Modern İnfaz Hukuku ve Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kurumu

İçindekiler

Önsöz  7

Kısaltmalar  15

GİRİŞ  17

BİRİNCİ BÖLÜM

MODERN İNFAZ HUKUKU’NUN GENEL ESASLARI

1.1. İnfaz Kavramı  23

1.2. İnfazın Tarihsel Gelişim Süreci  26

1.2.1. Genel Olarak  26

1.2.2. Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların ve Ceza İnfaz Kurumlarının Tarihsel Gelişimi  28

1.2.2.1. Genel Olarak  28

1.2.2.2. Batı’da Tarihsel Gelişim  31

1.2.2.2.1. Ceza İnfaz Kurumlarının Doğuşundan Önceki Dönem  31

1.2.2.2.1.1. Eski Yunan  33

1.2.2.2.1.2. Roma  34

1.2.2.2.1.3. Cermenler  35

1.2.2.2.1.4 Kilise Hukuku  36

1.2.2.2.1.5 Müşterek Hukuk  37

1.2.2.2.2. Ceza İnfaz Kurumlarının Doğuşu ve Gelişimi  39

1.2.2.2.2.1. Amsterdam Cezaevlerinin Doğuşu ve Müşterek Hapis (Topluluk) Sistemi  40

1.2.2.2.2.2. Aydınlanma Çağından 20’nci Yüzyıla Kadarki Dönem  46

1.2.2.2.2.3. Anglo Sakson (Amerikan) Reform Çabaları  50

1.2.2.2.2.3.1. Hücre (Pensilvanya) Sistemi  50

1.2.2.2.2.3.2. Karma (Auburn) (Sessizlik) Sistemi  54

1.2.2.2.2.3.3. Panoptikon Sistemi  57

1.2.2.2.2.3.4. Dereceli Sistem (İrlanda Sistemi)  58

1.2.2.2.2.3.5. Elmira Islahevi Modeli  61

1.2.2.2.2.4. Fransa’da Reform Çalışmaları  61

1.2.2.2.2.5. Almanya’da Cezaevi Reformu  64

1.2.2.2.2.6. İspanya’da Cezaevi Reformu  66

1.2.2.3. 20’inci Yüzyıl  67

1.2.2.3.1. Genel Olarak  67

1.2.2.3.2. Almanya  67

1.2.2.3.3. ABD  69

1.2.2.3.4. Uluslararası Alanda  70

1.2.2.4. Günümüzde (21. Yüzyıl)  73

1.2.2.5. Türk Hukukundaki Tarihsel Gelişim  76

1.2.2.6. Kıbrıs’ta Cezaevlerinin Tarihsel Gelişimi  85

1.3. Modern İnfaz Hukukuna Hakim Olan İlkeler  94

1.3.1. İnfaz Hukukunun Temel İlkeleri  94

1.3.1.1. Hukuk Devleti İlkesi  94

1.3.1.2. İnsan Onurunun Dokunulmazlığı İlkesi  99

1.3.1.3. Eşitlik İlkesi  103

1.3.1.4. Sosyal Devlet İlkesi  106

1.3.2. İnfaza İlişkin İlkeler  109

1.3.2.1. İnfazın Kanuniliği İlkesi  109

1.3.2.2. İnfazın Kesintisizliği İlkesi  112

1.3.2.3. Gizlilikten Kaçınma İlkesi  112

1.3.2.4. İnsanca İnfaz İlkesi  113

1.3.2.5. İnfazın Bireyselleştirilmesi İlkesi  115

1.3.3. Hapis Cezasının İnfazına İlişkin İlkeler  118

1.3.3.1. Güvenlik İlkesi  119

1.3.3.2. Düzen İlkesi  119

1.3.3.3. Adalet İlkesi  119

1.3.3.4. Koruma İlkesi  120

1.3.3.5. Disiplin İlkesi  120

İKİNCİ BÖLÜM

MODERN İNFAZ HUKUKU’NUN AMACI

2.1. Genel Olarak  123

2.3. İnfazın Önleme Amacı  133

2.3. İnfazın Yeniden Topluma Kazandırma Amacı  136

2.3.1. Yeniden Topluma Kazandırma Amacına Yöneltilen Eleştiriler ve Tartışmalı Alanlar  143

2.3.1.1. Genel Olarak  143

2.3.1.2. Süre  144

2.3.1.3. Cezaevi Alt Kültürü/Cezaevilileşme ve Yeniden Topluma Kazandırma İlişkisi  144

2.3.1.4. Tehlikeli Suçlular  146

2.3.1.5. F Tipi Cezaevleri  150

2.3.1.6. Çalışma Zorunluluğu  152

2.3.2. Yeniden Topluma Kazandırma Amacını Olumsuz Yönde Etkileyen Ceza İnfaz Kurumlarındaki Başlıca Sorunlar  153

2.3.2.1. Ceza İnfaz Kurumu Kavramı ve Unsurları  153

2.3.2.2. Ceza İnfaz Kurumlarının (İnfaz Koşullarının) Hükümlünün Psikolojik ve Fiziksel Durumu Üzerindeki Olumsuz Etkileri  154

2.3.2.2.1. Genel Olarak  154

2.3.2.2.2. Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların AİHS m. 3 ile İlişkisi ve İnfaz Koşulları Açısından AİHM İçtihatları (AİHS m. 3’ün İhlaline Dair Örnek Kararlar)  158

2.3.2.2.3. Ceza İnfaz Kurumlarında İntihar ve AİHS’ye Taraf Devletlere AİHS m. 2 (Yaşam Hakkı) Bakımından Getirilen Yükümlülükler  168

2.3.2.2.4. Ceza İnfaz Kurumlarında Beslenme, Muayene ve Tedavinin Reddi  172

2.3.3. Ceza İnfaz Kurumlarının Özelleştirilmesi  179

2.3.4. Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların Yerine Uygulanabilir Alternatif Yaptırımlar Ve/Veya Özgürlüğü Bağlayıcı Cezaların İnfazında Ceza İnfaz Kurumu Dışındaki Çağdaş İnfaz (Usulleri) Yöntemleri  185

2.3.4.1. Elektronik İzleme ve İsveç Modeli’nin Başarısı (Elektronik Kontrol Suretiyle Konutta İnfaz/Elektronik Kelepçe Uygulaması)  186

2.3.4.2. Kamuya Ait Bir Yerde Zorunlu Kalma  207

2.3.4.3. Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma  208

2.3.4.4. Zararın Giderilmesi  217

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MODERN İNFAZ HUKUKUNUN AMAÇLARINI GERÇEKLEŞTİRMEYE YÖNELİK YENİ BİR TOPLUMA KAZANDIRMA MODELİ: DENETİMLİ SERBESTLİK

3.1. Denetimli Serbestlik Kurumunun Genel Esasları  231

3.1.1. Denetimli Serbestlik Kavramı ve Ceza Adalet Sistemindeki Yeri (Hukuki Niteliği)  231

3.1.1.1. Denetimli Serbestlik Bir Yaptırım Biçimi midir?  234

3.1.1.2. Denetimli Serbestlik Bir İnfaz Biçimi midir?  237

3.1.2. Denetimli Serbestlik Kurumunun Amacı  239

3.1.3. Denetimli Serbestlik Kurumunun Temel Özellikleri  240

3.1.4. Denetimli Serbestlik Kurumunun Faydaları ve Sakıncaları  241

3.1.5. Denetimli Serbestliğe Hakim Olan İlkeler  244

3.1.5.1. İnsan Onuruna Saygı ve Dürüstlük İlkesi  244

3.1.5.2. Tarafsızlık İlkesi  244

3.1.5.3. Masumiyetin Korunması ve Gizlilik İlkesi  245

3.1.5.4. Özel Hayatın Gizliliği İlkesi  246

3.1.5.5. Ölçülülük İlkesi  247

3.1.6. Denetimli Serbestliğe Tabi Tutulan Kişinin Hakları ve Yükümlülükleri  248

3.1.6.1. Hakları  248

3.1.6.2. Yükümlülükleri  249

3.2. Denetimli Serbestlik Kurumunun Tarihsel Gelişim Süreci  251

3.2.1. Mukayeseli Hukuktaki Gelişimi  251

3.2.1.1. ABD  251

3.2.1.2. Avrupa Ülkeleri  256

3.2.1.2.1. İngiltere ve Galler  257

3.2.1.2.2. Almanya  268

3.2.1.2.3. Fransa  271

3.2.1.2.4. Belçika  272

3.2.1.2. Uluslararası Belgelerdeki Gelişimi  273

3.2.2. Türk Hukukunda Denetimli Serbestlik Kurumu  282

3.2.2.1. Türkiye’de Denetimli Serbestlik Kurumunun Kabul Edilmesi Ve Mevzuattaki Yeri Hakkında Genel Bilgiler  282

3.2.2.2. Türk Hukukunda 5402 sayılı DSHK m. 4 ve DSHY m. 5 Çerçevesinde Denetimli Serbestliğin Temel İlkeleri ve Özellikleri  292

3.2.2.3. 5275 sayılı CvGTİHK m. 105/A Çerçevesinde Denetimli Serbestlik Kurumunun Uygulanmasıyla Cezaların İnfazı  293

3.2.2.3.1. Denetimli Serbestlik Uygulanmak Suretiyle Cezanın İnfazı İçin Aranan Objektif Koşullar  299

3.2.2.3.1.1. Hükümlünün Açık Ceza İnfaz Kurumunda Bulunması  299

3.2.2.3.1.2. Hükümlünün Çocuk Eğitimevinde Bulunması  301

3.2.2.3.1.3. Hükümlünün Koşullu Salıverilmesine 1 Yıl Veya Daha Az Süre Kalması  302

3.2.2.3.1.4. Cezanın Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanmak Suretiyle İnfazına Yönelik Hükümlünün Talebinin Olması  304

3.2.2.3.2. Denetimli Serbestlik Uygulanmak Suretiyle Cezanın İnfazı İçin Aranan Subjektif Koşullar  305

3.2.2.3.3. Cezanın Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanmak Suretiyle İnfazı Kararının Yerine Getirilmesi ve Hükümlünün Tabi Tutulacağı Yükümlülükler  308

3.2.2.3.4. Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulamasına Son Verilerek Hükümlünün Açık Ceza İnfaz Kurumuna Gönderilmesi  311

3.2.2.3.5. Denetimli Serbestlikten Kaç Kez Yararlanılabileceği Hususu  316

3.2.2.3.6. Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulanamayacağı Durumlar  318

3.2.2.3.7. Türkiye’deki Denetimli Serbestlik Kurumuna İlişkin Kısa Bir Değerlendirme ve Öneriler  320

3.2.3. Kuzey Kıbrıs Hukukunda Denetimli Serbestlik Kurumu  324

3.2.3.1. Denetimli Serbestlik Yükümlülüklerinin Getirildiği İlk Düzenleme Olan Uyuşturucu Madde Kullanıcıları Veya Bağımlıları Hakkındaki 28/16 Sayılı Denetimli Serbestlik Kanunu  324

3.2.3.2. 28/16 Sayılı Denetimli Serbestlik Kanunu ile İlgili Eleştiriler/Mevzuatta Yapılması Önerilen Değişiklikler  333

3.2.3.2.1. 28/16 sayılı Kanunu’nun Çalışan (Olumlu) Yönleri  334

3.2.3.2.2. Gerek 28/16 sayılı Kanunun İçeriği Gerekse Uygulamadan Kaynaklanan Çalışmayan (Olumsuz) Yönleri ve Çözüm Önerileri  335

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KOŞULLU SALIVERİLME KURUMUNUN

MODERN İNFAZ HUKUKUNDAKİ YERİ

4.1. Koşullu Salıverilme Hakkında Genel Bilgiler  341

4.1.1. Koşullu Salıverilme Kavramı ve Tanımı  341

4.1.2. Koşullu Salıverilmenin Hukuki Niteliği  343

4.1.3. Koşullu Salıverilmenin Tarihçesi ve Amacı  346

4.1.4. Koşullu Salıverilmenin Gerekliliğini Savunan ve Eleştiren Düşünceler (Leh ve Aleyhide Görüşler)  350

4.2. Koşullu Salıverilmenin Benzer Kurumlardan Farkı  354

4.2.1. Af  354

4.2.2. Erteleme (Tecil)  365

4.2.2.1. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi  369

4.2.2.2. Duruşmanın Ertelenmesi  380

4.2.2.3. Hükmün Ertelenmesi (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması)  382

4.2.2.4. Cezanın Ertelenmesi (Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi)  400

BEŞİNCİ BÖLÜM

MUKAYESELİ HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA

KOŞULLU SALIVERİLME

5.1. Koşullu Salıverilme İçin Aranan Şartlar  431

5.1.1. Cezaya İlişkin (Hükmedilmiş Cezanın Bir Kısmının İnfaz Edilmiş Olması Şartı)  432

5.1.1.1. Mukayeseli Hukukta  433

5.1.1.2. Türk Hukukunda  454

5.1.1.2.1. Süreli Hapis Cezalarında Koşullu Salıverilme  455

5.1.1.2.2. Müebbet Hapis Cezalarında Koşullu Salıverilme  464

5.1.1.2.3. Tutuklulukta Geçen Süre ve Koşullu Salıverilme  468

5.1.1.2.4. Koşullu Salıverilmenin Uygulanamayacağı Durumlar  473

5.1.2. Hükümlüye İlişkin “İyi Hal” Şartı  478

5.1.2.1. Mukayeseli Hukukta  479

5.1.2.2. Türk Hukukunda  488

5.1.3. Şahsi Hakların Tazminatına İlişkin Şart  496

5.1.3.1. Mukayeseli Hukukta  497

5.1.3.2. Türk Hukukunda  499

5.2. Koşullu Salıverilme Kararı ve Sonuçları  503

5.2.1. Genel Olarak  503

5.2.2. Koşullu Salıverilme Kararının Verilmesi  504

5.2.2.1. Talep/Rıza Şartı  505

5.2.2.2. Karar Verecek Merci  507

5.2.2.3. Kanun Yolu  520

5.2.3. Koşullu Salıverilme Sonrası Uygulanacak Rejim  527

5.2.3.1. Genel Olarak  527

5.2.3.2. Ceza İnfaz Kurumundan Koşullu Salıverilen Hükümlünün Dışarıdaki Durumu  527

5.2.3.2.1. Mukayeseli Hukuk  530

5.2.3.2.2. Türk Hukukunda  546

5.2.3.3. Deneme Süresinin Tespiti  560

5.2.3.3.1. Mukayeseli Hukukta  560

5.2.3.3.2. Türk Hukukunda  563

5.2.4. Koşullu Salıverilmenin Sonuçları  565

5.2.4.1. Genel Olarak  565

5.2.4.2. Deneme Süresinin Olaysız Geçmesi  570

5.2.4.2.1. Mukayeseli Hukukta  570

5.2.4.2.2. Türk Hukukunda  571

5.2.4.3. Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması  572

5.2.4.3.1. Mukayeseli Hukukta Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması  572

5.2.4.3.1.1. Deneme Süresinde Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınmasını Gerektirecek Haller (Geri Alınma Nedenleri)  572

5.2.4.3.1.2. Geri Almaya Karar Verecek Makam  580

5.2.4.3.1.3. Geri Almadan Sonra Çekilecek Ceza (Geri Almanın Sonuçları)  583

5.2.4.3.2. Türk Hukukunda Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması  585

5.2.4.3.2.1. Deneme Süresinde Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınmasını Gerektirecek Haller (Geri Alınma Nedenleri)  585

5.2.4.3.2.2. Geri Almaya Karar Verecek Makam  595

5.2.4.3.2.3. Geri Almadan Sonra Çekilecek Ceza (Geri Almanın Sonuçları)  597

ALTINCI BÖLÜM

AİHM İÇTİHATLARINDA VE KIBRIS HUKUK SİSTEMİNDE

KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLI TAHLİYE) KURUMU

6.1. AİHM İçtihatlarına Göre Koşullu Salıverilme  603

6.1.1. Kafkaris/Kıbrıs Cumhuriyeti (Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) Davası (Bşv No: 21906/04, 12.02.2008 tarihli Karar)  604

6.1.2. Vinter ve Diğerleri/Birleşik Krallık Davası (Bşv. No: 3896/10, 09.07.2013 tarihli Karar)  608

6.1.3. Trabelsi/Belçika Davası (Bşv. No: 140/10, 04.09.2014 tarihli Karar)  620

6.1.4. Hutchinson/Birleşik Krallık Davası (Bşv. No: 57592/08, 05.01.2015 tarihli 4’üncü Daire ve 17.01.2017 tarihli Büyük Daire Kararları)  623

6.1.5. Harakchiev ve Tolumov/Bulgaristan Davası (Bşv. No: 15018/11, 61199/12,08.07.2014 tarihli Karar) ile Murray/Hollanda Davası (Bşv. No: 10511/10, 26.04.2016 tarihli Karar)  625

6.1.6. Adbullah Öcalan/Türkiye (No.2) (Bşv. No: 24069/03, 197/04, 6201/06, 10464/07, 18.03.2014 tarihli Karar)  626

6.2. Kuzey Kıbrıs Hukuk Sisteminde Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kurumu  632

6.2.1. Mevzuat Hakkında Genel Bilgiler  633

6.2.1.1. Fasıl 286 Cezaevi Disiplin Kanunu  633

6.2.1.2. Şartlı Tahliye Tüzüğü  634

6.2.1.2.1. Şartlı Tahliye İçin Aranan Şartlar  635

6.2.1.2.1.1. Cezaya İlişkin (Hükmedilmiş Cezanın Bir Kısmının İnfaz Edilmiş Olması Şartı)  636

6.2.1.2.1.2. Hükümlüye İlişkin (İyi Hal Şartı)  644

6.2.1.2.1.3. Şahsi Hakların Tazminatına İlişkin Şart  647

6.2.1.2.2. Şartlı Tahliyenin Uygulanamayacağı Durumlar  649

6.2.1.2.3. Şartlı Tahliye Kararı ve Sonuçları  652

6.2.1.2.3.1. Talep Şartı  652

6.2.1.2.3.2. Şartlı Tahliye Kararını Verecek Merci  652

6.2.1.2.4. Şartlı Tahliye Kararı Sonrası Uygulanacak Rejim  656

6.2.1.2.5. Şartlı Tahliye Kararının Geri Alınması  658

6.2.1.2.6. Şartlı Tahliye Kurulu Kararlarının Yargısal Denetimi (Kanun Yolu)  664

6.3. Güney Kıbrıs Rum Kesiminde (Kıbrıs Cumhuriyeti) Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye) Kurumu  667

6.3.1. Günümüzde Şartlı Tahliye Konusunda Uygulanan Mevzuat Hakkında (62(I)/1996, 12(I)/1997, 96(I)/2005, 116(I)/2008, 37(I)/2009, 200(I)/2015, 39(I)/2016, 42(I)/2018 ve 112(I)/2018 sayı no.lu değişikliklerle yürürlükteki Cezaevi Kanunu)  667

6.3.2. Şartlı Tahliye İçin Aranan Şartlar  668

6.3.2.1. Cezaya İlişkin Şart (Hükmedilmiş Cezanın Bir Kısmının İnfaz Edilmesi)  668

6.3.2.2. Hükümlüye İlişkin “İyi Hal” Şartı  670

6.3.2.3. Şahsi Hakların Tazminatına İlişkin Şart  673

6.3.3. Şartlı Tahliye Kararı ve Sonuçları  674

6.3.3.1. Talep Şartı  674

6.3.3.2. Şartlı Tahliye Kararını Verecek Merci  675

6.3.3.3. Şartlı Tahliye Kararının Geri Alınması  678

6.3.3.4. Şartlı Tahliye Kararlarının Yargısal Denetimi (Kanun Yolu)  680

Sonuç  683

EKLER

EK I: KKTC (Kuzey Kıbrıs Hukuk Sistemi'nde) 28/16 Sayılı DSK  719

EK II: KKTC'de (Kuzey Kıbrıs Hukuk Sistemi'nde) Şartlı Tahliye Edilecek Olan Hükümlüye İmzalatılan Belge Sureti  725

Kaynakça  727