| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Serhat Sarısözen |
| Baskı Tarihi | 2025/01 |
| Baskı Sayısı | 2 |
| Boyut | 17x25 |
| Cilt | Sert kapak |
| Sayfa Sayısı | 617 |
Prof. Dr. M. Serhat Sarısözen
İÇİNDEKİLER
2. BASKIYA ÖNSÖZ ......................................................................... 7
İÇİNDEKİLER ................................................................................... 9
KISALTMALAR .............................................................................. 25
GİRİŞ ................................................................................................. 25
BİRİNCİ BÖLÜM KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÇAPRAZ SORGU, ÇAPRAZ SORGUNUN TARİHİ GELİŞİMİ VE TEMEL KAVRAMLAR
§ 1– ÇAPRAZ SORGU KAVRAMI, KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ÇAPRAZ SORGU VE TARİHİ GELİŞİMİ ............. 29
I- GENEL OLARAK ÇAPRAZ SORGU KAVRAMI ............... 29
II- ROMA HUKUKUNDA ÇAPRAZ SORGU .......................... 30
III- ANGLO AMERİKAN HUKUKU (ORTAK HUKUK - COMMON LAW) – KITA AVRUPASI HUKUKU (CONTINENTAL LAW) AYRIMI ......................................... 32
A) GENEL OLARAK İKİ HUKUK SİSTEMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI .................................................... 32
1- Hukukun gelişiminde kanunlaştırma değil, içtihatlar etkindir.......................................................................... 33
2- Taraflar hukuki sebepleri kendileri tespit edip mahkemeye sunarlar ..................................................... 37
3- Hâkimin Rolü ve Taraf Hâkimiyeti .............................. 37
4- Kıta Avrupası ülkelerinde yaşanan radikal değişimlere karşın İngiliz Hukuku daha gelenekseldir .................... 39
5- İngiliz Hukuku Roma Hukukundan daha az etkilenmiştir .................................................................. 40
6- Jüri Sisteminin Varlığı.................................................. 40
7- Çapraz Sorgunun Varlığı .............................................. 43
B) İKİ HUKUK SİSTEMİNİN BİRBİRİNE YAKLAŞMASI 44
IV- İNGİLİZ HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ ............ 47
A) Tarihi Gelişimi ................................................................... 47
B) İngiliz Hukukunda Çapraz Sorgu ....................................... 51
V- ABD HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ .................. 54
A) Tarihi Gelişimi ................................................................... 54
B) ABD Hukukunda Çapraz Sorgu ......................................... 57
VI- AVUSTRALYA HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ60
VII- ALMANYA HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ .... 61
VIII- AVUSTURYA HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ64
IX- İSVİÇRE HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ .......... 66
X- FRANSA HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ............ 68
XI- İSPANYA HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ ......... 71
XII-KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ HUKUKUNDA SORU SORMA SİSTEMİ ....................................................... 72
§ 2 - TÜRK HUKUKUNDA ÇAPRAZ SORGUNUN TARİHİ GELİŞİMİ.......................................................................................... 73
I- GENEL OLARAK ................................................................... 73
II- CEZA USUL HUKUKUNDA ÇAPRAZ SORGU ................. 73
A) GENEL OLARAK ............................................................. 73
B) SORU YÖNELTMENİN SÜJELERİ ................................ 78
a) Soru Yöneltebilecek Kişiler ......................................... 78
b) Soru Yöneltilebilecek Kişiler ....................................... 79
C) DOĞRUDAN SORU YÖNELTMENİN SIRASI .............. 80
D) DOĞRUDAN SORU YÖNELTMENİN KAPSAMI VE SINIRLARI ........................................................................ 80
III- MEDENİ USUL HUKUKUNDA “SORU YÖNELTME” .... 82
A) HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NDAN ÖNCE . 82
B) HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU YÜRÜRLÜĞE GİRDİKTEN SONRA ....................................................... 83
§ 3 - SORGU, DOĞRUDAN SORU YÖNELTME, SORGU SİSTEMİ, DOĞRUDAN SORGU, ÇAPRAZ SORGU ................. 89
I- SORGU .................................................................................... 89
II- DOĞRUDAN SORU YÖNELTME ........................................ 90
III- SORGU SİSTEMİ................................................................... 92
A) GENEL OLARAK ............................................................. 92
B) DOĞRUDAN SORGU ...................................................... 93
C) ÇAPRAZ SORGU ............................................................. 98
a) Genel Olarak................................................................. 98
b) Çapraz Sorgu Kavramı ............................................... 101
c) Çapraz Sorguda Amaç ................................................ 103
aa) Genel Olarak ....................................................... 103
bb) Dava Teorisi ........................................................ 104
cc) Çapraz Sorgunun Başlıca Amaçları .................... 106
aaa) Delillerin Daha Kapsamlı İncelenmesi ....... 107
bbb) Belirsizlikleri Aydınlatmak ve Tanığı Test Etme Amacı ................................................... 107
ccc) Maddi Gerçeği Ortaya Çıkarmak ve Adil Yargılamayı Sağlama Amacı ........................ 108
ddd)Doğrudan Sorgudaki Tanık Anlatımlarını Geçersiz veya Şüpheli Kılma Amacı ............ 108
eee) Çapraz Sorgunun Diğer Amaçları ............... 111
d) Çapraz Sorgunun Kapsamı ......................................... 111
1. Adım: Formüle Etme - Sorgulamada size rehberlik edecek dava teorisini formüle etme ............................ 112
2. Adım: Analiz - Karşı tarafın dava teorisini anlamak ve ne bilgi verdiğini analiz etmek ................................... 112
3. Adım: Beyin fırtınası – Davadaki yasal kurallar ve olaylar hakkında önemli noktaları tespit etme, .......... 112
4. Adım: Beyin fırtınası - Mahkemeye sunulan materyallere ilişkin beyin fırtınası .............................. 112
aa) Tüm Tanıklar İçin Kontrol Listesi ...................... 113
aaa) Güvenilirlik ................................................. 113
1- Kişisel bilgi eksikliği .................................................. 113
2- Zihinsel ve algısal eksiklikler ..................................... 113
3- Önyargı ve ilgi ............................................................ 114
bbb) Tutanaklar ............................................... 115
4- İhtimalsizlik ................................................................ 116
5- Önceki tutarsız ifade ................................................... 116
6- Çelişkiler .................................................................... 116
ccc) Kayıtlar .................................................... 116
7- Önceki mahkumiyet ................................................... 116
8- Önceki kanıtlanmış sahtekarlıklar .............................. 116
9- Karakter tanıklığı ........................................................ 116
bb) Uzman Tanıklar İçin Kontrol Listesi .................. 116
10- Nitelik ve alanındaki güvenilirliği ............................. 117
11- Prosedürler ve Data Eksikliği .................................... 117
12- Uzmanın kanaati ........................................................ 117
13- Yayınlanmış bilimsel eserleri .................................... 117
e) Çapraz Sorgunun Sınırları .......................................... 117
f) Çapraz Sorgunun Konuları ......................................... 119
g) Çapraz Sorguda Kontrol ............................................. 120
h) Çapraz Sorgunun Süresi ............................................. 121
D) YENİDEN DOĞRUDAN SORGU ................................. 122
E) YENİDEN ÇAPRAZ SORGU......................................... 126
F) MEDENİ USUL HUKUKUMUZDA DİLEKÇELER AŞAMASIYLA DÖRT AŞAMALI SORGU SİSTEMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI .................................................. 128
İKİNCİ BÖLÜM TARAFLARA VE TANIĞA SORU YÖNELTİLMESİ VE ÇAPRAZ SORGU
§ 4 – TARAFLARIN DİNLENİLMESİ VE TARAFLARIN İSTİCVABI SIRASINDA SORU YÖNELTME VE ÇAPRAZ SORGU ............................................................................................ 131
I- TARAFLARIN DİNLENİLMESİ VE SORU YÖNELTME 131
II- İSTİCVAP SIRASINDA TARAF VEKİLLERİNİN DİĞER TARAFA SORU YÖNELTMESİ ......................................... 132
§ 5- TANIK DELİLİ VE SORU YÖNELTME ............................ 137
I- TANIK VE TANIKLIK KAVRAMI .................................... 137
II- TANIKLIK EHLİYETİ ......................................................... 139
III- TANIKLIĞIN KONUSU, SENETLE İSPAT KURALI VE SORU YÖNELTME .............................................................. 143
IV- DAVANIN TARAFLARININ KENDİ DAVALARINDA TANIK OLMASI VE SORU YÖNELTME .......................... 145
V- FERİ MÜDAHİLİN TANIK OLARAK DİNLENMESİ VE SORU YÖNELTME .............................................................. 148
VI- ASLİ MÜDAHİLİN TANIK OLARAK DİNLENMESİ VE SORU YÖNELTME .............................................................. 150
VII. DAVA ARKADAŞLARININ TANIKLIĞI VE SORU YÖNELTME ......................................................................... 152
A) İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞINDA ........................ 152
B) MECBURİ DAVA ARKADAŞLIĞINDA ....................... 153
IV- YARGILAMADA GÖREV ALAN KİŞİLERİN TANIK OLARAK DİNLENMESİ ..................................................... 154
IX- BELGELERİN MAHKEMEYE VERİLMESİ ZORUNLULUĞU VE SORU YÖNELTME ........................ 156
X- TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI, TANIKLIKTAN ÇEKİNME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE TANIĞIN SORGULANMASI................................................................ 158
A) TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI .............................. 158
a) Genel Olarak............................................................... 158
b) Tanıklıktan Çekinme Sebepleri .................................. 159
aa) Kişisel Nedenlerle Tanıklıktan Çekinme ............ 159
bb) Sır Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme ................... 162
cc) Menfaat İhlali Tehlikesi Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme ............................................................... 162
B) TANIKLIKTAN ÇEKİNME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ........... 164
XI- TANIĞIN SORGULANMASI KAPSAMINDA DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER ........................................................... 168
A) SORGULANMAK İÇİN ÇAĞRILAN YERE GELME YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................................................... 168
B) TANIĞIN YEMİN ETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............... 169
C) TANIĞIN BEYANDA BULUNMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 171
D) TANIĞIN CEVAP VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ............. 172
E) TANIĞIN DOĞRUYU SÖYLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 172
XII- TANIKLARIN MAHKEMEYE BİLDİRİLMESİ, TANIKLARIN DAVET EDİLMESİ VE DİNLENMESİ ..... 173
A) TANIKLARIN MAHKEMEYE BİLDİRİLMESİ VE TANIK LİSTESİ .............................................................. 173
B) TANIĞIN DAVET EDİLMESİ VE SORU YÖNELTME 177
C) TANIĞI SORGULATMAKTAN VAZGEÇME .............. 180
D) TANIĞIN DİNLENME ŞEKLİ ....................................... 181
E) TANIĞIN DİNLENME YERİ VE SORU YÖNELTME . 184
a) Tanığın Duruşma Esnasında Dinlenmesi ve Tanığa Soru Yöneltme .................................................................... 184
b) Tanığın Keşif Mahallinde Dinlenmesi ve Soru Yöneltme .................................................................... 186
c) Tanığın Bulunduğu Yerde Dinlenmesi ve Soru Yöneltme .................................................................... 188
d) “e-duruşma” ile Tanığın Dinlenmesi ve Soru Yöneltme188
e) Tanığın İstinabe Suretiyle Dinlenmesi ve Soru Yöneltme .................................................................... 194
aa) Genel Olarak ....................................................... 194
bb) Türkiye’de Oturan Tanıkların İstinabeyle Dinlenmesi ........................................................... 195
cc) Yurtdışında Bulunan Tanıkların Dinlenmesi ...... 196
f) Soru Kâğıdı Gönderilerek Tanıktan Yazılı Beyan Alınması ..................................................................... 197
F) TANIĞIN ŞAHSINDAN KAYNAKLANAN ÖZEL DURUMLARDA TANIĞA SORU YÖNELTME ........... 199
a) Türkçe Bilmeyen Tanığa Soru Yöneltme ................... 199
b) Sağır ve Dilsiz Tanıklara Soru Yöneltme................... 200
c) Çocuk Tanıkların Dinlenmesi .................................... 201
§ 6- TANIĞA SORU YÖNELTİLMESİNİN SEBEPLERİ, SORU YÖNELTİLEBİLECEK KONULAR VE SORU YÖNELTİLMESİNE GEREK OLMAYAN HUSUSLAR ......... 203
I- TANIĞA SORU YÖNELTİLMESİNİN SEBEPLERİ ......... 203
A) TANIK BEYANLARI ARASINDAKİ ÇELİŞKİ ............ 203
B) KAPALI VE EKSİK KALAN NOKTALARIN AYDINLATILMASI ........................................................ 203
C) KARŞI TARAFIN İDDİALARINI VE SAVUNMALARINI ZAYIFLATMAK .............................................................. 204
II- TANIĞA SORU YÖNELTİLEBİLECEK KONULAR ........ 204
A) KURAL: TANIĞIN BİZZAT GÖRDÜĞÜ YA DA DUYDUĞU HUSUSLAR ............................................... 204
B) İSTİSNA: TANIĞIN BAŞKASINDAN DUYDUĞU HUSUSLAR..................................................................... 204
a) Genel Olarak............................................................... 204
b) Başkasından Duyduğunu Aktarma Yasağının İstisnaları206
aa) Kişinin Ailevi Durumu ve Geçmiş Yaşantısı Hakkındaki Bilgilerine Yönelik İstisna ............... 207
bb) Ticari Kayıtlar İstisnası ....................................... 207
cc) Beyan Sahibinin Hazır Bulunmasının Önemsiz Olduğu Durumlar ................................................. 208
dd) Beyan Verene Ulaşılamayacak Olması............... 209
III-TANIĞA SORU YÖNELTİLMESİNE GEREK OLMAYAN HUSUSLAR .......................................................................... 209
A) DAVA KONUSUYLA İLGİLİ OLMAYAN VAKIALAR209
B) İKRAR EDİLMİŞ VAKIALAR ....................................... 209
C) ÜZERİNDE HİÇ UYUŞMAZLIK VE ÇEKİŞME BULUNMAYAN KONULAR ......................................... 211
D) HERKESÇE BİLİNEN VAKIALAR ............................... 212
E) KARİNELER ................................................................... 213
IV- TANIKLIK YAPILAMAYACAK VE KISMEN TANIKLIK YAPILABİLECEK KONULAR ........................................... 215
A) HUKUKA AYKIRI OLARAK ELDE EDİLMİŞ BİLGİLERDE TANIKLIK .............................................. 215
B) KARAKTER TANIKLIĞI ............................................... 216
C) KANAAT TANIKLIĞI .................................................... 218
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SORGULAMANIN YÖNTEMİ, SORGULAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR, TEKNİK, TAKTİKLER VE TANIK BEYANININ DEĞERLENDİRİLMESİ
§ 7 - SORULARIN İFADE TARZI ............................................... 221
I- DOĞRUDAN SORGUDA SORULARIN İFADE TARZI ... 221
A) GENEL OLARAK SORU TARZI VE AÇIKLATTIRICI SORULAR ....................................................................... 221
a) İlmekleme ................................................................... 225
b) Geçiş Soruları ............................................................. 226
c) Yönlendirmeden Yönlendirme ................................... 226
B) YÖNLENDİRİCİ SORULAR ......................................... 227
a) Ana Kural ................................................................... 227
b) Kuralın İstisnaları ....................................................... 229
II- ÇAPRAZ SORGUDA SORULARIN İFADE TARZI .......... 233
A) GENEL OLARAK SORU TARZI ................................... 233
B) YÖNLENDİRİCİ SORULAR ......................................... 236
a) Ana Kural ................................................................... 236
b) Kuralın İstisnaları ....................................................... 240
D) YANILTICI SORULAR ................................................... 241
§ 8– SORGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR ..................................................................................... 243
I- ÖNEMSİZ AYRINTILARDAN KAÇINILMALIDIR ......... 243
II- SORULAN SORULARIN CEVABI BİLİNMELİDİR ........ 243
1- Düşük Risk ve Muhtemel İyi Dönüş .......................... 244
2- Her İki Türlü de Kazanç ............................................. 244
3- Dürüst Tanık ............................................................... 244
4- Bilme İhtiyacı ............................................................. 245
5- Spesifik Cevaplarla İlgilenilmiyorsa .......................... 245
III- SORGULANANIN PSİKOLOJİSİ GÖZ ÖNÜNE ALINMALIDIR ..................................................................... 246
IV- BAŞLANGIÇ VE BİTİRİŞE ÖNEM VERİLMELİDİR...... 246
V- BAŞLANGIÇTA BASİT SORULAR SORULMALIDIR .... 247
VI- GENELDEN ÖZELE GİDİLMELİDİR ............................... 247
VII- KELİMELER DİKKATLİ SEÇİLMELİDİR ...................... 248
VIII- SORULAR KISA, AÇIK VE NET OLMALIDIR ................ 249
IX- AYNI ANDA BİRDEN FAZLA SORU SORULMAMALIDIR250
X- İLGİSİZ SORU SORULMAMALIDIR ................................ 250
XI- TANIĞA SORU SORULMASINA GEREK YOKSA SORU SORULMAMALIDIR ........................................................... 251
XII- TANIĞA GEREĞİNDEN FAZLA SORU SORULMAMALIDIR ........................................................... 253
XIII-TANIKLA TARTIŞILMAMALI VE TANIĞIN KONSANTRASYONU BOZULMAMALIDIR ................... 253
XIV- TANIK ALAYA ALINMAMALIDIR .................................. 255
XV- SORU SORARKEN TANIĞIN GÖZÜNÜN İÇİNE BAKILMALIDIR .................................................................. 256
XVI- TANIĞIN ÖZEL ALANINA İLİŞKİN SORULAR SORULMAMALIDIR ........................................................... 256
XVII-TANIKLIK, İDDİA YA DA SAVUNMAYI DESTEKLİYORSA VURGULANMALIDIR ...................... 257
A) TEKRARLAMA .......................................................... 257
B) ÖZETLEME ................................................................. 258
C) SESSİZ KALMA ......................................................... 258
D) SES TONU ................................................................... 258
XVIII-SORGULAMAYI YAPAN “KENDİ” OLMALIDIR ......... 259
XIX- SORGULAMAYI YAPAN, KENDİNİ KONTROL ALTINDA TUTMALIDIR ...................................................................... 259
XX- SORGUYU YAPAN AVUKAT, MÜVEKKİLLE ÖZDEŞLEŞMEMELİDİR ..................................................... 260
XXI- SORGULAMAYI YAPAN NEREDE DURULACAĞINI BİLMELİDİR ........................................................................ 260
XXII-SORGULAMA YAPILIRKEN GÖRSELLER KULLANILMALIDIR .......................................................... 261
XXIII- JÜRİNİN ENERJİSİ YÜKSELTİLMELİDİR ................ 262
XXIV- HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU’NA GÖRE TANIK SORGULANIRKEN YAPILAMAYACAK “YASAK DAVRANIŞLAR” ................................................................. 263
XXV- ÇAPRAZ SORGULAMANIN KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ ETİK VE YASAL SINIRLARI VE SORGULAMADA İTİRAZ NEDENLERİ ........................... 265
§ 9 – TANIK BEYANININ DEĞERLENDİRİLMESİ, TANIĞIN GÜVENİLİRLİĞİ VE BEYAN HAKKINDA KANAAT OLUŞTURULMASI ....................................................................... 267
I- İSPAT VE İSPATIN KONUSU ............................................ 267
II- HÂKİMDE KANAAT OLUŞTURULMASI ........................ 274
III-TANIK BEYANININ DEĞERLENDİRİLMESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER VE TANIĞIN GÜVENİLİRLİĞİ ..... 276
A) GENEL OLARAK ........................................................... 276
B) TANIKLIĞIN İTİBARDAN DÜŞÜRÜLMESİNDE BEŞ ADIM ............................................................................... 278
1.Adım: Tutarsızlığı Bul .................................................. 278
2.Adım: Fiziksel Olarak Hazırlan .................................... 278
3. Adım: Tanıklığı İtibardan Düşürecek Güncel Bir Model Kur .................................................................. 279
4. Adım: Tutarsız İfadeyi Açığa Çıkar ........................... 279
5. Adım: Etkiyi Maksimize Et ........................................ 279
C) TANIĞIN İNANILIRLIĞINA ETKİ EDEN HUSUSLAR..................................................................... 279
a) Kişisel Bilgi Eksikliği ................................................ 279
b) Tanığın Algılama Durumu ve Özellikle Algısal Eksiklikler .................................................................. 281
c) Tanığın Hafızası ......................................................... 283
d) Tanığın Önceki Beyanlarının Etkisi ........................... 285
e) Yalan Tanıklığa Sevk, Sahtekarlık Gibi Önceki Mahkûmiyet................................................................ 289
f) Tanığın Taraflara Yakınlığı ve Önyargı ..................... 292
g) Tanığın Mesleği .......................................................... 294
h) Tanığın Psikolojik Yapısı ........................................... 295
ı) Tanığın Dinsel İnancı ................................................. 295
i) Tanığın Karakter Özellikleri ve İtibarı ....................... 296
j) İhtimalsizlik ................................................................ 297
k) Diğer Konular ............................................................. 298
§ 10 - TANIĞIN KONTROLÜNDE SORGULAMADAKİ TAKTİK VE TEKNİKLER ........................................................... 299
I- TANIĞIN KONTROLÜ ........................................................ 299
II- ÇAPRAZ SORGUNUN 10 EMRİ ........................................ 299
1- Hazırlık yapmalısın .................................................... 301
2- Amacını bilmelisin ..................................................... 301
3- Bebek adımlarıyla ilerlemelisin. ................................. 301
4- Tanığa yönlendirici soru sormalısın ........................... 303
5- Stilini bilmeli ve adapte olmalısın .............................. 303
6- Ne Zaman Bırakacağını Bilmelisin ............................ 303
7- Duruşma salonunda nasıl davranacağını bilmelisin ... 304
8- İzleyicileri bilmelisin .................................................. 304
9- İspat kurallarını bilmelisin.......................................... 304
10- Hâkimi bilmelisin ...................................................... 304
III- TANIĞIN TAKTİKLERİ VE BUNLARA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER .................................................... 305
A) İNKÂR ............................................................................. 305
a) Tümüyle İnkâr ............................................................ 305
b) Kuvvetli İnkâr – Seçici İnkâr ..................................... 306
B) YANILTMA ..................................................................... 307
a) Saptırma...................................................................... 307
b) Uzak Durma ............................................................... 307
c) Karşı Saldırı ................................................................ 308
C) KILIK DEĞİŞTİRME (GİZLEME) ................................ 309
a) Yorum Yapma ve Açıklama ....................................... 310
b) Nitelikli Cevap ........................................................... 310
c) Kafa Karışıklığı .......................................................... 310
IV- KONTROL TEKNİKLERİ................................................... 311
1- Soruların Tekrarı ........................................................ 311
2- Tanığın Konuyu Dağıtmasına İzin Verilebilir............ 312
3- Sorunun Yazılması ..................................................... 313
4- Ses Tonunu Değiştirme .............................................. 313
5- Beden Dilini Kullanmak ............................................. 313
6- Sorgulamayı Yaparken Bilinçli Olarak Sessizlik ....... 314
7- Hâkime Gitmek .......................................................... 314
8- Anahtar Cümleler Kullanmak .................................... 315
9- “Sadece ‘evet’ ya da ‘hayır’ diye cevap verin” .......... 315
10- Çapraz Sorguda “Boolean Mantığı” Kullanılması ............................................................... 316
V- PROBLEMLİ TANIKLARDA KULLANILAN TEKNİKLER ......................................................................... 317
A) YALANDAN UNUTAN TANIKLAR ............................. 317
B) YALANCI TANIKLAR ................................................... 318
C) KURNAZ TANIKLAR .................................................... 320
D) SÜRPRİZ TANIK ............................................................ 321
E) AKSİ TANIKLAR ........................................................... 322
F) GÖRÜŞMEYİ REDDEDEN TANIKLAR ...................... 323
VI- YAPICI VE YIKICI SORGU TEKNİKLERİ ...................... 324
A) YAPICI ÇAPRAZ SORGU ............................................. 325
B) YIKICI ÇAPRAZ SORGU .............................................. 326
VII- SORGULAMAYI YAPANIN KENDİNE SORMASI GEREKEN SORULAR ......................................................... 327
§ 11 - TANIĞIN SORGULAMAYA İLİŞKİN SORUMLULUĞU ........................................................................... 329
I- DURUŞMADA HAZIR BULUNMAKTAN, YEMİNDEN, BEYANDAN VE SORULAN SORULARA CEVAP VERMEKTEN KAÇINAN TANIĞIN SORUMLULUĞU ................................................................. 329
II- YALAN TANIKLIKTAN DOLAYI CEZAİ SORUMLULUK.................................................................... 329
III- TANIĞIN TANIKLIKTAN KAÇINMASINDAN VE YALAN BEYANDA BULUNMAKTAN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUĞU ................................................................. 331
IV- YALAN TANIKLIK SEBEBİYLE YARGILAMANIN İADESİ .................................................................................. 333
§ 12 - MEDENİ USUL HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER VE “SORU YÖNELTME” ............................................................. 335
I- TARAFLARCA GETİRİLME İLKESİ VE SORU YÖNELTME ......................................................................... 335
II- KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRMA İLKESİ VE SORU YÖNELTME ......................................................................... 339
III- TEKSİF İLKESİ VE SORU YÖNELTME .......................... 340
IV- YARGILAMANIN HÂKİM TARAFINDAN YÜRÜTÜLMESİ VE SORU YÖNELTME .......................... 341
V- HÂKİMİN HUKUK KURALLARINI KENDİLİĞİNDEN UYGULAMASI VE SORU YÖNELTME ........................... 343
VI- HÂKİMİN DELİLLERİ SERBESTÇE DEĞERLENDİRMESİ VE SORU YÖNELTME ....................................................... 344
VII- DOĞRUDANLIK İLKESİ VE SORU YÖNELTME ......... 344
VIII- HÂKİMİN DAVAYI AYDINLATMA ÖDEVİ VE SORU YÖNELTME ......................................................................... 346
IX-ADİL YARGILANMA HAKKI VE SORU YÖNELTME ... 348
A) GENEL OLARAK ADİL YARGILANMA HAKKI ....... 348
B) AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN ÇAPRAZ SORGUYA BAKIŞI ......................................................... 351
C) AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNDEKİ DURUM ........................................................................... 355
X- HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI VE SORU YÖNELTME356
A) TARAFLAR AÇISINDAN HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI ............................................................................. 356
B) TANIĞIN HUKUKİ DİNLENİLME HAKKININ BULUNMAYIŞI .............................................................. 359
XI- USUL EKONOMİSİ İLKESİ (YARGILAMANIN BASİT, ÇABUK, UCUZ YÜRÜTÜLMESİ) VE SORU YÖNELTME360
XII-SÖZLÜLÜK – YAZILILIK İLKESİ KAPSAMINDA SORU YÖNELTME ......................................................................... 362
XIII-TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE SORU YÖNELTME ......................................................................... 363
XIV- HAK ARAMA HÜRRİYETİ VE SORU YÖNELTME ... 366
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇAPRAZ SORGUYA İLİŞKİN OLARAK HÂKİMİN VE AVUKATIN DURUMU VE BİLİRKİŞİNİN SORGUSU (ÇAPRAZ SORGUNUN TANIK DIŞINDAKİ SÜJELERİ)
§ 13 – ÇAPRAZ SORGUDA HÂKİM........................................... 369
I- GENEL OLARAK ................................................................. 369
II- ÇAPRAZ SORGUDA HÂKİMİN SORUMLULUĞU ......... 371
A) DİSİPLİN SORUMLULUĞU ......................................... 372
B) HUKUKİ SORUMLULUK ............................................. 373
III- SORULAN SORUYA İTİRAZ VE HÂKİMİN İTİRAZI KARARA BAĞLAMASI ...................................................... 374
§ 14- ÇAPRAZ SORGUDA AVUKAT ......................................... 379
I- GENEL OLARAK ................................................................. 379
II- SORU YÖNELTME VE AVUKATLA TEMSİL ZORUNLULUĞU İLİŞKİSİ ................................................. 381
III- “SORU YÖNELTME”NİN AVUKATLIK TEKELİ İLE İLİŞKİSİ ................................................................................ 384
IV- “SORU YÖNELTME”NİN AVUKATIN YÜKÜMLÜLÜKLERİYLE İLİŞKİSİ .................................. 386
A) “SORU YÖNELTME” HAKKI KAPSAMINDA AVUKATIN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ......... 386
B) “SORU YÖNELTME” HAKKI KAPSAMINDA AVUKATIN ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ ......................... 391
C) “SORU YÖNELTME” HAKKI KAPSAMINDA AVUKATIN SADAKAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ ................. 392
D) “SORU YÖNELTME” HAKKI KAPSAMINDA KARŞI TARAFIN AVUKATIYLA GÖRÜŞME YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................................................... 394
E) DOĞRUDAN SORGUYA HAZIRLANMA, SORGU ÖNCESİ TANIKLARIN SEÇİMİ VE HAZIRLANMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................................................... 396
F) DOĞRUDAN SORGUDA TANIĞI ETKİLİ VE AMACA UYGUN ŞEKİLDE SORGULAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ401
a) Genel Olarak............................................................... 401
b) Açıklık ........................................................................ 402
aa) Konuşma Şekli .................................................... 402
bb) Beden Dili ve Ses Tonu ...................................... 402
cc) Zamanlama ve Tanıkların Sırası ......................... 403
c) Güvenilirlik ve Gerçeklik ........................................... 404
G) ÇAPRAZ SORGU YAPIP YAPMAMAYA KARAR VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ........................................... 405
a) Genel Olarak............................................................... 405
b) Çapraz Sorgu Yapılması Riskli Tanıklar.................... 406
c) Çapraz Sorgunun Yapılmamasının Etkisi .................. 406
H) ÇAPRAZ SORGUYA HAZIRLANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................................................... 407
a) Genel Olarak............................................................... 407
b) Makul Süre ................................................................. 408
c) Soruların Hazırlanması ve Format Kullanımı ............ 409
d) Çapraz Sorgunun Planlanması.................................... 409
e) Malzemeleri Sağlamlaştırmak .................................... 411
f) Tanıklarla İlgili Bilgilerin Araştırılması..................... 411
I) ÇAPRAZ SORGUYA TANIĞIN HAZIRLANMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................................................... 413
J) ÇAPRAZ SORGUDA İZLENECEK UYGUN STRATEJİYİ BELİRLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............ 415
K) İŞİ ŞAHSEN YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................... 416
L) DOSYA TUTMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ............................. 417
M) REKLAM YASAĞINA UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ...... 418
V- “SORU YÖNELTME”NİN AVUKATIN HAKLARIYLA İLİŞKİSİ ................................................................................ 419
A) DOĞRUDAN VE ÇAPRAZ SORGU YAPABİLME HAKKI ............................................................................. 419 İçindekiler
22
B) DOSYAYI İNCELEME, BİLGİ VE BELGE İSTEME HAKKI ............................................................................. 420
C) GÖREVİNDEN DOLAYI AVUKATA KARŞI SUÇ İŞLENMESİ DURUMUNDA HÂKİMLERE KARŞI SUÇ İŞLENMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERDEN YARARLANMA HAKKI ................................................ 422
VI- SORU YÖNELTECEK AVUKATIN SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLLİKLER ................................................. 422
A) KÜLTÜRLÜ VE BİLGİLİ OLMAK ............................... 423
B) NAZİK, ADİL VE SAYGILI OLMAK ........................... 423
C) SABIRLI, AZİMLİ VE DAYANIKLI OLMAK .............. 423
D) GÜZEL KONUŞMA YETENEĞİNE SAHİP OLMAK .. 424
E) İYİ BİR DİNLEYİCİ OLMAK ........................................ 424
F) KUSURSUZ BİR ANALİZ GÜCÜNE SAHİP OLMAK 425
G) KUVVETLİ BİR HAFIZAYA SAHİP OLMAK ............. 426
H) İYİ BİR İZLEYİCİ OLMAK ........................................... 426
I) UYARLAMA YETENEĞİNE SAHİP OLMAK ............. 427
İ) NEREDE NOT ALMASI GEREKTİĞİNİ BİLMEK ...... 427
J) AKICI OLMAK ............................................................... 428
K) DURUŞMA SIRASINDA NASIL HAREKET EDECEĞİNİ BİLMEK .................................................... 428
L) İZLEYİCİLERİ ANLAMAK ........................................... 430
a) Tanık: En Yakın Dinleyici ......................................... 430
b) Jüri: En Önemli Dinleyici........................................... 430
c) Hâkim: En Titiz İzleyici ............................................. 431
d) Mahkeme Salonunda Yer Alan Diğer İzleyiciler: ‘Önemsiz İzleyici’ ...................................................... 431
§ 15– BİLİRKİŞİYE DOĞRUDAN SORU YÖNELTME VE BİLİRKİŞİNİN ÇAPRAZ SORGUSU.......................................... 433
I- BİLİRKİŞİLİĞİN KAPSAMI VE BİLİRKİŞİDEN GÖRÜŞ ALINMASI ............................................................................ 433
II- ANGLO-AMERİKAN HUKUKUNDA BİLİRKİŞİLİK ...... 436
A) TARAF BİLİRKİŞİSİ(UZMAN TANIK) ........................ 436
B) MAHKEME TARAFINDAN ATANAN BİLİRKİŞİ ...... 437
III- BİLİRKİŞİNİN DURUŞMADA DİNLENME USULÜ ...... 439
A) GENEL OLARAK ........................................................... 439
B) BİLİRKİŞİNİN DOĞRUDAN SORGUSU ..................... 444
C) BİLİRKİŞİNİN ÇAPRAZ SORGUSU ............................ 446
a) Genel Olarak............................................................... 446 İçindekiler
23
b) Bilirkişinin Sorgusunun Zahmetli Oluşunun Sebepleri448
c) Bilirkişinin Sorgusunda Yapılması Gerekenler .......... 449
aa) Araştırma Yapmak .............................................. 449
bb) Kendi Uzmanınızdan Görüş Almak .................... 450
cc) Bilirkişinin Geçmişini Araştırma ........................ 451
dd) Kaynakları Toplama ve Okuma .......................... 452
ee) Sorgu Kurallarına Dikkat Etmek ........................ 452
d) Bilirkişinin Çapraz Sorgu Sırasında Yapması Gerekenler .................................................................. 454
e) Sorgu Alanları ............................................................ 457
aa) Güvenilirlik .......................................................... 458
bb) Tutanaklar ........................................................... 458
cc) Kayıtlar ............................................................... 458
10- Nitelik ve Alanındaki Güvenilirliği ............................ 458
11- Prosedürler ve Data Eksikliği .................................... 460
12- Uzmanın Kanaati ....................................................... 461
13- Yayınlanmış bilimsel eserler ..................................... 461
IV- TÜRK HUKUKUNDA ÖZEL BİLİRKİŞİNİN (UZMAN GÖRÜŞÜ-TARAF BİLİRKİŞİSİ) SORGUSU ..................... 463
BEŞİNCİ BÖLÜM ÇAPRAZ SORGUYA GETİRİLEN ELEŞTİRİLER, ÇAPRAZ SORGU SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DE UYGULANMA ZORLUĞU VE ISLAHLA SORGULAMANIN GEÇERSİZ KILINIP KILINAMAYACAĞI
§ 16- ÇAPRAZ SORGUYA GETİRİLEN ELEŞTİRİLER ........ 467
I- TANIKLARIN YÖNLENDİRİLEBİLECEK OLMASI ELEŞTİRİSİ .......................................................................... 467
II- TANIKLARIN ŞAŞIRTILABİLECEK OLMASI ELEŞTİRİSİ468
III- TANIĞIN SÖYLEYECEĞİ HUSUSLARI UNUTABİLECEĞİ ELEŞTİRİSİ .......................................................................... 469
IV- TANIĞIN DURUŞMA SIRASINDA TACİZ EDİLDİĞİ ELEŞTİRİSİ .......................................................................... 470
§ 17 – ÇAPRAZ SORGU SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DE UYGULANMA ZORLUĞU........................................................... 471
I- DURUŞMA TUTANAKLARININ TUTULMA ŞEKLİ ...... 471
II- JÜRİ SİSTEMİNİN OLMAYIŞI ........................................... 474 İçindekiler
24
III- HÂKİMİN GÜÇLÜ KONUMU VE YARGILAMA GELENEĞİ ............................................................................ 474
IV- YAZILILIK İLKESİNİN BASKINLIĞI .............................. 475
V- YETERLİ KANUNİ DÜZENLEME OLMAYIŞI ................ 475
§ 18 – SORGULAMANIN ISLAHLA GEÇERSİZ KILINIP KILINAMAYACAĞI ..................................................................... 477
SONUÇ ............................................................................................. 479
KAYNAKÇA ................................................................................... 487
EKLER ............................................................................................. 543
TÜRK HUKUKUNDA YENİ SORGULAMA SİSTEMİ .......... 545
MAKALE KAYNAKÇASI ............................................................ 569
ÇAPRAZ SORGU BİLİM Mİ YOKSA BİR SANAT MI? ........ 577
HMK MADDE 152 KAPSAMINDA SORULARIN BELİRLENMESİ BAĞLAMINIDA ABD HUKUKU SORU TARZINA GENEL BİR BAKIŞ .................................................... 594
ÖZET................................................................................................ 594
II- DOĞRUDAN SORGUDA SORULACAK SORULARIN İFADE TARZI ....................................................................... 598
A) ANLATTIRICI (AÇIKLATTIRICI) SORULAR............. 598
B) ANA KURAL: YÖNLENDİRİCİ SORULARIN SORULMAYACAK OLMASI ........................................ 600
III- ÇAPRAZ SORGUDA SORULARIN İFADE TARZI ......... 606
A) ANA KURAL: YÖNLENDİRİCİ SORULARIN SORULACAK OLMASI ................................................. 606
EK MAKALE KAYNAKÇASI ..................................................... 612
SONUÇ ............................................................................................. 479
KAYNAKÇA ................................................................................... 487
EKLER ............................................................................................. 543
TÜRK HUKUKUNDA YENİ SORGULAMA SİSTEMİ ........... 545
ÇAPRAZ SORGU BİLİM Mİ YOKSA BİR SANAT MI? ......... 577
HMK MADDE 152 KAPSAMINDA SORULARIN BELİRLENMESİ BAĞLAMINIDA ABD HUKUKU SORU TARZINA GENEL BİR BAKIŞ .................................................... 594
Copyright 1985 - 2025 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
