ISBN: 9786050521931
| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Büşra Koç |
| Baskı Tarihi | 2025/05 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 238 |
Büşra Koç
ÖZET
1926 yılında Türk Kanunu Medenisi’ nin kabulü ile Türk Hukuku mirastan feragat kurumu ile tanışmıştır. Mirastan feragat sözleşmesi Borçlar Hukuku ve Miras Hukukunun iç içe geçtiği özel bir hukuki yapıdır. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile muhtemel mirasçısı arasında, mirasçının gelecekteki muhtemel miras hakkından vazgeçtiği bir sözleşmedir. Taraflarca mirasbırakanın sağlığında akdedilen bu sözleşme, mirasbırakanın ölümü ile hüküm ve sonuçlarını doğurur ve feragat eden mirasçı sıfatını kazanmaz. Geçmişte ve günümüzde bazı hukuk sistemleri, gelecekteki miras hakkı üzerinde tasarrufu konu edinmesi nedeniyle mirastan feragati reddetmiş, bazı hukuk sistemleri ise kabul etmiştir. Sözleşme ile mirasbırakan, feragat eden kişinin mirasçılığını da engellediğinden aynı zamanda olumsuz miras sözleşmesi olarak da adlandırılmaktadır. Sözleşme taraflarından kimin önce öleceği, sözleşme yapıldığı anda belli olmadığından muhtemel mirasçı terimi kullanılmaktadır.
Miras paylaşımının önceden belirlenmesi ve muhtemel anlaşmazlıkların önüne geçmek maksadıyla yapılan mirastan feragat sözleşmesi ile feragat eden muhtemel mirasçı kısmen ya da tamamen miras payından vazgeçebilir. Ölüme bağlı tasarruf olması nedeniyle, miras sözleşmesi şeklinde düzenlenebilir.
Bu tez çalışması, mirastan feragat sözleşmesinin hukuki niteliğini, şartlarını, tarafları bakımından meydana getirdiği sonuçları, sözleşmenin hükümsüzlük ve sona erme ihtimallerini inceler. Ayrıca bu çalışma kapsamında uygulamaya yönelik sorunlar ele alınmış, Alman ve İsviçre Hukukundaki düzenlemelerle karşılaştırılarak Türk Hukuku ile aralarındaki benzerlik ve farklar ortaya koyulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Mirastan Feragat Sözleşmesi, Olumsuz Miras Sözleşmeleri, Miras Sözleşmesi, Ölüme Bağlı Tasarruflar, Beklenen Hak, Bekleme Durumu
ÖN SÖZ
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda olumsuz miras sözleşmesi olarak düzenlenen “Mirastan Feragat Sözleşmesi” çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kanun koyucu, mirasbırakanın mirasçısı ile bir karşılık sağlanarak ya da karşılık sağlanmaksızın mirastan feragate ilişkin sözleşme akdedebileceklerini düzenlemiştir. Mirasbırakan ölüme bağlı tasarrufta bulunurken, mirasçısının ise sağlararası tasarrufta bulunduğu bu sözleşme ile mirasbırakanın muhtemel mirasçısının gelecekteki mirasçılığı kısmen ya da tamamen engellenmektedir.
Hukuki niteliği itibariyle tartışmalı olan bu kurumun konusunu oluşturan feragat tasarrufunun niteliği de aynı zamanda tartışmalıdır. Nitekim, mirasçı bu tasarrufu gerçekleştirdiğinde henüz mirasçı sıfatını haiz değildir ve gelecekteki muhtemel mirasçılığına ilişkin olarak böyle bir tasarrufta bulunmaktadır. Öte yandan, miras sözleşmesi şeklinde yapılması gereken bu işlemin, mirasçı tarafından tek taraflı bir işlemle feragat edilerek yapılması mümkün değildir. Nitekim, mirastan feragat sözleşmesi, sadece miras sözleşmesi şeklinde yapılan bir ölüme bağlı tasarruftur. Mirasbırakan yönünden ölüme bağlı tasarruf niteliğine doktrinde şüpheyle yaklaşılmakta olsa da mirasbırakanın terekesi üzerinde hüküm ve sonuçlarını doğuran bu işlem bir ölüme bağlı tasarruftur ve taraflara uygulanacak ehliyet şartları da farklılıklar göstermektedir.
Mirastan feragat sözleşmenin ivazlı ya da ivazsız şekilde akdedilmesinin, feragat edenin altsoyu, mirasbırakanın saklı paylı mirasçıları ve alacaklıları bakımından etkilerinde de farklılıklar söz konusu olur. Hüküm ve sonuçlarını mirasbırakan öldüğünde meydana getirecek olan mirastan feragat sözleşmesi taraflar için bağlayıcı niteliktedir ve taraflar kanunda tanınmış imkânlar dışında tek taraflı olarak sözleşmeden dönemeyecektir. Sözleşmenin hükümsüzlüğü ve sona ermesi kanunda öngörülen şartlar dâhilinde gerçekleşecektir.
Sonuç olarak, muhtemel mirasçısının kendi rızası ile mirastan feragat tasarrufunu gerçekleştirdiği ve muhtemel mirasbırakanın da onun bu tasarrufunu kabul ettiği ve tarafların ivazlı ya da ivazsız şekilde akdettiği mirastan feragat sözleşmesi, Türk hukuk sistemi içerisinde önemli bir yere sahiptir.
Büşra Koç
Eylül, 2024
İÇİNDEKİLER
ÖZET ................................................................................................. iii
ÖN SÖZ ................................................................................................ v
KISALTMALAR ............................................................................ xiii
GİRİŞ ................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM .............................................................................. 8
1. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER ............................................................................ 8
1.2.1. Roma Hukukunda ......................................................... 12
1.2.2. Cermen Hukukunda ...................................................... 14
1.2.3. İslam Hukukunda .......................................................... 17
1.3.1. Alman Hukukunda ........................................................ 19
1.3.2. İsviçre Hukukunda ........................................................ 20
1.3.3. Diğer Devletlerin Hukuk Sistemlerinde ...................... 21
1.4.1. Genel Olarak .................................................................. 22
1.4.2. Bekleme Durumu ve Beklenen Hak Kavramı ............. 23
1.5.1. Genel Olarak .................................................................. 33
1.5.2. Mirasbırakan ................................................................. 34
1.5.3. Feragat Eden .................................................................. 35
1.5.3.1. Kanuni Mirasçı ........................................................... 37
1.5.3.1.1. Eş ............................................................................... 37
1.5.3.1.2. Hısımlar .................................................................... 41
1.5.3.1.3. Evlatlık ...................................................................... 41
1.5.3.1.4. Devlet ........................................................................ 44
1.5.3.2. İradi Mirasçı veya Vasiyet Alacaklısı ....................... 46
1.5.3.2.1. Vasiyetname ile Atanmış Mirasçı ........................... 46
1.5.3.2.2. Miras Sözleşmesi ile Atanmış Mirasçı ................... 47
İKİNCİ BÖLÜM ............................................................................... 49
2. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ, BENZERİ HUKUKİ MUAMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI VE TÜRLERİ ......................................... 49
2.1.1. Genel Olarak .................................................................. 49
2.1.2. Çifte Hukuki İşlem Görüşü .......................................... 55
2.1.3. Tek Hukuki İşlem Görüşü ............................................ 57
2.2.1. Olumlu Miras Sözleşmesi .............................................. 60
2.2.2. Mirasın Reddi ................................................................ 62
2.2.3. Mirastan Iskat (Çıkarma) ............................................. 65
2.2.4. Mirastan Yoksunluk ...................................................... 67
2.2.5. Açılmamış Terekedeki Miras Hissesinin Temliki ....... 69
2.3.1. Genel Olarak .................................................................. 71
2.3.2. İvazsız – İvazlı Mirastan Feragat Sözleşmesi ............. 71
2.3.2.1. İvazsız (Karşılıksız) Mirastan Feragat Sözleşmesi .. 72
2.3.2.2. İvazlı (Karşılıklı) Mirastan Feragat Sözleşmesi ...... 73
2.3.3. Tek - İki - Çok Taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesi 74
2.3.3.1. Tek Taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesi ................ 75
2.3.3.1.1. İvazsız Tek Taraflı Feragat .................................... 75
2.3.3.1.2. İvazlı Tek Taraflı Feragat ....................................... 76
2.3.3.2. İki taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesi ................... 77
2.3.3.3. Çok Taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesi ................ 77
2.3.4. Tam – Kısmi Mirastan Feragat Sözleşmesi ................. 78
2.3.4.1. Kısmi Mirastan Feragat Sözleşmesi .......................... 78
2.3.4.2. Tam Mirastan Feragat Sözleşmesi ............................ 80
2.3.5. Şarta veya Süreye Bağlı Mirastan Feragat Sözleşmesi ................................................................... 80
2.3.6. İradi/Karineli - Yalın Mirastan Feragat Sözleşmesi .. 82
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ........................................................................... 85
3. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU ..... 85
ix
3.1.1. Genel Olarak .................................................................. 85
3.1.2.Tek Taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesinde Ehliyet. ................................................................................................... 87
3.1.2.1. Mirasbırakan Yönünden Ehliyet .............................. 87
3.1.2.2. Ehliyet Şartları ............................................................ 90
3.1.2.2.1. Ayırt Etme Gücü ...................................................... 90
3.1.2.2.2. Erginlik ..................................................................... 95
3.1.2.2.3. Kısıtlı Olmamak ....................................................... 97
3.1.2.3. Feragat Eden Yönünden Ehliyet ............................... 98
3.1.3. İki Taraflı Mirastan Feragat Sözleşmesinde Ehliyet 102
3.1.4. Mirastan Feragat Sözleşmesinde Ehliyet Yokluğunun Hukuksal Sonuçları ............................................................... 103
3.2.1. Genel Olarak ................................................................ 103
3.2.2. Mirastan Feragat Sözleşmesinin Resmî Vasiyetnamenin Şekil Şartlarından Farkları .................................................. 107
3.2.2.1. Tarafların Aynı Anda Resmî Memur Huzurunda Bulunması ve İradelerini Art Arda Açıklamaları .............. 107
3.2.2.2. Resmî Memurun Tarafların İradesine Uygun Şekilde Mirastan Feragat Sözleşmesini Düzenlemesi ...................... 108
3.2.2.3. Tarafların Mirastan Feragat Sözleşmesini Resmî Memur ve Tanıkların Huzurunda İmzalamaları ............... 109
3.2.2.4. Tarafların Tanıklar Huzurunda Mirastan Feragat Sözleşmesini Okuduklarını ve İradelerine Uygun Olduğunu Beyan Etmeleri ....................................................................... 110
3.2.2.5. Tanıkların Şerh Verip İmzalamaları ...................... 112
3.2.2.6. Resmî Memurun İmzalaması .................................. 113
3.2.3. Mirastan Feragat Sözleşmesinin Saklanması, Tevdii ve Açılması .................................................................................. 113
3.2.4. Şekle Aykırılığın Sonuçları ......................................... 116
3.3.1. Genel Olarak ................................................................ 118
3.3.2. İptal Edilebilirlik Nedenleri ........................................ 120
3.3.2.1. Ehliyetsizlik ............................................................... 121
3.3.2.1.1. Mirasbırakanın Ehliyetsizliği ............................... 121
3.3.2.1.2. Feragat Edenin Ehliyetsizliği ................................ 123
3.3.2.2. Şekle Aykırılık .......................................................... 124
3.3.2.3. İrade Sakatlıkları ...................................................... 125
3.3.2.3.1. Yanılma (Hata) ...................................................... 127
3.3.2.3.2. Aldatma (Hile) ....................................................... 130
3.3.2.3.3. Korkutma ve Zorlama (Tehdit ve Cebir) ............ 132
3.3.2.4. Hukuka ve Ahlaka Aykırılık ................................... 134
3.3.2.5. Aşırı Yararlanma (Gabin) ....................................... 138
3.3.2.6. İptalin Şekli, Süresi ve Sonuçları ............................ 141
3.3.3. Kesin Hükümsüzlük .................................................... 146
3.3.3.1. Muvazaa .................................................................... 147
3.3.3.2. Latife Beyanı ............................................................. 149
3.3.3.3. Zihni Kayıt ................................................................ 151
3.3.4. Yokluk .......................................................................... 151
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ................................................................... 153
4. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ VE SONA ERMESİ ........................................................................ 153
4.1.1. Mirasbırakan Bakımından ......................................... 153
4.1.2. Feragat Eden Bakımından .......................................... 154
4.1.3. Feragat Edenin Altsoyu (Füruu) Bakımından .......... 158
4.1.3.1. İvazlı Mirastan Feragatte ........................................ 159
4.1.3.2. İvazsız Mirastan Feragatte ...................................... 160
4.1.4. Üçüncü Kişilerin Lehine Yapılan Feragat Bakımından ................................................................................................. 164
4.1.4.1. Feragatin Belirli Kişiler Lehine Yapılmış Olması . 164
4.1.4.2. Feragatin Genel Olarak Diğer Mirasçıların Lehine Yapılmış Olması ..................................................................... 169
xi
4.1.4.3. Mirastan Feragatin Herhangi Bir Kişi Lehine Yapılmaması .......................................................................... 170
4.1.5. Tasarruf Nisabı (Oranı) Bakımından ........................ 172
4.1.5.1. İvazlı Mirastan Feragatte ........................................ 172
4.1.5.2. İvazsız Mirastan Feragatte ...................................... 174
4.1.6. Saklı Paylı Mirasçılar Bakımından ............................ 175
4.1.6.1. Genel Olarak ............................................................. 175
4.1.6.2. İvazın Tenkise Tabi Olması İçin Gereken Şartlar 176
4.1.6.2.1. İvaz Verilmiş Olmalı ............................................. 176
4.1.6.2.2. İvaz Sağlararası Kazandırma Niteliğimde Olmalı ................................................................................................. 177
4.1.6.2.3. Saklı Paylar İhlal Edilmiş Olmalıdır ................... 177
4.1.6.3. İvazlı Feragat Edenin Sorumluluğunun Kapsamı . 178
4.1.7. Tereke Alacaklıları Bakımından ................................ 180
4.1.7.1. Genel Olarak ............................................................. 180
4.1.7.2. Mirastan İvazlı Feragat Edenin Sorumluluğunun Şartları .................................................................................... 183
4.1.7.2.1. Mirastan Feragat Sözleşmesi İvazlı Olmalı ........ 183
4.1.7.2.2. Miras Açıldığı Anda Tereke Borçları Karşılayamamalı .................................................................... 184
4.1.7.2.3. Tereke Borçları Mirasçılar Tarafından Karşılanmamış Olmalı .......................................................... 185
4.1.7.2.4. Sözleşme Kapsamında Ödenen İvaz Mirasbırakanın Ölümünden Önceki Beş Yıl İçinde Ödenmiş Olmalı .......... 187
4.1.7.2.5. Feragat Eden Miras Açıldığı Anda İvaz Nedeniyle Zenginleşmiş Olmalı .............................................................. 187
4.2.1. Genel Olarak ................................................................ 190
4.2.2. Kanun Gereği (Kendiliğinden) Sona Ermesi ............ 190
4.2.2.1. Feragat Edenin Mirasbırakandan Önce Ölmesi ... 191
4.2.2.2. Evliliğin Sona Ermesi ............................................... 192
4.2.2.3. Lehine Feragat Edilen Kimsenin Herhangi Bir Nedenle Mirasçı Olamaması ................................................. 195
xii
4.2.2.4. Feragat Edenle Aynı Zümrede Başka Mirasçının Bulunmaması ......................................................................... 195
4.2.2.5. Mirastan Yoksunluk ................................................. 196
4.2.2.6. Şarta (Koşul) Bağlı Feragat Sözleşmelerinde Şartın Gerçekleşmemesi ................................................................... 198
4.2.3. Tek Taraflı İrade Bayanıyla Sona Ermesi ................ 199
4.2.3.1. Mirasbırakanın veya Feragat Edenin Sözleşmeden Dönme Hakkını Açık Şekilde Saklı Tutması ....................... 199
4.2.3.2. Mirasbırakanın Sağlararası İvaz (Karşılık) Borcunu İfa Etmemesi Nedeniyle, Feragat Edenin Kanundan Doğan Dönme Hakkı ......................................................................... 201
4.2.3.3. Feragat Edenin Tek Taraflı Dönme Hakkını Kullanabilmesinin Şartları ................................................... 205
4.2.3.3.1. Sağlararası İvaz Borçlusu Temerrüde Düşmüş Olmalı ..................................................................................... 206
4.2.3.3.2. Sağlararası İvaz Borçlusu Edimi Güvenceye Bağlamamış Olmalı ............................................................... 207
4.2.3.4. Tek Taraflı Dönmenin Sonuçları ............................ 207
4.2.4. Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi ....................... 208
4.2.4.1. Tarafların Mirastan Feragat Sözleşmesini Sona Erdirme Sözleşmesi Akdetmesi ............................................ 208
4.2.4.2. Sona Erdirme Sözleşmesinin Koşulları .................. 210
4.2.4.2.1. Taraflar Hayattayken Akdedilmesi ..................... 210
4.2.4.2.2. Şekil ......................................................................... 211
4.2.4.2.3. Ehliyet ..................................................................... 213
4.2.4.3. Sona Erdirme Sözleşmesinin Sonuçları .................. 214
4.2.4.4. Sona Erdirme Sözleşmesinden Cayma ................... 214
SONUÇ ............................................................................................. 216
KAYNAKÇA ................................................................................... 224
Copyright 1985 - 2025 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
