Milletlerarası Özel Hukuk (Ders Kitabı)

İçindekiler

Önsöz V

İçindekiler.......................................................VI

Birinci Bölüm: Genel Hükümler .........................................................1

GİRİŞ ........................................3

I. Yabancılık Unsuru ....................................4

II. Kanunlar İhtilafı Kuralları (Bağlama Konusu ve Bağlama Noktası)..................5

III. Bağlama Noktaları ve Değişken İhtilaflar7

IV. Milletlerarası Özel Hukuk Adaleti .........11

V. Lex Fori-Lex Causae ..............................12

VI. Yabancı Hukukun Uygulanması.............13

VII. Türkiye’nin Taraf Olduğu Milletlerarası Sözleşmeler ......................................16

VIII. Atıf (Gönderme) .....................................16

IX. Kamu Düzeni..........................................19

X. Doğrudan Uygulanan Kurallar ...............23

XI. Kanuna Karşı Hile ..................................24

XII. Şekil ........................................................26

XIII. Zamanaşımı.............................................27

İkinci Bölüm: Kanunlar İhtilafı .........31

§ 1 Borçlar Hukuku.................32

I. Sözleşmeler ............................................32

A. Milletlerarası Hukukta Sözleşmelerin Hazırlanması....................................32

1) Ödemeyle İlgili Riskler .................33

2) Teslimle İlgili Riskler (Incoterms) 34

3) Teminat Mektupları .......................35

İçindekiler VII

II Viyana Satım Sözleşmesi (CISG) ........37

A. Viyana Sözleşmesinin Uygulama Alanı......................................................38

B. Viyana Sözleşmesinin TBK Hükümleriyle Benzerlikleri ...........................39

C. Viyana Sözleşmesinin TBK Hükümlerinden Farklılıkları ..........................41

II. Akıllı Sözleşmeler ................................44

A. Teknoloji ve Hukuk..........................44

B. Blok zincir.........................................45

C. Akıllı Sözleşmeler ............................46

IV. Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk.......49

A. Sözleşmenin Geçerliliği ve Uygulanacak Hukukun Kapsamı....................50

1) İfa Tedbirleri ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları.......51

2) Sözleşmeye Uygulanacak Hukukun Taraflarca Belirlenmesi.................52

B. Hukuk Seçimi Yapılmaması Durumunda Sözleşmeye Uygulanacak

Hukuk ...............................................56

1) Karakteristik Edim Borçlusu........56

2) Daha Sıkı İlişkili Hukuk ..............58

C. Bazı Sözleşme Tiplerine Özel Kanun İhtilafı Kuralları..............................58

1) Taşınmazlara İlişkin Sözleşmeler 61

2) Tüketici Sözleşmeleri...................59

3) İş Sözleşmeleri.............................61

4) Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Sözleşmeler ........................................61

5) Eşyanın Taşınmasına İlişkin Sözleşmeler...............................................63

D. Temsil ve Vekâletsiz İş Görme.........65

V. Haksız Fiillere Uygulanacak Hukuk .66

A. Kişilik Haklarının İhlali ...................67

B. İmalatçının Sorumluluğu ..................69

C. Haksız Rekabete Uygulanacak Hukuk........................................................70

D. Rekabetin Engellenmesine Uygulanacak Hukuk ........................................71

VI. Sebepsiz Zenginleşme..........................72

§ 2. Ayni Haklar.......................72

I. Malların Bulunduğu Yer (LRA) Kuralı.......................................................72

II. Taşıma Araçları...................................75

III. Fikrî Mülkiyete İlişkin Haklar...........76

IV. Ayni Hakların Şekline Uygulanacak Hukuk...............................................77

VIII İçindekiler

§ 3. Aile Hukuku ......................78

I. Nişanlanma ..........................................78

II. Evlenme ................................................78

A. Evlenme Ehliyeti..............................79

B. Evlenmenin Şekli..............................80

C. Evliliğin Hüküm ve Sonuçları..........81

D. Evlilik Malları...................................82

III. Boşanma ...............................................83

IV. Uluslararası Çocuk Kaçırma .............87

A. Uluslararası Çocuk Kaçırma Kavramı ........................................................87

B. Sözleşmenin Kapsamı.......................88

C. İade Davası .......................................89

V. Soybağının Kurulması (Nesep) ..........91

VI. Evlat Edinme .......................................93

VII. Nafaka .................................................95

A. Genel Olarak ....................................95

B. Nafakaya Uygulanacak Hukuka Dair Sözleşme..........................................96

1) Yoksulluk Nafakası ......................96

2) Aile Hukukundan Kaynaklanan Diğer Nafaka Talepleri........................97

C. Nafakanın Alacaklarının Tahsiline Dair Sözleşme .....................................98

§ 4. Miras Hukuku...................99

I. Mirasa Uygulanacak Hukuk..............99

II. Yabancıların Türkiye’de Miras Hakkı.......................................................100

III. Mirasın Açılması, İktisabı ve Taksimi........................................................102

A. Türkiye’deki Mirasçısız Tereke .....104

B. Ölüme Bağlı Tasarruflar.................104

C. Ölüme Bağlı Tasarruf Ehliyeti........106

§ 5. Kişiler Hukuku ...............106

I. Hak Ehliyeti, Gaiplik ve Ölmüş Sayılma Kararı ......................................107

II. Fiil Ehliyeti, Vesayet, Kısıtlılık ve Kayyımlık Kararı ...............................108

III. Tüzel Kişilerin Hak ve Fiil Ehliyeti.110

İçindekiler IX

Üçüncü Bölüm: Milletlerarası Usul Hukuku.........................................113

§I. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi ...........................114

I. Türk Milletlerarası Yetki Kuralları 114

A. MÖHUK’taki Genel Yetki Kuralınca Türk Mahkemelerinin Yetkili

Olduğu Durumlar ...........................117

1. Davalının Yerleşim Yerinin Türkiye’de Bulunması..............................118

2. Davalının Mutad Meskenin Bulunduğu Yerin Türkiye’de Bulunması.120

3. Tüzel Kişinin Merkezi Şube veya Acentenin Türkiye’de Bulunması ..120

4. Çekişmeli Malın Türkiye’de Bulunması...............................................122

5. Taşınmazın Türkiye’de Bulunması .......................................................123

6. Çekişmesiz Yargıda Talepte Bulunanın Türkiye’de bulunması............123

7. Haksız Fiilin İşlendiği veya Zararın Meydana Geldiği Yerin Türkiye’de

Bulunması ..................................124

8. İfa Yerinin Türkiye’de Bulunması ........................................................125

B. MÖHUK’taki Özel Yetki Kuralları 127

1) Yetki Sözleşmesi........................128

a) Türk Mahkemelerinin Yetkili Kılınması ..........................................129

b) Yabancı Mahkemelerin Yetkili Kılınması ........................................132

1) İş Sözleşmesinden Doğan Davalar........................................................136

2) Tüketici Sözleşmesinden Doğan Davalar.............................................137

3) Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar ...................................................138

4) Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar............................139

5) Yabancıların Kişi Hallerine İlişkin Davalar..........................................141

6) Miras Davaları............................142

§2. Geçici Koruma Tedbirleri..........................................................144

I. Yabancılık Unsurlu Davalarda İhtiyati Haciz Kararı......................................145

II. Yabancılık Unsurlu Davalarda İhtiyati Tedbir................................................145

III. Yabancı Unsurlu Davalarda Delil Tespiti.......................................................149

§3. Milletlerarası Tebligat.....154

I. Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarına Tebligat Yapılması .............155

II. Yurtdışında Bulunan Yabancılara Tebligat...............................................157

III. Diplomatik Temsilcilere Tebligat.....159

X İçindekiler

§4 Yabancı Unsurlu Davalarda Teminat........................................161

§5 Yabancı Derdestlik............164

I. Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Derdestlik ............................167

II. Yetki Sözleşmesi ve Derdestlik.........167

III. İki veya Çok Taraflı Milletlerarası Anlaşmalar........................................168

§6 Yabancı Unsurlu Davalarda İspat..............................................169

I. İspat Hakkı ve İspat Yükü ...............169

II. Yabancı Ülkelerden Verilen Belgeler..........................................................170

III. Delil Sözleşmesi..................................172

IV. Milletlerarası İstinabe.......................175

V. Yabancı Unsurlu Davalarda Delil Toplama ve Delil Gösterme ...............176

§7. Yargı Bağışıklığı...............178

I. Yabancı Devletin Yargı Bağışıklığı ..178

II. Yabancı Devletin İcra Bağışıklığı ....182

III. Devleti Temsil Eden Kişilerin Yargı Bağışıklığı........................................183

§8. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi ..........185

I. Yabancı Mahkeme Kararının Tenfizi Kavramı ........................................185

II. Yabancı Mahkeme Kararının Tanınması Kavramı..................................187

III. Yargı Yoluna Başvurmaksızın Tanıma ......................................................189

A. Yargı Kararı Olmadan Nüfus Kütüğüne Tescil.........................................189

B. Nüfus Kütüğüne Doğrudan Tescil Edilebilecek Yabancı Kararlar ...........190

C. Nüfus Kütüğüne Tescil Şartları......191

D. Nüfus Kütüğüne Tescil Usulü ........192

IV. Tanıma ve Tenfiz Davası...................194

A. İçeriği İnceleme Yasağı..................194

B. Yabancı İlam Kavramı....................196

C. Hukuk Davalarına İlişkin Yabancı Karar Kavramı ...................................198

D. Kesinleşmiş Yabancı İlam Kavramı ..........................................................200

E. Kararın İcra Edilmemiş Olması......201

V. Tenfiz Şartları....................................201

İçindekiler XI

A. Karşılıklılık.....................................202

B. Yabancı Mahkemenin Yetkisi.........203

1) Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisinin Bulunmaması ..................203

2) Yabancı Mahkemenin Aşırı Yetkili Olmaması.....................................204

C. Kamu Düzenine Aykırı Olmama....206

1) Hükmün Kamu Düzenine Aykırı Olmaması ........................................206

2) Kamu Düzenine Açıkça Aykırılık .......................................................210

D. Savunma Haklarına Uygunluk .......212

VI. Tanıma Şartları .................................213

VII. Tanıma ve Tenfiz Davalarında İspat ..........................................................214

A. Tanıma ve Tenfiz Usulü .................215

1) Görevli ve Yetkili Mahkeme......216

2) Davanın Tarafları .......................218

3) Basit Yargılama Usulü ...............218

B. Tanıma ve Tenfiz Kararının Sonuçları.......................................................219

C. Milletlerarası Sözleşmeler Uyarınca Tanıma ve Tenfiz ...........................221

Dördüncü Bölüm: Milletlerarası Tahkim.......................................223

§I Milletlerarası Tahkim Yargılaması ............................................224

I Giriş....................................................224

II. Milletlerarası Tahkim Kanunu ........224

III. Tahkime Elverişlilik ..........................225

IV. Tahkimle İlgili Konularda Yetkili Mahkeme ............................................228

V. Tahkim Anlaşması.............................229

VI. İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz ......231

VII. Hakem Seçimi ....................................232

VIII. Hakemlerin Kendi Yetkileri Hakkında Karar Vermeleri ........................234

IX. Tahkim Usulüne Uygulanacak Kurallar....................................................235

X. Tahkimde Davanın Açılması ............237

XI. Uyuşmazlığın Esasına Uygulanacak Hukuk..............................................239

XII. Hakem Kararı....................................241

XIII. İptal Davası ........................................242

XII İçindekiler

A. İptal Davasının Usulü.....................244

B. İptal Sebepleri.................................246

1) Uyuşmazlığın Tahkime Elverişli Olmaması.........................................246

2) Kararın Kamu Düzenine Aykırı Olması...............................................248

3) Taraflarından Birinin Ehliyetsiz Olması veya Tahkim Anlaşmasının

Geçersiz Olması.........................250

4) Hakem Seçiminin Usule Aykırı Olması ...............................................256

5) Kararın Tahkim Süresi İçinde Verilmemesi..........................................257

6) Hakemlerin Kendi Yetkilerine İlişkin Kararlarının Yanlış Olması ......258

7) Hakemlerin Tahkim Anlaşması Dışında Kalan Bir Konuda Karar

Vermeleri veya Yetkilerini Aşmaları ya da İstemin Tamamı Hakkında

Karar Vermemeleri.....................258

8) Tahkim Yargılamasının Usule Aykırı Olması ......................................259

§ 2. Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi..............262

I. Tenfiz Davası......................................263

II. Yabancı Hakem Kararının Tenfizini Engelleyen Durumlar....................265

A. Tahkim Anlaşmasının Geçersizliği veya Tarafların Ehliyetsizliği............266

B. Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlâli268

C. Tahkim Anlaşmasının veya Tarafların İstemlerinin Dışında Karar Verilmesi ... 271

D. Hakem Seçim Yöntemine veya Usule Uygulanacak Kurallara Aykırılık.272

E. Hakem Kararının Bağlayıcı Olmaması veya İptal Edilmiş Olması ..........275

F. Uyuşmazlığın Tahkime Elverişli Olmaması...............................................276

G. Hakem Kararının Kamu Düzenine Aykırı Olması....................................277

Ekler ........................................................281

Kaynakça...................................................309