Medeni Usul Hukukunda Sulh

Medeni Usul Hukukunda Sulh

Seçkin ŞAHAN

2020/08 1. Baskı, 223 Sayfa

ISBN 978-625-708-881-7

Medeni usul hukukunda sulh, 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda bir müessese olarak düzenlenmemekle birlikte gerek doktrinde gerekse uygulamada varlığı kabul görmekte idi. Sulh, HUMK’da ayrı bir müessese olarak ele alınmamakla birlikte birçok kanun hükmünde sulha ilişkin düzenlemeler mevcuttu. Medeni usul hukukunda sulh, davaya son veren taraf usul işlemlerinden birisi olup, görülmekte olan bir davada, dava konusu uyuşmazlığın taraflarının aralarındaki uyuşmazlığı kısmen yahut tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir. Bu tanım 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun kabulü ile pekişmiştir. HMK ile sulh müessesesi özel olarak düzenleme altına alınmıştır. Sulh, ilk kez HMK ile birlikte bir başlık altında hukukumuzda düzenlenmiş olmakla birlikte evvelden beri varlığı kabul edilen ve uygulaması olan bir müessesedir. Yürütülmekte olan her davanın şüphesiz bir kaybedeni vardır. Kazai merciler tarafından verilen hüküm hakkaniyet ve nesafet kurallarına uygun olup olmadığına bakılmaksızın mutlak suretle dava taraflarından birini tatmin etmeyecektir. Bu noktada sulh müessesesi taraflara sunulmuş bir nimet niteliğindedir. İki taraf arasında meydana gelen uyuşmazlığın iç dinamiklerini, tarihçesini, sosyolojik açıdan etkenlerini en iyi bilen kimseler bizzat uyuşmazlığın taraflarından başkası değildir. Diğer bir anlatımla, aslında tarafların uyuşmazlığın çözümü bakımından birbirlerinden ne istediklerini en açık ve saf hali ile yine kendileri bilmektedir. Bu nedenle tarafların aralarında meydana çıkan uyuşmazlığı iki tarafı da tatmin edecek hali ile sonuçlandıracak müessese de sulh müessesesidir.

Yukarıda izah edilmeye çalışılan nedenlerden ötürü sulha teşvikin özendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle sulh müessesesi inceleme konusu olarak seçilmiş olup uygulanabilirliğinin arttırılmasına katkı sağlaması ve tanıtılması adına detayları ile incelenecek, gereği durumunda öneri ve değerlendirmelerde bulunulacaktır.

ÖNSÖZ  5

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR. 13

GİRİŞ . 15

BİRİNCİ BÖLÜM

SULH KAVRAMININ TANIMI, TARİHÇESİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ, ÖZELLİKLERİ,

SULHUN TÜRLERİ VE BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ

A. Sulhun Tanımı 17

B. Sulhun Tarihçesi.23

C. Sulhun Hukuki Niteliği ve Özellikleri .28

1. Sulhun Hukuki Niteliğine İlişkin Teoriler . 28

a. Yargılama hukuku teorisi. 29

b. Özel hukuk teorisi 29

c. Karma teori 30

d. Çift vakıa teorisi. 32

e. Kanaatimiz. 32

2. Sulhun Özellikleri  33

a. Sulhun iki taraflı usul işlemi olması . 33

b. Uyuşmazlığı kısmen veya tamamen ortadan kaldırabilmesi . 35

c. Dava konusu dışında kalan hususlarda sulhun mümkün olması . 36

d. Sulhun şarta bağlı olarak yapılabilmesi . 39

D. SULHUN TÜRLERİ .44

1. Mahkeme İçi (Kazai) Sulh–Mahkeme Dışı (Adi) Sulh Ayrımı . 44

a. Mahkeme içi (huzurunda) sulh 44

(1) Şartları  45

(2) Şekli  45

(3) Hüküm ve sonuçları  47

b. Mahkeme dışı sulh  47

(1) Genel olarak 47

(2) Şekli  48

10 İçindekiler

(3) Unsurları. 49

(a) Taraflar arasında mevcut hukuki ilişki olması  49

(b) Uyuşmazlık veya tereddüt hali olması  50

(c) Karşılıklı fedakârlıkta bulunulması  51

(4) Hüküm ve sonuçları 52

2. Kısmi Sulh – Tam Sulh Ayrımı 53

a. Dava Türleri Bakımından Kısmi Sulh – Tam Sulh Ayrımı 57

b. Eda davası, tespit davası ve inşai davalarda kısmi sulh - tam sulh

ayrımı  57

c. Belirsiz alacak ve tespit davasında kısmi sulh - tam sulh ayrımı . 58

d. Kısmi davada kısmi sulh - tam sulh ayrımı. 58

e. Davaların yığılmasında kısmi sulh - tam sulh ayrımı 59

f. Terditli davada kısmi sulh - tam sulh ayrımı 60

g. Karşı dava bakımından kısmi sulh - tam sulh ayrımı . 60

3. Diğer Sulh Türleri  61

a. Yapıldığı mercie göre sulh türleri  61

(1) Naip üye veya istinabe edilen hâkim huzurunda yapılan

sulhlar. 61

(2) Keşif sırasında yapılan sulhlar. 62

(3) Hakemler huzurunda yapılan sulhlar 63

(4) İcra mahkemeleri huzurunda yapılan sulhlar . 66

(5) İcra daireleri huzurunda yapılan sulhlar. 66

(6) Yasaklı ve reddedilen hâkim huzurunda yapılan sulhlar  67

(7) Görevsiz ve yetkisiz mahkeme huzurunda yapılan sulhlar. 70

(8) Yabancı mahkeme huzurunda yapılan sulhlar 71

b. İlişkin olduğu muhtevaya göre sulh türleri 72

c. Devam süresine göre sulh türleri  72

E. SULHUN BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ 72

1. Genel Olarak . 72

2. Sulh ve Feragat . 73

3. Sulh ve Kabul  79

4. Sulh ve Avukatlık Kanunu M.35/A Çerçevesinde Uzlaşma 83

5. Sulh ve Arabuluculuk  88

F. SULHUN ÖZEL OLARAK KANUNLARDA DÜZENLENDİĞİ HALLER 99

1. İdarelerin Taraf Olduğu Adli Uyuşmazlıklarda Sulh  99

2. Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıklarda Sulh  105

3. Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Uzlaştırma. 110

İçindekiler 11

İKİNCİ BÖLÜM

SULHUN KONUSU VE KAPSAMI, SULHUN ŞEKLİ VE

ZAMANI, SULH OLABİLECEK KİŞİLER

A. Sulhun Konusu ve Kapsamı. 115

1. Genel Bilgi . 115

2. Sulhun Konusu  118

3. Sulhun Kapsamı. 122

B. Sulhun Şekli ve Zamanı. 124

1. Sulhun Şekli. 124

a. Genel bilgi 124

b. Sulhun mahkemeye bildirilmesi  125

c. Sulhun tutanağa geçirilmesi  127

d. Sulhun maddi hukuka ilişkin şartlarının sağlanması 132

2. Sulhun Zamanı  132

a. Genel bilgi 132

b. Ön inceleme aşamasında sulh (Sulha teşvik). 134

c. Hükümden önce sulh. 138

d. Hükümden sonra sulh . 140

e. Hükmün kesinleşmesi anına kadar sulh  144

C. Sulh Olabilecek Kişiler  145

1. Taraflar 145

a. Genel bilgi 145

b. Gerçek kişiler bakımından sulh 148

(1) Sınırlı ehliyetliler  148

(2) Sınırlı ehliyetsizler. 149

(3) Tam ehliyetsizler. 152

c. Tüzel kişiler bakımından sulh  153

(1) Özel hukuk tüzel kişileri bakımından  154

(2) Kamu hukuku tüzel kişileri bakımından 155

d. Dava arkadaşlığı halinde sulh  158

(1) Mecburi dava arkadaşlığı halinde sulh . 158

(2) İhtiyari dava arkadaşlığı halinde sulh 161

2. Sulhta Vekil . 164

3. Sulhta Usul İşlemleri Bakımından Üçüncü Kişiler 166

a. Genel bilgi 166

12 İçindekiler

b. Davaya müdahale halinde sulh . 166

(1) Asli müdahale halinde sulh. 167

(2) Fer’i müdahale halinde sulh . 168

c. Davanın ihbarı halinde sulh. 170

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SULHUN HÜKÜM VE SONUÇLARI, SULHTAN DÖNÜLEMEMESİ VE

SULHUN İPTALİ, KANUN YOLLARI, YARGILAMA HARÇ VE GİDERLERİ

A. Sulhun Hüküm ve Sonuçları 173

1. Davanın Sona Ermesi  173

a. Sulhun davanın sona ermesine etkisi 174

b. Sulh halinde mahkeme tarafından verilecek karar 176

2. Kesin Hüküm Etkisi 178

a. Sulhun delil olma niteliği. 185

3. İlamlar Gibi İcra Edilebilmesi  186

B. Sulhtan Dönülememesi.190

C. Sulhun Hükümsüzlüğü 192

1. Genel Bilgi. 192

2. Maddi Hukuk Kaynaklı Nedenlerle Hükümsüzlük. 193

a. Sulhun kesin hükümsüzlüğü 194

b. İrade sakatlığı ve aşırı yararlanma durumunda sulhun iptali  195

3. Usul Hukuku Kaynaklı Nedenlerle Hükümsüzlük  197

4. Sulhun Hükümsüzlüğünün İleri Sürülmesi  198

D. Kanun Yollarına Gidilip Gidilememesi .200

E. Sulh Halinde Yargılama Giderleri, Harçlar ve Vekâlet Ücreti.202

1. Yargılama Giderleri . 203

2. Harçlar  205

3. Vekâlet Ücreti . 206

SONUÇ 211

KAYNAKÇA 215