Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu'nun Başlangıç Hükümleri

Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu'nun Başlangıç Hükümleri

Prof. Dr. Şaban KAYIHAN , Doç. Dr. Özcan GÜNERGÖK, Dr. Öğr. Üyesi İhsan ERDOĞAN

2020/09 1. Baskı, 280 Sayfa

ISBN 978-605-7858-38-2

İçindekiler
ÖNSÖZ . 5
KISALTMALAR . 17
BİRİNCİ BÖLÜM SOSYAL DÜZEN, SOSYAL DÜZEN KURALLARI VE HUKUK HAKKINDA GENEL BİLGİLER
§ 1. SOSYAL DÜZEN KURALLARI ve HUKUK KAVRAMI . 19
I. Sosyal Düzen Kurallarına Genel Bakış  19
II. Sosyal Düzeni Sağlamaya Yönelen Diğer Kurallar ve Hukuk Kuralları  20
A. Sosyal Düzeni Sağlamaya Yönelen Diğer Kurallar  20
1. Din Kuralları . 20
2. Ahlak Kuralları . 22
3. Görgü Kuralları  24
4. Örf ve Âdet Kuralları . 25
B. Hukuk Kuralları . 26
1. Hukukun Tanımı  26
2. Hukuk Kuralları ile Diğer Sosyal Düzen Kuralları Arasındaki Temel Fark: Yaptırıma Bağlanmış Olma  27
3. Hukuk Kurallarının Temel Amaçları . 28
a. Sosyal Düzeni Sağlamak  28
b. Güvenlik ve Barış Sağlama  29
c. Özgürlükleri Sağlamak 29
d. Adaleti Sağlamak . 30
aa. Genel Olarak . 30
bb. Denkleştirici Adalet (Eşitlik) . 32
cc. Dağıtıcı (Paylaştırıcı) Adalet  32
dd. Hakkaniyet  33
ee. Sosyal Adalet  34
C. Hukukun Çeşitli Anlamları  34
1. Mevzû Hukuk . 34
2. Pozitif Hukuk  35
3. Doğal Hukuk (İdeal Hukuk)  35
4. Tarihi Hukuk. 36
5. Objektif Hukuk-Sübjektif Hukuk  37

D. Başlıca Hukuk Sistemleri  37
1. Kara Avrupası Hukuk Sistemi (Roma-Germen Hukuk Sistemi)  37
2. Anglo-Sakson Hukuk Sistemi  39
3. İslam Hukuku Sistemi . 41
4. Sosyalist Hukuk Sistemi  41
5. Uzak Doğu Hukuk Sistemi  42
E. Hukukun Sınıflandırılması . 42
1. Genel Olarak . 42
2. Özel Hukukun Alt Dalları  43
a. Medeni Hukuk . 43
b. Borçlar Hukuku . 44
c. Ticaret Hukuku  44
d. Devletler Özel Hukuku  45
3. Kamu Hukukunun Alt Dalları  45
a. Anayasa Hukuku . 46
b. İdare Hukuku . 46
c. Ceza Hukuku  47
d. Yargılama Hukukları  47
e. Genel Kamu Hukuku  48
f. Devletler Genel Hukuku (Uluslararası Hukuk)  48
g. Vergi Hukuku  49
h. İnsan Hakları Hukuku  50
4. Karma Hukuk Dalları  52
a. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku . 52
aa. Fikri Mülkiyet Hukuku  52
bb. Sınai Mülkiyet Hukuku . 53
b. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku . 53
aa. İş Hukuku . 53
bb. Sosyal Güvenlik Hukuku  54
c. Rekabet Hukuku  55
d. Tüketici Hukuku  56
e. Çevre Hukuku  57
f. Bilişim Hukuku . 57
g. Banka Hukuku . 58
h. Sermaye Piyasası Hukuku . 59
§ 2. MEDENİ HUKUK KAVRAMI  60
I. Medeni Hukukun Anlamı  60
II. Medeni Hukukun Temel Kapsamı 60
A. Genel Olarak . 60

B. TMK.’nın Başlangıç Bölümü  61
C. Medeni Hukukun Alt Dalları  61
1. Kişiler Hukuku . 61
2. Aile Hukuku . 62
3. Miras Hukuku . 62
4. Eşya Hukuku  62
İKİNCİ BÖLÜM MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI
§ 3. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI . 63
I. Genel Olarak . 63
II. Hukukun Yürürlük Kaynakları (Asıl Kaynaklar) . 64
A. Hukukun Şekli Kaynakları (Yazılı Kaynaklar) . 64
1. Anayasa . 65
2. Aynı Sırada Olan Yazılı Kaynaklar . 65
a. Kanun  65
b. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi  67
c. Kanun Hükmünde Kararname . 68
d. TBMM. İçtüzüğü  69
e. İçtihadı Birleştirme Kararları . 69
f. Uluslararası Sözleşmeler  70
3. Tüzükler . 70
4. Yönetmelikler  71
5. Yönetmelik Statüsündeki Genel Düzenleyici İşlemler . 72
B. Yazılı Olmayan Kaynaklar (Örf ve Âdet Hukuku) . 72
1. Kavram  72
2. Örf ve Âdet Hukukunun Doğması İçin Gereken Şartlar . 75
a. Sürekli Uygulanma (Maddi Unsur) 75
b. Genel İnanış (Manevi Unsur)  75
c. Devlet Desteği (Hukuki Unsur)  76
3. Örf ve Adet Hukukunun Türleri . 77
4. Örf ve Adet Hukukunun İşlevi . 78
C. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk  79
III. Hukukun İkincil Kaynakları (Yardımcı Kaynaklar) . 81
A. Genel Olarak . 81
B. Mahkeme Kararları  81
C. Bilimsel Görüşler (Öğreti-Doktrin)  81

§ 4. NİTELİKLERİ BAKIMINDAN MEDENİ HUKUK KURALLARI  83
I. Emredici Hukuk Kuralları  83
II. Yedek Hukuk Kuralları . 85
A. Genel Olarak . 85
B. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları  86
C. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları . 87
§ 5. HUKUK KURALLARININ YER VE ZAMAN İTİBARIYLA UYGULANABİLİR OLMASI  89
I. Yer İtibarıyla Uygulanabilir Olma 89
II. Zaman İtibarıyla Uygulanabilir Olma  90
A. Kanunların Yürürlüğe Girmesi . 90
B. Kanunların Yürürlükten Kalkması . 92
1. Açık Kaldırma . 92
2. Örtülü Kaldırma . 93
§ 6. HUKUK KURALLARININ ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI VE KANUN BOŞLUĞU  95
I. Hukuk Kurallarının Anlam Bakımından Uygulanması (Hukuk Kurallarının Yorumu) . 95
A. Genel Olarak Yorum Kavramı  95
B. Yapılış Şekli Bakımından Yorum Çeşitleri. 97
1. Sözel (Lafzî) Yorum 97
2. Amaca Göre Yorum (Gai Yorum) . 98
C. Yorumda Başvurulacak Mantık Araçları . 100
1. Örnekseme (Kıyas, Argumentum a Simili, Analoji) . 100
2. Evleviyet (Hayli Hayli, Argumentum a Fortiori) . 101
3. Zıt Anlamdan Sonuç Çıkarma (Mefhum-u Muhalif, Argumentum a Contrario)  102
D. Hüküm İçi Boşluk (Kural İçi Boşluk)ve Hâkimin Takdir Yetkisi  103
II. Kanunda Uygulanabilir Bir Hükmün Bulunmaması: Kanun Boşluğu . 106
A. Kavram  106
B. Kanun Boşluklarının Çeşitleri . 107
1. Bilinçli Boşluk-Bilinçsiz Boşluk . 107
2. Açık Boşluklar-Örtülü Boşluklar . 108
3. Gerçek Boşluklar-Gerçek Olmayan Boşluklar . 110
III. Boşluk Olarak Nitelendirilmeyen Durumlar . 111
A. Hukuk Dışı Alan  111
B. Bilinçli Susma  111

IV. Hukuk Boşluğu: Hâkimin Hukuk Yaratması  112
A. Genel Olarak . 112
B. Hâkimin Hukuk Yaratmasının Koşulları . 112
C. Hâkimin Hukuk Yaratmasında İzlenecek Yöntem  113
D. Hâkimin Hukuk Yaratırken Yararlanacağı Araçlar . 114
E. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukukun İşlevi . 115
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HAK KAVRAMI HAKKIN ÇEŞİTLERİ VE HAKLARIN KAZANILIP KAYBEDİLMESİ
§ 7. HAK KAVRAMI VE HAK SAHİPLİĞİ . 117
§ 8. HAKKIN ÇEŞİTLERİ . 118
I. Özel Hukuk Hakları  118
A. Para ile Ölçülebilen Değeri Bulunup Bulunmamasına Göre Haklar  119
1. Para ile Ölçülebilen Değeri Bulunan Haklar (Malvarlığı Hakları) . 119
a. Alacak Hakları (Borç İlişkisinden Doğan Haklar)  119
b. Aynî (Eşyaya İlişkin) Haklar . 120
aa. Mülkiyet Hakkı  120
aaa. Genel Olarak  120
bbb. Bireysel (Tek) Mülkiyet . 121
ccc. Birlikte Mülkiyet . 121
aaaa. Paylı (Müşterek) Mülkiyet  121
bbbb. Elbirliği (İştirak Hâlinde) Mülkiyet  122
bb. Sınırlı Aynî Haklar . 123
aaa. İrtifak Hakları  124
aaaa. Eşyaya Bağlı İrtifaklar . 124
bbbb. Kişiyle Kaim (Kişiye Bağlı) İrtifaklar  125
bbb. Rehin Hakları  126
aaaa. Taşınır Rehni . 127
aaaaa. Taşınır Rehninde Kural: Teslime bağlı Taşınır Rehni . 127
bbbbb. İstisnalar: Hayvan Rehni, Ticari Taşınır Rehni ve Taşıt Rehni  127
ccccc. Hapis Hakkı . 130
bbbb. Taşınmaz Rehni . 130
ccc. Taşınmaz Yükü 132

c. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar  132
d. Mâli Yönü ile Fikri Haklar. 133
2. Değeri Para ile Ölçülemeyen Haklar (Şahısvarlığı/Kişilik Hakları)  133
B. İleri Sürülebileceği Çevre Bakımından Haklar: Mutlak (Kesin, Salt) Haklar-Nisbî (Göreceli) Haklar . 135
1. Mutlak Haklar . 135 2. Nisbî Haklar (Şahsî/Kişisel Haklar)  136
a. Alelade (Sıradan) Nisbî Haklar . 137
b. Etkisi Kuvvetlendirilmiş Nisbî Haklar  138
C. Kullanılmasının Etkisi Bakımından Haklar  140
1. Alelade (Sade) Haklar  140
2. Yenilik Doğuran Haklar . 141
a. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar  141
b. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar 145
c. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar . 146
2. Yenilik Doğuran Hakların Ortak Özellikleri . 147
a. Şarta Bağlanamama . 147
b. Hak Düşürücü Süreye Bağlı Olma . 147
c. Kullanılmakla Sona Erme  148
d. Geri Dönülememe . 148
D. Devredilebilip - Devredilememesine Göre Haklar  149
1. Devredilebilen Haklar (Kişiye Bağlı Olmayan Haklar) . 149
2. Devredilemeyen Haklar: Kişiye Bağlı Haklar . 150
E. Kullanabilecek Kişiler Bakımından Haklar . 150
F. Bağımsız Haklar-Bağlı Haklar . 152
1. Bağımsız Haklar . 152
2. Bağlı Haklar  153
II. Kamu Hukuku Hakları  154
A. Genel Olarak . 154
B. Kamu Haklarının Sınırlandırılması  155
C. Kamu Haklarının Korunması  156
§ 9. HUKUKİ OLAY, HUKUKİ FİİL, HUKUKİ İŞLEM . 156
I. Hukuki Olay . 156
II. Hukuki Fiil  157
A. Genel Olarak . 157
B. Hukuka Uygun Fiiller  158
C. Hukuka Aykırı Fiiller  160
III. Hukuki İşlem . 161

A. Tanımı ve Unsurları  161
B. Hukuki İşlemin Çeşitleri . 163
1. Gerekli İrade Açıklaması Adedi Bakımından Hukuki İşlemler  163
a. Tek Taraflı Hukuki İşlemler  163
b. Çok Taraflı Hukuki İşlemler . 164
aa. İki Taraflı Hukuki İşlemler (Sözleşmeler) . 164
bb. Diğer Çok Taraflı Hukuki İşlemler  166
aaa. Genel Olarak . 166
bbb. Kararlar . 166
ccc. Ortak İrade Açıklaması ile Gerçekleştirilen Hukuki İşlemler . 167
2. Malvarlığına Etkisi Bakımından Hukuki İşlemler  167
a. Borçlandırıcı İşlemler (Taahhüt İşlemleri- İltizamî Muameleler) . 168
b. Tasarruf İşlemleri (Harcama İşlemleri)  169
3. Etkilerini Doğurdukları An Açısından İşlemler: Sağlararası İşlemler-Ölüme Bağlı Tasarruflar  171
C. Hukuki İşlemin Hükümsüzlüğü  172
1. Yokluk (Keenlemyekün)  172
2. Kesin Hükümsüzlük (Mutlak Butlan)  174
a. Genel Olarak . 174
b. Kesin Hükümsüzlük Halleri ve Buna Bağlanan Hukuki Sonuçlar  175
aa. Kesin Hükümsüzlük Halleri . 175
bb. Kesin Hükümsüzlüğe Bağlanan Hukuki Sonuçlar  178
aaa. Genel Olarak  178
bbb. Çevirme-Tahvil  181
c. Kısmi Hükümsüzlük . 182
3. İptal Edilebilirlik . 184
a. Genel Olarak . 184
b. Düzelebilir Hükümsüzlük Halleri  185
aa. Yanılma (Hata) . 185
bb. Aldatma (Hile) . 187
cc. Korkutma (İkrah) . 188
dd. Düzelebilir Hükümsüzlük Hallerine İlişkin Ortak Hüküm (Hak Düşümü Süresi) . 189
c. Bozulabilir Geçerlilik Hali (Aşırı Yararlanma, Gabin) . 190
4. Noksanlık (Askıda Hükümsüzlük) . 191 5. Nisbî (Sınırlı) Etkisizlik . 193
IV. Hakların Kazanılış Tarzı  195

A. Aslen Kazanım . 195
B. Devren Kazanım . 196
C. Tesisen Kazanım (Kurma Yoluyla Kazanım)  196
V. Hakların Kaybediliş Biçimleri . 197
VI. Zamanın Geçmesine Bağlanan Hukuki Sonuçlar  198
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HAKLARIN KAZANILMASINDA İYİNİYET VE KULLANILMASINDA DÜRÜSTLÜK KURALI
§ 10. HAKLARIN KAZANILMASINDA İYİNİYET . 205
I. İyiniyet Kavramı ve Tanımı . 205
II. İyiniyetin Aranacağı Kişi ve An  207
A. İyiniyetin Aranacağı Kişi  207
1. Temsil Durumunda  208
2. Tüzel Kişilerde  208
3. Tüzel Kişiliği Bulunmayan Kişi Topluluklarında . 209
B. İyiniyetin Aranacağı An  209
III. İyiniyetin İşlevi  210 A. Aynî Hakların Kazanılmasındaki İşlevi  210
1. Taşınır Mülkiyetinin Kazanılmasındaki İşlevi  210
a. Genel Olarak . 210
b. Sahibinin Elinden Rızası İle Çıkan Taşınırlar Yönünden  211
c. Sahibinin Elinden Rızası Dışında Çıkan Taşınırlar Yönünden  213
aa. Her Türlü Taşınır İçin Geçerli Olan İşlevler . 213
bb. Açık Artırma, Pazar ve Benzeri Yerlerde Satılan Eşyalar Yönünden  214
cc. Para ve Hâmiline Yazılı Senetler Yönünden . 214
d. İyiniyetin Taşınır Mülkiyetinin Kazanılmasına İlişkin Örneklendirilmesi . 215
2. İyiniyetin Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılmasındaki Etkisi (Tapu Sicilindeki Kayda Güven)  218
B. İyiniyetin Aile Hukukunda İşlevi . 221
C. İyiniyetin Borçlar Hukukundaki İşlevi  221
D. İyiniyetin Miras Hukukunda İşlevi  222
IV. İyiniyetin İspatı . 223

§11. BORÇLARIN İFASINDA VE HAKLARIN KULLANILMASINDA DÜRÜSTLÜK KURALI . 225
I. Dürüstlük Kuralının Anlamı  225
A. Hakların Kullanılmasında ve Borçların İfasında  228
B. Hukuki İşlemlerin Özellikle Sözleşmelerin Yorumunda ve Tamamlanmasında . 229
III. Dürüstlük Kuralına Uymamanın Sonuçları . 230
A. Hakkın Kötüye Kullanılması Kavramı  231
B. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Unsurları . 232
1. Bir Hakkın Varlığı  232
2. Hakkın Açıkça Dürüstlük Kuralına Aykırı Biçimde Kullanılması  233
3. Hakkın Kötüye Kullanılmasından Başkasının Zarar Görmesi veya Zarar Görme Tehlikesi ile Karşı Karşıya Kalması . 233
C. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Önemli Bazı Görünümleri  235
1. Hakkın Kullanımında Meşru Bir Menfaatin Bulunmaması  235
2. Hakkın Kullanılmasının Sağlayacağı Menfaat ile Başkasına Verilecek Zarar Arasında Aşırı Orantısızlık Bulunması . 236
3. Uyandırılan Güvene Aykırı Davranma / Çelişkili Tutum . 236
4. Şekil Eksikliğinin Caiz Olmayan Biçimde İleri Sürülmesi . 237
5. Kendi Ahlaka Aykırı Hareketine Dayanmak  239
D. Hakkın Kötüye Kullanımının Sonuçları  240
BEŞİNCİ BÖLÜM HAKLARIN KORUNMASI
§ 12. HAKLARIN KORUNMASI  241
I. Genel Olarak . 241
II. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Hâller (Hukuka Uygunluk Nedenleri)  241
A. Kendi Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma . 242
B. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa)  243
C. Zorunluluk (Iztırar) Hâli . 246
D. Özel Hukuktan Doğan Bir Yetkinin Kullanılması . 247
E. Zarar Görenin Rızası  248
F. Üstün Nitelikte Özel Yarar  249
G. Üstün Nitelikte Kamusal Yarar  249
III. Hakların Dava Yolu ile Korunması . 250
A. Genel Olarak . 250

B. Talep . 250
C. Dava . 252
1. Dava Çeşitleri  252
a. Eda Davaları . 252
b. Tespit Davaları . 253
c. Yenilik Doğuran Davalar (İnşâi Davalar)  254
D. Davaya Karşı Savunma Yolları . 255
1. Genel Olarak . 255
2. İtirazlar . 257
3. Def'iler  258
E. Hakların Elde Edilmesinde İspat Yükü  260
1. Genel Olarak . 260
2. İspat Yükünün Dağılımı  261
a. Kural  261
b. İstisnalar  262
aa. İkrar Edilen Olaylar  262
bb. Hayatın Olağan Akışına Uyan Durumlar . 264
cc. Bilinen Olaylar (Maruf ve Meşhur Vakıalar)  265
dd. Sözleşmeden Doğan Borçların Hiç veya Gereği Gibi İfa Edilmemesinde Kusurun İspatı  265
ee. Karine ve Kanuni Faraziye Kavramları . 266
aaa. Karine  266
aaaa. Kanundan Doğan Karineler . 267
bbbb. Fiili Karineler . 268
bbb. Kanuni Faraziye (Yasal Varsayım)  268 3. Resmî Sicil ve Senetlerin İspat Güçleri . 269
a. Genel Olarak . 269 b. Resmî Sicil Kavramı. 270
c. Senet Kavramı ve Çeşitleri . 270
aa. Senet Kavramı  270
bb. Çeşitleri . 272
aaa. Adi Senetler  272 bbb. Resmî Senetler  273
YARARLANILAN KAYNAKLAR 275

Şaban Kayıhan    Özcan Günergök    İhsan Hüseyin    Hukuk Kitapları    Sınavlara Hazırlık    Diğer Sınavlar    Umuttepe Yayınları    Medeni Hukuka Giriş ve Türk Medeni Kanunu'nun Başlangıç Hükümleri    9786057858382