Mükellefiyet Bazlı Yapılması36

1.4.2.Katma Değer Vergisi İndiriminin Dönemselliği37

1.4.2.1.7104 Sayılı Kanunun Getirdiği
Değişiklik Öncesi Durum38

1.4.2.2.7104 Sayılı Kanunun Getirdiği
Değişiklik Sonrası Durum38

1.4.3.İndirilecek Katma Değer Vergisinin
Gider Kaydedilemeyeceği39

1.4.4.İndirim Konusu Yapılabilmesi İçin
Katma Değer Vergisi Yüklenilen Malın
Satılmış Olmasının Gerekmemesi39

1.4.5.Gelecek Dönemlere Ait Giderlerin
Katma Değer Vergisinin Derhal İndirim
Konusu Yapılabilmesi40

1.4.6.Katma Değer Vergisi İndirimi İçin
Fatura Bedelinin Ödenmiş Olmasının
Gerekmemesi40

1.4.7.Vergi İndiriminin Toplu Olarak
Beyannamede Yapılması41

2.İndirim Mekanizması ve İdari İşlem Teorisi41

2.1.Hukuki İşlemin Bir Türü Olarak İdari İşlem41

2.2.Katma Değer Vergisinde İndirim Mekanizmasının
Hukuki Niteliği43

2.2.1.Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkının
Kullanılması ve Reddinin Hukuki Niteliği44

2.2.1.1.Katma Değer Vergisinde
İndirim Hakkının Kullanılması ve
Tarh İşlemi44

2.2.1.2.Katma Değer Vergisinde İndirimin
Reddi ve Tarh İşlemi46

2.2.2.İndirim Hakkının Kullanılmasını ve
İndirimin Reddini İçeren Re’sen Tarh İşleminin
Hukuki Niteliği48

2.2.3.İndirim Hakkının Kullanılmasını ve
İndirimin Reddini İçeren Re’sen Tarh
İşleminin Özellikleri49

2.2.4.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının
Kullanılmasını ve İndirimin Reddini İçeren
Tarh İşleminin Unsurları50

2.2.4.1.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının Kullanılması Neticesinde Gerçekleşen
Beyana Dayalı Tarh İşleminin Unsurları51

2.2.4.2.Katma Değer Vergisi İndiriminin
Reddine Neden Olan Re’sen
Tarh İşleminin Unsurları52

II.AVRUPA BİRLİĞİ’NDE KATMA DEĞER VERGİSİ
 İNDİRİM HAKKI55

1.Genel Olarak Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi
İndirim Hakkı55

2.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi İndirim Hakkına
İlişkin Hukuki Düzenlemelerin Tarihsel Süreci56

2.1.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi Uyumlaştırması60

2.1.1.Vergi Uyumlaştırılmasında Direktiflerin
Hukuki Etkisi61

2.1.2.Katma Değer Vergisi Uyumlaştırmasına ve
İndirim Hakkına Yön Veren Temel Direktifler62

2.1.2.1.Birinci ve İkinci Direktifler62

2.1.2.2.Altıncı Direktif64

2.1.2.3.16 Aralık 1991 Tarihli Konsey Direktifi66

2.1.2.4.2006/112/EC Sayılı Direktif
(Katma Değer Vergisi Direktifi)68

2.2.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi Geçiş Rejimi69

2.3.Uygulanması Planlanan Rejim (Clearing Sistem)70

3.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının
Amacı72

4.Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkının Kapsamı75

4.1.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkı Kapsamının
Tespitinde Getirilen Kıstaslar75

4.1.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nin Belirlemiş
Olduğu Kıstaslar76

4.1.1.1.Mükellef Sıfatıyla Hareket Edilen
Ekonomik Faaliyetler76

4.1.1.2.Mükellefin Vergilendirilmiş İşlemleri77

4.1.2.Avrupa Birliği Adalet Divanının Belirlemiş
Olduğu Kıstas79

4.2.Katma Değer Vergisinden İstisna Tutulan
Mal ve Hizmet Alımları81

5.Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkının Sınırlanması82

5.1.İndirim Hakkının Katma Değer Vergisi Direktifi’nden
Kaynaklı Sınırları82

5.2.İndirim Hakkının Avrupa Birliği Adalet Divanının İçtihatlarında Belirtilen Sınırları83

5.3.Bazı Üye Devletlerin Mevzuatlarında Belirtilen Sınırlar85

5.3.1.İngiltere Katma Değer Vergisi Kanunu’nda
İndirim Hakkının Sınırlanması85

5.3.2.Almanya Katma Değer Vergisi Kanunu’nda
İndirim Hakkının Sınırlanması86

5.3.3.Fransa Genel Vergi Kanunu’nda İndirim Hakkının Sınırlanması87

6.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının
Şartları88

6.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nin Belirlediği Şartlar89

6.1.1.İndirim Hakkını Kullanacak Kişi ya da
Tüzelkişinin Katma Değer Vergisi Mükellefi
Olmasının Gerekmesi89

6.1.2.İndirim Konusu Edilecek Katma Değer Vergisine
Ait Mal ve Hizmetlerin Ekonomik Faaliyet
Çerçevesinde Gerçekleşmiş Olmasının Gerekmesi91

6.1.3.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının,
Doğduğu Vergilendirme Dönemi İçerisinde Kullanılmasının Gerekmesi93

6.1.4.Katma Değer Vergisi İndirim Hakkının
Kullanılmasına Esas Dayanak Belgelerin
Bulunmasının Gerekmesi95

6.1.5.Avrupa Birliği’ne Gerçekleştirilen İthalatta,
İthalat Belgesinin Bulunmasının Gerekmesi96

6.1.6.Avrupa Birliği İçinde Yapılan (Topluluk İçi) İktisaplarda, Katma Değer Vergisi Beyannamesinin Düzenlenmesinin Gerekmesi97

6.2.Avrupa Birliği Adalet Divanının Belirlediği Şartlar97

6.2.1.Doğrudan ve Dolaysız Bağlantının Varlığı98

6.2.2.Ön Ödemeli Satışlarda Alınan Mal veya
Hizmet Kaleminin Açık ve Net Şekilde Tanımlanabilmesi100

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE KATMA DEĞER VERGİSİNDE
İNDİRİM MEKANİZMASI

I.GENEL OLARAK TÜRKİYE’DE KATMA DEĞER VERGİSİ
 İNDİRİMİ103

II.KATMA DEĞER VERGİSİNDE İNDİRİMİN ŞARTLARI105

1.Gerçek Usulde Katma Değer Vergisi Mükellefi Olmalı105

1.1.Basit Usulde Vergilendirilenlerin Katma Değer Vergisi
İndirimi Koşulu106

1.2.Basit Usulden Gerçek Usule Geçenlerin Stoklarında
Yer Alan Mallara Ait Katma Değer Vergisi İndirimi106

2.Yüklenilen Katma Değer Vergisi, Mükellefiyetle İlgili Olmalı108

2.1.Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkını Kullanacak Mükellefe İlişkin Yasal Mevzuat ile Danıştayın ve
Vergi İdaresinin Görüşleri108

2.1.1.Yasal Mevzuat108

2.1.2.Danıştayın Görüşü108

2.1.3.Vergi İdaresinin Görüşü109

2.2.Mükellefiyet Tesis Ettirilmeden Önce İşle İlgili Yapılan
Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Katma Değer Vergisi İndiriminin Durumu109

2.3.Gelecek Yıllara İlişkin Peşin Ödenen Giderlerde
Katma Değer Vergisi İndirimi112

2.4.İşi Bırakan Mükelleflerin İndiremedikleri
Katma Değer Vergisinin Durumu112

2.5.Sorumlu Sıfatıyla Beyan Edilen Katma Değer Vergisi
İndirimi113

2.6.Rücu Edilen Katma Değer Vergisinin İndirimi115

3.Yüklenilen Katma Değer Vergisi İndirilebilecek
Nitelikte Olmalı116

3.1.İndirilemeyecek Katma Değer Vergileri117

3.1.1.Katma Değer Vergisi Kanunu’nun
30. Maddesine Göre İndirilemeyecek
Katma Değer Vergileri117

3.1.2.Hazine ve Maliye Bakanlığının Vergi İndirimini Sınırlayıcı İşlemleri118

4.İndirilebilecek Katma Değer Vergileri Gider Yazılamaz119

4.1.Katma Değer Vergisi, Fatura veya Benzeri Belgeler ile
Gümrük Makbuzunda Ayrıca Gösterilmeli120

4.1.1.İndirime Konu Teşkil Eden Belgeler122

4.1.1.1.Fatura122

4.1.1.2.Serbest Meslek Makbuzu123

4.1.1.3.Fatura Yerine Geçen Belgeler124

4.1.1.4.Gümrük Makbuzu125

4.1.1.5.Hazine ve Maliye Bakanlığınca
Katma Değer Vergisinde
İndirim Konusu Edilebilen Belgeler126

4.1.1.5.1.Evrak Tevzi Listesi ve
Gelir Makbuzuna Dayanarak Yapılan Katma Değer Vergisi İndirimi127

4.1.1.5.2.Akaryakıt Pompalarının
Ödeme Kaydedici Cihaz
Fişlerine Dayalı Katma
Değer Vergisi İndirimi128

4.1.1.5.3.İcra Dairelerince Düzenlenen Tahsilat Makbuzlarına
İstinaden Katma Değer
Vergisi İndirimi129

4.2.Katma Değer vergisinin Fatura veya Benzeri Belgeler ile Gümrük Makbuzunda Ayrıca Gösterilmesinin Gerekli
Olmadığı Haller130

5.Fatura veya Benzeri Belgeler ile Gümrük Makbuzu
Yasal Defterlere Takip Eden Takvim Yılının Sonuna Kadar Kaydedilmeli131

5.1.Katma Değer Vergisi İndirimi İçin Tutulması Zorunlu
Defterler134

5.1.1.Yasal Defterlerin Tasdiki ve Katma Değer Vergisi İndirimi136

5.1.2.Müteharrik Yapraklı Defterlerin Tasdiksiz
Arka Kısmına Yapılan Kayıtların
Vergi İndirimine Etkisi137

5.2.Yasal Defterlere Geç Kaydedilen Fatura ve
Benzeri Belgelerdeki Katma Değer Vergisinin İndirimi140

5.3.Fatura ve Benzeri Belgelerin İlgili Takvim Yılı Sonuna
Kadar Yasal Defterlere Kaydedilmemesi141

5.4.E-Defter Uygulaması ve Katma Değer Vergisi İndirimi142

6.Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Katma Değer Vergisi
Gerçekte Yüklenilmiş Olmalı144

6.1.Katma Değer Vergisinin Gerçekte Yüklenildiği Haller:
Malın Teslimi, Hizmetin İfası144

6.2.Katma Değer Vergisinin Gerçekte Yüklenilmediği Haller146

6.2.1.Fatura ve Benzeri Belgelerin Sahte veya
Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Olması Hali146

6.2.2.Malların Zayi Olması Hali148

6.2.2.1.Zayi Olan Malların Kapsamı150

6.2.2.1.1.Malların Değerinin
Düşmesi ve Katma Değer
Vergisi İndirimi152

6.2.2.1.2.Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar ve Katma Değer
Vergisi İndirimi153

6.2.2.1.3.Kaybolan Mallarda
Katma Değer Vergisi İndirimi155

6.2.2.1.4.Son Kullanma Tarihi Geçen ve
İmha Edilen Mallarda Katma
Değer Vergisi İndirimi156

6.2.2.1.5.Yangında Hasar Gören Mallarda Katma Değer Vergisi İndirimi157

6.2.2.1.6.ATİK’lerin Zayi Olması Halinde Katma Değer Vergisi İndirimine İlişkin Tartışma158

6.2.2.2.Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına
Göre Kazancın Tespitinde İndirimi
Kabul Edilmeyen Giderler Dolayısıyla
Ödenen Katma Değer Vergisinin Durumu160

6.2.2.3.Çalınan Mallara İlişkin
Katma Değer Vergisinin Durumu162

6.2.2.4.Transfer Fiyatlandırması Yoluyla
Örtülü Kazanç Dağıtımı ve
Örtülü Sermayede Katma Değer
Vergisi İndirimi163

6.2.2.4.1.Transfer Fiyatlandırmasında
Yoluyla Örtülü Kazanç
Dağıtımında Katma Değer
Vergisi İndirimi163

6.2.2.4.1.1.6728 ve
7104 Sayılı
Kanun Değişikliği Öncesi Durum164

6.2.2.4.1.2.6728 ve
7104 Sayılı
Kanun Değişikliği167

6.2.2.4.2.Örtülü Sermayede
Katma Değer Vergisi İndirimi168

6.3.Promosyon Ürünlerinde
Katma Değer Vergisi İndirimi170

7.İthal Olunan Mal ve Hizmetlerde
Katma Değer Vergisi Ödenmiş Olmalı173

7.1.İthal Olunan Mallarda Katma Değer Vergisi İndirimi174

7.2.İthal Olunan Hizmetlerde Katma Değer Vergisi İndirimi175

7.2.1.Yurt Dışı Avukatlık Hizmetlerinde
Katma Değer Vergisi İndirimi177

7.2.2.Yurt Dışı Sağlık ve Eğitim Hizmetlerinde
Katma Değer Vergisi İndirimi178

7.3.İthal Olunan Mal ve Hizmet Karşılığı Alınan
Komisyonların Katma Değer Vergisi İndirimi179

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE İLE AVRUPA BİRLİĞİ
KATMA DEĞER VERGİ SİSTEMLERİNDE
İNDİRİM HAKKININ KARŞILAŞTIRILMASI

I.KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMİ KAVRAMINA
 YAKLAŞIM181

1.Türkiye’de Katma Değer Vergisi İndirimi Kavramına
Yaklaşım182

2.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi İndirimi
Kavramına Yaklaşım183

2.1.Avrupa Birliği Direktiflerinin Yaklaşımı183

2.2.Avrupa Birliği Adalet Divanının Yaklaşımı185

2.3.Bazı Üye Devletlerin Mevzuatlarında Yaklaşım187

2.3.1.İngiltere Katma Değer Vergisi Kanunu’nda
Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkı187

2.3.2.Fransa Genel Vergi Kanunu’nda
Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkı189

2.3.3.Almanya Katma Değer Vergisi Kanununda
Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkı189

3.Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yaklaşımı190

II.KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİM HAKKINI DOĞURAN
 OLAYLAR BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRMA193

1.Türkiye’de Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkını
Doğuran Olay193

2.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisinde
İndirim Hakkını Doğuran Olaylar194

2.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nde Belirtilen
Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkını
Doğuran Olaylar195

2.1.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nin
168. Maddesinde Belirtilen Katma Değer Vergisi İndirimi Hakkını Doğuran Olaylar195

2.1.1.1.Mal ve Hizmet İktisabı195

2.1.1.2.İç Tedarik196

2.1.1.3.Topluluk İçi İktisap198

2.1.1.4.İthalat199

2.1.2.Katma Değer Vergisi Direktifi’nin
168. Maddesi Dışında Katma Değer Vergisi
İndirimi Hakkını Doğuran Olaylar199

2.2.Bazı Üye Devletlerin Mevzuatlarında
Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkını Doğuran
Olaylar202

III.KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMİNİN ŞARTLARINA
 YAKLAŞIM202

1.Katma Değer Vergisi Mükellefiyeti Bakımından202

2.İndirim Konusu Edilecek Katma Değer Vergisine Ait
Mal ve Hizmetlerin Mükellefiyetle İlgili Olması Bakımından207

3.Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkının Kullanımına
Dayanak Teşkil Edecek Belgeler Açısından210

3.1.Türkiye’de210

3.2.Avrupa Birliği Direktiflerinde ve Avrupa Birliği
Adalet Divanı Kararlarında210

3.3.Bazı Üye Devletlerde213

4.Dönemsellik Şartı Bakımından214

5.İthalatta Katma Değer Vergisinin Ödenmiş Olması
Şartı Bakımından216

IV.KATMA DEĞER VERGİSİNDE İNDİRİM HAKKININ
 HUKUKİ DAYANAĞI BAKIMINDAN218

1.Türkiye’de Katma Değer Vergisinde İndirim Hakkının
Yasal Dayanağı218

2.Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisinde
İndirim Hakkının Yasal Dayanağı219

V.İNDİRİLEMEYECEK KATMA DEĞER VERGİSİ
 BAKIMINDAN222

1.Türkiye’de Katma Değer Vergisinin İndirilemeyeceği
Durumlar ve Avrupa Birliği’nin Yaklaşımı222

1.1.Vergiye Tâbi Olmayan veya Vergiden İstisna Edilmiş
Bulunan İşlemlerle İlgili Katma Değer Vergisi222

1.1.1.Vergiye Tâbi Olmayan İşlemlere İlişkin
Yüklenilen Katma Değer Vergisi223

1.1.2.Vergiden İstisna Edilmiş İşlemlere İlişkin
Yüklenilen Katma Değer Vergisi224

1.2.Binek Otomobillerinin Alımında Yüklenilen
Katma Değer Vergisi226

1.2.1.Binek Otomobilleri Alımında Yüklenilen
Katma Değer Vergisinin İndirimi226

1.2.1.1.Binek Araçların İşletmeye
Dâhil Olması227

1.2.1.2.Faaliyetleri Kısmen veya Tamamen Otomobillerin Kiralanması veya
İşletilmesi Olan Mükelleflerin
Binek Otomobil Alımındaki
Katma Değer Vergisini İndirebilecekleri.228

1.2.2.İkinci El Otomobillerin Satışı İşi İle
Uğraşanlara İlişkin KDV İndirimi229

1.2.3.İndirim Hakkı Çerçevesinde Binek Otomobil Uygulaması ve Avrupa Birliği Adalet Divanının
Konuya Yaklaşımı231

2.Avrupa Birliği’nde İndirilemeyecek Katma Değer Vergisi234

2.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nde İndirilemeyecek
Katma Değer Vergisi234

2.2.Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararlarında
İndirilemeyecek Katma Değer Vergisi235

2.3.Bazı Üye Devletlerin Mevzuatlarında İndirilemeyecek
Katma Değer Vergisi236

VI.TÜRKİYE’DE VE AVRUPA BİRLİĞİ’NDE
 KISMİ KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMİ HAKKININ
 KARŞILAŞTIRILMASI237

1.Türkiye’de Kısmi Katma Değer Vergisi İndirimi237

1.1.İndirim Hakkı Tanınan ve Tanınmayan İşlemler239

1.1.1.İndirim Hakkı Tanınan İşlemler239

1.1.1.1.Katma Değer Vergisine Tâbi Olup,
Üzerinden Katma Değer Vergisi
Hesaplanan İşlemler239

1.1.1.2.Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler239

1.1.1.3.Kısmi İstisna Kapsamına Girmekle
Birlikte İndirim Hakkı Verilen İşlemler244

1.1.2.İndirim Hakkı Tanınmayan İşlemler247

1.2.Kısmi Katma Değer Vergisi İndiriminin Usul ve Esasları249

2.Avrupa Birliği’nde Kısmi Katma Değer Vergisi İndirimi250

2.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nde Kısmi
Katma Değer Vergisi İndirimi251

2.1.1.Katma Değer Vergisi Direktifi’nde
Kısmi Vergi İndirimi Yöntemi251

2.1.2.İndirim Hakkı Tanınmayan İşlemler252

2.1.3.İndirim Hakkı Tanınan İşlemler259

2.2.Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararlarında Kısmi Vergi İndirimi261

2.3.Bazı Üye Devletlerin Nispi İndirim Yönünden Yetkileri263

SONUÇ267

KAYNAKÇA