| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Selman ÖZDEMİR |
| Baskı Tarihi | 2022/04 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 220 |
Mevzuat ile yargı pratiğine yakından bakılarak, mevzuat ile yargı pratiğinin mukayese edilmesi durumunda; yargı pratiğinin usûl hukuku kuralları konusunda mevzuattan farklı uygulamalar yaptığı gözlenmektedir. Hattâ kimi usûl hukuku uygulamaları bakımından adeta ne kadar mahkeme varsa, o kadar farklı usûl hukuku kuralının olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle, usûl kanununun bütün mahkemeler tarafından yeknesak şekilde uygulanması gerekirken, her bir mahkemenin kendine göre bir usûl kanunu ürettiği, her mahkemenin usûl kanununu kendince ayrı uyguladığı, idarî yargıda bir vakıadır.
Her mahkemenin kanundaki usûl hükmünü uygulamak yerine kendince usûl kuralı geliştirip, her mahkemenin farklı farklı uygulamalar yaptığı konulardan birisinin de bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi ile ilgili konular olduğu söylenebilir. Bu durum bizi bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi hakkında bir çalışma yapmaya sevk etmiştir.
Ayrıca bilirkişi, bilirkişilik, bilirkişi incelemesi gibi konular ve kavramlar idarî yargıda sıklıkla kullanılmakla beraber; bu kavramların ve bu konuların idarî yargıya münhasıran derinlemesine ele alınıp alınmadığı meslesi de tartışmalıdır. Literatür tarandığında, konuyu ele alan çalışmaların eksikliği göze çarpmaktadır; konuya daha çok idarî yargılama usûlüne dair kitapların alt başlıkları içinde kanun ve yönetmelik maddelerinin tekrarı biçiminde değinilmekle yetinildiği, başlı başına konuyu ele alan çalışmaların nadir olduğu gözlenmektedir. Bu durum göz önünde bulundurularak bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi konuları çalışmada, idarî yargı özelinde ele alınmaya gayret edilmişir.
Bu konudaki çalışmaya ilk kez 2006 yılında başlamıştık. Gün be gün vakit buldukça bina inşa edercesine çalışmaya bir tuğla koyarak, metni olgunlaştırmaya gayret ettik. Bina inşa süreci devam ederken 2011 yılına gelindiğinde, çalışmaya başladığımız 2006 yılında yürürlükte olan 1086 sayılı Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu ilga edilmiş; ilga edilen Kanun yerine 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu yürürlüğe konulmuştur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi ile ilgili pek çok yenilikler ve değişiklikler de yürürlüğe girmiştir. Böylelikle metnin en baştan yeniden kaleme alınması icab etmiştir.
Geçen süreçte iş yoğunluğuna istinaden metnin tamamlanması mümkün olmamıştır. Derken 2012 yılında Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurular başlamış; Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararları ile de konu farklı bir boyut kazanmıştır. Bunun üzerine Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvurular neticesinde verdiği kararlar göz önünde bulundurularak, çalışma revize edilmiştir.
Zaman ilerledikçe kanun koyucu bilirkişilikle ilgili yeni düzenlemeler yapmaya devam etmiş, 2016 yılında yeni bir kanun daha ihdas etmiştir. Adına Bilirkişilik Kanunu denilen bu Kanun ile hem İdarî Yargılama Usûlü Kanunu’nda hem Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmış; hem de bu Kanun ile daha önceden var olmayan pek çok yeni kural yürürlüğe konulmuştur. Bilirkişilik Kanunu’nun ardından 2017 yılında Bilirkişilik Yönetmeliği yürürlüğe konularak bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi ile ilgili normlar farklı bir boyutla yeniden düzenlenmiştir.
2006 yılından bu yana vakit buldukça her gün bir tuğla koyarak inşa edilmeye gayret edilen bu binada, Bilirkişilik Kanunu’nun ve Bilirkişilik Yönetmeliği’nin yürürlüğe girmesi sonrasında yeni bir revizyon daha yapmak gerekmiştir. Yürürlüğe giren düzenlemeler göz önünde bulundurularak, çalışma yeniden ele alınmaya başlanmış; bazı bölümler baştan sona tekrar kaleme alınmıştır.
Tabiî bu süreçte yine iş yoğunluğu sebebiyle çalışma bir türlü bitirilememiştir. Zaman ilerledikçe bilirkişilik müessesesi ile ilgili aksayan yönlerdeki pürüzleri gidermek maksadıyla kanun koyucu da boş durmamış; bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi ile ilgili konularda yeni düzenlemeler yapmaya devam etmiştir. 2020 yılına gelindiğinde 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile bilirkişi incelemesi konusu ile ilgili olan pek çok maddede ekler ve değişiklikler yapılmıştır. Bunun üzerine, çalışmanın ilgili bölümlerinde değişiklikler yapılması gerekmiştir. İş durumu elverdiğince vakit ayırarak bu ekler ve değişiklikler dikkate alınarak, çalışma yeniden ele alınmıştır.
Bu süre zarfında Adâlet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü (Bilirkişilik Daire Başkanlığı) ve Bilgi İşlem Genel Müdürlüğü de uygulamayı yönlerdirici muhtelif “idarî” işlemler tesis etmiş; bu işlemler de süregelen uygulamalarda muhtelif değişiklikler yapılmasına neden olmuştur. Çalışmada bahse konu idarî kararların, yargısal süreçlerin ve muhakeme hukukunun iç işleyişine olan etkisi bağlamında, söz konusu idarî kararlar göz önünde bulundurularak, metnin bazı kısımları yine yeniden revizyona tabi tutulmuştur.
Nihayetinde 2006 yılında başlanan çalışma, 2022 yılında tamamlanmıştır. Ancak bu süreçte o kadar sık mevzuat değişmektedir ki; bugün bir mevzuat dikkate alınarak yazılan bir metin, bir kaç ay sonra önemini, içeriğini ve güncelliğini kaybedebilmektedir. Bilirkişi incelemesi ve bilirkişilik konusu bakımından da bu durum maalesef böyledir. Çalışmaya başladığımız 2006 yılından bu yana geçen ve yukarıda özetlenen süreç de, bu metnin önemini, içeriğini ve güncelliğini bir kaç aya kadar kaybetmesi ihtimali ile karşı karşıya kalma riskinin olduğunu göstermektedir. Halbuki, çalışma metni içeriğinde de görüleceği üzere, çıkan kanunlar uygulanmadıktan sonra sorunlara kanun çıkararak çözüm bulmanın pek de iyi bir sorun çözüm yöntemi olmadığı değerlendirilmektedir.
İfade etmek gerekir ki; bu çalışmanın konuyu her yönüyle tükettiği elbette söylenemez. Lakin çalışmanın bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi konularında küçük de olsa literatüre bir katkı sunacağı ümit edilmektedir.
Çalışmada bilirkişi, bilirkişilik ve bilirkişi incelemesi konuları Anayasa, kanunlar, yönetmelikler, Adalet Bakanlığı’nın konuyla ilgili yazıları, HSK Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın denetimler ve teftişler sonucu hazırlanan tavsiyeleri, adlî ve idarî yargının konuya ilişkin verdiği kararlar, Anayasa Mahkemesi kararları ve doktrinin yaklaşımları ile mukayeseli olarak incelenerek ele alınmış; her bir bölümde uygulamaya ilişkin gözlemlere, değerlendirmelere ve tenkidlere yer verilmeye gayret edilmiştir.
Çalışmada bilirkişi olarak görevlendirilen şahsın hukukî, cezaî ya da disiplin sorumluluklarına değinilmemiştir. Zîra bu konuların ayrı bir çalışmanın konusu olması gerektiği değerlendirilmiştir. Bu sebeple çalışmada daha çok usûl hukukuna ilişkin süreç ve uygulama incelemesi yapılmıştır.
TAKDİM........................................................................................................................... 7
ÖNSÖZ............................................................................................................................. 9
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................. 13
KISALTMALAR ............................................................................................................... 27
GİRİŞ.............................................................................................................................. 29
BİRİNCİ BÖLÜM
İSPAT HUKUKU, DELİL KAVRAMI, BİLİRKİŞİ KAVRAMI VE
BİLİRKİŞİLİK MÜESSESESİ
I. İSPAT HUKUKU ................................................................................................ 39
A. İspat Hukuku ................................................................................................... 39
1. Etimolojik köken ....................................................................................... 39
2. İspat hukuku kavramı ............................................................................... 41
B. Delil Kavramı ve Bilirkişi Delili ......................................................................... 43
1. Delil kavramı............................................................................................. 43
2. Bilirkişi delili.............................................................................................. 45
II. KAVRAM OLARAK BİLİRKİŞİ, BİLİRKİŞİNİN TANIMI, GEREKLİLİĞİ VE
BİLİRKİŞİLİK GÖREVİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ........................................................ 45
A. Tarihsel Süreç .................................................................................................. 46
B. Bilirkişi ve Bilirkişilik Hakkında Tanımlar ......................................................... 51
1. Semantik anlamı ile bilirkişi ...................................................................... 52
2. Mevzuattaki tanımlar ............................................................................... 54
3. Doktrin tarafından yapılan tanımlar ......................................................... 54
C. Bilirkişinin Gerekliliği ....................................................................................... 58
D. Bilirkişilik Görevinin Hukukî Niteliği ................................................................ 60
1. Mükellefiyet niteliği.................................................................................. 60
2. Kamusal faaliyete yardım niteliği ............................................................. 63
3. Türk Ceza Kanunu anlamında kamu görevlisi sayılma, idare hukuku
ve personel hukuku anlamında kamu görevlisi sayılmama niteliği .......... 65
4. Türk Ceza Kanunu uygulamasında yargı görevi yapan kişi
statüsünde olmama niteliği...................................................................... 68
5. Meslek olmama niteliği ............................................................................ 68
14 İçindekiler
III. BİLİRKİŞİLİK İLE TANIKLIK İLİŞKİSİ .....................................................................71
A. Genel Olarak ....................................................................................................71
B. Tanıklığın ve Bilirkişiliğin Benzer ve Farklı Yönleri ...........................................72
C. Tanık Mı? Mahallî Bilirkişi Mi? .........................................................................75
IV. BİLİRKİŞİNİN NİTELİKLERİ .................................................................................81
A. Dürüstlük .........................................................................................................82
1. Gerçeği söyleme........................................................................................84
2. Sadâkat......................................................................................................85
3. Özen/İtina/İhtimam ..................................................................................85
4. Sır saklama ................................................................................................86
5. Görevden çekinme....................................................................................86
6. Bildirimde bulunma (haber verme)...........................................................86
7. Görevi bizzat yerine getirme.....................................................................88
8. Görüşünde hukukî değerlendirmelerden kaçınma ...................................90
9. Saygınlık ve güven.....................................................................................90
10. Reklâm yasağı............................................................................................91
B. Ehliyet (Uzmanlık/Mütehassıslık) ....................................................................93
1. Genel değerlendirmeler............................................................................93
2. Ehliyet/Uzmanlık niteliği ...........................................................................94
C. Tarafsızlık ve Objektiflik.................................................................................101
D. Bağımsızlık .....................................................................................................110
V. ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİSİ BİLİRKİŞİLİK ...........................................................112
İKİNCİ BÖLÜM
BİLİRKİŞİDEN GÖRÜŞ ALINMASINI GEREKTİREN HALLER,
GÖREVLENDİRİLECEK BİLİRKİŞİNİN BELİRLENMESİ, BİLİRKİŞİNİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE BİLİRKİŞİNİN YEMİNİ
I. BİLİRKİŞİDEN GÖRÜŞ ALINMASINI GEREKTİREN HALLER .................................123
A. Bilirkişiden Görüş Alma Yasağı.......................................................................124
1. Hukukî sorunlarda bilirkişiden görüş alma yasağı ve geçmişten
bugüne hukukî sorunlarda bilirkişiden görüş alma yasağının
serencamı................................................................................................125
2. Genel bilgiyle ya da genel tecrübeyle çözülecek konularda
bilirkişiden görüş alma yasağı .................................................................139
3. Hukuk öğrenimi görmüş kişilerin bilirkişi olarak görevlendirilme
yasağı ve bu yasağın idarî yargıdaki uygulaması .....................................140
İçindekiler 15
4. Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi ile bu sisteme entegre sistemler
veya yazılımlar vasıtası ile özel ve teknik bilgiye ulaşılması.................... 145
5. Kanuna aykırı şekilde bilirkişiden görüş alınmasının müeyyideleri ve
kanuna aykırı şekilde alınan görüşün delil değeri................................... 147
a. Kanuna aykırı şekilde bilirkişiden görüş alınmasının
müeyyideleri .................................................................................... 147
b. Kanuna aykırı şekilde alınan (hazırlanan) bilirkişi raporunun
delil değeri ....................................................................................... 152
B. Bilirkişi Görüşüne Başvurulması Gereken Haller ........................................... 153
1. Uyuşmazlık hakkında karar vermeye yetecek şekilde kesin delilin
mevcut olmaması ................................................................................... 153
2. Kanun’un bilirkişiye başvurulmasını emrettiği haller ............................. 154
3. Çözümü “özel bilgi” ve/veya “teknik bilgi” gerektiren bir konunun
mevcut olması ........................................................................................ 155
4. Delil tespitinin bilirkişi deliline yönelik yapılması ................................... 165
C. Bilirkişi Görüşüne Başvurulması Hususunda Mahkemenin Takdir Yetkisi..... 167
II. GÖREVLENDİRİLECEK BİLİRKİŞİNİN BELİRLENMESİ, BİLİRKİŞİNİN
YÜKÜMLÜLÜKLERİ, BİLİRKİŞİNİN YEMİNİ ....................................................... 169
A. Bilirkişinin Belirlenmesi ................................................................................. 169
B. Bilirkişinin Belirlenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar................................... 172
1. Genel olarak ........................................................................................... 172
2. Sürekli aynı bilirkişilerin görevlendirilmesi meselesi .............................. 174
a. Genel olarak..................................................................................... 176
b. Hukukî kamulaştırmasız el atma davaları bakımından konunun
ele alınması...................................................................................... 183
3. Meslekî kıdem meselesi ......................................................................... 185
4. Seçimin bizatihi hâkim tarafından yapılması .......................................... 186
C. Görevlendirilecek Bilirkişinin Seçilmesi......................................................... 187
1. Dâhil olunan bölge adliye mahkemesi bilirkişilik bölge kurulu
listesinden seçme ................................................................................... 188
2. Başka bölge adliye mahkemesi bilirkişilik bölge kurulu listesinden
seçme ..................................................................................................... 189
a. Birinci durum ................................................................................... 189
b. İkinci durum..................................................................................... 190
c. Üçüncü durum ................................................................................. 190
3. Bilirkişilik bölge kurulu listesine kayıtlı olmayanların bilirkişi olarak
görevlendirilmesi.................................................................................... 192
16 İçindekiler
a. Gerçek kişilerin görevlendirilmesi ....................................................192
b. Resmî bilirkişi görevlendirilmesi.......................................................194
i. Genel olarak ..............................................................................194
ii. Adlî Tıp Kurumu’nun işleyişinin idarî yargı bakımından
değerlendirilmesi.......................................................................195
c. Özel hukuk tüzel kişisi bilirkişi görevlendirilmesi .............................199
4. Özellikli durumlar....................................................................................200
D. Görevlendirilebilecek Bilirkişi Sayısının Belirlenmesi.....................................201
1. Kural........................................................................................................201
2. Kuralın istisnası .......................................................................................202
3. Kaç farklı bilirkişi (kurulu) görevlendirilebileceği meselesi .....................211
4. Özellikli durumlar....................................................................................212
E. Bilirkişilik Görevini Kabul Yükümlülüğü Olanlar.............................................213
F. Bilirkişilik Görevinin Kapsamı, Bilirkişinin Göreve İlişkin Yükümlülükleri
ile Bu Yükümlülüklere Uymamanın Müeyyideleri..........................................215
1. Bilirkişilik görevinin kapsamı, bilirkişinin göreve ilişkin
yükümlülükleri ........................................................................................215
2. Bilirkişinin göreve ilişkin yükümlülüklerine uymamasının
müeyyideleri ...........................................................................................217
a. Zorla getirtme...................................................................................218
b. Gelmemesinin sebep olduğu giderleri bilirkişinin ödemesine
hükmetme........................................................................................220
c. Para cezası........................................................................................221
d. Sebepsiz/mazeretsiz olarak çekinme nedeniyle uygulanan
yaptırımlar........................................................................................222
e. Disiplin hapsi ....................................................................................223
f. Para cezası ve hapis yaptırımlarının infazı........................................224
i. Disiplin hapsinin infazı...............................................................224
ii. Masrafların tahsili ve disiplin para cezasının infazı ...................225
(a) Para cezasının tahsili .................................................................225
(b) Masrafların tahsili......................................................................226
g. Kabahatler Kanunu’na göre bilirkişinin para cezası ile tecziyesi
meselesi............................................................................................226
h. Bilirkişilik bölge kurulu tarafından uygulanacak yaptırımlar ............230
III. BİLİRKİŞİNİN YEMİN ETMESİ...........................................................................231
A. Genel Olarak ..................................................................................................231
B. Yemin ve Bilirkişilik Statüsüne Dâhil Olma.....................................................234
İçindekiler 17
C. Listeye Kayıtlı Olan Bilirkişi Görevlendirildiğinde, Bu Kişiye Tekrar
Yemin Verdirilmesi Usûlünün Eleştirisi.......................................................... 234
D. Listeye Kayıtlı Olmayan Bilirkişilerin Yemini ve Yemin Tutanağının
İçeriği............................................................................................................. 236
E. Yabancıların Liste Dışı Bilirkişi Olarak Görevlendirilip
Görevlendirilemeyeceği Meselesi ................................................................. 242
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İDARÎ YARGIDA BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE KARAR VERİLMESİ, BİLİRKİŞİNİN
BELİRLENMESİ – GÖREVLENDİRİLMESİ – GÖREV SÜRESİ
I. İDARÎ YARGI MAHKEMELERİNDE BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ SÜRECİNE
BAŞLANMASI................................................................................................. 245
A. Mahkemenin Kendiliğinden (Re’sen) Bilirkişi İncelemesi Yaptırması............ 246
B. Tarafların Bilirkişi İncelemesi Yaptırılmasını Talep Etmesi ve
Mahkemenin Bu Talebi Kabul Etmesi............................................................ 247
C. Bilirkişi İncelemesine Karar Verilmesi ........................................................... 249
1. Genel olarak ........................................................................................... 249
2. Yürütmenin durdurulması talepli davalarda bilirkişi incelemesine
karar verilmesi........................................................................................ 250
3. Delil tespiti talepli davalarda bilirkişi incelemesine karar verilmesi....... 254
4. Bilirkişi incelemesi yaptırılmasına dair mahkeme kararının niteliği ....... 258
5. Bilirkişi incelemesi yaptırılmasına dair mahkeme kararının içeriği......... 259
6. Bilirkişi incelemesi avansının temini....................................................... 263
a. İstenecek avansın miktarı ................................................................ 265
b. Avansın kimden isteneceği meselesi ............................................... 266
i. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri
davalar ve işler bakımından avansın isteneceği taraf ............... 267
ii. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri
davalar ve işler bakımından avansın isteneceği taraf ............... 268
iii. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri
davalar ve işler bakımından avansın ödenmesi için
verilecek süre ve bu sürenin niteliği ......................................... 272
iv. Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri
davalar ve işler bakımından avansın ödenmesi için
verilecek süre ............................................................................ 275
c. İdarî yargıda bilirkişi incelemesi avansı temininde “tarafların
üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri davalar”a ilişkin
usûlün mü, yoksa “tarafların üzerinde serbestçe tasarruf
edemeyecekleri davalar”a ilişkin usûlün mü uygulanması
gerektiğinin değerlendirilmesi ......................................................... 275
18 İçindekiler
7. Naip (nâib) üye müessesi ........................................................................283
a. Niyabet ve naiplik (nâiblik) kavramları.............................................285
b. Naiplik (nâiblik) müessesesinin yasal dayanağı ................................287
c. Tek hâkimle yürütülen davalarda naip üye tayini meselesi .............293
8. Bilirkişi incelemesine ilişkin ara kararın içeriği ve naip üyenin
yetkileri ...................................................................................................295
a. Bilirkişileri belirlemek.......................................................................300
b. Bilirkişi incelemesi masraflarına ilişkin avansı temin etmek ............302
c. Bilirkişilere yöneltilecek soruları belirleme ......................................303
d. Bilirkişi incelemesi kapsamında ihtiyaç duyulan belgeleri ilgili
kişilerden ve kurumlardan temin etmek ..........................................304
e. Bilirkişi incelemesi gününü ve saatini, keşif icrası gününü ve
saatini belirlemek, keşif icrasının yönetimini - denetimi
yürütmek, güvenliği temin etmek ....................................................304
f. Bilirkişilere dosyanın teslim edilip edilmeyeceğine karar
vermek, raporun ibraz edilmesi süresini belirlemek ........................306
g. Bilirkişi ücretini ve keşif icra edilmiş ise yol masrafını takdir ve
tediye etmek ....................................................................................307
II. BİLİRKİŞİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ VE GÖREV ALANININ BELİRLENMESİ .........307
A. Bilirkişinin Görevlendirilmesi .........................................................................307
B. Bilirkişinin Görev Alanının Belirlenmesi.........................................................308
1. Bilirkişiye tebliğ edilecek olan görevlendirme yazısında, inceleme
konusunun “bütün sınırlarıyla” ve “açıkça” belirlenmesi .......................309
2. Bilirkişiye tebliğ edilecek olan görevlendirme yazısında, bilirkişinin
cevaplaması gereken sorulara ayrıntılı şekilde yer verilmesi..................310
3. Bilirkişiye tebliğ edilecek olan görevlendirme yazısında, raporun
verilme süresinin bilirkişilere bildirilmesi................................................316
4. Bilirkişiye tebliğ edilecek olan görevlendirme yazısında, takdir
edilen ücretin bilirkişilere bildirilmesi.....................................................318
5. Bilirkişiye tebliğ edilecek olan görevlendirme yazısında, gerçeğe
aykırı mütalâada bulunması halinde 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nun 276’ncı maddesi uyarınca bilirkişinin
cezalandırılacağının ihtaren bilirkişiye bildirilmesi..................................320
C. Bilirkişinin Görev Alanının Belirlenmesinde Tarafların Görüşünün
Alınması .........................................................................................................321
D. Bilirkişinin Görevlendirme Yazısı....................................................................324
1. Genel olarak............................................................................................324
2. Dosyanın teslimi......................................................................................324
İçindekiler 19
3. Ücret ve ihtar.......................................................................................... 328
4. Diğer hususlar......................................................................................... 328
5. Yemin meselesi....................................................................................... 328
III. BİLİRKİŞİNİN GÖREV SÜRESİ, BİLİRKİŞİ RAPORUNUN MAHKEMEYE TESLİM
EDİLME SÜRESİ.............................................................................................. 331
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BİLİRKİŞİLİKTEN ÇEKİNME, BİLİRKİŞİNİN REDDİ VE BİLİRKİŞİNİN
YASAKLI OLMASI
I. BİLİRKİŞİLİKTEN ÇEKİNME .............................................................................. 337
A. Tanıklıktan Çekinme Sebeplerine Dayanarak Bilirkişilikten Çekinme............ 339
1. Kişisel nedenlerle bilirkişilikten çekinme................................................ 340
a. Bilirkişinin, davanın iki tarafından birisinin nişanlısı olması
durumu ............................................................................................ 340
b. Bilirkişinin, evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi davanın iki
tarafından birisinin eşi olması durumu............................................ 342
c. İki taraftan birisinin, bilirkişinin kendisinin veya bilirkişinin
eşinin altsoyu yahut üstsoyu olması durumu .................................. 343
ç. Bilirkişinin, davanın taraflarından birisi ile arasında evlatlık bağı
olması .............................................................................................. 345
d. Davanın taraflarının, üçüncü derece de dâhil olmak üzere
bilirkişinin kan hısımları olması veya kendisini oluşturan evlilik
bağı ortadan kalkmış olsa dahi davanın taraflarının bilirkişinin
kayın hısımları olması durumu......................................................... 346
e. Bilirkişinin davanın taraflarından birisinin koruyucu ailesi
olması, yahut bilirkişinin davanın taraflarından birisinin
koruyucu aile olduğu kişinin çocuğu olması yahut da davanın
taraflarından birisinin bilirkişi tarafından koruma altına alınan
çocuk olması hali.............................................................................. 348
2. Sır nedeniyle bilirkişilikten çekinme ....................................................... 351
3. Menfaat ihlâli tehlikesi nedeniyle bilirkişilikten çekinme....................... 355
a. Bilirkişinin beyanının kendisine veya 248’inci maddede yazılı
kimselerden birine doğrudan doğruya maddî bir zarar verecek
olması .............................................................................................. 356
b. Bilirkişinin beyanının, kendisinin veya 248’inci maddede yazılı
kimselerden birinin şerefini veya itibarını ihlâl edecek olması........ 358
c. Bilirkişinin beyanının, kendisinin veya 248’inci maddede yazılı
kimselerden birinin ceza soruşturması veya ceza kovuşturması
geçirmesine sebep olması................................................................ 360
20 İçindekiler
d. Bilirkişinin beyanının, bilirkişinin mesleğine ait olan sırların
veya bilirkişinin sanatına ait olan sırların ortaya çıkmasına
sebebiyet vermesi ............................................................................362
i. Sır kavramı.................................................................................363
ii. Sanat - zanaat ve sır...................................................................363
iii. Meslek ve sır..............................................................................364
iv. Değerlendirme...........................................................................365
B. Mahkemece Kabul Edilebilir Bir Diğer Sebebe Dayanarak Bilirkişilikten
Çekinme .........................................................................................................367
C. Çekinme Usûlü ve Çekinme Talebinin İncelenmesi .......................................368
II. BİLİRKİŞİNİN REDDİ........................................................................................372
A. Bilirkişinin Reddi Sebepleri ............................................................................374
1. Genel ret sebebi......................................................................................374
a. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 1 (Bilirkişinin, davanın
tarafı olan kişi ile birlikte çalışmalarının bulunması) ........................376
b. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 2 (Bilirkişinin, davanın
taraflarından birisi ile danışmanlık/personel ilişkisinin olması) .......377
c. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 3 (Bilirkişinin, davanın
taraflarından birisi veya her ikisi ile husumeti olan bir kişinin
vekili olması).....................................................................................379
d. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 4 (Kişinin, bilirkişi olarak
görevlendirildiği davaya ilişkin görüşünü daha önceden
açıklamış olması; kişinin, bilirkişi olarak görevlendirildiği
davada verilecek olan kararın sonuçlarından etkilenecek bir
kurumun çalışanı olması) .................................................................380
e. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 5 (Kişinin, bilirkişi olarak
görevlendirildiği davadan evvel, dava konusu olayla ilgili olan
delil tespitinde görev almış olması)..................................................381
f. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 6 (Bilirkişinin, davanın
taraflarından birisinin vekili/temsilcisi ile evli olması) .....................383
g. Genel ret sebeplerine ilişkin örnek – 7 (Bilirkişinin, davanın
tarafı olan idare ile yakın işbirliği içinde hizmet îfa eden bir
idarenin çalışanı olması)...................................................................384
2. Özel ret sebepleri....................................................................................384
a. Bilirkişinin davada, iki taraftan birine öğüt vermiş olması ya da
iki taraftan birine yol göstermiş olması............................................385
b. Bilirkişinin davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye
“kanunen gerekmediği hâlde” görüşünü açıklamış olması ..............386
c. Bilirkişinin görevlendirildiği davada hâkim ya da hakem
sıfatıyla hareket etmiş olması ..........................................................387
İçindekiler 21
d. Davanın, bilirkişi olarak görevlendirilen kişinin dördüncü
derece de dâhil olmak üzere yansoy hısımlarına ait olması ............ 387
e. Bilirkişinin görevlendirildiği davanın devamı esnasında, iki
taraftan birisi ile davasının bulunması veya iki taraftan birisi ile
aralarında bir düşmanlığın bulunması ............................................. 389
f. Bilirkişinin o dava kapsamında tanık olarak dinlenmesi,
bilirkişinin reddi sebebi midir?......................................................... 391
g. Bilirkişi olarak görevlendirilen kişinin, arabulucu yahut
uzlaştırmacı olması, o bilirkişinin reddi sebebi midir?..................... 391
h. Bilirkişi olarak görevlendirilen kişinin, sosyal medya
mecralarında görüşünü izhar etmesi, o bilirkişinin reddi sebebi
midir?............................................................................................... 392
3. Özel hukuk tüzel kişisi bilirkişinin reddi meselesi ................................... 393
4. Bilirkişinin TMMOB üyesi olmasının, TMMOB’nin taraf olduğu
davalarda tek başına bilirkişinin reddi sebebi olarak değerlendirilip
değerlendirilmeyeceği meselesi ............................................................. 394
B. Bilirkişinin Reddi Usûlü Ve Ret Talebinin İncelenmesi .................................. 395
1. Genel olarak ........................................................................................... 395
2. Bilirkişiyi kimler reddedebilir? ................................................................ 396
3. Müdahil bilirkişiyi reddedebilir mi?........................................................ 397
4. Bilirkişinin kendi kendisini reddetmesi................................................... 400
5. Bilirkişinin reddedilme süresi ................................................................. 400
6. Bilirkişinin reddi usûlü ............................................................................ 401
7. Bilirkişinin reddi talebinin incelenmesi................................................... 402
8. Heyet halinde yürütülen davalarda bilirkişinin reddi talebinin
mahkeme heyeti tarafından mı yoksa naip üye tarafından mı
inceleneceği meselesi............................................................................. 404
9. Bilirkişinin reddi talebi hakkındaki kararın hukukî niteliği ve bu
karara karşı kanun yoluna başvurulup başvurulamayacağı meselesi..... 411
C. Bilirkişinin Reddi Talebinin Kabulünün Sonuçları .......................................... 413
III. BİLİRKİŞİNİN YASAKLI OLMASI ....................................................................... 416
A. Genel Olarak.................................................................................................. 416
B. Bilirkişinin Yasaklılık Sebepleri....................................................................... 418
1. Davanın, bilirkişinin kendisine ait olan bir dava olması veya
davanın, bilirkişinin doğrudan doğruya yahut dolayısıyla ilgili
olduğu bir dava olması ........................................................................... 419
2. Davanın, aralarında evlilik bağı kalksa bile o davada bilirkişi olarak
görevlendirilen kişinin eşinin tarafı olduğu bir dava olması ................... 419
3. Davanın, bilirkişinin kendisinin veya eşinin altsoyunun yahut
üstsoyunun taraf olduğu bir dava olması ............................................... 420
22 İçindekiler
4. Davanın tarafının, bilirkişi ile arasında evlatlık bağı bulunan bir kişi
olması......................................................................................................421
5. Davanın tarafının, bilirkişinin üçüncü derece de dâhil olmak üzere
kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı
bulunan kişilerden birisi olması ..............................................................421
6. Davanın tarafının, bilirkişinin nişanlısı olması .........................................421
7. Davanın tarafının bilirkişinin vekili, bilirkişinin vasisi, bilirkişinin
kayyımı veya bilirkişinin yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği bir
kişi olması................................................................................................422
C. Yasaklılık Durumunun İncelenmesi ve Yasaklılık Sebebiyle Bilirkişinin
Davadaki Görevinden Azledilmesi (Görevden Alınması) Yasaklılık
Hakkındaki Mahkeme Kararının Niteliği ........................................................425
1. Yasaklılık durumunun incelenmesi ve yasaklılık sebebiyle
bilirkişinin davadaki görevinden azledilmesi (görevden alınması)..........425
2. Yasaklılık hakkındaki mahkeme kararının niteliği ve bu karara karşı
başvuru usûlü..........................................................................................427
D. Yasaklılık Nedeniyle Bilirkişinin Azledilmesinin (Görevden Alınmasının)
Sonuçları ........................................................................................................429
BEŞİNCİ BÖLÜM
BİLİRKİŞİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ, BİLİRKİŞİNİN YETKİLERİ,
BİLİRKİŞİ RAPORUNUN HAZIRLANARAK MAHKEMEYE VERİLMESİ,
BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ, BİLİRKİŞİ RAPORUNUN
DEĞERLENDİRİLMESİ, BİLİRKİŞİLİK ÜCRETİ
I. BİLİRKİŞİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ.....................................................................431
A. Bilirkişinin Haber Verme Yükümlülüğü ..........................................................431
B. Bilirkişinin Görevini Bizzat Yerine Getirme Yükümlülüğü ..............................433
C. Bilirkişinin Sır Saklama Yükümlülüğü .............................................................435
D. Bilirkişi Olarak Bir Davada Görevlendirilme Nedeniyle Öğrenilen Sırrın
Bilirkişinin Kendisi Yahut Başkası Yararına (Menfaatine) Kullanılmaması
Yükümlülüğü ..................................................................................................438
E. Bilirkişinin Yükümlülüklerinin Süresi ve Sırra İlişkin Yükümlülüklere
Uymamanın Müeyyideleri .............................................................................439
F. Suç Duyurusunda Bulunma (İhbar) Yükümlülüğü ..........................................440
II. BİLİRKİŞİNİN YETKİLERİ ..................................................................................441
A. Kural: Bilirkişinin Tek Başına Hareket Etme Yetkisinin Bulunmaması............441
B. Görev Alanı ve Görev Sınırları ile İlgili Tereddüdün Giderilmesini
Mahkemeden İsteme Yetkisi .........................................................................444
İçindekiler 23
C. Davanın Taraflarının Bilgisine Başvurma Yetkisi............................................ 446
1. Genel olarak ........................................................................................... 446
2. Bilirkişinin davanın taraflarının bilgisine başvurmak için izin alması ...... 447
3. Keşif icrası esnasında davanın taraflarının bilgisine başvurma............... 448
4. Davanın taraflarının bilgisine başvurma usûlü ....................................... 450
D. Şey Üzerinde Ya Da Şeyin Bulunduğu Yerde İnceleme Yapma Yetkisi ve
Bu Yetkinin Kullanım Esas ve Usûlleri............................................................ 453
III. BİLİRKİŞİNİN GÖRÜŞÜNÜ HAZIRLAMASI VE GÖRÜŞÜN AÇIKLANMASI ............ 458
A. Bilirkişinin Görüşünü Sözlü Olarak Açıklaması............................................... 460
B. Bilirkişinin Görüşünü Yazılı Olarak Açıklaması (Bilirkişi Raporu) ................... 461
1. Bilirkişi raporunun şeklî özellikleri.......................................................... 462
2. Bilirkişi raporunun muhteviyatı (içeriği) ve raporun hazırlanması ......... 465
a. Raporda hukukî değerlendirmeler yer almamalıdır......................... 466
b. Raporda vicdanî, hissî ve şahsî değerlendirmeler yer
almamalıdır...................................................................................... 473
c. Bilirkişi raporunun gerekçesinin önemi ........................................... 477
d. Bilirkişi raporunun muhteviyatı, bilirkişi raporunun kaleme
alınması, raporun gerekçelendirilmesi ve raporun imzalanması ..... 480
e. Kurul halinde görevlendirilen bilirkişilerin rapor hazırlamaları ....... 485
f. Bilirkişi raporunun imzalanması ve raporda düzeltme yapılması .... 487
3. Bilirkişi raporunun mahkemeye verilmesi .............................................. 487
4. Bilirkişi raporunun mahkeme kaydına alınması...................................... 490
5. Bilirkişi raporunun kayda alınması sonrasında, bilirkişinin raporda
değişiklik yapıp yapamayacağı meselesi................................................. 491
6. Bilirkişi raporunun taraflara tebliği......................................................... 491
a. Genel olarak..................................................................................... 491
b. Başka bir mahkeme tarafından alınan bilirkişi raporunun
hükme esas alınacak olması durumunda, başka mahkemenin
aldığı bilirkişi raporunun idarî yargıda görülen davanın
taraflarına tebliğinin gerekip gerekmediği meselesi........................ 493
IV. BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ .......................................................................... 496
A. Genel Olarak.................................................................................................. 496
B. Bilirkişi Raporuna İtiraz Süresi....................................................................... 497
C. Bilirkişi Raporuna İtiraz Süresinin Hukukî Niteliği ......................................... 498
D. Bilirkişi Raporuna İtirazın İncelenmesi ve Fazlaya İlişkin Haklar Saklı
Tutularak Açılan Davalarda Bu İtiraz Hakkında Ara Karar Alınması
Meselesi ........................................................................................................ 501
24 İçindekiler
V. MAHKEMENİN BİLİRKİŞİDEN EK RAPOR ALMASI.............................................504
A. Kural: Bir Davada Ancak Bir Kere Bilirkişi Raporu Alınması ...........................504
B. Kuralın İstisnası: Bir Davada Bilirkişiden Ek Rapor Alınması ..........................504
C. Delil Tespitinde Bilirkişi Olarak Görevlendirilen Kişiden, Dava
Kapsamında Ek Rapor Alınıp Alınamayacağı..................................................508
D. Ek Rapor Alınması Usûlüne Uymamanın Hâkim Bakımından
Müeyyideleri..................................................................................................509
E. Ek Raporun Mahkemeye Verilmesi, Tebliği ve Ek Rapora İtiraz ....................510
F. Ek Raporda, Asıl (Kök) Rapordaki Görüşten Dönülüp Dönülemeyeceği
Meselesi.........................................................................................................510
VI. MAHKEMENİN YENİ BİR BİLİRKİŞİ GÖREVLENDİREREK YENİ BİR BİLİRKİŞİ
İNCELEMESİ YAPTIRMASI ...............................................................................511
A. Genel Olarak ..................................................................................................511
B. Yeni Bir Bilirkişi İncelemesi Yaptırılmasının Şartları .......................................511
C. Davanın Taraflarının Yeni Bir Bilirkişi İncelemesi Yaptırılması
Taleplerinin Mahkemece Ara Kararla Karşılanmasının Gerekip
Gerekmediği Meselesi ...................................................................................512
D. Davada Yeni Bir Bilirkişi İncelemesi Yaptırılıp Yaptırılmayacağının
Mahkemece Değerlendirilmesi......................................................................515
E. Yeni Bir Bilirkişi İncelemesi Yaptırılmasına Karar Verilmesi ...........................518
F. Yeni Bilirkişi İncelemesinin Daha Önceki İncelemeyi Yapan Bilirkişilere
Yaptırılıp Yaptırılamayacağı Konusu...............................................................518
G. Delil Tespitinde Bilirkişi Olarak Görevlendirilen Kişinin, Davada Da
Bilirkişi Olarak Görevlendirilmesi ve Rapor Alınması Halinde, Yeni Bir
Bilirkişi İncelemesi Yaptırılmasının Gerekip Gerekmediği Meselesi ..............520
H. Yeni Bilirkişi Raporunun, Eski Bilirkişi Raporunu Hükümden Düşürmesi .......521
VII. BİLİRKİŞİ GÖRÜŞÜNÜN MAHKEMECE DEĞERLENDİRİLMESİ: BİLİRKİŞİ
RAPORUNUN BAĞLAYICILIĞI..........................................................................522
A. Genel Olarak Deliller......................................................................................524
B. Delil Değeri Kavramı ......................................................................................525
C. Bilirkişi Delilinin Bağlayıcılığı ..........................................................................527
1. Hükmün bilirkişi raporuna uygun olarak kurulması gerektiğini
savunan görüş .........................................................................................529
2. Hükmün bilirkişi raporunda yer verilen görüşten farklı şekilde
kurulabileceğini savunan görüş...............................................................530
3. Raporun bağlayıcılığı konusuna yargının yaklaşımı.................................539
4. Bilirkişi raporunun bağlayıcılığı konusunun mevzuatta ele alınışı ve
özellikli bazı durumlar .............................................................................542
İçindekiler 25
5. Bilirkişi raporunun mahkeme kararına derç edilmesi ve kararın
gerekçelendirilmesi ................................................................................ 547
a. Bilirkişi incelemesine ve bilirkişi raporlarına hâkimlerin
yaklaşımları ...................................................................................... 547
b. Bilirkişi raporlarının karar gerekçelerinde ele alınışı........................ 551
D. Tarafların İbraz Ettiği Uzman Görüşünün Hukukî Niteliği ve Bilirkişi
Raporu Karşısındaki Durumu......................................................................... 554
1. Genel olarak ........................................................................................... 554
2. Uzman görüşü müessesesinin hukuk sistemimize dahil oluşu ............... 555
3. Uzman görüşü ile uzmanın hukukî niteliği.............................................. 556
4. Uzman görüşünün idarî yargıda muhakemede nasıl ele alınacağı
meselesi.................................................................................................. 557
VIII. BİLİRKİŞİLİK ÜCRETİ VE BİLİRKİŞİLİK GİDERLERİ ........................................ 561
A. Ücret.............................................................................................................. 562
B. Bilirkişiye Ödenen Ücretin Niteliği ................................................................ 565
C. Bir Hikâye: 40 Yıl Artı 10 Dakika .................................................................... 568
D. Bilirkişiliğe Adaletin Tecellisini Sağlamaya Katkı Sunmaya ve Manevî
Hazdan Gayri Bir Beklenti Olmadan Görev Îfa Etmeye Dair Bir
Yaşanmışlık.................................................................................................... 569
E. Bilirkişilik Ücreti............................................................................................. 571
1. Bilirkişilik ücretinin tanımı ve yasal danağı............................................. 575
2. Bilirkişiye ödenecek ücretin miktarının takdiri ....................................... 576
3. Tarifedeki ücretin artırılarak ödenmesi .................................................. 578
4. Tarifedeki ücretin azaltılarak ödenmesi ................................................. 580
5. Seri dosyalarda bilirkişilik ücreti ............................................................. 582
6. Ek rapor ve bilirkişilik ücreti ................................................................... 585
7. Bilirkişiye hiç ücret ödenmemesi............................................................ 588
F. Bilirkişilik Giderleri ........................................................................................ 590
1. Genel olarak ........................................................................................... 590
2. Birden fazla dosya nedeniyle müşterek gider yapılması durumu........... 592
3. Gider karşılığı avans ödenmesi durumu ................................................. 593
4. Belgelendirilen giderlerin indirimli ödenmesi veya bilirkişiye hiç
gider ödenmemesi.................................................................................. 594
G. Bilirkişilik Ücretinin ve Bilirkişilik Giderinin Bilirkişiye Ödenmesi.................. 595
H. Bilirkişilik Ücreti İle Bilirkişilik Giderinin Aynı Sarf Kararı İle Mi, Farklı
Sarf Kararları İle Mi Ödeneceği Meselesi ...................................................... 597
26 İçindekiler
I. Bilirkişilik Ücretinin Ödenmesinde Hangi Yıla Ait Tarifenin Esas
Alınacağı Meselesi .........................................................................................599
İ. Adlî Tıp Kurumu Ücreti ..................................................................................600
J. Bilirkişilik Ücretine Tarafların veya Bilirkişinin İtirazı .....................................601
1. Bilirkişilik ücretine tarafların itirazı .........................................................601
2. Bilirkişilik ücretine bilirkişinin itirazı........................................................602
ALTINCI BÖLÜM
İDARÎ YARGIDA İSTİNAF KANUN YOLU AŞAMASINDA
BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ VE İSTİNABE
I. İSTİNAF AŞAMASINDA BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ..................................................605
II. BÖLGE İDARE MAHKEMESİNİN BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ YAPILMASI
GEREKTİĞİ KANAATİNE VARMASI HALİNDE, İLK DERECE MAHKEMESİ
KARARINI KALDIRARAK DOSYAYI İLK DERECE MAHKEMESİNE GÖNDERME
YETKİSİNİN OLUP OLMADIĞI MESELESİ ..........................................................606
III. İDARÎ YARGIDA İSTİNAF KANUN YOLUNDA BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ...................614
A. İstinabe Kavramı ............................................................................................615
B. İstinabe mi? Talimat mı?................................................................................617
C. İstinabenin Genel Özellikleri..........................................................................618
D. Bölge İdare Mahkemesinde İstinabe Suretiyle Bilirkişi İncelemesi................620
1. İstinabe olunacak mahkeme ...................................................................620
2. İstinabenin hangi delilin temini için yapılacağı, istinabeye karar
verilmesi..................................................................................................621
3. İstinabe kararının içeriği ve bilirkişi görevlendirmesini istinabe
eden mahkemenin mi yoksa istinabe olunan mahkemenin mi
yapması gerektiğinin değerlendirilmesi ..................................................622
4. İstinabe vasıtasıyla bilirkişi incelemesi yapılması....................................630
5. İstinabe giderleri .....................................................................................635
6. İstinabede, Tarifenin 6/i bendinin uygulanmasının unutulmaması
meselesi ..................................................................................................640
7. İstinabe ile yapılan bilirkişi incelemesinde, bilirkişinin ücret artırımı
talebi ile gider talebinin incelenmesi ......................................................641
GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ...........................................................................643
KAYNAKÇA...................................................................................................................647
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
