Medeni Usul Hukuku

ON DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖN SÖZ

Bu kitap, medeni usul hukuku konusunda hukuk fakültesi öğrencileri ve uygulayıcılara kaynak olması amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmamızda; mevzuat ve bunların gerekçeleri ile bilimsel ve yargısal içtihatlara da yer verilmiştir. Bu şekilde kitabımızın öğrencilere ve uygulayıcılara yararlı olması amaçlanmıştır. On dördüncü baskıda, kitap tümüyle gözden geçirilmiş, mevzuatta yapılan değişiklikler işlenmiş ve bazı yazım hataları düzeltilmiştir. Bu yıl değerli Hocamız Prof. Dr. L. Şanal Görgün vefat etmiştir. Hocamızı rahmetle anıyoruz. Katkılarından dolayı genç meslektaşımız, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Usul, İcra ve İflas Hukuku araştırma görevlisi Emine Bilgiç Eroğlu’na teşekkür borçluyuz. Bu çalışmanın büyük bir özenle yayımlanmasını sağlayan Yayınevinin sahiplerinden Sayın Muharrem BAŞER’e ve diğer tüm yayınevi çalışanlarına teşekkür ederiz. 30.09.2025/Ankara Börü/Kodakoğlu

KAYNAKÇA

GENEL USUL KİTAPLARI

AKİL, Cenk/ÖZER ÖZGÜL, Tülay: Şematik Medeni Usul Hukuku, An-kara 2023.

ALANGOYA Yavuz/YILDIRIM, M. Kâmil/DEREN-YILDIRIM, Nev-his: Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2009.

ALBAYRAK, Adem/GÖZÜTOK, Zeki: Alfabetik Medeni Usul El Kita-bı, Ankara 2021.

ATALI, Murat/ERMENEK, İbrahim/ERDOĞAN, Ersin: Medeni Usul Hukuku, 6. Baskı Ankara 2023.

ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder/TAŞPINAR AYVAZ, Se-ma/HANAĞASI, Emel: Medenî Usȗl Hukuku, 9. Baskı, Ankara 2023 (Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz/Hanağası: Medenî Usȗl).

ARSLAN, Ramazan/TANRIVER, Süha: Yargı Örgütü Hukuku Ders Ki-tabı, 2. Baskı, Ankara 2011.

BUDAK, Ali Cem/ÖZER, Tülay: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hak-kında İlk 100 Yargıtay Kararı, Ankara 2012.

BUDAK, Ali Cem/KARAASLAN, Varol: Medeni Usul Hukuku, 7. Bas-kı Ankara 2023.

KARSLI, Abdurrahim: Medeni Muhakeme Hukuku Ders Kitabı, 5. Bas-kı, İstanbul 2020 (Usul).

KONURALP, Haluk: Medenî Usȗl Hukuku, Eskişehir 2007 (Usȗl).

KURU, Baki: Medeni Usul Hukuku El Kitabı, C.I-II, 2. Baskı, Ankara 2021 (Usul El Kitabı).

K A Y N A K Ç A

856

KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı (İstinaflı Usul Ders Kitabı), 7. Baskı İstanbul 2022.

KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I, 6. Baskı, İstanbul 2001 (Kuru-HMU I).

KURU, Baki: İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, 2. Baskı, İstanbul 2013.

KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku, (İs-tinaflı İcra İflâs) İstanbul 2016.

KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, (İs-tinaflı Usul) İstanbul 2016.

KURU, Baki: Medenî Usul Hukuku, Ders Kitabı, İstanbul 2015 (Usul).

KURU, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 25. Baskı, Ankara 2014 (Kuru/Arslan/Yılmaz).

KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I - VI, İstanbul 2001 (Ku-ru, HMU).

MUŞUL, Timuçin: Medenî Usul Hukuku, 3.Baskı, Ankara 2012.

PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet: Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, 10. Baskı, İstanbul 2022 (Pekcanı-tez/Atalay/Özekes).

PEKCANITEZ, Usul, Medeni Usul Hukuku C.I.II.III, 15. Baskı, İstanbul 2017. (Pekcanıtez Usul).

POSTACIOĞLU, İlhan E: Medeni Usul Hukuku Dersleri, 6. Baskı, İs-tanbul 1975 (Usul).

POSTACIOĞLU, İlhan E./ALTAY, Sümer: Medenî Usul Hukuku Ders-leri, 8. Baskı, İstanbul 2020.

TANRIVER, Süha: Medenî Usul Hukuku, C. I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, 5. Baskı, Ankara 2024.

TANRIVER, Süha: Medenî Usul Hukuku, C. II, Üst Derece Yargılamala-rı, Kesin Hüküm ve Bertaraf Edilmesi, Diğer Hukuki Çareler, Geçici

K A Y N A K Ç A

857

Hukuki Korumlar, Alternatif Uyuşmazlık Çözümleri ve İç Tahkim, 2. Baskı, Ankara 2022.

UMAR, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Ankara 2014 (Şerh).

ÜSTÜNDAĞ, Saim: Medeni Yargılama Hukuku, C. I-II, 7. Baskı, İstan-bul 2000 (Usul).

YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Ankara 2012.

YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. I-IV, 4. Baskı, Ankara 2021.

MONOGRAFİLER

ACAR, Tuna: Türk ve Mukayesi Medeni Yargılama Hukuku Açısından Ara Karar, Ankara 2022.

AKİL, Cenk: Kısmî Dava, Ankara 2013.

AKİL, Cenk: İstinaf Kavramı, Ankara 2010.

AKKAN, Mine: Medeni Usul Hukukunda Avukatla Temsil Zorunluluğu, Ankara 2011.

AKKAYA, Tolga: Medenî Usûl Hukuku Bakımından Boşanma Davası, Ankara 2018.

AKKAYA, Tolga: Medeni Usul Hukukunda İstinaf, Ankara 2009.

AKTEPE Artık Sezin: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işında Türk Medeni Usul Hukuku Açı-sından Adil Yargılanma Hakkı, Ankara 2014.

AKTEPE Artık Sezin: Medenî Usȗl Hukukunda Hakem Kararlarının İp-tali Sebepleri, İstanbul 2023.

AKYOL ASLAN, Leyla: Medeni Usul Hukukunda Cevap Dilekçesi Ve-rilmemesinin Sonuçları, Ankara 2019.

K A Y N A K Ç A

858

AKYOL ASLAN, Leyla: Medenî Usul Hukukunda Davadan Feragat, Ankara 2011.

ALANGOYA, Yavuz: Medeni Usul Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, İstanbul 1979 (Vakıalar).

ALBAYRAK, Adem: İhtiyatî Tedbir, 1. Baskı, Ankara 2017.

ALBAYRAK, Adem: Hukukta İstinaf Uygulaması, 3. Baskı, Ankara 2017 (Albayrak, İstinaf).

ALBAYRAK, Adem/GÖZÜTOK, Zeki: Hukuk Yargılamasında Duruş-ma Yönetimi, 2. Baskı, Ankara 2021.

ALBAYRAK, Hakan: Medeni Usul ve İcra İflas Hukukunda Yaklaşık İspat, Ankara 2013.

ALPASLAN, Mehmet Emin: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ve Kararların Medenî Usȗl Hukukuna Etkileri, İstanbul 2023.

ARSLAN, Aziz Serkan: 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çer-çevesinde Medeni Usul Hukukunda Delillerin Toplanması ve Doğru-danlık İlkesi, Ankara 2012.

ARSLAN, Ramazan: Medeni Usul Hukukunda Dürüstlük Kuralı, Ankara 1989. (Dürüstlük).

ARSLAN, Ramazan: Medenî Usȗl Hukukunda Yargılamanın Yenilen-mesi, Ankara 1977. (Yargılamanın Yenilenmesi).

ARSLANDOĞAN, Birce: Medenî Yargılama Hukukunda Delil Tespiti, İstanbul 2016.

ASLAN, Ali Çetin: Medenî Usȗl Hukukunda Görev, İstanbul 2022.

ASLAN, Kudret: Medenî Usul Hukukunda Davanın Geri Alınması, An-kara 2016.

AŞIK, İbrahim: Medeni Usul Hukukunda Bekletici Sorun, Ankara 2012.

AŞIK, İbrahim: Medeni Usul Hukukunda Keşif, Ankara 2019.

K A Y N A K Ç A

859

ATALAY, Oğuz: Medeni Usul Hukukunda Menfi Vakıaların İspatı, İz-mir 2001. (İspat).

ATALI, Murat: Medenî Usul Hukukunda Aleyhte Bozma Yasağı, Ankara 2015.

ATALI, Murat: Medenî Usul Hukukunda Davanın İhbarı, Ankara 2007.

BAŞÖZEN, Ahmet: Medeni Usul Hukukunda İlk Görünüş İspatı, Ankara 2010.

BOLAYIR, Nur: Hukuk Yargılamasında Delillerin Toplanmasında Taraf-ların ve Hâkimin Rolü, İstanbul 2014.

BOLAYIR, Nur: Medeni Usul Hukuku'nda Hakimin Hukuku Re'sen Uy-gulaması İlkesi, İstanbul 2019.

BOLAYIR, Nur: Medeni Usul Hukukunda İspat Hakkı ve İspat Hakkının Sınırları, Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan, C.I, Ankara 2014, s. 553 vd.

BORAN GÜNEYSU, Nilüfer: Medeni Usul Hukukunda Karar, Ankara 2014.

BÖRÜ, Levent: Medeni Usul Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü, Ankara 2016.

BÖRÜ, Levent: Dava Konusunun Devri, Ankara 2012.

BÖRÜ, Levent: Medeni Usul Hukukunda Davaya Vekâlet Ehliyeti, Ya-yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006 (Ehliyet).

BÖRÜ, Levent/KOÇYİĞİT, İlker: Ticari Dava, 2. Baskı, Ankara 2021.

BUDAK, Ali Cem/KARAASLAN, Varol/APAYDIN, Eylem/ AYDE-MİR, Fatih: Avukatlık ve Noterlik Hukuku, İstanbul 2021.

BULUT, Uğur: Medenî Usȗl Hukukunda Davaların Yığılması (Objektif Dava Birleşmesi), Ankara 2017.

BULUT, Uğur: Medenî Usȗl Hukukunda Temyiz İncelemesinin Kapsamı ve Sınırları, Ankara 2022.

K A Y N A K Ç A

860

BUZ, Vedat: Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2005.

ÇİFTÇİ, Pınar: Medenî Yargılama Hukukunda İspat Hakkı ve Sınırlama-ları, Ankara 2018.

DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları, İstanbul 1996 (Kesin Hüküm).

DIRENİSA, Efe: Medeni Yargılamada Ön İnceleme Aşaması, İstanbul 2021.

DİŞEL, Buse: Dava Takip Yetkisi, İstanbul 2020.

DURAN, Osman: Medeni Usul Hukukunda Taleple Bağlılık İlkesi, An-kara 2020.

ELGÜN TOĞRUL, Emel Şeyda: Medenî Usul Hukukunda Dava Ehliye-ti, Ankara 2021.

ELYILDIRIM, Hasan: Hukuk Yargılamasında Uzman Görüşü (Özel Bi-lirkişi), Ankara 2021.

ERCAN ÖZLER, Meltem: Medeni Usul Hukukunda Dava Konusu, İs-tanbul 2019.

ERDOĞAN, Ersin: Hakem Kararlarının Kesin Hüküm Etkisi, Ankara, 2020.

ERDOĞAN, Ersin: Medenî Usul Hukuku Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması, Ankara 2020.

ERDÖNMEZ, Güray: Medeni Usul Hukukunda Belgelerin İbrazı Mecbu-riyeti, 2. Baskı, İstanbul 2014 (Erdönmez).

ERİŞİR, Evrim: Medeni Usul Hukukunda Taraf Ehliyeti, İzmir 2007.

ERİŞİR, Evrim: Geçici Hukukȋ Korumanın Temelleri ve İhtiyatî Tedbir Türleri, İstanbul 2013

ERMENEK, İbrahim: Medenî Usul Hukukunda Davaların Birleşmesi ve Ayrılması, Ankara 2014. (Ermenek, Davaların Birleştirilmesi ve Ay-rılması)

K A Y N A K Ç A

861

ERTURGUT, Mine: Medeni Usȗl Hukukunda Elektronik İmzalı Belgele-rin Delil Olarak Değerlendirilmesi, Ankara 2004.

ERUYGUR, Haluk: Yedieminlik, Ankara 2004.

GÖKSU, Mustafa: Hukuk Yargılamasında Elektronik Delil, Ankara 2011 (Elektronik).

GÜL, Mehmet Akif: Medeni Usȗl Hukukunda Dava Değeri, İstanbul 2022.

HANAĞASI, Emel: Davada Menfaat, Ankara 2009 (Menfaat).

HANAĞASI, Emel: Medeni Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği, Ankara 2016.

İNCEOĞLU, Sibel: Yargı Bağımsızlığı ve Yargıya Güven Ekseninde Yargıcın Davranış İlkeleri, İstanbul 2008.

KALE, Serdar: Medeni Yargılama Hukukunda Taraf Ehliyeti, İstanbul 2010.

KARAASLAN, Varol: Medeni Usul Hukukunda Hâkimin Davayı Aydın-latma Ödevi, 2. Baskı Ankara 2019.

KARADEMİR AYDEMİR, Dilek: Medeni Usul Hukukunda Mahkeme-lerin Yetkisi, Ankara 2019.

KARAKAŞ, Fatma Tülay: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar, Ankara 2015.

KARAMERCAN, Fatih: Dava ve Cevap Dilekçesinin Unsurları-Somutlaştırma Yükü, B.2, Ankara 2021.

KAYNAK, Seda: Medeni Usul Hukukunda Mütelahik Dava, Ankara 2024.

KAZANCI, İdil Tuncer: Medeni Usul Hukukunda Yarışan Haklara Da-yanan (Mütelahik) Davalar, Ankara 2023.

KİRAZ, Taylan Özgür: Medenî Yargılama Hukukunda İkrar, Ankara 2005.

K A Y N A K Ç A

862

KİRAZ, Taylan Özgür: Medeni Yargılama Hukukunda İkrar, Ankara 2013.

KOCAAĞA, Köksal: Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi, Ankara 2006.

KOÇ, Evren: Medeni Usul Hukukunda Belge Kavramı, İstanbul 2021.

KOÇ, Evren: Medeni Usul Hukuku Kapsamında Usuli İşlemlerde İrade Bozuklukları, İstanbul 2021.

KODAKOĞLU, Mehmet: Medeni Usul Hukukunda Asli Müdahale, An-kara 2018.

KONURALP, Haluk: İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, 2. Baskı, An-kara 2009.

KONURALP, Haluk: Yazılı Delil Başlangıcı, 2. Baskı, Ankara 2009.

KÖROĞLU, Anıl: Medeni Usul Hukuku Bakımından Ortaklığın Gide-rilmesi Davası, İstanbul 2020.

KULAKSIZ, Cengiz: Die Teilklage im deutschen und türkischen Zivilp-rozessreht, Frankfurt am Main 2004.

KURT KONCA, Nesibe: Medeni Usul- İcra ve İflas Hukuku Açısından Elektronik Tebligat, Ankara 2024.

KURT KONCA, Nesibe: Medenî Usul Hukukunda Aleniyet İlkesi, An-kara 2009.

KURT KONCA, Nesibe: Medeni Usul Hukukunda Tarafların Doğruyu Söyleme Yükümlülüğü, Ankara 2016.

KÜÇÜK, Alper Tunga: Vakıaların Toplanması Açısından Teksif İlkesi, İstanbul 2021.

MERİÇ, Nedim: Medeni Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi (Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde), Ankara 2011 (Meriç).

NAMLI, Mert: Türk ve Fransız Medeni Usul Hukuku’nda Yargılamanın Yenilenmesi, İstanbul 2014.

OKUR, Mustafa: Adli Teminat, Ankara 2011.

K A Y N A K Ç A

863

ÖZBAY, İbrahim: Hakem Kararlarının Temyizi, Ankara 2004.

ÖZBAY, İbrahim: Grup Davaları, Ankara 2009.

ÖZBAY, İbrahim/KORUCU, Yavuz: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim, Ankara 2016.

ÖZBAY, İbrahim/AYDEMİR, Fatih/BÖLÜKBAŞI, Özge/Kaya, Seyit-han: Yargı Örgütü Hukuku, Ankara 2022.

ÖZBAY, İbrahim: Tebligat Hukuku, B.3, Ankara 2021.

ÖZBEK, Mustafa Serdar: Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, B.5, Ankara 2022

ÖZBEK, Mustafa Serdar: Tahkim Hukuku, C.I-II, Ankara 2022.

ÖZBEK, Mustafa Serdar: Noter Senetlerinde Sahtelik, B.5, Ankara 2022.

ÖZBEK, Mustafa Serdar: Hukuk Yargılama Usulünde Gider Avansı, B.5, Ankara 2022.

ÖZÇELİK, Volkan: Türk Medeni Usul Hukukunda Taraflarca Getirilme İlkesi, Ankara 2020.

ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı, Ankara 2003.

ÖZTEK, Selçuk: Medeni Yargılama Hukukunda İstinaf ve Temyiz, An-kara 2021.

ÖZTÜRK, Emrah: Medeni Usul Hukukunda İlk İtirazlar, Ankara, 2014.

PEKCANITEZ, Hakan: Belirsiz Alacak Davası (HMK m. 107), Ankara 2011.

PEKCANITEZ, Hakan: Fer'i Müdahale, İzmir 1992

PEKSÖZ, Vildan: Medenî Usȗl Hukuku Açısından Adi Ortaklık İlişkile-ri, İstanbul 2022.

RÜZGARESEN, Cumhur: Medeni Muhakeme Hukukunda Usul Ekono-misi, Ankara 2013.

K A Y N A K Ç A

864

RÜZGARESEN, Cumhur: Avukatlık ve Noterlik Hukuku, Ankara 2022.

SAÇAR, Ömer Faruk: Medeni Usul Hukukunda İhtiyari Dava Arkadaşlı-ğı, Ankara 2022.

SARISÖZEN, M. Serhat: Medeni Usul Hukukunda Duruşma Düzeni (HMK m. 151), Ankara 2023.

SARISÖZEN, M. Serhat: Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları Işı-ğında Avukatlık Hukukunda Uzlaştırma, Ankara 2011.

SİMİL, Cemil: Belirsiz Alacak Davası, İstanbul 2013.

SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral: Avukatlık Hukuku, İzmir 2006.

TAHİROĞLU, Fatih: Medeni Usul Hukukunda Re’sen Araştırma İlkesi, İstanbul 2021.

TANRIVER, Süha: Medeni Yargıda Bilirkişilik, Ankara 2016.

TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukukunda Derdestlik İtirazı, Ankara 2007.

TANRIVER, Süha: Türk Aile Mahkemeleri, Ankara 2014.

TANRIVER, Süha: Avukatlık ve Noterlik Hukuku, Ankara 2023.

TANVERDİ, Mücahit: Medenî Usȗl Hukukunda Bilirkişi İncelemesi (Doktora Tezi), İstanbul 1991.

TAŞ KORKMAZ, Hülya: Medenî Usul Hukukunda İradî Taraf Değişik-liği, Ankara 2014.

TAŞPINAR, Sema: Medeni Yargılama Hukukunda İspat Sözleşmeleri, Ankara 2001.

TAŞPINAR AYVAZ, Sema: Hmk'nun Zaman Bakımından Uygulanması, Ankara 2013.

TERCAN, Erdal: Medeni Usul Hukukunda Tarafların İsticvabı, Ankara 2001.

TERCAN, Erdal: Medeni Usul Hukukunda Eski Hale Getirme, Ankara 2006.

K A Y N A K Ç A

865

TOK, Ozan: Medeni Yargılama Hukuklarında Temyiz Mahkemesinin Yapısı ve İşlevi, Ankara 2023.

TOPUZ, Gökçen: Medeni Usul Hukukunda Karinelerle İspat, Ankara 2012.

TORAMAN, Barış: Medenî Usul Hukukunda Bilirkişi İncelemesi, Anka-ra 2017.

UMAR, Bilge/YILMAZ, Ejder: İspat Yükü, 2. Baskı, Ankara 1980.

UYSAL, Merve: Der Zeugenbeweis und seine Grenzen im Rahmen der freien Beweiswürdigung, Hamburg 2021.

YARDIMCI, Taner Emre: Hukuk Davalarında Mecburi Dava Arkadaşlı-ğı, Ankara 2021.

YARDIMCI, Taner Emre: Hukuk Yargılamasında Somutlaştırma Yükü, İstanbul 2017.

YAZICI, Çiğdem: Medeni Usȗl Hukukunda Karşı Dava, İstanbul 2021.

YILDIRIM, M. Kamil: Medeni Usul Hukukunda Delillerin Değerlendi-rilmesi, İstanbul 1990.

YILMAZ, Ejder: Adalet, Ankara 2020.

YILMAZ, Ejder: Olağanüstü Temyiz (Kanun Yararına Bozma), Ankara 2003.

YILMAZ, Ejder: Islah, 3. Baskı, Ankara 2021.

YILMAZ, Ejder: (Medeni Yargılama Hukukunda) Yemin, 3. Baskı, An-kara 2021.

YILMAZ, Ejder: Geçici Hukuki Himaye Tedbirleri, Ankara 2001.

YILMAZ, Ejder/ÇAĞLAR, Tacar: Tebligat Hukuku, Ankara 2013.

YILMAZ, Zekeriya, Açıklamalı-İçtihatlı Hukuk Davalarında Davanın Açılmasından Hüküm Verilmesine Kadar Yargılama Safhaları ve İş-lemleri, Ankara 2013.

ZORA, Fatih: Medenî Usȗl Hukukunda Bilirkişilik, Ankara 2022.

İÇİNDEKİLER

ON DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖN SÖZ ................................................... VII

KISALTMALAR CETVELİ .................................................................... LX

§ 1. MEDENÎ USUL HUKUKU KAVRAMI ............................................. 1

A) GENEL OLARAK ...................................................................................... 1

B) MEDENÎ USUL HUKUKUNUN TANIMI ................................................ 2

C) MEDENÎ USUL HUKUKUNUN KAPSAMI ............................................ 3

D) MEDENÎ USUL HUKUKUNUN AMACI .................................................. 4

E) MEDENÎ USUL HUKUKU KURALLARININ NİTELİĞİ VE MEDENÎ USUL HUKUKUNUN ÖZEL HUKUK – KAMU HUKUKU AYRIMINDAKİ YERİ ............................................................. 7

F) MEDENÎ USUL HUKUKUNUN KAYNAKLARI ................................... 9

§ 2. YARGI .................................................................................................. 11

A) GENEL OLARAK .................................................................................... 11

B) YARGI TÜRLERİ .................................................................................... 11

I. Anayasa Yargısı .................................................................. 11

II. İdarî Yargı ........................................................................... 12

1) Görev Alanı ................................................................... 12

2) Yargılama Usulü ............................................................. 13

3) Özel Kanun Hükümleriyle Adlî Yargının Görev Alanına Giren Davalar .................................................. 13

III. Adlî Yargı ........................................................................... 14

1) Ceza Yargısı .................................................................... 15

2) Medenî Yargı .................................................................. 15

a) Çekişmeli Yargı................................................................. 15

b) Çekişmesiz Yargı .............................................................. 16

X

c) Çekişmesiz Yargının Çekişmeli Yargıdan Ayırt Edici Ölçütleri ................................................................... 16

aa) Çekişmesiz Yargı Faaliyetinin Tespitinde Dikkate Alınacak Ölçütler ........................................ 17

bb) Çekişmesiz Yargı İşleri ............................................. 18

§ 3. YARGI ÖRGÜTÜ – I (MAHKEMELER) ........................................ 29

A) İLK DERECE MAHKEMELERİ ............................................................. 29

I. İlk Derece Mahkemelerinin Kuruluşu, Mahkemeler Arasındaki Görev ve İş Dağılımı İlişkisi............................. 29

1) İlk Derece Mahkemeleri Hakkında Genel Bilgi ve Bu Mahkemelerin Kuruluşu .......................................... 29

2) Genel Mahkemeler ile Özel (Uzmanlık) Mahkemeler Arasındaki Görev İlişkisi ......................... 31

3) Bir Yargı Çevresindeki Mahkemenin Birden Fazla Dairesinin Bulunması Halinde Bu Daireler Arasındaki İş Dağılımı İlişkisi ...................................... 31

II. Genel Mahkemeler .............................................................. 32

1) Asliye Hukuk Mahkemesi............................................... 33

2) Sulh Hukuk Mahkemesi .................................................. 34

III. Özel Mahkemeler (Uzmanlık/İhtisas Mahkemeleri) ........... 34

1) Asliye Ticaret Mahkemesi .............................................. 35

a) Genel Olarak ..................................................................... 35

b) Ticari Davalar .................................................................... 36

aa) Mutlak Ticari Davalar ................................................ 37

bb) Nisbî Ticari Davalar .................................................. 39

c) Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk ............ 39

ç) Yargılama Usulü ................................................................. 39

d) Kanun Yolları .................................................................... 40

2) Aile Mahkemesi .............................................................. 40

a) Genel Olarak ..................................................................... 40

b) Yargılama Usulü ............................................................... 41

c) Kanun Yolları .................................................................... 42

3) İş Mahkemesi ................................................................ 42

a) Genel Olarak ..................................................................... 42

XI

b) İş Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Arabuluculuk ................ 43

c) Yargılama Usulü ve Kanun Yolları ................................... 44

4) Kadastro Mahkemesi ...................................................... 45

5) Tüketici Mahkemesi........................................................ 46

a) Genel Olarak ..................................................................... 46

b) Tüketici Hakem Heyetleri ................................................. 48

c) Tüketici Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Arabuluculuk ..................................................................... 49

6) İcra Mahkemesi ............................................................... 51

a) Genel Olarak ..................................................................... 51

b) Yargılama Usulü ............................................................... 51

7) Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi ....................... 53

B) ÜST DERECE MAHKEMELERİ ............................................................ 54

I. Genel Olarak ....................................................................... 54

II. Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi ...................................... 55

1) Kuruluş............................................................................ 55

2) Oluşumu .......................................................................... 56

3) Hukuk Dairesinin Görevleri ............................................ 56

4) Toplantı ve Karar ............................................................ 57

5) Yazı İşleri Müdürü .......................................................... 57

III. Yargıtay ............................................................................... 58

1) Yargıtay Teşkilatı ........................................................... 58

2) Karar Organları ............................................................... 58

a) Yargıtay Büyük Genel Kurulu........................................... 58

b) Yargıtay Hukuk Genel Kurulu .......................................... 59

c) Yargıtay Ceza Genel Kurulu ............................................. 59

d) Daireler .............................................................................. 59

§ 4. YARGI ÖRGÜTÜ – II (YARGI GÖREVLİLERİ) .......................... 61

A) HÂKİMLER.............................................................................................. 61

I. Hâkimlerin Atanması ve Özlük İşleri .................................. 61

II. Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Hâkimlik Teminatı ................. 62

XII

1) Hâkimlerin Bağımsızlığı ............................................... 62

2) Hâkimlik Teminatı ........................................................ 63

3) Hâkimlerin Sorumluluğu ............................................... 64

a) Hâkimlerin Disiplin Sorumluluğu ..................................... 64

b) Hâkimlerin Ceza Sorumluluğu .......................................... 64

c) Hâkimlerin Hukukî Sorumluluğu ...................................... 65

B) CUMHURİYET SAVCILARI .................................................................. 65

C) HAKİM VE SAVCI YARDIMCILIĞI ..................................................... 67

D) MAHKEME YARDIMCILARI ................................................................ 69

I. Adliye Memurları (Kalem Teşkilatı) ................................... 69

1) Yazı İşleri Müdürü .......................................................... 69

2) Zabıt Kâtibi ..................................................................... 70

3) Mübaşir ........................................................................... 71

II. Avukatlar ............................................................................. 72

1) Görevleri ......................................................................... 72

2) Avukatlık Stajı ................................................................ 73

III. Noterler ............................................................................... 73

IV. Bilirkişiler ........................................................................... 74

§ 5. HÂKİMLERİN HUKUKÎ SORUMLULUĞU (m. 46-49) ............... 75

A) GENEL OLARAK .................................................................................... 75

B) SORUMLULUK SEBEPLERİ ................................................................. 77

I. Kayırma veya Taraf Tutma Yahut Taraflardan Birine Olan Kin veya Düşmanlık Sebebiyle Hukuka Aykırı Bir Hüküm veya Karar Verilmiş Olması (m. 46, 1/a) ......... 77

II. Sağlanan veya Vaat Edilen Bir Menfaat Sebebiyle Kanuna Aykırı Bir Hüküm veya Karar Verilmiş Olması (m. 46, 1/b) ............................................................. 78

III. Farklı Bir Anlam Yüklenemeyecek Kadar Açık ve Kesin Olan Bir Kanun Hükmüne Aykırı Karar veya Hüküm Verilmiş Olması (m. 46, 1/c) .................................. 78

XIII

IV. Duruşma Tutanağında Mevcut Olmayan Bir Sebebe Dayanılarak Hüküm Verilmiş Olması (m. 46, 1/ç) ............. 79

V. Duruşma Tutanakları ile Hüküm veya Kararların Değiştirilmiş yahut Tahrif Edilmiş ve Söylenmeyen Sözün Hüküm ve Kararı Etkileyecek Şekilde Söylenmiş Gibi Gösterilmiş Olması (m. 46, 1/d) ................ 80

VI. Hakkın Yerine Getirilmesinden Kaçınılması (m. 46, 1/e) 80

C) TAZMİNAT DAVASI .............................................................................. 80

I. Davanın Hukukî Niteliği ..................................................... 81

II. Görevli Mahkeme................................................................ 82

III. Yargılama Usulü ................................................................. 82

1) Davanın Kabulü .............................................................. 83

2) Davanın Reddi ................................................................ 84

IV. Kanun Yolu ......................................................................... 84

D) RÜCU DAVASI ....................................................................................... 85

§ 6. HÂKİMİN YASAKLILIĞI VE REDDİ (m. 34-44) .......................... 87

A) HÂKİMİN YASAKLILIĞI ...................................................................... 87

I. Yasaklılık Sebepleri (m. 34) ............................................... 87

1) Kendisine Ait Olan veya Doğrudan Doğruya ya da Dolayısıyla İlgili Olduğu Davada ................................. 88

2) Aralarında Evlilik Bağı Kalksa Bile Eşinin Davasında ...................................................................... 88

3) Kendisi veya Eşinin Altsoy veya Üstsoyunun Davasında ...................................................................... 89

4) Kendisi ile Arasında Evlatlık Bağı Bulunanın Davasında ...................................................................... 89

5) Üçüncü Derece de Dahil Olmak Üzere Kan veya Kendisini Oluşturan Evlilik Bağı Kalksa Dahi Kayın Hısımlığı Bulunanların Davasında ..................... 89

XIV

6) Nişanlısının Davası ....................................................... 90

7) İki Taraftan Birinin Vekili, Vasisi, Kayyımı veya Yasal Danışmanı Sıfatıyla Hareket Ettiği Davada ........ 90

II. Çekinme Usulü ve Çekinme Kararının Sonuçları ............... 91

B) HÂKİMİN REDDİ (m. 36-44) .................................................................. 92

I. Ret Sebepleri (m. 36) .......................................................... 93

1) Hâkimin Tarafsızlığından Şüpheyi Gerektiren Önemli Bir Sebebin Bulunması (m. 36, 1) .................... 93

2) Davada, İki Taraftan Birine Öğüt Vermiş ya da Yol Göstermiş Olması (m. 36, 1/a) ...................................... 94

3) Davada, İki Taraftan Birine veya Üçüncü Kişiye Kanunen Gerekmediği Halde Görüşünü Açıklamış Olması (m. 36, 1/b) ....................................................... 94

4) Davada, Tanık veya Bilirkişi Olarak Dinlenmiş veya Hâkim ya da Hakem Sıfatıyla Hareket Etmiş Olması; Uyuşmazlıkta Arabuluculuk veya Uzlaştırmacılık Yapmış Bulunması (m. 36, 1/c) ........... 95

5) Davanın, Dördüncü Derece De Dâhil Yansoy Hısımlarına Ait Olması (m. 36, 1/ç) .............................. 96

6) Dava Esnasında, İki Taraftan Birisi ile Davası veya Aralarında Bir Düşmanlık Bulunması (m. 36, 1/d) ....... 96

II. Hâkimin Bizzat Çekilmemesi Hali (m. 37) ......................... 97

III. Ret Usulü (m. 38, 2-3) ............................................................ 98

1) Süresi .............................................................................. 99

a) Ret Sebebinin Davanın Açılmasından Önce Bilinmesi ........................................................................... 99

b) Ret Sebebinin Davanın Görüldüğü Sırada Öğrenilmesi ....................................................................... 99

2) Şekli .............................................................................. 100

3) Ret Talebinin Geri Alınamaması .................................. 101

4) İnceleme Usulü ............................................................. 101

XV

5) Karar ............................................................................. 101

IV. Çekilme Kararının İncelenmesi (m. 39) ............................ 102

V. Ret Talebinin Geri Çevrilmesi (m. 41).............................. 102

VI. Ret Talebini İncelemeye Yetkili Merci (m. 40) ................ 103

VII. Ret Talebinin İncelenmesi (m. 42) .................................... 105

1) Ret Talebinin Kabulü .................................................... 105

2) Ret Talebinin Reddi ...................................................... 105

VIII. Ret Talebi Hakkındaki Merci Kararlarına Karşı İstinaf (m. 43) ............................................................................... 106

IX. Ret Talebine İlişkin Kararların Temyizi (m. 44) ............... 107

X. Hâkimin Reddi Hükümlerine Göre Reddedilebilen Diğer Süjeler ..................................................................... 108

D) HÂKİMİN YASAKLILIĞI İLE REDDİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ......................................................................... 109

§ 7. GÖREV (m. 1-4) ................................................................................ 111

A) GÖREV KURALLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ VE ÖZELLİKLERİ (m. 1-4) ......................................................................... 112

B) ASLİYE VE SULH HUKUK MAHKEMELERİNİN GÖREVİ ............ 114

I. Asliye Hukuk Mahkemesinin Görevi (m. 2) ..................... 114

II. Sulh Hukuk Mahkemesinin Görevi (m. 4) ........................ 116

III. Görevsizlik Kararı (m. 20) ................................................ 121

IV. Görevsizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler ................ 123

§ 8. YETKİ (m. 5-19) ................................................................................ 127

A) KESİN OLMAYAN (KAMU DÜZENİNE İLİŞKİN OLMAYAN) YETKİ KURALLARI ............................................................................. 128

I. Genel Yetki Kuralı ............................................................ 129

1) Türkiye’de Yerleşim Yeri Olanlar Bakımından .......... 129

a) Gerçek Kişiler ................................................................. 130

b) Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri ......................................... 130

XVI

c) Davalının Birden Fazla Olması Halinde Yetki (m. 7) ..... 131

2) Türkiye’de Yerleşim Yeri Bulunmayanlar Bakımından ................................................................. 132

II. Özel (Seçimlik – İsteğe Bağlı) Yetki Kuralları ................. 133

1) Bir Yerde Geçici Olarak Oturanlara Karşı Açılacak Davalarda Yetki (m. 8) ................................................ 133

2) Sözleşmeden Doğan Davalarda Yetki (m. 10) .............. 133

3) Haksız Fiilden Doğan Davalarda Yetki (m. 16) ........... 136

4) Mirastan Doğan Davalar Bakımından (m. 11, 2-3) ...... 138

5) Zarar Sigortalarından Doğan Davalar Bakımından (m. 15, 1) ..................................................................... 139

6) Şubeler İle İlgili Davalarda Yetki (m. 14, 1) ................ 139

7) Karşı Davada Yetki (m. 13) .......................................... 140

8) Boşanma ve Ayrılık Davalarında Yetkili Mahkeme (TMK m. 168) ............................................ 140

B) KESİN (KAMU DÜZENİNE İLİŞKİN) YETKİ KURALLARI ............ 141

I. Davalının Birden Fazla Olması Halinde Ortak Yetkili Mahkemenin Yetkisi ......................................................... 141

II. Taşınmazın Aynından Doğan Davalarda Yetki (m. 12) .... 143

III. Mirastan Doğan Davalarda Yetki (m. 11) ......................... 145

IV. Can Sigortası Davalarında Yetki (m. 15, 2) ...................... 146

V. Tüzel Kişilerle İlgili Davalarda Yetki (m. 14, 2) .............. 146

C) YETKİ İTİRAZI ..................................................................................... 147

I. Yetkinin Kesin Olmadığı Hallerde Yetki İtirazı ............... 147

II. Yetkinin Kesin Olduğu Hallerde Yetki İtirazı .................. 149

D) YETKİSİZLİK KARARI ve BU KARAR ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEMLER (m. 20) ........................................................ 150

I. Yetkisizlik Kararı .............................................................. 150

II. Yetkisizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler ................. 151

XVII

E) YETKİ SÖZLEŞMESİ (m. 17-18) .......................................................... 153

I. Yetki Sözleşmesinin Şartları ....................................... 153

1) Sözleşmenin Tarafları Bakımından ................................. 153

2) Yetki Kuralının Niteliği Bakımından .............................. 155

3) Sözleşmenin Şekli Bakımından ....................................... 155

4) Uyuşmazlık Konusu Bakımından .................................... 156

5) Yetkili Kılınan Mahkeme Bakımından............................ 156

II. Yetki Sözleşmesinin Sonuçları ................................... 157

§ 9. İSTİNABE .......................................................................................... 159

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 159

B) İSTİNABE SEBEPLERİ ......................................................................... 161

I. Başka Yerdeki Delillerin Toplanması (m. 197, 2) .................. 161

II. İstinabe Yoluyla Yemin Edası (m. 236) ................................. 161

III. İstinabe Yoluyla Tanık Dinlenmesi (m. 259, 4) ................... 161

IV. İstinabe Yoluyla Bilirkişi İncelemesi ................................... 162

V. İstinabe Yoluyla Keşif (m. 289, 1) .................................... 162

C) İSTİNABENİN ŞARTLARI ................................................................... 162

D) NAİP TAYİNİ (İNABE/NİYABET) ...................................................... 163

§ 10. YARGI YERİ BELİRLENMESİ (MERCİ TAYİNİ) (m. 21-23) ...................................................................................................... 165

A) YARGI YERİ BELİRLENMESİNİ GEREKTİREN SEBEPLER.......... 165

I. Davaya Bakmakla Görevli ve Yetkili Mahkemenin Davaya Bakmasına Herhangi Bir Engel Çıkarsa (m. 21, 1/a) .............................................................................. 166

II. İki Mahkeme Arasında Yargı Çevrelerinin Sınırlarının Belirlenmesi Konusunda Bir Tereddüt Ortaya Çıkarsa (m. 21, 1/b) ........................................................................ 166

III. İki Mahkeme de Görevsizlik Kararı Verir ve Bu Kararlar Kanun Yoluna Başvurulmaksızın Kesinleşirse (m. 21, 1/c) .................................................... 166

XVIII

IV. Kesin Yetki Hallerinde İki Mahkeme de Yetkisizlik Kararı Verir ve Bu Kararlar Kanun Yoluna Başvurulmaksızın Kesinleşirse (m. 21, 1/ç) ...................... 168

B) BAŞVURU SÜRESİ ve İNCELEME YERİ ........................................... 169

C) İNCELEME USULÜ VE SONUCU ....................................................... 169

§ 11. SÜRELER (m. 90-94) ...................................................................... 171

A) SÜRELERİN ÇEŞİTLERİ ...................................................................... 171

I. Taraflar İçin Konulmuş Süreler......................................... 171

1) Kanunun Belirlediği Süreler ......................................... 171

2) Hâkimin Tayin Ettiği Süreler ........................................ 173

a) Hakimin Tayin Ettiği Sürenin Kesin Olması ................... 174

b) Hakimin Tayin Ettiği Sürenin Kesin Olmaması .............. 175

II. Mahkemeler İçin Konulmuş Süreler ................................. 175

B) SÜRELERİN İŞLEMEYE BAŞLAMASI VE HESAPLANMASI ........ 175

C) SÜRELERİN BİTİMİ ............................................................................. 176

§ 12. ADLÎ TATİL (m. 102-104) ............................................................. 179

A) ADLÎ TATİLDE GÖRÜLECEK (ADLÎ TATİLE TÂBİ OLMAYAN) DAVA VE İŞLER (m. 103, 1) ......................................... 179

B) ADLÎ TATİLİN SÜRELERE ETKİSİ (m. 104) ..................................... 181

§ 13. ESKİ HALE GETİRME (m. 95-101) ............................................. 183

A) ESKİ HALE GETİRME ŞARTLARI ..................................................... 183

B) SÜRE ...................................................................................................... 186

C) ESKİ HALE GETİRME USULÜ ........................................................... 186

D) TALEBİN ŞEKLİ VE KAPSAMI .......................................................... 187

I. Talep Şekli ve İnceleme Yeri ............................................ 187

II. Talebin Yargılamaya ve Hükmün İcrasına Etkisi ............. 187

E) İNCELEME VE KARAR ....................................................................... 188

F) GİDERLER ............................................................................................. 188

XIX

§ 14. TEBLİGAT ...................................................................................... 189

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 189

B) UYGULAMA ALANI ............................................................................ 189

C) TEBLİGAT EVRAKI ............................................................................. 190

I. Tebligat Davetiyesi ........................................................... 190

II. Tebliğ Mazbatası ............................................................... 190

D) TEBLİGATI YAPACAK ORGAN ........................................................ 190

E) TEBLİGATIN YAPILMASI .................................................................. 191

I. Uçak, Telgraf Ve Diğer Seri Veya Özel Araçlarla Tebligat (Tebligat Yön. m. 10).......................................... 191

II. Memur Aracılığıyla Tebligat ............................................. 192

III. Elektronik Tebligat (Tebligat K. m. 7/a) ........................... 192

IV. Celse Arasında Veya Kalemde Tebligat ........................... 195

V. Avukat Kâtiplerine Veya Stajyerlere Tebligat .................. 195

VI. Vekillerin Birbirlerine Tebligat Yapmaları ....................... 195

F) TEBLİGATIN YAPILACAĞI YER ....................................................... 195

G) TEBLİGATIN YAPILAMAMASI ......................................................... 196

I. Adreste Bulunmama .......................................................... 196

II. Tebliğ İmkânsızlığı Ve Tebellüğden Kaçınma ................. 197

H) ADRESTEN BAŞKA YERE TEBLİGAT .............................................. 200

I) TEBLİGATIN MUHATABI................................................................... 200

I. Asıla Tebligat .................................................................... 200

II. Muhatabın Vekiline Tebligat ............................................ 201

III. Kanunî Temsilciye Tebligat .............................................. 201

IV. Tüzel Kişilere Tebligat ...................................................... 201

V. Tebellüğ Edecek Şahsın Hasım Olması ............................ 202

XX

VI. Muhatabın Geçici olarak (Muvakkaten) Başka Yere Gitmesi .............................................................................. 202

VII. Adres Değişikliklerinin Bildirilmesi Mecburiyeti (Tebligat K. m. 35; Tebligat Yön. m. 57) ......................... 202

J) İLÂNEN TEBLİGAT ............................................................................. 203

K) USULSÜZ TEBLİGAT-TEBLİGAT YOKLUĞU ................................. 204

§ 15. TARAFLAR (m. 50 vd.) .................................................................. 207

A) TARAF EHLİYETİ (m. 50) .................................................................... 209

I. Gerçek Kişilerin Taraf Ehliyeti ......................................... 209

1. Dava Tarihinden Önce Ölmüş Kişiye Dava Açılması ...................................................................... 209

2. Dava Açıldıktan Sonra Taraflardan Birinin Ölmesi ...... 210

II. Tüzel Kişilerin Taraf Ehliyeti ........................................... 211

1) Özel Hukuk Tüzel Kişileri ............................................ 212

2) Kamu Hukuku Tüzel Kişileri ........................................ 212

3) Tüzel Kişiliği Olmayan Topluluklar ............................. 213

B) DAVA EHLİYETİ (m. 51) ..................................................................... 214

I. Genel Olarak ..................................................................... 214

II. Temsil veya İzin Belgesi Verilmesi .................................. 215

III. Yasal Temsilcinin Onayı ................................................... 215

IV. Gerçek Kişilerin Dava Ehliyeti ......................................... 216

1) Tam Ehliyetliler ............................................................ 216

2) Sınırlı Ehliyetsizler ....................................................... 216

3) Tam Ehliyetsizler .......................................................... 217

4) Sınırlı Ehliyetliler ......................................................... 217

IV. Tüzel Kişilerin Dava Ehliyeti ............................................ 217

C) DAVAYA VEKÂLET EHLİYETİ ve DAVAYA VEKÂLET (m. 71-83) ...................................................................................................... 219

XXI

I. Davaya Vekâlet Ehliyeti ................................................... 219

1) Duruşmada Uygun Olmayan Tutum ve Davranış ......... 220

2) Tarafın Davasını Takip Edecek Ehliyette Olmaması .................................................................... 220

II. DAVAYA VEKÂLET (DAVADA İRADÎ TEMSİL) ...... 220

1) Davaya Vekâlet Hakkında Uygulanacak Hükümler ... 220

2) Davaya Vekâletin Kanunî Kapsamı .............................. 221

a) Genel Olarak ................................................................... 221

b) İç İlişkideki Sınırlamalar ................................................. 221

c) Özel Yetki ve Vekâletname ............................................. 221

3) Birden Fazla Vekil Görevlendirilmesi .......................... 221

4) Vekilin Vekâlet Veren Huzurundaki Beyanı ................ 222

5) Vekilin veya Davayı Kendisine Takip Eden Tarafın Duruşmada Uygunsuz Davranışı ve Sonuçları ..................................................................... 222

III. Vekâletnamenin İbrazı ...................................................... 222

IV. Vekile Özel Yetki Verilmesini Gerektiren İşlemler (m. 74) 224

V. Vekâletin Sona Ermesi Halleri .......................................... 226

1) Vekil veya Müvekkilin Ölümü ..................................... 226

2) Vekil veya Müvekkilin İflâsı veya Fiil Ehliyetini Kaybetmesi.................................................................. 226

3) Belirli Süreli Vekâlet Bakımından ................................ 227

4) Vekilin İstifası ............................................................... 227

5) Vekilin Azli ................................................................... 227

D) SIFAT ..................................................................................................... 228

E) DAVA TAKİP YETKİSİ (m. 53) ........................................................... 230

F) TARAFTA İRADÎ DEĞİŞİKLİK (m. 124) ............................................ 232

I. Genel Olarak ..................................................................... 232

XXII

II. Karşı Tarafın Açık Rızası ile Gerçekleşen Taraf Değişikliği ......................................................................... 234

III. Hâkimin İzni ile Gerçekleşen Taraf Değişikliği................ 235

§16. DAVA ŞARTLARI (m. 114-115) ..................................................... 237

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 237

B) MAHKEMEYE İLİŞKİN DAVA ŞARTLARI ...................................... 239

I. Yargı Yetkisi (Hakkı) ........................................................ 239

II. Yargı Yolu ......................................................................... 239

III. Görev ................................................................................. 239

IV. Kesin Yetki........................................................................ 239

C) TARAFLARA İLİŞKİN DAVA ŞARTLARI......................................... 240

I. İki Tarafın Bulunması ....................................................... 240

II. Taraf Ehliyeti .................................................................... 240

III. Dava Ehliyeti ..................................................................... 240

IV. Usulüne Uygun ve Geçerli Vekâletname .......................... 240

V. Dava Takip Yetkisi ........................................................... 240

D) DAVA KONUSUNA İLİŞKİN DAVA ŞARTLARI .............................. 241

I. Hukukî Yarar Bulunması .................................................. 241

II. Kesin Hüküm Bulunmaması ............................................. 241

III. Davacı Tarafından Gider Avansı Yatırılması .................... 242

IV. Teminat Gösterilmesi Kararı Ve Yerine Getirilmesi ........ 243

1) Genel Olarak ............................................................... 243

a) Türkiye’de Mutat Meskeni Bulunmayanlar .................... 243

b) Davacının Ödeme Güçlüğü ............................................. 244

c) Sonradan Ortaya Çıkma .................................................. 244

d) Mecburî Dava Arkadaşlığında ......................................... 244

e) İhtiyari Dava Arkadaşlığında .......................................... 244

2) Teminat Gösterilmesi Gerekmeyen Haller ................... 244

3) Teminat Kararı .............................................................. 245

XXIII

4) Teminatın Tutarı ve Şekli ............................................. 245

5) Teminat Gösterilmemesinin Sonuçları.......................... 245

6) Teminatın İadesi ........................................................... 246

V. Davanın Derdest Olmaması ................................................... 246

E) DİĞER KANUNLARDAKİ DAVA ŞARTLARI .................................... 247

F) DAVA ŞARTLARININ İNCELENMESİ ................................................ 249

I. Hâkimin Re’sen Araştıracağı Dava Şartları ...................... 249

II. Dosyadan Belli Olanlar ..................................................... 249

III. Taraflarca Getirilecek Olup İspat Edilecek Olanlar .......... 249

§ 17. İLK İTİRAZLAR (m. 116-117) ...................................................... 251

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 251

B) İLK İTİRAZ HALLERİ .......................................................................... 251

I. Kesin Olmayan Yetki İtirazı ............................................. 251

II. Tahkim İtirazı .................................................................... 252

C) İLERİ SÜRÜLMESİ VE İNCELENMESİ ............................................. 253

I. İleri Sürülmesi ................................................................... 253

II. İncelenmesi ....................................................................... 254

§ 18. DAVA ÇEŞİTLERİ (m. 105-113) ................................................... 257

A) MAHKEMEDEN TALEP EDİLEN HUKUKÎ KORUMAYA GÖRE DAVA ÇEŞİTLERİ .................................................................... 257

I. Eda Davası ( m. 105) ......................................................... 257

II. Tespit Davası (m. 106) ...................................................... 258

III. İnşaî (Yenilik Doğuran) Dava (m. 108) ............................ 261

IV. Belirsiz Alacak Davası (m. 107) .......................................... 263

a) Hukuki Niteliği ve Amacı ............................................. 263 b) Alacağın Belirlenememesi Hali .................................... 264

d) Şartları Oluşmadan Açılan Belirsiz Alacak Davası ...... 266

XXIV

e) Geçici Talep Sonucunun Kesin Talep Sonucuna Dönüşmesi (Talep Artırımı) ........................................ 270

V. Kısmî Dava (m. 109) ............................................................. 273

B) TALEP SONUCUNUN SAYISINA (NİCELİĞİNE) GÖRE DAVA ÇEŞİTLERİ ............................................................................................. 276

I. Davaların Yığılması (Objektif Dava Birleşmesi) (m. 110) 276

II. Terditli (Kademeli/Basamaklı) Davalar (m. 111) ............. 278

III. Seçimlik Davalar (m. 112) ................................................ 281

IV. Mütelahik Dava (Yarışan Haklar Davası) ......................... 282

C) TOPLULUK (GRUP) DAVASI (m. 113) ............................................... 283

D) ÇİFT TARAFLI DAVA (İKİ TARAFLI DAVA–ACTİO DUPLEX)................................................................................................ 285

E) SERİ (TOPLU) DAVA ........................................................................... 286

§ 19. DAVANIN AÇILMASI (m. 118-122) ............................................. 287

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 287

B) DAVANIN AÇILMASI VE AÇILMA ZAMANI (m. 118; Yön. m. 197) 288

C) DAVA DİLEKÇESİNİN İÇERİĞİ ......................................................... 289

I. Mahkemenin Adı (m. 119, 1/a) ......................................... 290

II. Davacı ile Davalının Adı, Soyadı ve Adresleri (m. 119 1/b) 290

III. Davacının Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası (m. 119, 1/c) ............................................................................ 291

IV. Varsa Tarafların Kanuni Temsilcilerinin ve Davacı Vekilinin Adı, Soyadı ve Adresleri (m. 119, 1/ç) ............. 291

V. Davanın Konusu ve Malvarlığı Haklarına İlişkin Davalarda, Dava Konusunun Değeri (m. 119, 1/d) ........... 291

VI. Davacının İddiasının Dayanağı Olan Bütün Vakıaların Sıra Numarası Altında Açık Özetleri (m. 119, 1/e) ........... 292

XXV

VII. İddia Edilen Her Bir Vakıanın Hangi Delillerle İspat Edileceği (m. 119, 1/f) ...................................................... 293

VIII. Dayanılan Hukukî Sebepler (m. 119, 1/g) ......................... 295

IX. Açık Bir Şekilde Talep Sonucu (m. 119, 1/ğ) ................... 295

X. İmza (m. 119 1/h) .............................................................. 296

D) DAVA DİLEKÇESİNDE KANUNÎ EKSİKLİK BULUNMASI ........... 296

E) HARÇ ve GİDER AVANSININ ÖDENMESİ ....................................... 298

F) TENSİP TUTANAĞI (Yön. m. 200) ...................................................... 298

I. Tensip Tutanağının Düzenlenmesi .................................... 298

II. Tensip Tutanağının Uygulanması ..................................... 300

G) DAVA DİLEKÇESİNİN TEBLİĞİ ........................................................ 300

§ 20. DAVA AÇILMASININ HUKUKÎ SONUÇLARI ........................ 301

A) MADDÎ HUKUK BAKIMINDAN DOĞAN SONUÇLAR ................... 301

I. Zamanaşımı Kesilir ........................................................... 301

1) Davanın Tarafları Açısından ....................................... 301

2) Diğer Kişiler Açısından ................................................ 303

II. Hak Düşürücü Süre Korunur ............................................. 303

III. Bazı Şahıs Varlığı Hakları Mal Varlığı Hakkına Dönüşür ............................................................................. 304

IV. İyi Niyet Kötü Niyete Dönüşür ......................................... 304

V. Davalı Borçlu Temerrüde Düşer ....................................... 304

B) USUL HUKUKU BAKIMINDAN DOĞAN SONUÇLAR ................... 304

I. Hâkimin Davaya Bakmak Zorunluğu Doğar .................... 304

II. Dava Şartları Açılma Anına Göre Belirlenir ..................... 304

III. Derdestlik Ortaya Çıkar .................................................... 305

IV. Davayı Geri Alma Yasağı Başlar (m. 123)........................... 305

V. Dava, Açıldığı Tarihteki Duruma Göre Karara Bağlanır ....... 306

XXVI

VI. İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Korunur ......................... 306

§ 21. DAVAYA CEVAP ........................................................................... 309

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 309

I. Davalının Davayı Kabul Etmesi .............................................. 309

II. Davalının Süresi İçinde Cevap Dilekçesi Vermemesi ........... 310

III. Davalının Cevap Dilekçesi Vermesi ..................................... 312

1) Davayı İnkâr Etmesi ..................................................... 312

2) Davalının Dava Dilekçesindeki Vakıalara Cevabı ........ 312

3) Davalının Savunma Vasıtalarını Kullanması ................ 312

a) Usule İlişkin Savunma Vasıtaları .................................... 313

aa) Dava Şartları ............................................................ 313

bb) İlk İtirazlar ............................................................... 313

b) Maddî Hukuka İlişkin Savunma Vasıtaları ..................... 313

aa) İtirazlar ..................................................................... 313

bb) Def’iler .................................................................... 313

B) CEVAP DİLEKÇESİNİN İÇERİĞİ ......................................................... 314

I. Cevap Dilekçesinin İçeriği ...................................................... 314

1) Mahkemenin Adı .......................................................... 314

2) Davacı ile Davalının Adı, Soyadı ve Adresleri; Davalı Yurt Dışında İse Açılan Dava ile İlgili İşlemlere Esas Olmak Üzere Yurt İçinde Göstereceği Bir Adres ................................................. 315

3) Davalının Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası ....... 315

4) Varsa, Tarafların Kanuni Temsilcilerinin ve Davacı Vekilinin Adı, Soyadı ve Adresleri ............................. 315

5) Davalının Savunmasının Dayanağı Olan Bütün Vakıaların Sıra Numarası Altında Açık Özetleri ........ 315

6) Savunmanın Dayanağı Olarak İleri Sürülen Her Bir Vakıanın Hangi Delillerle İspat Edileceği .................. 315

7) Dayanılan Hukukî Sebepler .......................................... 316

8) Talep Sonucu ................................................................ 316

XXVII

9) Davalının veya Varsa Kanuni Temsilcisinin yahut Vekilinin İmzası .......................................................... 316

C) CEVAP DİLEKÇESİNDE KANUNİ EKSİKLİK BULUNMASI ......... 317

D) CEVAP DİLEKÇESİ VERME SÜRESİ VE CEVAP DİLEKÇESİNİN VERİLMESİ ............................................................... 317

1) Cevap Dilekçesi Verme Süresi ..................................... 317

2) Cevap Dilekçesinin Verilmesi ...................................... 319

E) CEVABA CEVAP VE İKİNCİ CEVAP DİLEKÇESİ ............................. 319

§ 22. ÖN İNCELEME (m. 137 vd.) ......................................................... 321

A) ÖN İNCELEMENİN KAPSAMI ............................................................ 321

B) ÖN İNCELEME DURUŞMASINA DAVET ......................................... 323

C) ÖN İNCELEME DURUŞMASI ............................................................. 324

I. Dava Şartları ve İlk İtirazlar Hakkında Karar Verir .......... 324

II. Tarafların İddia ve Savunmaları Çerçevesinde, Anlaştıkları ve Anlaşamadıkları Hususları Tek Tek Tespit Eder ........................................................................ 325

III. Tarafları Sulhe veya Arabuluculuğa Teşvik Eder ............. 325

IV. Eksik Belgelerin Sunulması ................................................. 326

V. Ön İnceleme (Duruşma) Tutanağı ......................................... 327

D) ÖN İNCELEMENİN TAMAMLANMASI .............................................. 328

E) HAK DÜŞÜRÜCÜ VE ZAMANAŞIMI SÜRELERİ HAKKINDA KARAR ................................................................................................... 329

§ 23. DAVANIN (İDDİANIN) VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ veya DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI (m. 141) .................................................................................................... 330

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 330

B) DAVAYI (İDDİAYI) GENİŞLETME VEYA DEĞİŞTİRME YASAĞI ................................................................................................. 331

I. Davayı Genişletme veya Değiştirme Yasağının İstisnaları ..... 332

XXVIII

1) Davalının Açık Muvafakati ......................................... 332

2) Islah ............................................................................. 332

II. Davayı Genişletme veya Değiştirme Sayılmayan Hâller ................................................................................. 332

1) Talep Edilenden Başka Bir Şeye De Hüküm Verilebilmesi ............................................................... 332

2) Re’sen Araştırma İlkesinin Uygulandığı Davalar ....... 333

3) Dava Açılmasından Sonra Doğan Vakıalar ................ 333

4) Belirsiz Alacak Davası ................................................ 333

5) Dava Konusunun Devri................................................. 333

6) Hukukî Sebeplerin Değiştirilmesi ................................. 333

7) Talep Sonucunun Daraltılması ...................................... 334

8) Dava Dilekçesindeki Vakıaların Delili Niteliğinde Olanlar ......................................................................... 334

9) Asıl Vakıaya Zımnen Dahil Olan Vakıalar ................... 334

10) Maddi Hataların Düzeltilmesi ..................................... 334

C) SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ VEYA DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI ................................................................................................. 335

I. Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı Sayılan Haller ........................................................ 335

1) Def’iler .......................................................................... 335

2) Vakıaların Değiştirilmesi veya Genişletilmesi ............ 335

3) İtirazların Durumu ....................................................... 336

II. Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağının İstisnaları .......................................................... 336

1) Davacının Açık Muvafakati .......................................... 336

2) Islah ............................................................................... 336

III. Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Sayılmayan Haller ............................................................. 337

XXIX

1) Mahkemenin Re’sen İnceleyeceği Hususlar ................. 337

2) Sonradan Doğan Savunma Sebepleri ............................ 337

3) Hukukî Sebepler ........................................................... 337

4) İleri Sürülen Vakıaya Zımnen Dahil Olan Olanlar ....... 337

5) İleri Sürülen Vakıaların Delili Niteliğinde Olanlar ....... 337

6) Taleple Bağlı Olmayan Davalar .................................... 337

§ 24. YARGILAMAYA HÂKİM OLAN İLKELER ............................. 339

A) TASARRUF İLKESİ (m. 24).................................................................. 339

B) KENDİLİĞİNDEN (RE’SEN) HAREKETE GEÇME İLKESİ ............. 341

C) TARAFLARCA GETİRİLME (HAZIRLAMA) İLKESİ (m. 25) .......... 341

I. Genel Olarak ..................................................................... 341

II. İstisnalar ............................................................................ 343

D) KENDİLİĞİNDEN (RE’SEN) ARAŞTIRMA İLKESİ ........................... 344

E) TEKSİF İLKESİ ..................................................................................... 344

F) YARGILAMANIN HÂKİM TARAFINDAN YÜRÜTÜLMESİ........... 345

G) DOĞRUDANLIK (DOĞRUDAN DOĞRUYA OLMA) İLKESİ .......... 346

Ğ) HÂKİMİN DELİLLERİ DEĞERLENDİRMESİ ................................... 347

H) ALENİYET İLKESİ (m. 28) .................................................................... 347

I. Doğrudan Aleniyet ............................................................ 348

II. Dolaylı Aleniyet ................................................................ 348

III. Gizli Oturum ..................................................................... 348

I) SÖZLÜLÜK-YAZILILIK İLKESİ ......................................................... 350

İ) MAHKEMELERDE KULLANILAN DİL ............................................. 350

J) HAKİMİN HUKUKU KENDİLİĞİNDEN UYGULAMASI ................. 350

K) DÜRÜST DAVRANMA VE DOĞRUYU SÖYLEME ÖDEVİ ............ 352

I. Dürüstlük Kuralı................................................................ 352

II. Doğruyu Söyleme Ödevi ................................................... 353

XXX

L) ADİL YARGILANMA HAKKI ............................................................... 354

I. Kanunî, Bağımsız ve Tarafsız Bir Mahkemede Yargılanma ........................................................................ 355

II. Makul Sürede Yargılanma ................................................ 355

III. Alenî Olarak Yargılanma .................................................. 355

IV. Hakkaniyete Uygun Olarak Yargılanma ........................... 356

M) HUKUKÎ DİNLENİLME HAKKI .......................................................... 356

I. Bilgilenme Hakkı .............................................................. 357

II. Açıklama ve İspat Hakkı ................................................... 357

III. Dikkate Alınma Ve Değerlendirilme Hakkı ...................... 358

N) USUL EKONOMİSİ İLKESİ ................................................................. 358

O) DAVAYI AYDINLATMA VE KATKIDA BULUNMA ÖDEVLERİ ............................................................................................. 359

I. Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi .................................. 360

II. Tarafın Davayı Aydınlatma Ödevi .................................... 360

1) Usulî Aydınlatma Ödevi ............................................. 361

2) Maddî Hukuka Dayanan Aydınlatma Ödevi ............... 362

§ 25. TAHKİKAT (m. 143-146) ............................................................... 363

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 363

I. Tahkikatın Konusu ............................................................ 364

II. Tarafların Dinlenmesi ....................................................... 364

III. Sonradan Delil Gösterilmesi ............................................. 365

IV. Mevcut Delillerle Davanın Aydınlanması ......................... 366

B) DURUŞMALAR ..................................................................................... 366

I. Genel Olarak ........................................................................... 366

II. Duruşmasız Yapılabilecek İşlemler .................................. 367

III. Tarafların Duruşmaya Daveti ............................................ 367

XXXI

IV. Mahkemenin Çalışma Zamanı .......................................... 368

V. Ses ve Görüntü Nakli Yoluyla Duruşma İcrası ................. 369

VI. Duruşma Düzeni ................................................................... 370

VII. Soru Yöneltme .................................................................. 371

1) Taraf Vekilleri Açısından ............................................. 371

2) Taraflar Açısından ........................................................ 371

VIII. Kayıt ve Yayın Yasağı ...................................................... 372

C) TUTANAKLAR ..................................................................................... 373

I. Genel Olarak ..................................................................... 373

II. Tutanağın İmzalanması ..................................................... 374

III. Tutanağın İspat Gücü ........................................................ 375

IV. Zabıt Kâtibinin Durumu .................................................... 375

V. Tutanak Örneği Verilmesi ................................................. 376

VI. Dosyaya Belge Konulması ................................................ 376

VII. Dizi Listesi ........................................................................ 376

VIII. Dosyanın İncelenmesi ....................................................... 377

IX. Dosyanın Hâkimin İncelemesine Hazır Tutulması ........... 377

D) TAHKİKATIN SONA ERMESİ ............................................................ 378

I. Tahkikatın Sona Ermesi .................................................... 378

II. Sözlü Yargılama Aşaması ................................................. 379

§ 26. İSTİCVAP (m. 169-175) .................................................................. 381

A) İSTİCVABIN KONUSU ........................................................................ 383

B) İSTİCVAP OLUNACAK KİŞİLER ....................................................... 383

C) İSTİCVAP OLUNACAK TARAFIN DAVET EDİLMESİ ..................... 384

D) BİZZAT İSTİCVAP OLUNMA ve İSTİCVABIN YAPILMASI ............ 385

F) İSTİCVAP TUTANAĞI ......................................................................... 388

§ 27. ÖN SORUN ve BEKLETİCİ SORUN (m. 163-165) ..................... 389

XXXII

A) ÖN SORUN (m. 163-164) ...................................................................... 389

I. Genel Olarak ..................................................................... 389

II. Ön Sorunun İncelenmesi ................................................... 390

B) BEKLETİCİ SORUN (m. 165) ............................................................... 391

I. Mahkemenin Görevsiz Olduğu Hususlar .......................... 391

II. Sorun, Mahkemenin Görevi İçindeyse ................................... 392

III. Bekletici Sorun Yapılamayacak Hâller ................................ 394

§ 28. DAVAYA MÜDAHALE (m. 65-69) ............................................... 395

A) FER’Î MÜDAHALE (m. 66-69) ............................................................. 395

I. Genel Olarak ..................................................................... 395

II. Fer’î Müdahalenin Şartları ................................................ 396

III. Fer’î Müdahale Usulü ....................................................... 397

IV. Fer’î Müdahilin Davadaki Durumu (m. 68) ...................... 398

V. Fer’î Müdahalenin Etkisi ................................................... 399

1) Hüküm Taraflar Hakkında Verilir ................................ 399

2) Hükmün Rücu Davasına Etkisi ..................................... 400

B) ASLÎ MÜDAHALE (m. 65) ................................................................... 402

I. Genel Olarak ..................................................................... 403

II. Usulü ................................................................................. 403

III. Aslî Müdahalenin Şartları ................................................. 405

IV. Aslî Müdahale Davasının İncelenmesi .............................. 407

C) FER’Î MÜDAHALE İLE ASLÎ MÜDAHALENİN KARŞILAŞTIRILMASI ......................................................................... 408

§ 29. DAVA ARKADAŞLIĞI (m. 57-60) ................................................ 410

A) İHTİYARÎ DAVA ARKADAŞLIĞI (m. 57-58) .................................... 410

I. Genel Olarak ..................................................................... 410

XXXIII

1) Davacılar veya davalılar arasında dava konusu olan hak veya borcun, elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması (m. 57, 1/a) ........... 411

2) Ortak İşlem ................................................................... 412

a) Hak Sahibi Olarak ........................................................... 412

b) Borç Altına Girme Halinde ............................................. 412

3) Davaların Temeli Vakıaların Aynı veya Benzer Olması ......................................................................... 412

a) Davaların Birden Çok Kişi Hakkında Aynı Sebepten Doğması .......................................................................... 413

b) Davaların Birden Çok Kişi Hakkında Benzer Sebeplerden Doğması ...................................................... 413

c) Birlikte Dava Açma İmkanı ............................................ 413

II. İhtiyarî Dava Arkadaşlarının Davadaki Durumu .............. 414

B) MECBURÎ (ZORUNLU) DAVA ARKADAŞLIĞI (m. 59-60) ............. 415

I. Maddî Mecburî Dava Arkadaşlığı ..................................... 415

II. Şeklî (Usulî) Mecburî Dava Arkadaşlığı ........................... 417

§ 30. DAVANIN İHBARI (m. 61-64) ...................................................... 419

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 419

B) DAVANIN İHBARI USULÜ ................................................................. 420

C) İHBARIN ŞEKLİ .................................................................................... 421

D) İHBARI ALAN ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN TUTUMU ................................... 422

I. İhbar Edilen Üçüncü Kişinin Davaya Müdahalesi ............ 422

II. İhbarı Alan Üçüncü Kişinin Hareketsiz Kalması .............. 423

E) İHBARIN SONUÇLARI ........................................................................ 423

I. Maddî Hukuk Bakımından ................................................ 423

II. Usul Hukuku Bakımından ................................................. 424

§ 31. KARŞI DAVA (m. 132-135) ............................................................ 425

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 425

B) KARŞI DAVANIN ŞARTLARI (m. 132) .............................................. 425

XXXIV

I. Tarafların Aynı Olması ........................................................... 426

II. Asıl Davanın Açılmış ve Hâlen Görülmekte Olması ........ 426

III. Asıl ve Karşı Dava Aynı Yargı Yoluna ve Yargılama Usulüne Tâbi Olmalıdır ..................................................... 426

IV. Karşı Davada İleri Sürülecek Olan Talep ile Asıl Davada İleri Sürülen Talep Arasında Takas veya Mahsup İlişkisinin Bulunması yahut Bu Davalar Arasında Bağlantının Mevcut Olması ............................... 427

1) Takas veya Mahsup Talebi (m. 132, 1/b)...................... 427

2) Asıl Dava ile Karşılık Dava Arasında Bağlantı Bulunması (m. 132, 1/b) ............................................. 429

V. Karşı Davada Yetki ................................................................ 429

VI. Karşı Davanın Açılamayacağı Haller ................................ 430

C) KARŞI DAVANIN AÇILMA SÜRESİ ve USULÜ ............................... 430

D) ASIL DAVANIN SONA ERMESİ ......................................................... 431

E) KARŞI DAVAYA UYGULANACAK HÜKÜMLER ........................... 431

§ 32. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI (m. 166-168) ............................................................................................. 433

A) DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ ........................................................ 434

I. Birleştirme Kararı Verilebilecek Haller .................................. 434

1) Birleştirme Kararı Verilecek Davalar Bakımından Aynı Düzey ve Sıfatta Mahkeme Görevli Olmalıdır ..................................................................... 435

2) Davalar Arasında Bağlantı Bulunmalıdır ...................... 436

II. Aynı Yargı Çevresindeki Mahkemelerde Davaların Birleştirilmesi .................................................................... 437

III. Ayrı Yargı Çevresindeki Mahkemelerde Davaların Birleştirilmesi .................................................................... 438

IV. Hukuk Mahkemesi ile Tahkim Yargılamasında Görülen Davaların Birleştirilmesi ................................................... 438

XXXV

B) DAVALARIN AYRILMASI .................................................................... 439

§ 33. ISLAH (m. 176-182) ........................................................................ 443

A) ISLAHIN TANIMI VE KAPSAMI (m. 176) ......................................... 443

B) ISLAHIN ZAMANI VE ŞEKLİ (m. 177)............................................... 445

I. Islahın Zamanı ................................................................... 445

II. Islahın Şekli ....................................................................... 446

C) YARGILAMA GİDERLERİ VE ZARARIN ÖDENMESİ (m. 178) ..... 448

D) ISLAHLA YAPILABİLECEK İŞLEMLER ........................................... 449

E) ISLAHLA YAPILAMAYACAK İŞLEMLER ....................................... 450

F) ISLAHLA YAPILMAMIŞ SAYILAMAYACAK (GEÇERSİZ KILINAMAYACAK) İŞLEMLER ......................................................... 453

G) ISLAH YOLUNA BAŞVURULMASINA GEREK OLMAYAN DURUMLAR .......................................................................................... 453

H) ISLAHIN TÜRLERİ ............................................................................... 455

I. Tam Islah (m. 180) ............................................................ 455

II. Kısmi Islah (m. 181) ......................................................... 457

I) DAVA KONUSUNUN ISLAHLA ARTTIRILMASI HALİNDE FAİZ ........................................................................................................ 458

İ) KÖTÜ NİYETLİ ISLAH (m. 182) ............................................................. 459

J) MADDÎ HATALARIN DÜZELTİLMESİ ................................................ 460

§ 34. DAVA KONUSUNUN DEVRİ ....................................................... 461

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 461

B) DAVALININ DAVA KONUSUNU DEVRETMESİ ............................ 461

I. Devralana (Üçüncü Kişiye) Karşı Davaya Devam Edilmesi ............................................................................ 462

II. Davanın Devreden Davalıya Karşı Tazminat Davasına Çevrilmesi ......................................................................... 463

C) DAVACININ DAVA KONUSUNU DEVRETMESİ ............................ 463

XXXVI

I. Üçüncü Kişinin Devreden Davacının Yerine Kanun Gereği Kendiliğinden Geçmesi ......................................... 463

II. Davanın Devreden Davacıya Karşı Tazminat Davasına Çevrilememe Durumu ....................................................... 464

§ 35. DAVA DOSYASININ İŞLEMDEN KALDIRILMASI (m. 150; 320) ............................................................................................ 465

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 465

B) DOSYANIN İŞLEMDEN KALDIRILMASINI GEREKTİREN HALLER VE DOSYANIN İŞLEMDEN KALDIRILMASI KARARI ................................................................................................. 466

I. Tarafların Duruşmaya Gelmemeleri veya Gelip Davayı Takip Etmeyeceklerini Bildirmeleri ..................... 466

II. Duruşmaya Sadece Bir Tarafın Gelmesi ................................ 467

III. Tarafın Başvurması Gereken Haller ..................................... 467

IV. Gider Yatırılmaması ............................................................. 467

V. Dosyanın Yenilenmesi ........................................................... 468

VI. Dosyanın Yenilenmemesi ................................................. 469

VII. İki Defadan Fazla Takipsiz Bırakma ................................. 469

C) İŞLEMDEN KALDIRMANIN SONUÇLARI VE DAVANIN YENİLENMESİ ...................................................................................... 470

I. Genel Olarak ..................................................................... 470

II. Davanın Açılmamış Sayılması .......................................... 470

III. Talebin Akıbeti.................................................................. 471

§ 36. İSPAT VE DELİLLER ................................................................... 473

A) İSPAT ..................................................................................................... 473

I. İspat, İspat Hakkı, İspatın Konusu .................................... 473

1) İspat Kavramı .............................................................. 473

2) İspat Hakkı .................................................................... 473

3) İspatın Konusu .............................................................. 474

XXXVII

II. İspat Gerekliliğini Kaldıran Durumlar .............................. 475

1) İkrar ............................................................................. 475

a) Genel Olarak ................................................................... 475

b) İkrardan Dönme ............................................................... 476

c) İkrarın Yapılış Şekli ........................................................ 476

aa) Mahkeme Dışı İkrar ................................................. 476

bb) Mahkeme İçi İkrar ................................................... 477

d) İkrarın Türleri ve Bölünmesi ........................................... 477

aa) Basit (Adi) İkrar ....................................................... 478

bb) Nitelikli (Vasıflı) İkrar (Gerekçeli İnkâr) ................ 478

cc) Bileşik (Mürekkep/Karmaşık) İkrar ......................... 479

2) Çekişmesiz Vakıalar ..................................................... 480

3) Herkesçe Bilinen Vakıalar ............................................ 480

III. İspat Türleri ....................................................................... 481

1) Asıl İspat- Karşı İspat- Aksini İspat ............................ 481

2) Doğrudan İspat-Dolaylı İspat ........................................ 482

IV. İspata İlişkin Yükler .......................................................... 483

1) Genel Olarak ............................................................... 483

2) İspat Yükü ................................................................... 483

a) Genel Olarak ................................................................... 483

b) İspat Yüküne İlişkin Temel Kural ................................... 484

c) İspat Yüküne İlişkin İstisnalar ......................................... 484

aa) Kanunla Belirlenmesi .............................................. 484

bb) Karineler .................................................................. 485

cc) İspat Yükü Sözleşmesi ............................................. 490

3) Delil Gösterme (İkame) Yükü ...................................... 490

4) İddia ve Savunma (Çekişmeli Kılma) Yükü ................. 492

a) İddia Yükü ....................................................................... 492

b) Savunma (Çekişmeli Kılma) Yükü ................................. 492

5) Somutlaştırma Yükü ..................................................... 494

V. İspat Ölçüsü ....................................................................... 496

1) Genel Olarak ............................................................... 496

2) Tam İspat..................................................................... 496

XXXVIII

3) Yaklaşık İspat .............................................................. 496

B) DELİLLER.............................................................................................. 497

I. Delil Kavramı Ve Delil Türleri ......................................... 497

1) Delil Kavramı .............................................................. 497

2) Delil Türleri................................................................. 497

a) Kesin Deliller .................................................................. 497

b) Takdiri Deliller ................................................................ 498

II. Delillerin Gösterilmesi ...................................................... 498

III. Başka Yerden Getirtilecek Deliller ................................... 499

IV. Delil Avansı ...................................................................... 499

V. Delillerden Vazgeçilmesi .................................................. 500

VI. Delillerin İncelenmesi Ve İstinabe .................................... 500

1) Delillerin Mahkemede İncelenmesi .............................. 500

2) İstinabe Yoluyla İnceleme ............................................ 501

3) Hukuka Aykırı Deliller ................................................. 501

VII. Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi ..................... 503

VIII. Delil Sözleşmesi (m. 193; 200, 2) ..................................... 504

1) Genel Olarak ................................................................. 504

2) Delil Sözleşmesinin Çeşitleri ........................................ 505

a) Münhasır Delil Sözleşmesi .............................................. 505

b) Münhasır Olmayan Delil Sözleşmesi .............................. 506

3) Delil Sözleşmesinin Şartları .......................................... 506

§ 37. BELGE VE SENET (m. 199-224) .................................................. 507

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 507

B) BELGE (m. 199) ..................................................................................... 507

C) SENET (m. 200 vd.)................................................................................ 509

I. Senet Kavramı ................................................................... 509

1) Genel Olarak ................................................................. 509

XXXIX

2) Unsurları ....................................................................... 510

a) İrade Açıklaması ............................................................. 510

b) Yazılılık ........................................................................... 511

c) İmza ................................................................................. 511

II. Senet Çeşitleri ................................................................... 514

1) Adî Senetler .................................................................. 514

a) Genel Olarak ................................................................... 514

b) Adî Senetlerin İspat Gücü (m. 205) ................................. 514

2) Resmî Senetler .............................................................. 515

a) Genel Olarak ................................................................... 515

b) Resmî Senetlerin İspat Gücü (m. 204)............................. 517

III. Senette Tahrifat (Çıkıntı, Kazıntı veya Silinti) (m. 207) ................................................................................... 518

IV. Senette Sahtelik (Yazı veya İmza İnkârı) (m. 208) .............. 519

1) Genel Olarak Sahtelik İddiası ....................................... 519

2) Senetlerin Sahteliği (m. 209)....................................... 520

a) Adi Senetlerin Sahteliği................................................... 520

b) Resmî Senetlerin Sahteliği .............................................. 520

3) Sahtelik İncelemesi (m. 211)....................................... 521

4) Sahtelik İncelemesinin Sonucu (m. 212; 213) ............ 523

a) Adi Senette Sahtelik İncelemesinin Sonucu .................... 523

b) Resmî Senette Sahtelik İncelemesinin Sonucu ................ 523

V. Hukuk ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Sahtelik İddiası Özelinde Birbirine Etkisi (m. 214) ........................ 525

VI. Belgelerin Halefler Aleyhine Kullanılması ve Adi Senetlerin Üçüncü Kişiler İçin Hüküm İfade Etmesi (m. 215) ............................................................................. 526

D) SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU (TANIKLA İSPAT YASAĞI) VE İSTİSNALARI ................................................................ 527

I. Genel Olarak ..................................................................... 527

II. Senetle (Kesin Delille) İspat Zorunluluğu (Tanıkla İspat Yasağı) Kuralı .......................................................... 527

XL

III. Senetle İspat Zorunluluğu Kuralının İstisnaları ................ 530

1) Delil Başlangıcı ............................................................. 530

2) Yakın Hısımlar Arasında .............................................. 532

3) Senede Bağlanmaması Teamül Olan Hukuki İşlemler........................................................................ 534

4) Senet Alınmasının İmkânsız veya Olağanüstü Güç Olması ......................................................................... 534

5) İrade Bozukluğu ile Aşırı Yararlanma İddiaları .......... 535

6) Üçüncü Kişinin Muvazaa İddiası ................................ 535

7) Senedin Beklenmeyen Olay veya Zorlayıcı Sebep Sonucu Kaybolması .................................................... 536

8) Delil Sözleşmesinin Varlığı ........................................ 536

E) SENEDE KARŞI SENETLE (KESİN DELİLLE) İSPAT ZORUNLULUĞU (SENEDE KARŞI TANIKLA İSPAT YASAĞI) VE İSTİSNALARI ................................................................ 537

I. Genel Olarak ..................................................................... 537

II. Senede Karşı Senetle İspat Kuralının İstisnaları ............... 540

1) Delil Başlangıcı ........................................................... 541

2) Senet Alınmasının İmkânsız veya Olağanüstü Güç Olması ......................................................................... 541

3) İrade Bozukluğu ile Aşırı Yararlanma İddiaları .......... 541

4) Üçüncü Kişinin Muvazaa İddiası ................................ 541

5) Senedin Beklenmeyen Olay veya Zorlayıcı Sebep Sonucu Kaybolması .................................................... 542

6) Delil Sözleşmesinin Varlığı ........................................ 542

F) BELGELERİN MAHKEMEYE İBRAZI ............................................... 543

I. Genel Olarak Belgelerin İbrazı ......................................... 544

1) Mahkemece Belge Asıllarının İstenmesi ve Geri Verilmesi (m. 216) ...................................................... 544

XLI

2) Belge Aslının İbrazı Usulü (m. 217) ........................... 544

3) Belgenin Yerinde İncelenmesi (m. 218) ..................... 545

II. Belgelerin İbrazı Zorunluluğu ........................................... 546

1) Genel Olarak ............................................................... 546

2) Karşı Tarafın Belgeyi İbraz Zorunluluğu (m. 219; 220) ............................................................................. 546

3) Üçüncü Kişinin Belgeyi İbraz Zorunluluğu (m. 221) ... 547

4) Ticari Defterlerin İbrazı ve Delil Olması (m. 222) ..... 548

a) İbraz Kararı ..................................................................... 548

b) Ticarî Defterin Sahibi Lehine Delil Olması .................... 550

aa) Ticari defter usulüne uygun tutulmuş olmalıdır ...... 550

bb) Defterlerdeki kayıtlar birbirini doğrulamalı veya diğer tarafın ticarî defterlerini ibraz etmemesi yahut kayıtların aksi senet veya diğer bir kesin delille ispat edilmemiş olmalıdır .............. 550

c) Ticarî Defterin Sahibi Aleyhine Delil Olması ................. 552

d) Tacir Olmayan Tarafın Tacir Olan Tarafın Ticarî Defterlerindeki Kayıtlara Dayanması .............................. 552

§ 38. YEMİN (m. 225-239) ....................................................................... 553

A) YEMİNİN KONUSU .............................................................................. 553

I. Genel Olarak ..................................................................... 553

II. Yemine Konu Olamayacak Vakıalar................................. 553

B) YEMİN TEKLİFİ ................................................................................... 554

I. Genel Olarak ..................................................................... 554

II. Yemine Davet.................................................................... 557

C) YEMİNİN İADESİ ................................................................................. 558

I. Yemin Etmemenin Sonuçları ............................................ 559

II. Yeminin İade Olunamayacağı Hâller ................................ 559

D) ÖLÜM VEYA FİİL EHLİYETİNİN KAYBI ......................................... 559

E) YEMİN EDECEK KİŞİ .......................................................................... 560

I. Yemini Eda Edecek Kişiler ............................................... 560

XLII

II. Sağır Ve Dilsizlerin Yemini .............................................. 560

F) YEMİNİN ŞEKLİ ................................................................................... 561

G) YEMİNİN EDASI ................................................................................... 561

I. Yemin Konusunun Açıklattırılması .................................. 562

II. Hasta Ve Özürlülerin Mahkeme Dışında Yemini ............. 562

III. Mahkeme Yargı Çevresi Dışında Yemin .......................... 563

IV. Yemin Tutanağı ................................................................. 564

V. Yalan Yere Yemin ............................................................. 564

§ 39. TANIK BEYANI (m. 240-265) ....................................................... 565

A) GENEL BİLGİ ........................................................................................ 565

B) TANIKLARIN GÖSTERİLMESİ USULÜ (m. 240) ............................. 567

I. Tanık Beyanına Dayanma ................................................. 567

II. Tanık Listesi ...................................................................... 569

C) TANIĞIN DAVET EDİLMESİ (m. 243) ............................................... 571

I. Genel Bilgi ........................................................................ 571

II. Davetiyenin İçeriği (m. 244) ............................................. 571

III. Tanığa Soru Kağıdı Gönderilmesi (m. 246) ...................... 572

IV. Tanığın Adreste Bulunmaması .......................................... 573

D) TANIKLIK YAPMA ZORUNLUĞU ve TANIKLIKTAN ÇEKİNME SEBEPLERİ (m. 245 vd.) .................................................... 573

I. Genel Olarak Tanıklık Yapma Zorunluluğu ve Tanıklığın İzne Tâbi Olduğu Hâller .................................. 573

II. Tanıklıktan Çekinme ......................................................... 575

1) Genel Olarak Çekinme Sebepleri ve Uygulama Alanı (m. 247) ............................................................. 575

2) Kişisel Sebeplerle Çekinme (m. 248) ........................... 576

3) Sır Sebebiyle Çekinme (m. 249) ................................... 576

4) Menfaat İhlali Sebebiyle Çekinme (m. 250) ................. 577

XLIII

5) Tanıklıktan Çekinme Hakkının İstisnaları (m. 251) .... 577

6) Çekinme Sebeplerinin İncelenmesi (m. 252; 253) ........ 578

E) TANIĞIN DİNLENİLMESİ USULÜ ..................................................... 579

I. Tanığın Dinlenilmesinden Önce Yapılacak İşlemler ........ 579

1) Tanığın Kimliğinin Tespiti ........................................... 579

2) Tanığın uyarılması ........................................................ 579

3) Tanığa Yemin Verilmesi ............................................... 580

a) Yeminsiz Dinlenecek Kişiler (m. 257) ............................ 580

b) Yeminin Zamanı ve Şekli (m. 258) ................................. 580

II. Tanığın Dinlenilmesi ......................................................... 581

1) Tanıkların Dinlenileceği Yer (m. 259) .......................... 581

2) Tanığın Bilgilendirilmesi (m. 260) ............................... 582

3) Tanığın Dinlenilmesi (m. 261) ...................................... 582

4) Yasak Davranışlar (m. 262) .......................................... 584

F) YALAN YERE TANIKLIK (m. 264) ..................................................... 584

G) TANIĞA ÖDENECEK ÜCRET VE GİDERLER (m. 265) ................... 585

§ 40. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ (m. 266-287) ....................................... 586

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 586

B) BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU ............................................. 587

C. BİLİRKİŞİLERİN GÖREVLENDİRİLMESİ ........................................ 589

I) Genel Olarak ..................................................................... 589

II. Bilirkişi Sayısının Belirlenmesi ............................................. 590

III. Bilirkişilik Görevinin Kapsamı ............................................. 591

IV. Bilirkişilik Görevini Kabulle Yükümlü Olanlar ve İstisnaları ........................................................................... 592

V. Bilirkişiye Yemin Verdirilmesi ......................................... 594

D) BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE BAŞVURU .............................................. 594

I. Bilirkişinin Görev Alanının Belirlenmesi ............................... 594

XLIV

II. Bilirkişi Gider ve Ücreti .................................................... 595

E) BİLİRKİŞİNİN GÖREVİNİ YAPMAKTAN YASAKLI OLMASI VE REDDİ .............................................................................................. 597

F) BİLİRKİŞİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ ve YETKİLERİ ......................... 598

I. Bilirkişinin Yükümlülükleri .............................................. 598

a) Bilirkişinin Haber Verme Yükümlülüğü .......................... 598

b) Bilirkişinin Görevini Bizzat Yerine Getirme Yükümlülüğü..................................................................... 598

c) Bilirkişinin sır saklama yükümlülüğü ..................................... 598

II. Bilirkişinin Yetkileri .............................................................. 598

G) BİLİRKİŞİ RAPORU ve DEĞERLENDİRİLMESİ ................................ 599

I. Bilirkişi Açıklamalarının Tespiti ve Rapor ............................. 599

II. Bilirkişi Raporunun Verilmesi ve Taraflara Tebliği ......... 600

III. Bilirkişi Raporuna İtiraz .................................................... 600

IV. Aynı Bilirkişiden Ek Görüş (Rapor) Alınması veya Yeniden Bilirkişi İncelemesine Başvurulması .................. 603

V. Bilirkişi Raporunun Değerlendirilmesi .................................. 603

E) BİLİRKİŞİNİN SORUMLULUĞU .......................................................... 604

I. Bilirkişinin Hukukî Sorumluluğu ............................................ 604

§ 41. KEŞİF İCRASI (m. 288-292) .......................................................... 607

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 607

B) KEŞİF KARARI (m. 288) ....................................................................... 607

C) KEŞİFTE YETKİLİ MAHKEME .......................................................... 608

D) KEŞFİN İCRA EDİLMESİ ..................................................................... 609

E) KEŞFE KATLANMA ZORUNLULUĞU .............................................. 610

F) SOYBAĞI TESPİTİ İÇİN İNCELEME .................................................... 611

§ 42. UZMAN GÖRÜŞÜ (TARAF BİLİRKİŞİLİĞİ) (m. 293) ........... 613

A) GENEL OLARAK ................................................................ 613

XLV

B) UZMAN GÖRÜŞÜNÜN KONUSU VE BAŞVURU USULÜ ............................................................................. 613

C) UZMAN GÖRÜŞÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ ............ 614

§ 43. DAVAYA SON VEREN TARAF İŞLEMLERİ (m. 307-315) .... 617

A) DAVADAN FERAGAT ......................................................................... 617

B) DAVAYI KABUL .................................................................................. 620

C) SULH ...................................................................................................... 622

I. Mahkeme Dışı Sulh ................................................................. 623

II. Mahkeme İçi Sulh ............................................................. 623

§ 44. BASİT YARGILAMA USULÜ (m. 316-322) ................................ 629

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 629

B) BASİT YARGILAMA USULÜNE TÂBİ DAVA VE İŞLER ............... 630

C) DAVANIN AÇILMASI .......................................................................... 630

D) DAVAYA CEVAP ................................................................................. 631

I. Cevap Dilekçesi ................................................................ 631

II. Cevap Süresi...................................................................... 631

E) DELİLLERİN İKAMESİ (m. 318) ......................................................... 631

F) İDDİANIN VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ VEYA DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI ................................................................. 631

G) ÖN İNCELEME ve TAHKİKAT ........................................................... 632

I. Dosya Üzerinden Karar Verilmesi .................................... 632

II. Yapılacak İşlemler ............................................................ 632

III. Tahkikat Süresi.................................................................. 633

IV. İşlemden Kaldırma ve Takipsiz Bırakma .......................... 633

H) HÜKÜM ................................................................................................. 634

I) UYGULANACAK HÜKÜMLER .......................................................... 634

J) BASİT YARGILAMA İLE YAZILI YARGILAMA USULÜNÜN KARŞILAŞTIRILMASI ......................................................................... 635

XLVI

§ 45. YARGILAMA HARÇ VE GİDERLERİ (m. 323-340) ................ 637

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 637

B) YARGILAMA HARÇLARI ................................................................... 638

I. Değer Esasına Göre Alınacak Harçlar .............................. 638

II. Maktu Harçlar ........................................................................ 640

C) HARÇTAN MUAFİYET ........................................................................ 641

I. Harçtan Muaf Dava Ve İşler ............................................. 641

II. Harçtan Muaf Olan Kişiler ................................................ 641

D) YARGILAMA GİDERLERİ .................................................................. 642

I. Genel Olarak ..................................................................... 642

II. Vekâlet Ücreti ................................................................... 643

1) Sözleşmeye Dayanan Vekâlet Ücreti ............................ 643

2) Taraflar Arasında Sözleşme Yoksa ............................... 644

3) Yargılama Gideri Olan Vekâlet Ücreti ......................... 644

III. Delil İkamesi İçin Avans ................................................... 645

IV. Re’sen Yapılması Gereken İşlemlere İlişkin Giderler ...... 646

E) YARGILAMA GİDERLERİNDEN SORUMLULUK ........................... 647

I. Genel Olarak ..................................................................... 647

1) Aleyhine Hüküm Verilen Öder ................................... 648

2) Kısmen Haklı Çıkma Hali ........................................... 648

3) Birden Fazla Kişinin Bulunması ................................. 649

4) Yargılama Giderlerine İlişkin Kararda Eksiklik ......... 649

II. İyiniyetli Davalının Davayı İlk Duruşmada Kabulü ......... 649

III. Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranılması Halinde Sorumluluk ........................................................................ 650

IV. Fer’i Müdahale Gideri ....................................................... 651

V. Kötü Niyetli veya Haksız Dava Açılmasının Sonuçları .... 651

XLVII

VI. Esastan Sonuçlanmayan Davada Yargılama Gideri (m. 331) 652

VII. Vekâlet Ücretinin Taraf Lehine Hükmedilmesi ................ 653

VIII. Yargılama Giderine Hükmedilmesi .................................. 654

IX. Avansın İadesi ................................................................... 654

§ 46. KARAR ve HÜKÜM (m. 294-303) ................................................. 655

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 655

I. Hükmün Müzakeresi ......................................................... 655

II. Hükmün Oylanması .......................................................... 656

III. Hüküm ............................................................................... 656

1) Tefhimi (Kararın Bildirilmesi) ...................................... 656

2) Türleri ........................................................................... 657

a) Usule İlişkin Nihaî Kararlar ............................................ 657

b) Esasa İlişkin Nihaî Kararlar ............................................ 658

IV. Kapsamı ............................................................................ 658

V. Hükmün Yazılması ............................................................ 660

VI. Hükmün İmza Edilmemesi ................................................ 661

VII. Hükümdeki Maddî Hataların Düzeltilmesi (Hükmün Tashihi) ............................................................................. 661

VIII. Hükmün Korunması .......................................................... 662

IX. Hüküm Nüshası ................................................................. 662

X. İlâmın Alınması, Kesinleşme Kaydı ve Harçlar (m. 302) ................................................................................... 663

B) KESİN HÜKÜM (m. 303) ...................................................................... 663

I. Genel Olarak ..................................................................... 663

II. Hükmün (Şeklî Anlamda) Kesinleşmesi ........................... 665

III. Maddî Anlamda Kesin Hüküm ......................................... 665

1) Genel Olarak ................................................................. 665

XLVIII

2) Kapsamı ........................................................................ 666

3) Etkileri .......................................................................... 667

4) Şartları ........................................................................... 668

a) Tarafların Aynı Olması ................................................... 668

b) Dava Sebebinin Aynı Olması .......................................... 668

c) Dava Konusunun Aynı Olması ........................................ 669

5) Ortadan Kalkması ......................................................... 669

a) Yargılamanın İadesi ........................................................ 669

b) Değişiklik Davası ............................................................ 669

C) DAVANIN KONUSUZ KALMASI ....................................................... 670

§ 47. HÜKMÜN TASHİHİ, TAVZİHİ ve TAMAMLANMASI (m. 304-306) ............................................................................................. 671

A) HÜKMÜN TASHİHİ (m. 304) ............................................................... 671

B) HÜKMÜN TAVZİHİ (m. 305) ............................................................... 672

C) TAVZİH TALEBİ VE USULÜ (m. 306) ............................................... 672

D) TASHİH İLE TAVZİHİN ORTAK HÜKÜMLERİ ............................... 673

E) HÜKMÜN TAMAMLANMASI (m. 305/A) .......................................... 674

F) TAMAMLAMA TALEBİ VE USULÜ (m. 306) ................................... 674

§ 48. KANUN YOLLARI ......................................................................... 677

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 677

I. Amacı ................................................................................ 677

II. Geçiş Dönemi Uygulamaları ............................................. 679

B) İSTİNAF YOLU ..................................................................................... 680

I. İstinaf Sistemi.................................................................... 681

II. İstinaf Yoluna Başvuru Hakkı ........................................... 682

1) Başvuru Hakkı Olanlar ................................................ 682

2) Başvuru Hakkından Feragat (m. 349) ......................... 683

III. İstinaf Yoluna Başvurulabilen Kararlar (m. 341) .............. 684

XLIX

1) Kararın İlk Derece Mahkemesi Tarafından Verilmesi Gerekir ........................................................ 684

2) Karar “Nihaî” Nitelik Taşımalıdır ............................... 684

3) İlk Derece Mahkemesi Kararlarının Miktar veya Değeri, Kanundaki Parasal Sınırı Aşmış Olmalıdır .... 684

IV. İstinaf Yoluna Başvurulamayan Kararlar .......................... 686

V. İstinaf Süresi...................................................................... 688

VI. İstinaf Sebepleri ................................................................ 690

1. Kamu Düzenine Aykırılık ............................................. 690

2. Tarafça İleri Sürülen Sebepler ....................................... 691

VII. İstinaf Dilekçesi (m. 342) .................................................. 692

VIII. İstinaf Dilekçesinin Verilmesi (m. 343)............................. 693

IX. Harç Ve Giderlerin Yatırılması (m. 344) .......................... 695

X. İstinaf Dilekçesine Cevap (m. 347) ................................... 696

XI. Katılma Yoluyla Başvurma ............................................... 696

XII. Başvurunun İcraya Etkisi (m. 350) ................................... 698

XIII. Kötü Niyetle İstinaf Yoluna Başvurma (m. 351) .............. 698

XIV. Ön İnceleme (m. 352) ....................................................... 699

XV. Duruşma Yapılmadan Verilecek Kararlar (m. 353) .......... 701

1. Usule İlişkin Karar Verilmesi ....................................... 701

2. Esasa İlişkin Karar Vermesi .......................................... 702

a) Duruşma Yapılmadan ...................................................... 702

b) İnceleme Usulü (m. 354) ................................................. 703

c) İncelemenin Kapsamı (m. 355) ....................................... 704

d) Duruşma Yapılması ve Karar Verilmesi (m. 356) ........... 706

XVI. Yapılamayacak İşlemler (m. 357) ..................................... 706

XVII. Duruşmaya Gelinmemesi-Giderlerin Ödenmemesi (m. 358) ................................................................................... 707

XVIII. Karar (m. 359) ................................................................. 708

L

XIX. Aleyhe Bozma Ve Aleyhe Hüküm Verme Yasağı ............ 709

1. Aleyhe Bozma Yasağı ................................................... 709

2. Aleyhe Hüküm Verme Yasağı ...................................... 710

XX. Uygulanacak Hükümler (m. 360) ...................................... 710

§ 49. TEMYİZ (m. 361-373) ..................................................................... 713

A. TEMYİZ YOLUNA BAŞVURU HAKKI............................. 713

I) Başvuru Hakkı Olanlar ................................................ 713

II) Başvuru Hakkından Feragat (m. 349; 366) ................. 714

B. TEMYİZ YOLUNA BAŞVURULABİLEN KARARLAR (m. 361) ...................................................... 715

C. TEMYİZ YOLUNA BAŞVURULAMAYAN KARARLAR (m. 362) ...................................................... 716

D. TEMYİZ SÜRESİ ............................................................. 717

E. TEMYİZ SEBEPLERİ ...................................................... 718

I. Usul Hukukuna Dayanan Temyiz Sebepleri ............... 718

1. Mutlak Temyiz Sebepleri ................................................ 718

2. Nispi Temyiz Nedenleri .................................................. 719

II. Maddî Hukuka Dayanan Temyiz Sebepleri ................ 719

1. Maddi Hukukun Yanlış Uygulanması (m. 371, 1/a) ........ 719

2. Taraflar Arasındaki Sözleşmenin Yanlış Uygulanması.................................................................... 720

F. TEMYİZ DİLEKÇESİ (m. 364) ....................................... 720

G. TEMYİZ DİLEKÇESİNİN VERİLMESİ (m. 365) .......... 721

Ğ. TEMYİZ DİLEKÇESİNE CEVAP (m. 347; 366) ............ 722

H. KATILMA YOLUYLA BAŞVURMA (m. 348; 366) ...... 722

I. TEMYİZİN İCRAYA ETKİSİ (m. 367) ........................... 723

İ. KÖTÜNİYETLE TEMYİZ (m. 368) ................................ 723

J. TEMYİZ İNCELEMESİ ve DURUŞMA (m. 369) ......... 723

K. VERİLECEK KARARLAR .............................................. 725

LI

I. Onama Kararı .............................................................. 725

II. Bozma Kararı .............................................................. 726

1) Bozma Sebepleri ............................................................. 726

2) Bozmaya Uyma veya Direnme ........................................ 726

a) Mahkemenin Bozmaya Uyması .............................. 727

b) Mahkemenin Bozmaya Direnmesi .......................... 728

III. Düzelterek Onama Kararı ........................................... 729

L. ALEYHE BOZMA ve HÜKÜM VERME YASAĞI ............. 730

I. Aleyhe Bozma Yasağı ................................................. 730

II. Aleyhe Hüküm Verme Yasağı .................................... 731

M. USULÎ MÜKTESEP HAK (Usule İlişkin Kazanılmış Hak) ................................................................................... 731

I. Yargıtay’ın Bozma Kararı Kaynaklı ........................... 732

II. Usulî Müktesep Hakkın İstisnaları .............................. 732

N. KANUN YARARINA TEMYİZ (m. 363) ............................ 733

O. KIYAS YOLUYLA UYGULANACAK HÜKÜMLER (m. 366) ..................................................... 734

§ 50. YARGILAMANIN İADESİ (YENİLENMESİ) (m. 374-381) .... 737

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 737

B) YARGILAMANIN İADESİNE GİDİLEMEYEN HALLER ................. 737

C) YARGILAMANIN İADESİ SEBEPLERİ ............................................. 738

I. Mahkemenin Kanuna Aykırı Teşekkül Etmesi ................. 739

II. Yasaklı Olan yahut Ret Talebi Kabul Edilen Hâkimin Karar Vermesi Veya Karara Katılması ............................. 739

III. Vekil veya Temsilci Olmayanlarla Davanın Görülmesi ve Karara Bağlanması ....................................................... 739

IV- Yargılamada, Aleyhine Hüküm Verilen Tarafın Elinde Olmayan Sebeplerle Elde Edilemeyen Bir Belgenin, Karardan Sonra Ele Geçirilmesi ........................................ 740

LII

V. Karara Esas Senedin Sahteliğine Karar Verilmesi veya Senedin Sahte Olduğunun Mahkeme veya Resmî Makam Önünde İkrar Edilmesi ......................................... 741

VI. Yalan Tanıklığın Sabit Olması .......................................... 741

VII. Bilirkişi veya Tercümanın Gerçeğe Aykırı Beyanı ........... 742

VIII. Lehine Karar Verilen Tarafın, Karara Esas Alınan Yemini Yalan Yere Ettiğinin, İkrar veya Yazılı Delille Sabit Olması ...................................................................... 742

IX. Karara Esas Alınan Bir Hükmün, Kesinleşmiş Başka Bir Hükümle Ortadan Kalkmış Olması ............................. 742

X. Lehine Karar Verilenin Hileli Davranışı ........................... 742

XI. Hükmün Kesinleşmesinden Sonra Tarafları, Konusu ve Sebebi Aynı Olan İkinci Davada, Öncekine Aykırı Hüküm Verilmiş ve Kesinleşmiş Olması .......................... 743

XII. Kararın, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya Eki Protokollerin İhlaliyle Verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kesinleşmiş Kararıyla Tespit Edilmesi ............................. 743

XIII. Ceza Mahkemesi Kararının Gerektiği Haller .................... 743

XIV. Üçüncü Kişilerin Hükmün İptalini Talep Etmesi .............. 744

XV. Yargılamanın İadesini İsteme Süresi ................................. 744

D) YARGILAMANIN İADESİ USULÜ ..................................................... 745

I. İnceleyecek Mahkeme Ve Teminat ................................... 745

1) Davanın Tarafları ........................................................ 745

2) Davanın Açılması ......................................................... 746

II. Talebin Ön İncelemesi ...................................................... 747

III. Yeniden Yargılama veya Hükmün İptali .......................... 747

1) Hükmün Onanması, Değiştirilmesi veya İptali ........... 747

2) Yeniden Yargılanma Talebinin Reddi ........................ 749

IV. İcranın Durdurulması ........................................................ 749

LIII

§ 51. GEÇİCİ HUKUKÎ KORUMALAR (m. 389-406) ......................... 751

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 751

B) İHTİYATÎ TEDBİR (m. 389-399) .......................................................... 752

I. Genel Olarak İhtiyatî Tedbir Kavramı ve Amacı .............. 752

II. İhtiyatî Tedbir Türleri (m. 391) ......................................... 753

III. İhtiyatî Tedbir Yargılaması ............................................... 755

1) Görevli ve Yetkili Mahkeme ....................................... 755

2) Yargılama Usulü ......................................................... 756

3) Hukukî Dinlenilme Hakkı ........................................... 757

4) Yaklaşık İspat Ölçüsüyle Yetinilmesi ......................... 758

5) Teminat Gösterilmesi (m. 392) ................................... 758

IV. Tedbir Talebi Hakkındaki Karar ve Kanun Yolları (m. 391) 759

1) İhtiyatî Tedbir Talebinin Kabulü (m. 391, 2) .............. 759

2) İhtiyatî Tedbir Talebinin Reddi ve Kanun Yolları ...... 760

V. İhtiyatî Tedbirin Uygulanması ve Tedbiri Tamamlayıcı İşlem ............................................................ 760

1) Tedbir Kararının Uygulanmasını Talep Etme Süresi ........................................................................... 760

2) Tedbir Kararını Uygulayacak Merci ........................... 761

3) Uygulama Usulü ......................................................... 761

4) İhtiyatî Tedbiri Tamamlayan İşlem ............................. 762

VI. İhtiyatî Tedbir Aleyhine Başvurulacak Yollar .................. 763

1) İhtiyatî Tedbir Kararına İtiraz ..................................... 763

a) Genel Olarak ................................................................... 763

b) İtiraz Usulü ...................................................................... 764

c) Kanun Yolu ..................................................................... 764

VII. İhtiyati Tedbirin Kalktığı veya Kaldırıldığı Haller ............. 765

LIV

1) Teminat Karşılığı Tedbirin Değiştirilmesi veya Kaldırılması ................................................................. 765

2) Durum ve Koşulların Değişmesi Sebebiyle Tedbirin Değiştirilmesi veya Kaldırılması .................. 766

VIII. İhtiyati Tedbire Muhalefetin Cezası .................................. 767

IX. Haksız İhtiyatî Tedbirden Kaynaklanan Tazminat Davası ................................................................................ 768

C) DELİL TESPİTİ (m. 400-405) ................................................................ 770

I. Delil Tespiti Kavramı ........................................................ 770

II. Tespit Talebi .......................................................................... 774

III. Tespit Talebinin İncelenmesi Ve Delil Tespiti Hakkında Karar ................................................................. 776

IV. Delil Tespiti Yapılacağının Karşı Tarafa Tebliği ve İstisnai Olarak Acele Hallerde Tespit ............................... 777

V. Delil Tespitinin Yapılması ................................................ 778

VI. Tespit Sonucunda Elde Edilen Hususların Esas Hakkındaki Davada Değerlendirilmesi ............................. 778

D) DİĞER KANUNLARDAKİ DÜZENLEMELER .................................. 779

§ 51. ADLÎ YARDIM (m. 334-340) ......................................................... 781

A) GENEL OLARAK .................................................................................. 781

B) ADLÎ YARDIMDAN YARARLANACAK KİŞİLER ........................... 781

I. Ödeme Gücünden Yoksunluk Şartı ......................................... 784

II. Talebin Açıkça Dayanaktan Yoksun Olmaması Şartı ............ 784

C) ADLÎ YARDIMIN KAPSAMI ............................................................... 784

I. HMK Kapsamında (m. 335) .................................................... 785

II. Avukatlık Kanunu Kapsamında (Av. K. m. 176-179) ...... 785

D) ADLÎ YARDIM TALEBİ (m. 336) ........................................................ 786

E) ADLÎ YARDIM TALEBİNİN İNCELENMESİ (m. 337) ...................... 786

F) ADLÎ YARDIM KARARININ KALDIRILMASI (m. 338) .................. 788

LV

G) ERTELENEN GİDERLERİN TAHSİLİ (m. 339) .................................. 788

H) AVUKATLIK ÜCRETİNİN ÖDENMESİ (m. 340) ............................... 788

§ 52. TAHKİM (m. 407-444) .................................................................... 791

A) TAHKİM KAVRAMI VE TÜRLERİ ..................................................... 791

I. Tahkimin Tanımı ve Medeni Usul Hukukundaki Yeri ..... 791

II. Tahkimin Türleri ............................................................... 792

1) Mecburî Tahkim ........................................................... 792

2) İhtiyarî Tahkim ............................................................. 793

B) TAHKİME İLİŞKİN HMK HÜKÜMLERİNİN UYGULAMA ALANI .................................................................................................... 793

C) TAHKİME ELVERİŞLİLİK................................................................... 794

D) TAHKİM SÖZLEŞMESİ ......................................................................... 795

I. Tahkim Sözleşmesinin Tanımı Ve Hukukî Niteliği .......... 795

II. Şekli ve Geçerliliği ............................................................ 796

E) TAHKİMDE GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME ............................ 798

F) HAKEM SÖZLEŞMESİ ......................................................................... 799

G) HAKEMLERİN SEÇİMİ VE REDDİ .................................................... 800

I. Genel Olarak ..................................................................... 800

II. Seçim Usulü ...................................................................... 801

III. Tarafların Hakemi Seçememeleri...................................... 801

IV. Hakemin Reddi.................................................................. 802

1) Genel Olarak ................................................................. 802

2) Ret Usulü ...................................................................... 803

V. Yeni Hakem Seçilmesi ...................................................... 805

VI. Hakem Ücreti .................................................................... 805

Ğ) TAHKİMDE DAVANIN AÇILMASI VE TAHKİM SÜRESİNİN BAŞLAMASI.......................................................................................... 806

LVI

I. Dava Anı ........................................................................... 806

II. Tahkim Süresi ................................................................... 807

H) HAKEMLERİN KENDİ YETKİLERİ HAKKINDA KARAR VERMELERİ .......................................................................................... 808

I) TAHKİM İTİRAZI ................................................................................. 809

İ) TAHKİM YARGILAMASI .................................................................... 809

I. Tahkim Yeri ...................................................................... 810

II. Yargılama Usulü ............................................................... 810

III. Dilekçeler Aşaması ve Delillerin Gösterilmesi İle Davayı Değiştirme Veya Genişletme ................................ 811

1) Dava ve Cevap Dilekçesi ile Delilerin Gösterilmesi .... 811

2) Davayı Değiştirme veya Genişletme ............................ 811

IV. İhtiyatî Tedbir ve Delil Tespiti .......................................... 812

V. Duruşma ............................................................................ 813

VI. Tahkimde Tarafların Eşitliği ve Hukukî Dinlenilme Hakkı ................................................................................. 814

VII. Delillerin Toplanması ........................................................ 814

J) HÜKÜM VE YARGILAMANIN SONA ERDİĞİ DİĞER HALLER ................................................................................................. 815

I. Hüküm ............................................................................... 815

II. Yargılamanın Sona Erdiği Diğer Haller ............................ 816

K) HAKEM KARARININ İCRA EDİLEBİLİRLİĞİ, ŞEKLİ VE SAKLANMASI ...................................................................................... 817

L) MADDİ HATALARIN DÜZELTİLMESİ, TAVZİH, TAMAMLAYICI HAKEM KARARI .................................................... 818

M) HAKEM KARARINA KARŞI HUKUKÎ ÇARELER ........................... 819

I. İptal Davası ....................................................................... 819

II. Temyiz .............................................................................. 821

III. Yargılamanın İadesi .......................................................... 822

LVII

N) TAHKİMDE YARGILAMA GİDERLERİ ............................................ 824

§ 53. HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK .......... 829

A) GENEL OLARAK ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜMLERİ VE ARABULUCULUK KAVRAMI ..................................................... 829

B) ARABULUCULUK YOLUNUN UYGULAMA ALANI VE ARABULUCULUĞA ELVERİŞLİLİK ................................................. 832

C) ARABULUCULUĞA İLİŞKİN TEMEL İLKELER .............................. 835

I. İradi Olma ve Eşitlik ......................................................... 835

1) Başvuru, Sürdürme veya Sonlandırma Serbestisi ......... 835

2) Tarafların Eşitliği .......................................................... 835

II. Gizlilik .............................................................................. 836

III. Arabuluculuk Sürecindeki Beyan Veya Belgelerin Yargılamada Delil Olarak Kullanılamaması ..................... 836

D) ARABULUCU ......................................................................................... 837

I. TANIMI VE ARABULUCU OLMAK İÇİN ARANAN ŞARTLAR ...................................................... 837

II. ARABULUCUNUN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ ..................................................... 838

1) Bağımsızlık ve Tarafsızlık ............................................ 838

2) Unvan ve Yetkilerin Kullanımı ..................................... 838

3) Ücret ve Masraf İstenilmesi .......................................... 839

4) Taraflarla Görüşme ve İletişim Kurulması ................... 839

5) Görevin Özenle Ve Tarafsız Yapılması ........................ 840

6) Reklam Yasağı .............................................................. 840

7) Tarafların Aydınlatılması .............................................. 840

8) Belge Saklama Yükümlülüğü ....................................... 841

III. Arabulucunun Denetimi ve Sicilden Çıkartılmayı Gerektiren Haller ............................................................... 841

E) ARABULUCULUK SÜRECİ................................................................. 842

LVIII

I. Arabuluculuk Yoluna ve Arabulucuya Başvuru ............... 842

II. Arabulucunun Seçilmesi ................................................... 842

III. Arabuluculuk Faaliyetinin Yürütülmesi ............................ 843

IV. Sürecin Başlaması Ve Sürelere Etkisi ............................... 844

V. Arabuluculuğun Sona Ermesi............................................ 844

VI. Tarafların Anlaşması ......................................................... 846

F) DAVA ŞARTI OLARAK ARABULUCULUK ..................................... 849

I. Anlamı ve Uygulama Alanı .............................................. 849

II. Arabuluculuk Yoluna Başvuru .......................................... 851

III. Arabulucunun Görevlendirilmesi Ve Arabulucu Tarafından Yapılması Gereken İşlemler ........................... 852

IV. Tarafların Arabuluculuk Toplantısına Katılmaması ve Sonuçları ........................................................................... 853

V. Arabuluculuk Sonucu Anlaşmaya Varılamadığı Takdirde Son Tutanağın İbrazı Zorunluluğu ..................... 854

KAYNAKÇA............................................................................................. 855