ÖNSÖZ

Limited şirketler, Türkiye ticari hayatında geçmişten bu yana diğer ortaklıklara nispeten sayıca bir hayli fazladır. Ülkemizdeki kuruluşunun kolaylığı ve ortakların sınırlı sorumluluk sahibi oluşu limited şirket türünü daha çok tercih edilir kılmaktadır. Limited şirket, bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulan, esas sermayesi belli olan ve ortakların ortaklık borçlarından herhangi bir sorumluluğunun olmadığı, tüzel kişiliği haiz bir sermaye ortaklığıdır^[1]. Limited şirketler her ne kadar birer sermaye şirketi olarak nitelendirilmişse de anonim şirketlere göre ortakların birbirlerini tanımaları, birbirlerine güven duymaları önem arz ettiğinden şahıs şirketi özellikleri öne çıkmaktadır. Hatta İsviçre Borçlar Kanunu md. 772/1 hükmünde limited şirketin tanımında “personenbesogene” yani kişisel nitelikli sermaye şirketi olduğu özellikle vurgulanmıştır^[2]. Şirket sözleşmesiyle söz konusu niteliklerden birinin ağır basmasına ilişkin bir düzenlemenin yapılabileceği karma bir şirket tipidir^[3]. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)^[4],  limited şirketleri sermaye ortaklıklarına çok yaklaştırmış adeta küçük bir anonim şirket haline dönüştürmüştür.

Limited şirketlerde bazı şahsi unsurların önemli olması sebebiyle ortakların şirketten çıkmaları pek istenen bir durum değildir^[5]. Ne var ki, şirketler hukukunda önemli olan şirketi ayakta tutmak ve iktisadi varlığının devamını sağlamaktır^[6]. Bu noktada karşılıklı menfaatlerin dengelenmesi, ortağın ortaklıktan çıkmasına müsaade ederek ortaklık ilişkisini korumak ve bu ilişkinin mevcudiyetini sağlamakla mümkün olabilecektir.

Limited şirketlerde, ortaklığın doğal yolla son bulma hali esas sermaye payının devriyle mümkündür. Ne var ki kanun koyucu, esas sermaye payının devrini belirli şekil şartlarına tabi tutmuştur. Bu şekil şartlarının şirket sözleşmesi ile ağırlaştırılmasına imkan tanımış ve hatta esas sermaye payının devrinin yasaklanmasını mümkün kılmıştır. Her ne kadar eski TTK’ya nazaran TTK’da payın devri bir hayli kolaylaştırılmışsa da payını devrederek ortaklıktan ayrılmak isteyen ortağın, devir yolu ile ayrılmasının imkansız olduğu durumlarda ortaklık ilişkisini sonlandırabilmesini sağlamak adına çıkma hakkının tanınması söz konusu olmuştur. Zira kişi özellikleri ağır basan bir sermaye şirketi türü olan limited şirketin amacını gerçekleştirmek üzere bir araya gelen ortakların, başlangıçtaki bu amaca yönelik arzularını kaybetmeleri, amacın ortadan kalkması, amacın gerçekleşme imkanının kalmaması gibi durumlar sıkça karşılaşılan haller olmakla birlikte; esas sermaye payının devir güçlüğü karşısında hiçbir ortağın, ileriye dönük bir çıkar beklentisi kalmamış bir hukuki ilişkiyi zorla sürdürmesi beklenemez.

Ortaklıklar hukuku uygulamasında, ortaklıktan çıkma ilke olarak kabul edilmektedir. Ortağın, ortaklık ilişkisinin son bulmasına dair iradesi temel hak ve özgürlükler gereğidir. Ortaklıktan çıkma kurumu değerlendirildiğinde, kanun koyucunun karşı karşıya olan iki menfaati korumaya çalıştığı görülmektedir. Hem ortaklık ilişkisini ortak adına mecbur kılmayarak ortağı koruyan bu kurum, hem de hakkın kötüye kullanılmasına engel olarak ortaklık menfaatini korumayı amaçlamaktadır. Özellikle kişisel niteliklerin ağır bastığı ortaklıklarda, güven ilişkisinin ortaklığın temeli olduğu gözetildiğinde, çıkma kurumun daha da önem arz ettiği anlaşılacaktır. Temel hak ve özgürlükler şemsiyesi altındaki ortağın tek taraflı irade beyanı olan çıkmanın; yine bütün hak ve özgürlüklerde söz konusu olduğu gibi sınırlandırılması ancak kanuni bir dayanakla mümkün olabilir.  Bu kurumun sınırlandırılmasıyla da ortağın çıkma hakkını diğer ortakların menfaatlerine aykırı kullanmasının önüne geçilirken; ortaklık da sadece bu sebepten ortağı ortaklık ilişkisine mecbur bırakamayacaktır. Şirket sözleşmesi ile veya kanun tarafından belirlenen hallerde çıkma hakkının tesis edilmesinin altında yatan temel düşünce tarafların çıkarlarını korumaktır.

TTK, limited şirkette ortaklık ilişkisinin sona ermesi hallerini çıkma, çıkmaya katılma ve çıkarılma başlıkları altında düzenlemiştir. Yasada çıkma ve çıkarılma halleri, kollektif şirketteki gibi ayrıntılı olarak düzenlenmemiş olsa da limited şirketin sermaye şirketi niteliğinden ötürü kişi ortaklıklarından kollektif şirketlerdeki hükümlere ancak istisnai durumlarda başvurulabilecektir^[7]. Eski TTK’da limited şirkette ortağın, ortaklık ilişkisinin kesilmesine dair yeterli düzenleme mevcut değildir. TTK ile boşlukların doldurulması ile birlikte yeni hükümlerin de ihdas edilmesi söz konusu olmuştur. TTK md. 638/2 hükmü ile ortağın haklı sebeplerle şirketten çıkmak için mahkemeye başvurması durumunda, ortaklığa bağlı hak ve yükümlülüklerinin duruma göre bazılarının veya tamamının dondurulması veya teminat altına alınması hususunda mahkemeye karar verme yetkisi tanımıştır. Bunun dışında, ortaklardan birinin şirket sözleşmesine dayanarak çıkma talebinde bulunması veya haklı sebeple çıkma davası açması halinde isteyen ortağın kendisine de eşit işlem yapılmasını talep edebilmesine olanak sağlanmakla çıkmaya katılma müessesesi düzenlenmiştir. Aynı şekilde eski kanunda yer almayan ayrılma payı ve ne zaman muaccel olacağına dair düzenleme de yeni kanunda hüküm altına alınmıştır.

Bunun yanı sıra TTK ile limited şirketlere ilişkin getirilen bir diğer önemli yenilik, limited şirketlerin iki kişi ile kurulma zorunluluğunun ortadan kaldırılması, mevcut düzendeki saman adam uygulamasına son vermek suretiyle tek kişilik limited şirket ortaklığının mümkün kılınması şeklinde olmuştur. Tek kişilik limited ortaklığın mümkün kılınmasıyla birlikte, ortağın haklı sebebe dayalı ortaklığın feshini mahkemeden istediği durumlarda hakim, kendisine tanınan geniş takdir yetkisi uyarınca, ortaklığın devamının yararına olduğu durumları gözetmek suretiyle ortaklığı ayakta tutmak için somut olayın verileri ışığında, davacı ortağın ortaklıktan çıkarılmasına hükmedebilecektir. Böylece, iki kişilik limited şirketlerde, ortaklığın çekilmez hale gelmesi sonucunda ortaklardan birinin ortaklık ilişkisinden çıkmasının mümkün olmayışı sebebiyle belli bir potansiyele sahip şirketlerin uyuşmazlık sebebiyle ticaret hayatından silinmesinin önüne geçilmiş olmuştur^[8]. 

Bu çalışmada limited şirkette, ortaklık ilişkisini sona erdiren hallerden çıkma hakkı incelenmiş olup dört bölüm şeklinde ele alınmıştır. Birinci bölümde limited şirket kavramı ve ortaklık sıfatına dair genel bilgiler verilmiş, ikinci bölümde çıkma kavramı ve özellikleri izah edilmiş, çıkmanın, ortaklık ilişkisine son veren benzer müesseselerden farkı açıklanmıştır. Üçüncü bölümde çıkma sebepleri ve çıkma hakkının kullanılması açıklanmış, dördüncü bölümde çıkma hakkının kullanılmasının etkileri ve sonuçları irdelenmiş, çıkma hakkını kullanması neticesinde ortağın hak kazanacağı ayrılma payı ve ne zaman muaccel olacağı işlenmiştir. Her bölümde madde hükümleri ve gerekçeleri birlikte irdelenirken, konuya ilişkin yerleşik ve güncel Yargıtay kararları da eklenmiştir. Doktrinde yer alan tartışmalı hususlara ve kanun hükümlerinin uygulamadaki haline de yer verilmiştir.

                                                                    Eda Duygu AÇIKALIN

                                                                             Antalya, 2018