Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları ve Sonuçları

Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları ve Sonuçları

Dr. Emrah AKTÜRK

2020/07 1. Baskı, 304 Sayfa, Ciltli

ISBN 978-625-708-853-4

Bu çalışma, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre Kefaletin Geçerlilik Koşulları ve Sonuçları başlıklı doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Bu sebeple; 6098 sayılı Türk Borçlar Hukuku’na göre çalışılmış bu konu, kefaletin geçerlilik koşulları ve sonuçları ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada, kefalet sözleşmesinin geçerlilik koşulları ayrı ayrı başlıklar halinde incelenmiş ve üç ana bölümde oluşan bu eser ortaya çıkmıştır. Özellikle, kaynak 1942 sayılı İsviçre Borçlar Kanunu’nda yer alan kefalete ilişkin hükümlerin bir kısmının 6098 sayılı TBK. kapsamına alınması ve bu hükümlerin önemli yenilikler içermesi, bu konunun işlenmesini ve aktarılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu detaylı incelemede ayrıca, mehaz İsviçre Borçlar Kanunu ve Mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu hükümleri ile İsviçre Federal Mahkemesi içtihatları, öğreti ve uygulamaya yardımcı olabilmek adına Yargıtay kararlarına da yer verilmeye özen gösterilmiştir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR 15

GİRİŞ  17

BİRİNCİ BÖLÜM

KEFALET SÖZLEŞMESİ

I TEMİNAT SÖZLEŞMESİ KAVRAMI VE KEFALET SÖZLEŞMESİNİN

TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ İÇİNDEKİ YERİ19

II KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 21

A GENEL OLARAK  21

B ROMA HUKUKUNDA KEFALET  22

C OSMANLI HUKUKUNDA KEFALET  26

III KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, KURULMASI, TARAFLARI, KONUSU,

SEBEBİ VE ÖZELLİKLERİ31

A KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI  31

B KEFALET SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 32

1 Kefalet Sözleşmesinin Kurulmasındaki İradelerin Güven Teorisi

Açısından Yorumlanması 36

2 Şarta Bağlı Kefalet Beyanı  41

C KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 42

D KEFALET SÖZLEŞMESİNİN (KEFİLİN EDİMİ) KONUSU  43

E KEFALET SÖZLEŞMESİNİN SEBEBİ  44

F KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ 45

1 Kefilin Borcunun Niteliğinin Fer’i Olması  45

2 Kefalet Sözleşmesinin Bağımsız Sözleşme Olması  49

3 Kefilin Borcunun İkinci Derecede (Tali) Borç Olması 50

4 Kefalet Sözleşmesinin Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme

Olması  50

10 İçindekiler

5 Kefalet Sözleşmesinin Başkasına Ait Bir Borcu Güvence Altına

Almak için Yapılması  52

6 Kefilin Borcunun Para Borcu Olması 53

7 Kefalet Borcunun Asıl Borca Yabancı Bir Borç Olması  54

İKİNCİ BÖLÜM

KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI

I GENEL OLARAK SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 55

II KEFALET SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI 57

III GEÇERLİ BİR ASIL BORCUN BULUNMASI57

A GENEL OLARAK 57

B EKSİK BORÇLAR  59

C BORÇLUNUN SORUMLU OLMADIĞI BORÇLAR 63

IV KEFİLİN KEFİL OLMA EHLİYETİNE SAHİP OLMASI 65

A GENEL OLARAK 65

B GERÇEK KİŞİLERİN KEFİL OLMA EHLİYETİ 66

1 Genel Olarak 66

2 Tam Ehliyetli ve Tam Ehliyetsiz Kişilerin Kefalet Ehliyeti  66

3 Sınırlı Ehliyetsiz Kişilerin Kefalet Ehliyeti  67

4 Sınırlı Ehliyetli Kişilerin Kefalet Ehliyeti 72

5 Özel Durumlara İlişkin Kişilerin Kefalet Ehliyeti 73

C TÜZEL KİŞİLERİN KEFİL OLMA EHLİYETİ  74

V KEFALET SÖZLEŞMESİNİN İMKÂNSIZ, KİŞİLİK HAKLARINA, HUKUKA

VEYA AHLAKA AYKIRI OLMAMASI 80

VI MUVAZAA BULUNMAMASI 83

VII EŞİN RIZASININ ALINMIŞ OLMASI 85

A GENEL OLARAK 85

B EŞİN RIZASININ ARANACAĞI DURUMLAR  91

1 Kefalet Sözleşmesi Kurulurken  91

2 Kefilin Sorumluluğunu Ağırlaştıran Sözleşme Değişikliğinde 93

3 Ön Sözleşme Yapılmasında veya Temsil Yetkisi Verilmesinde 95

4 TBK m 603 Kapsamında Yer Alan Şahsi Teminat

Sözleşmelerinde  97

C EŞİN RIZASININ ARANMAYACAĞI DURUMLAR 99

İçindekiler 11

1 Mahkemece Verilmiş Bir Ayrılık Kararı Olması  99

2 Yasal Olarak Ayrı Yaşama Hakkının Doğması  99

3 TBK m 584/III’te Belirtilen Hallerden Birinin Varlığı 101

a Ticaret Siciline Kayıtlı Ticari İşletmenin Sahibi Olan Gerçek

Kişi Tacirin Ticari İşletmesi İlgili Vereceği Kefaletler 103

b Ticaret Şirketinin Ortak ya da Yöneticisi Tarafından İşletme

veya Şirketle İlgili Olarak Verilecek Kefaletler 103

c Esnaf ve Sanatkârlar Siciline Kayıtlı Esnaf veya Sanatkârlar

Tarafından Mesleki Faaliyetleri İle İlgili Olarak Verilecek

Kefaletler 106

d 27122006 Tarihli ve 5570 sayılı Kanun Kapsamında

Kullanılacak Kredilerde Verilecek Kefaletler  106

e Tarım Kredi, Tarım Satış ve Esnaf ve Sanatkârlar Kredi ve Kefalet

Kooperatifleri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Kooperatif

Ortaklarına Kullandırılacak Kredilerde Verilecek Kefaletler 107

D RIZANIN VERİLMESİ  107

1 Rıza Vermeye Yetkili Kişi  107

2 Rızanın Şekli ve İçeriği 109

3 Özel Durumlar 111

a Eşin Ehliyetsiz Olması  111

b Eşin, Eş Lehine Kefil Olması  112

c Kefaletin Türünün Anlaşılamaması Durumunda Eşin Rızası 114

E RIZANIN ARANACAĞI ZAMAN 115

F RIZANIN VERİLMEMESİNİN YAPTIRIMI  116

G EŞİN RIZASININ ŞAHSİ TEMİNAT SÖZLEŞMELERİNE UYGULANMA

SORUNU  118

1 Garanti Sözleşmeleri Açısından Konunun Değerlendirilmesi 120

2 Borca Katılma (Teminat Amaçlı) Açısından Konunun

Değerlendirilmesi 121

3 Müteselsil Borç Üstlenme Açısından Konunun Değerlendirilmesi 122

4 Kredi Emri Açısından Konunun Değerlendirilmesi 123

5 Aval Açısından Konunun Değerlendirilmesi 123

VIII KEFİL OLMA İRADESİNİN SAĞLIKLI OLMASI 133

A GENEL OLARAK  133

B BEYANIN İRADEYE UYMAMASI  134

12 İçindekiler

C İRADENİN OLUŞUMUNDAKİ BİR ETKENDEN KAYNAKLANAN İRADE

BOZUKLUKLARI 135

1 Yanılma  136

a Esaslı Yanılma Niteliğini Taşıyan Beyanda Yanılma 137

aa Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma 138

bb Sözleşmenin Konusunda (Şeyde) Yanılma  138

cc Sözleşmenin Tarafında Yanılma 139

dd Sözleşme Yapılırken Bu Sözleşmenin Konusunu

İlgilendiren Kişide Yanılma 139

ee Miktarda Yanılma  140

b Esaslı Sayılan Saik Yanılması 141

c İletmede Yanılma  142

2 Aldatma  143

3 Korkutma 146

4 Aşırı Yararlanma (Gabin) 148

D TEMSİLCİ ARACILIĞIYLA YAPILAN İŞLEMLERDE İRADE SAKATLIĞI 149

E İPTAL HAKKININ KULLANILMASI 150

1 Genel Olarak 150

2 Borçlunun İptal Hakkını Kullanmamasının veya İptal Hakkını

Kullanmaktan Feragat Etmesinin Kefalet Sözleşmesine Etkisi 151

IX KEFALET SÖZLEŞMESİNDE ARANAN ŞEKİL ŞARTININ

GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ OLMASI 153

A ŞEKLİN AMACI  153

B ŞEKİL KURALLARININ NİTELİĞİ 155

C ŞEKİL ZORUNLULUĞUNUN KAPSAMI  160

1 Objektif Esaslı Unsurların Belirtilmesi 162

a Asıl Borcun Bireyselleştirilmesi  162

b Kefilin Sorumlu Olacağı Azami Miktar 164

aa Genel Olarak  164

bb Azami Miktarın Asıl Borcun Belirli Bir Miktarıyla

Sınırlandırılması  172

cc Azami Miktarın Yabancı Para Cinsinden Belirtilmesi  174

2 Subjektif Esaslı Unsurların Belirtilmesi  177

a Genel Olarak  177

b Müteselsil Kefil Olma İradesinin Ortaya Konulması 177

3 Kefalet Tarihinin Belirtilmesi  178

4 Kefilin Durumunu Ağırlaştıran Anlaşmalar  179

İçindekiler 13

5 TBK m 583/II Kapsamında Özel Yetki ve Kefil Olma Vaadinin

Değerlendirilmesi 181

a Genel Olarak 181

b Özel Temsil Yetkisi Verilmesi 183

c Kefil Olma Vaadinde Bulunma  186

D KEFALET METNİNİN DÜZENLENMESİ VE İMZALANMASI  187

1 Metin Unsuru 187

a Düzenlenme Şekli 187

b TBK m 583 kapsamında; Fiziksel Yetersizliği Bulunan,

Okuma Yazma Bilmeyen ve Görme Engellilerin Durumu  188

aa Genel Olarak  188

bb Fiziksel Yetersizliği Bulunanlar  189

cc Okuma Yazma Bilmeyenler  190

dd Görme Engelliler  191

c TBK m 583 kapsamında Tüzel Kişilerin Durumu 193

d Metnin Dili 194

2 İmza Unsuru 196

3 Metnin ve İmzanın Tek Bir Belgede Yer Alması  201

4 Kefalet Sözleşmesinin Teknolojik İmkânlarla Düzenlenmesi  204

a Telgraf  205

b Teyit Edilmiş Faks 205

c Teleks  208

d Güvenli Elektronik İmza  209

5 Beyaza İmza Meselesi  210

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KEFALET SÖZLEŞMESİNİN

GEÇERLİLİK KOŞULLARINA UYULMAMASININ HUKUKİ SONUÇLARI

I GENEL OLARAK  213

II KEFİLİN KEFİL OLMA İRADESİNE SAHİP OLMAMASI HALİNİN KEFALET

SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ VE YAPTIRIMI  213

III KEFİLİN KEFİL OLMA EHLİYETİNE SAHİP OLMAMASI HALİNİN KEFALET

SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ VE YAPTIRIMI  215

IV İRADE SAKATLIĞININ BULUNMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE

ETKİSİ VE YAPTIRIMI  218

A GENEL OLARAK  218

14 İçindekiler

B İPTAL HAKKININ KULLANILMASI VE SONUÇLARI 220

1 Genel Olarak 220

2 İptal Hakkının Düşmesi  221

3 TBK m 582/II Hükmünce Yanılma Halinin Varlığında İptal

Hakkının Değerlendirilmesi 222

4 Yanılmaya Bağlı İptal Hakkının Sınırlandırılması  224

5 Kefalet Sözleşmesinin İptali Sebebiyle Karşı Tarafın Uğradığı

Zararların Tazmini Yükümlülüğü 225

V KEFALET SÖZLEŞMESİNDE ARANAN ŞEKİL ŞARTININ

GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ OLMAMASI HALİNİN KEFALET SÖZLEŞMESİNE

ETKİSİ VE YAPTIRIMI229

A GENEL OLARAK 229

1 Yokluk Görüşü 231

2 Kesin Hükümsüzlük Görüşü  232

3 İptal Edilebilir Olma Görüşü 237

4 Kendine Özgü Geçersizlik Görüşü 238

B ŞEKLE AYKIRILIĞIN İLERİ SÜRÜLMESİ  241

C ŞEKLE AYKIRILIĞIN İLERİ SÜRÜLMESİNİN HAKKIN KÖTÜYE

KULLANILMASI YASAĞINA AYKIRILIĞI  243

D HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASININ SONUÇLARI  246

E İFA EDİLEN KEFALET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLE AYKIRI OLMASI  249

F ŞEKLE AYKIRI KEFALET SÖZLEŞMESİNDE TAHVİL 257

VI KEFALET SÖZLEŞMESİNDE GENEL İŞLEM KOŞULLARI VE DENETİMİ 259

A GENEL İŞLEM KOŞULLARI KAVRAMI  259

B KEFALET SÖZLEŞMESİNDE GENEL İŞLEM KOŞULLARI DENETİMİ  262

1 Genel Olarak 262

2 818 sayılı Eski Borçlar Kanunu Döneminde Yapılan Kefalet

Sözleşmelerinde, 6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanunu’nda Yer Alan

Kefalet Sözleşmelerine İlişkin Geçerlilik Koşulları ile Genel İşlem

Koşulları Denetiminin Yapılamaması  264

3 818 sayılı Eski Borçlar Kanunu Döneminde Yapılan İpotek Senedi

İçerisinde Yer Alan Kefalet Kaydının, Genel İşlem Koşulları

Nezdinde Denetiminin Yapılamamasının Yargıtay Uygulamaları

Nezdinde Değerlendirilmesi  272

SONUÇ 279

KAYNAKÇA 289