Otonom Araçlarda Sözleşme Dışı Hukuki Sorumluluk

ÖNSÖZ............................................................................................................................5

İÇİNDEKİLER ...................................................................................................................7

KISALTMALAR CETVELİ .................................................................................................25

GİRİŞ VE SORUNUN ORTAYA KONMASI ........................................................................27

§ 1. METOT, TEMEL KAVRAMLAR VE HUKUKİ ÇERÇEVE ...............................................29

A. METOT ................................................................................................................29

I. Genel Olarak ................................................................................................29

II. Mukayese Metodu.......................................................................................30

1. Tanım ....................................................................................................30

2. Amaç .....................................................................................................30

3. Mukayesenin Şartları ............................................................................31

B. TEMEL KAVRAMLAR ............................................................................................43

I. Yapay Zekâ Kavramı .....................................................................................43

1. Genel Olarak .........................................................................................45

2. Algoritma ..............................................................................................49

3. Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme .................................................51

II. Yapay Zekâ Hukuk İlişkisi..............................................................................55

1. Hukukun Teknolojisi (Legal Tech) .........................................................55

2. Teknolojinin Hukuku .............................................................................58

III. Otonom Araç Kavramı..................................................................................59

1. Genel Olarak .........................................................................................59

2. Otonom Araçların Teknoloji Merkezli Tasnifi Konusunda Kabul

Gören Tasnifler .....................................................................................62

a. Otomotiv Mühendisleri Topluluğu’nun (SAE, Society for

Automotive Engineers) Tasnifi.......................................................62

b. Alman Federal Trafik İşleri Dairesi’nin (BASt,

Die Bundesanstalt für Straßenwesen) Tasnifi................................63

aa. Sürüş Asistan Sistemi (Seviye 1) .............................................63

8 İçindekiler

bb. Kısmi Otonomi (Seviye 2)........................................................64

cc. Yüksek Otonomi (Seviye 3) .....................................................64

dd. Tam Otonomi (Seviye 4) .........................................................65

ee. Ful Otonom (Seviye 5) ............................................................66

3. Teknolojik Tasnife Dönük Eleştiriler......................................................66

a. Normatif Yaklaşım..........................................................................66

aa. Sürücüyü Destekleyen Sürüş Asistan Sistemleri .....................68

bb. Sürücünün Hatalarını Düzelten Sürüş Asistan Sistemleri........68

cc. Sürücünün Yerine Geçen Sürüş Asistan Sistemleri .................69

a. Normatif Yaklaşımın Eleştirisi ve Uygulanabillirliği ........................69

C. OTONOM ARAÇLARIN MEŞRULUĞU HUSUSUNDA HUKUKİ ÇERÇEVE .................70

I. Uluslararası Mevzuat ...................................................................................70

1. Viyana Karayolu Trafiği Konvansiyonu (VKTK) ......................................70

a. Genel Olarak ..................................................................................70

b. VKTK’da 2014 Yılında Yapılan Değişiklik.........................................72

aa. Uluslararası Hukuki Normlara Uygunluk.................................72

bb. Otonom Sürüş Sisteminin Sonlandırılabilirliği..........................74

c. VKTK’da 2020 Yılında Yapılan Değişiklik.........................................75

II. Ulusal Mevzuat ............................................................................................76

1. Alman Hukuku.......................................................................................76

2. İsviçre Hukuku.......................................................................................77

3. Türk Hukuku..........................................................................................77

§ 2. OTONOM ARAÇLARDA ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞU.....................................81

A. ARAÇ İŞLETENİN HUKUKİ SORUMLULUĞA DAİR GENEL ÇERÇEVE........................81

I. Alman Hukuku..............................................................................................81

II. İsviçre Hukuku..............................................................................................82

III. Türk Hukuku.................................................................................................85

B. ARAÇ İŞLETENİN TEHLİKE SORUMLULUĞU ESASINA GÖRE

SORUMLULUĞU VE ŞARTLARI .............................................................................88

I. Zarar Gören..................................................................................................89

1. Alman Hukuku.......................................................................................89

2. İsviçre Hukuku.......................................................................................89

3. Türk Hukuku..........................................................................................90

II. Zarar.............................................................................................................91

1. Alman Hukuku.......................................................................................91

İçindekiler 9

2. İsviçre Hukuku.......................................................................................92

3. Türk Hukuku..........................................................................................92

III. Araç İşleten ..................................................................................................93

1. Alman Hukuku ......................................................................................93

2. İsviçre Hukuku.......................................................................................95

3. Türk Hukuku........................................................................................100

IV. Aracın İşletilmesi........................................................................................104

1. Alman Hukuku ....................................................................................104

a. Araç Kavramı................................................................................104

b. Aracın İşletilmesi Kavramı............................................................105

aa. Trafiğe Çıkarma Görüşü ........................................................105

bb. Araç Mekaniği Görüşü ...........................................................107

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................108

a. Araç Kavramı................................................................................108

b. Aracın İşletilmesi Kavramı............................................................109

3. Türk Hukuku........................................................................................112

a. Araç Kavramı................................................................................112

b. Aracın İşletilmesi Kavramı............................................................113

IV. Aracın İşletilmesi ile Meydana Gelen Zarar Arasında İlliyet Bağının

Varlığı .........................................................................................................115

1. Alman Hukuku ....................................................................................115

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................115

3. Türk Hukuku........................................................................................116

VI. Yüksek ve Tam Otonom Araçlar Bakımından Araç İşletenin

Sorumluluğu...............................................................................................116

1. Tehlike Sorumluluğu Esası ve Otonom Araçlar ...................................116

a. Genel Olarak ................................................................................116

b. Araç İşletenin Sorumluluğunun Unsurları Bakımından

Otonom Araçların Durumu ..........................................................123

aa. Otonom Araçlarda Araç İşleten ve İşletim Kavramı ..............123

bb. Üreticinin Araç İşleten Olarak Nitelendirilmesi Sorunu ........126

cc. Otonom Araçlarda Kısa Süreli Fiili Hâkimiyet Kayıpları.........126

dd. Otonom Araçların Teknik Donanımındaki Aksaklıkların

Nitelendirilmesi ....................................................................128

C. ARAÇ İŞLETENİN TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN SONA ERMESİ VE

SORUMLULUĞA GETİRİLEN İSTİSNALAR............................................................129

I. Alman Hukuku............................................................................................129

10 İçindekiler

1. Mücbir Sebep......................................................................................129

2. Aracın, İşletenin Bilgisi ve İzni Olmaksızın Üçüncü Kişi

Tarafından Kullanılması.......................................................................131

3. Yavaş Hareket Eden Belli Bir Hız Sınırını Aşamayan Araçlar................131

4. Aracın İşletilme Sürecine İştirak Eden Kişiler ......................................132

II. İsviçre Hukuku............................................................................................134

1. Araç İşletenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi .............................................134

a. Kazanın Sebebi Mücbir Sebep veya Zarar Görenin Yahut

Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru Olmalıdır ..........................................134

aa. Mücbir Sebep........................................................................135

bb. Zarar Görenin Ağır Kusuru ....................................................136

cc. Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru ...................................................137

b. Araç İşletenin Kusursuzluğunu ve Aracın Ayıpsız Olduğunu

İspat Etmesi .................................................................................138

2. Aracın Kullanılmak Amacıyla Üçüncü Kişiler Tarafından

Kaçırılması ve Çalınması......................................................................140

III. Türk Hukuku...............................................................................................142

1. Araç İşletenin Kurtuluş Kanıtı Getirmesi .............................................142

2. Aracın Kullanılmak Amacıyla Üçüncü Kişiler Tarafından

Kaçırılması ve Çalınması......................................................................143

IV. Otonom Araçlarda Araç İşletenin Sorumluluğunu Sona Erdiren Bir

Olgu Olarak “Mücbir Sebep”......................................................................144

1. Genel Olarak .......................................................................................144

2. Otonom Araçlarda Siber Saldırılar Sorunu ..........................................146

a. Siber Saldırıların Mücbir Sebep (StVG m. 7/II) Kapsamında

Değerlendirilmesi.........................................................................146

b. Siber Saldırıların İzinsiz Kullanım (StVG m. 7/III) veya

Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru (SVG m. 59/I-KTK m. 86/I)

Kapsamında Değerlendirilmesi ....................................................149

D. ARAÇ İŞLETENİN KUSUR ESASINA GÖRE SORUMLULUĞU VE ŞARTLARI.............153

I. Genel Olarak ..............................................................................................153

II. BGB Hükümleri Çerçevesinde Araç İşletenin Sorumluluğu ........................154

E. YÜKSEK VE TAM OTONOM ARAÇLAR BAKIMINDAN ARAÇ İŞLETENİN

SORUMLULUĞUNA DAİR GENEL DEĞERLENDİRME...........................................157

I. StVG’de 2017 Yılında Yapılan Değişiklik Sonrası Otonom Araç

İşletenin Sorumluluğuna Dair Benimsenen Çözüm Şekli............................157

II. Mevcut Çözüm Şekline Dair Alman Doktrinindeki Değerlendirmeler ........158

1. Tehlike Kaynağına Hâkimiyet ve Ekonomik Yarar Sağlama

Kıstasları Bakımından Değerlendirme.................................................160

İçindekiler 11

a. Tehlike Üzerinde Hâkimiyet Kıstası ve Otonom Araçlar...............160

aa. Otonom Araç İşletenin Araç Üzerindeki Hâkimiyetinin

Devam Ettiğini Savunan Görüş .............................................161

bb. Otonom Araçlarda Araç İşletenin Araç Üzerindeki

Hâkimiyetini Sorgulayan Görüş.............................................162

cc. Ekonomik Yarar Kıstası ve Otonom Araçlar ..........................163

2. Hukukun Ekonomik Analizi Çerçevesinde Haksız Fiil Hukukunun

Önleyici Fonksiyonu Bakımından Değerlendirme ...............................164

a. Haksız Fiil Hukukunun Ekonomik Analizine Dair Kavramsal

Çerçeve ........................................................................................164

b. Hukukun Ekonomik Analizi Bakımından Otonom Araçlarda

Araç İşletenin Sorumluluğuna Dair Tercih Edilen Sorumluluk

Tipi ...............................................................................................168

F. SÜRÜŞ ASİSTAN SİSTEMLERİNDE VE KISMİ OTONOM ARAÇLARDA ARAÇ

İŞLETENİN SORUMLULUĞU...............................................................................168

G. ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN ARA SONUÇ ................................170

§ 3. OTONOM ARAÇLARDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞU........................................173

A. HUKUKİ SORUMLULUĞA DAİR GENEL ÇERÇEVE VE SÜRÜCÜ VASFI ...................173

I. Alman Hukuku............................................................................................173

1. Genel Olarak .......................................................................................173

2. Sürücü Vasfı ........................................................................................174

a. Aracın Sevk ve İdaresi Üzerinde Fiili Hâkimiyet Kıstası ................174

b. Etki Boyutu Kıstası .......................................................................174

c. Karar Alabilme Kıstası ..................................................................175

2. Kusur Şartı...........................................................................................176

3. Alman Hukukunda Sürücünün Haksız Fiil Hükümleri

Çerçevesinde Sorumluluğu .................................................................178

a. BGB 823/I’e Göre Sorumluluk......................................................178

b. BGB 823/II’ye Göre Sorumluluk ...................................................179

II. İsviçre Hukuku............................................................................................180

1. Genel Olarak .......................................................................................180

2. Sürücü Vasfı ........................................................................................181

3. Kusur Şartı...........................................................................................183

III. Türk Hukuku...............................................................................................186

1. Genel Olarak .......................................................................................186

2. Kusur Şartı...........................................................................................187

12 İçindekiler

B. ALMAN HUKUKUNDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLULUĞUNUN OTONOM

ARAÇLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ...................................................188

I. Sürücü Vasfının Otonom Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi...............188

1. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Devam Ettiğine Dair Görüş .........188

2. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Yitirildiğine Dair Görüş................189

3. Otonom Araçlarda Sürücü Vasfının Tayinine Dair Kanunun Kabul

Ettiği Çözüm Şekli (StVG m.1a/IV).......................................................192

4. Kanunda Yapılan Değişiklik Sonrası Araç Üreticisini Sürücü

Olarak Değerlendiren Görüş ...............................................................194

II. Kusur Şartının Otonom Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi .................195

1. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Kusur Şartına İlişkin Genel

Değerlendirme ....................................................................................195

2. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Sürücünün Sürüş Boyunca

Başka İşlerle Meşgul Olma Hakkı ........................................................198

3. Otonom Araçlarda Sürücünün Yükümlülükleri ...................................198

a. Otonom Sürüş Öncesi Özen Yükümlülükleri ................................198

b. Otonom Sürüş Sırasında (Otonom Sürüş Fonksiyonu Aktif

Hale Getirildikten Sonra) Sürücünün Özen Yükümlülükleri .........199

aa. Yüksek ve Tam Otonom (Seviye 3 ve 4) Araçlarda Özen

Yükümlülükleri......................................................................199

(1) Genel Olarak ..................................................................199

(2) Aracın Hazırlanan Talimatlara Uygun Kullanılması

Yükümlülüğü..................................................................201

(a) Genel Olarak...........................................................201

(b) Düzenlemeye Dönük Eleştiri ve Teklifler ................204

(aa) Üreticinin Kanun Koyucunun Yerine

İkame Edilmesi ...............................................204

(bb) Kullanıcı-Üretici Menfaat Dengesinin

Gözetilmemesi ...............................................205

(3) Aracın İdaresinin Yeniden Üstlenilmesi

Yükümlülüğü..................................................................206

(a) Genel Olarak...........................................................206

i. Örnek 1...........................................................209

ii. Örnek 2...........................................................210

(b) Araç Yönetiminin Üstlenilmesinin Sistem

Tarafından Talep Edilmesi ......................................210

(c) Sürücünün Fark Etmesi veya Fark Etmek

Zorunda Bulunması.................................................211

İçindekiler 13

c. Araç Yönetimi Sürücü Tarafından Tekrar Devralındıktan

Sonraki Özen Yükümlülükleri .......................................................213

4. Yüksek ve Tam Otonom Araçlarda Kusursuzluğun İspatı....................214

a. Genel Olarak ................................................................................214

b. Kayıt Cihazı Bulundurma Zorunluluğu..........................................214

aa. Genel Olarak .........................................................................214

bb. Araçta Tutulan Kayıtlar ve Sürücü Aleyhine Öngörülen

Kusur Karinesinin Çürütülmesi..............................................216

cc. Araçta Tutulan Kayıtların Üçüncü Kişilere İletilmesi

Yükümlülüğü.........................................................................220

III. Otonom Araçlarda Sürücünün Sorumluluğunun Haksız Fiil Hükümleri

(BGB m. 821, OR m. 41, TBK m. 49) Çerçevesinde Değerlendirilmesi........222

1. BGB 823/I’e Göre Sorumluluk.............................................................222

2. BGB 823/II’ye Göre Sorumluluk ..........................................................224

IV. Sürüş Asistan Sistemlerinde ve Kısmi Otonom Araçlarda (Seviye 1 ve

2) Sürücünün Sorumluluğu ........................................................................225

C. TÜRK-İSVİÇRE HUKUKUNDA SÜRÜCÜNÜN SORUMLUĞUNUN OTONOM

ARAÇLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ...................................................227

I. Türk Hukuku...............................................................................................227

1. Genel Olarak .......................................................................................227

2. Otonom Araç Sürücüsünün Yükümlülüklerinin Belirlenmesi ..............228

a. Tedbirsiz ve Saygısız Araç Sürme (KTK m. 73) ..............................228

b. Motorlu Araçlara Ait Şartlar Bağlamında Sürücünün

Yükümlülükleri.............................................................................229

c. KTK m. 73 ile KTK m. 29 Kapsamında Çıkarılan Yönetmelik

(Y. AB/2019/2144) Arasındaki Zıtlık.............................................230

3. Tip Onayı Yönetmeliği (Y. AB/2019/2144) Çerçevesinde Otonom

Araç Sürücüsünün Hak ve Yükümlülüklerinin Belirlenmesi ................232

a. (Yüksek) Otonom Araçlarda Araç Sürücüsünün Hak ve

Yükümlülükleri.............................................................................232

b. Tam Otonom Araçlarda Araç Sürücüsünün Hak ve

Yükümlülükleri.............................................................................232

4. Tip Onayı Yönetmeliği (Y. AB/2019/2144) Çerçevesinde (Yüksek)

Otonom ve Tam Otonom Araçlara İlişkin Şartlar ................................233

5. Olay Veri Kaydedicisi...........................................................................234

6. Türk Hukukunda Otonom Araçlar Bakımından Sürücünün

Sorumluluğuna Dair Sonuçlar .............................................................235

II. İsviçre Hukuku............................................................................................236

D. OTONOM ARAÇLARDA SÜRÜCÜN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN KİŞİSEL

KANAAT.............................................................................................................239

14 İçindekiler

§ 4. OTONOM ARAÇLARDA ÜRETİCİNİN/ÜRÜN SORUMLULUĞU............................... 241

A. ÜRETİCİNİN SORUMLULUĞU VE ÜRÜN SORUMLULUĞUNA DAİR GENEL

ÇERÇEVE............................................................................................................241

I. Alman Hukuku............................................................................................241

II. İsviçre Hukuku............................................................................................248

III. Türk Hukuku...............................................................................................261

1. Genel Olarak .......................................................................................261

2. TBK Hükümlerinin ÜGTDK ile Birlikte Uygulanması Sorunu ................263

B. ÜRETİCİNİN/ÜRÜN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI..........................................270

I. Genel Olarak ..............................................................................................270

1. Alman Hukuku.....................................................................................270

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................271

3. Türk Hukuku........................................................................................274

II. Üreticinin Özen Yükümlülüğünün İhlali/ Ayıplı Bir Ürünün Varlığı.............275

1. Ürün Kavramı ......................................................................................276

a. Alman Hukuku .............................................................................276

aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi

Sonuçların Eşya Olarak Değerlendirilmesi Sorunu................279

bb. Bilgisayar Programlarının Ürün Olarak

Değerlendirilmesine Dair Görüşler .......................................280

b. İsviçre Hukuku..............................................................................282

aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi

Sonuçların (Entelektüel Edimlerin) ve Hizmet

Edimlerinin Taşınır Eşya Olarak Değerlendirilmesi

Sorunu ..................................................................................285

bb. Bilgisayar Programlarının (Yazılımlarının) Ürün Olarak

Değerlendirilmesine Dair Görüşler .......................................287

c. Türk Hukuku.................................................................................287

aa. Zihinsel Faaliyet Sonucu Ortaya Çıkan Gayri Maddi

Sonuçların (Entelektüel Edimlerin) ve Hizmet

Edimlerinin Eşya Olarak Değerlendirilmesi Sorunu ..............291

bb. Bilgisayar Programlarının Ürün Olarak

Değerlendirilmesine Dair Görüşler .......................................292

d. Otonom Araçlar Bakımından Ürün Kavramının

Değerlendirilmesi.........................................................................292

2. Üretici Kavramı ...................................................................................296

a. Alman Hukuku .............................................................................296

aa. Haksız Fiil Sorumluluğunda Üretici Kavramı .........................296

İçindekiler 15

(1) Üretim Safhasına Katılan Aktörler .................................298

(2) Sürüm Safhasına Katılan Aktörler ..................................299

bb. Ürün sorumluluğunda üretici Kavramı..................................300

(1) Genel Olarak..................................................................300

(2) Üretici ............................................................................302

(3) Üretici Sayılanlar (Üretici Benzerleri).............................302

(4) İthalatçı..........................................................................303

(5) Dağıtıcı (Tedarikçi) .........................................................304

(6) Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu...................................305

b. İsviçre Hukuku .............................................................................306

aa. Genel Olarak .........................................................................306

bb. Üretici ...................................................................................309

cc. Üretici Sayılanlar (Üretici Benzerleri)....................................310

dd. İthalatçı.................................................................................311

ee. Dağıtıcı (Tedarikçi) ................................................................311

ff. Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu..........................................312

c. Türk Hukuku.................................................................................314

aa. Genel Olarak .........................................................................314

bb. İmalatçı Kavramı ...................................................................315

cc. İthalatçı Kavramı...................................................................316

dd. Dağıtıcı (Tedarikçi) ................................................................316

ee. Birden Fazla Kişinin Sorumluluğu..........................................317

d. Otonom Araçlar Bakımından Üretici Kavramının

Değerlendirilmesi.........................................................................317

aa. Genel Olarak .........................................................................317

bb. ÜGTDK ve Yazılım Üreticisinin Sorumluluğu .........................319

cc. Kalite Garanti Anlaşmaları ve Nihai Üreticinin Zarar

Gören Kişilere Karşı Sorumluluğunu Sınırlandırma

İmkânı ...................................................................................320

dd. Nihai Üreticinin Sorumluluğunun Sınırlandırılması

Bakımından Nihai Üreticinin Tedarikçi Firmanın Üretim

Sürecine Müdahale İmkanını Esas Alan Görüş......................321

ee. Nihai Üreticinin Sorumluluğunun Sınırlandırılması

Bakımından Ayıp Türlerini Esas Alan ve “İşleyici”

Kavramını Ön Plana Çıkartan Anlayış....................................322

ff. Kalite Garanti Anlaşmaları Bağlamında Nihai Üreticinin

Tedarikçi Firmaya Rücu İmkânı.............................................323

16 İçindekiler

gg. Kalite Kontrol Antlaşmalarının Ürün sorumluluğu

bakımından Değerlendirilmesi..............................................324

3. Ürünün Ayıplı Olması/ Özen Yükümlülüğün İhlali...............................325

a. Alman Hukuku .............................................................................325

aa. Özen Yükümlülüğün ihlali kavramı .......................................326

(1) Özen Yükümlülüklerinin Tayininde Esas Alınan

Kıstaslar .........................................................................326

(a) Genel Olarak...........................................................326

(b) Tehlikenin Yöneldiği Hukuki Değer ve

Tehlikenin Gerçekleşme İhtimali ............................326

(c) İş Yaşamının Haklı Güvenlik Beklentisi....................327

(d) Teknik Kurallar- Bilimsel ve Teknik Seviye ..............328

(e) Kamusal Nitelikte Hukuki Normlar ve

Ekonomik Kıstaslar..................................................329

(2) Planlama ve Tasarım (Konstrüksiyon)

Yükümlülükleri...............................................................330

(a) Genel Olarak...........................................................330

(b) Planlama ve Tasarım Yükümlülüğünün

İhlalinden Doğan Ayıplar ........................................335

(3) İmal-Üretim (Fabrikasyon) Yükümlülükleri....................338

(a) Genel Olarak...........................................................338

(b) Üretim (Fabrikasyon) Yükümlülüğünün

İhlalinden Doğan Ayıplar ........................................340

(4) Ürünün Kullanımına Dair Uyarı-Aydınlatma-

Bilgilendirme (İnstrüksiyon) Yükümlülükleri..................341

(a) Genel Olarak...........................................................341

(b) Uyarı ve Aydınlatma Yükümlülüğünün

İhlalinden Doğan Ayıplar ........................................345

(5) Ürünü Takip-Gözetim Yükümlülükleri............................345

(a) Genel Olarak...........................................................345

(b) Takip ve Gözetim Yükümlülüğünün İhlali ...............350

bb. Ürün sorumluluğu bakımından .............................................350

(1) Ayıp Kavramı..................................................................350

(a) Genel Olarak...........................................................350

(b) Haklı Güvenlik Beklentisi Kıstası .............................352

(aa) Somut Olaydaki Tüm Hal ve Şartlar................353

(bb) Haklı Güvenlik Beklentisinin Belirlenmesinde

Dikkate Alınacak Diğer Hususlar.....................354

İçindekiler 17

i. Ürünün (sahip olduğu özelliklere dair

yapılan) Sunum...............................................355

ii. Hakkaniyet Gereği (Ürünün Kullanımı ile

İlgili) Hesaba Katılabilen/Öngörülebilen

Kullanım Şekilleri............................................355

iii. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Tarih ..................356

(2) Ayıp Kategorileri ............................................................356

(a) Tasarım/Konstrüksiyon Ayıpları..............................356

(b) Üretim/Fabrikasyon Ayıpları...................................357

(c) Bilgilendirme/İnstrüksiyon Ayıpları ........................358

(d) Takip ve Gözetim Ayıpları .......................................358

(3) Ürün Piyasaya Arz Edildikten Sonra Daha İyi Bir

Ürünün Piyasaya Arzı.....................................................359

b. İsviçre Hukuku .............................................................................359

aa. OR m. 55 ve m. 41’e Göre Özen Yükümlülüğün İhlali ...........359

bb. Ayıp Kavramı.........................................................................360

(1) Genel Olarak..................................................................360

(2) Ayıbın mevcut olması gereken Zaman...........................363

(3) Haklı Güvenlik Beklentisi Kıstası ....................................364

(a) Somut Olaydaki Tüm Hal ve Şartlar ........................364

(b) Haklı Güvenlik Beklentisinin Belirlenmesinde

Dikkate Alınacak Diğer Hususlar.............................366

(aa) Ürünün (sahip olduğu özelliklere dair

yapılan) Sunumu ............................................366

(bb) Hakkaniyet Gereği (Ürünün Kullanımı ile

İlgili) Hesaba Katılabilen/Öngörülebilen

Kullanım Şekilleri............................................367

(cc) Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Tarih ..................369

(4) Ayıp Kategorileri ............................................................370

(a) Tasarım/Konstrüksiyon Ayıpları..............................371

(b) Üretim/Fabrikasyon Ayıpları...................................371

(c) Bilgilendirme/İnstrüksiyon Ayıpları ........................372

(d) Takip ve Gözetim Ayıpları .......................................374

(5) Ürün Piyasaya Arz Edildikten Sonra Daha İyi Bir

Ürünün Piyasaya Arzı.....................................................376

c. Türk Hukuku.................................................................................376

aa. Genel Olarak .........................................................................376

18 İçindekiler

bb. Türk Hukukunda “Uygunsuzluk” Kavramı İçin Teklif

Edilen Karşılıklar....................................................................377

cc. Uygunsuzluk Kavramı............................................................380

(1) Güvenli Ürün..................................................................381

(2) Genel Ürün Güvenliği Gerekleri.....................................383

(3) Üreticinin Sorumluluğu Bağlamında Uygunsuzluk

Kavramına Dair Ara Değerlendirme...............................386

(4) Sonuç .............................................................................390

d. Otonom Araçlarda Özen Yükümlülüğünün İhlali ve Ayıp

Kavramının Değerlendirilmesi......................................................393

aa. Genel Kıstaslar Açısından Bir Değerlendirme .......................393

(1) Otonom Araçlarda Tehlikenin Yöneldiği Hukuki

Değer ve Tehlikenin Gerçekleşme İhtimali ....................393

(a) “Vision Zero” ve Otonom Araçlarda Kaza Riski.......393

(2) Otonom Araçlarda Haklı Güvenlik Beklentisi.................397

(a) Otonom Araç Üreticisinin Muhatap Çevresi...........397

(b) Otonom Araçlara Dair Haklı Güvenlik

Beklentisi ................................................................398

(aa) İnsan Tarafından Yönetilen Geleneksel

Araçların Sunduğu Güvenlik Seviyesini

Referans Alan Görüş (Antroposantrik

Yaklaşım) ........................................................398

(bb) Geleneksel Araçların Sunduğu Güvenlik

Seviyesinin Esas Alınmasına Dönük Eleştiriler......401

i. Otonom Sistemler ..........................................401

ii. Diğer Sebepler................................................403

(3) Teknik Kurallar-Bilimsel ve Teknik Seviye ......................405

(4) Kamusal Nitelikte Hukuki Normlar ve Ekonomik

Kıstaslar .........................................................................407

bb. Otonom Araçlarda Tasarım (Konstrüksiyon)

Yükümlülükleri......................................................................408

(1) StVG m. 1a’nın Üreticinin Sorumluluğu

Bakımından Önemi ........................................................408

(2) StVG m. 1a Kapsamında Otonom Araçlarda

Bulunması Gereken Asgari Vasıflar ve Diğer Teknik

Özellikler........................................................................411

(a) Sürüş Faaliyetini Üstlenebilme Yeteneği (StVG

m. 1a/II S. 1 Nr. 1)...................................................412

(b) Trafik Kurallarına Uyabilme Yeteneği (StVG m.

1a/II S. 1 Nr. 2)........................................................418

İçindekiler 19

(c) Sürücünün Sisteme Her Zaman Müdahale

Edebilme ve Sistemi Sonlandırabilme İmkânı

(StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 3).........................................420

(d) Aracın Sürücü Tarafından Yönetilmesi

Gerekliliğini Fark Edebilme Yeteneği (StVG m.

1a/II S. 1 Nr. 4)........................................................421

(e) Araç Yönetiminin Sürücü Tarafından

Üstlenilmesi Gerekliliğinin Sürücüye Haber

Verilmesi Yeteneği (StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 5):

Aracın Sürücüyle ve Çevresiyle Etkileşimi...............423

(f) Konum Tayini (Lokalizasyon) ve Hareket

Planlama Yeteneği ..................................................426

(g) Fonksiyonel Güvenlik..............................................428

(h) Kendiliğinden Karar Alabilme ve Öğrenme

Yetisi .......................................................................429

cc. Otonom araçlarda Tasarım (Konstrüksiyon)

Yükümlülüklerinin İhlalinden Doğan Tasarım Ayıpları ..........431

(1) Genel Olarak..................................................................431

(2) Sürüş Faaliyetini Üstlenmede Ortaya Çıkan Ayıplar:

Bilhassa Algılama ve Yorumlama Ayıpları ......................431

(3) Trafik Kurallarına Uygun Hareket Edebilme

Kabiliyetinin Eksikliğinden Doğan Ayıplar......................434

(4) Sürücünün Araca Müdahale Edememesinden

Kaynaklı Ayıplar .............................................................435

(5) Aracın Yönetiminin Sürücü Tarafından Üstlenilmesi

Gereğinin Fark Edilmesi ve Sürücüye Haber

Verilmesi Yeteneğinin Eksikliğinden Kaynaklı

Ayıplar............................................................................435

(6) Konum Tayini ve Hareket Planlama Yeteneğinin

Eksikliğinden Doğan Ayıplar...........................................436

(7) Fonksiyonel Güvenlik Tedbirlerinin

Alınmamasından Kaynaklanan Ayıplar ..........................437

dd. Otonom Araçlarda Fabrikasyon Yükümlülükleri ...................437

ee. Otonom Araçlarda Aydınlatma-Bilgilendirme-Uyarı

Yükümlülükleri......................................................................438

(1) Genel Olarak..................................................................438

(2) Aracın Üretici Tarafından Sistemde Tanımlanan

Kullanım Biçimine Aykırı Kullanılması halinde

Sürücüyü Uyarma Yeteneği (StVG m. 1a/II S. 1 Nr. 6)......441

(3) Otonom Araçlarda Kuvvetle Muhtemel Yanlış

Kullanımlara Dair Bilgilendirme Yükümlülüğü ...............442

20 İçindekiler

ff. Otonom Araçlarda Takip ve Gözetim Yükümlülükleri...........442

(1) Genel Olarak ..................................................................442

(2) Otonom Araçlarla Birlikte Trafiğe Katılan Diğer

Araçlara Dair Takip ve Gözetim Yükümlülüğü................446

(3) Takip ve Gözetim Yükümlülüğü Neticesinde Ortaya

Çıkan Tehlikeler Karşısında Üreticinin Alması

Gereken Muhtemel Tedbirler........................................447

III. Üreticinin Kusuru/Ürün Sorumluluğunda Tazminat Talebini Sona

Erdiren Sebepler ........................................................................................448

1. Alman Hukuku.....................................................................................448

a. BGB m. 823 ..................................................................................448

b. Ürün Sorumluluğunda Tazminat Talebini Sona Erdiren

Durumlardan Birinin Bulunmaması..............................................451

aa. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması .....451

bb. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız Olması...............452

cc. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında

Üretilmiş Olması ...................................................................453

dd. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması .............453

ee. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel

Standartlara Göre Tespit Edilememiş Olması .......................453

ff. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu..........453

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................454

a. Ürün Sorumluluğu Bağlamında Tazminat Talebini Sona

Erdiren Durumlardan Birinin Bulunmaması.................................454

aa. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması .....454

bb. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız Olması...............456

cc. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında ve

Şahsi Kullanım İçin Üretilmiş Olması.....................................458

dd. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması .............459

ee. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel

Standartlara Göre Tespit Edilememiş Olması (Gelişim

Ayıpları/Riskleri) ...................................................................461

ff. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu..........464

3. Türk Hukuku........................................................................................465

a. Genel Olarak ................................................................................465

b. Ürünün Piyasaya Üretici Tarafından Sürülmemiş Olması ............467

c. Ürünün Piyasaya Sürüldüğü Sırada Ayıpsız (Güvenli) Olması.......468

d. Ürünün Ticari Olmayan Faaliyetler Kapsamında ve Şahsi

Kullanım İçin Üretilmiş Olması .....................................................469

İçindekiler 21

e. Üründeki Ayıbın Sebebinin Hukuk Normları Olması ....................470

f. Üründeki Ayıbın Mevcut Teknik ve Bilimsel Standartlara

Göre Tespit Edilememiş Olması (Gelişim Ayıpları/Riskleri)..........472

g. Yan Madde ve Ham Madde Üreticisinin Sorumluluğu.................478

4. Otonom Araçlarda Üreticinin Sorumluluğunu Sona erdiren

Hallerin Değerlendirilmesi ..................................................................478

a. Alman Hukukunda .......................................................................478

aa. Genel Olarak .........................................................................478

bb. Değişken ve Kendiliğinden Öğrenen Sistemler Üzerine

İnşa Edilmiş Otonom Araçlarda Kusurun İsnadı Sorunu .......479

(1) Değişken Sistemler ve Kendiliğinden Öğrenen

sistemler ........................................................................480

(2) Kusurun Şartı Olarak Ayıbın Öngörülebilirliği ve

Değişken sistemler.........................................................481

(a) Değişken Sistemlerde Alınan Hatalı Kararları

Gelişim Riski Kapsamında Değerlendiren

Görüş ......................................................................484

(b) Değişken Sistemlerde Alınan Hatalı Kararları

Tasarım Hatası Olarak Değerlendiren Görüş ..........486

(c) Diğer Görüşler ........................................................487

cc. Değişken ve Kendiliğinden Öğrenen Sistemler Üzerine

İnşa Edilmiş Otonom Araçlarda Ürünün Piyasa Sürülme

Tarihinde Ayıpsız Olması Sebebiyle Sorumluluğun Sona

Ermesi...................................................................................490

dd. Kullanıcının Ortak Kusuru .....................................................491

ee. Otonom Araçta Zarara Sebep Olan Ayıbın İspatı ..................492

b. İsviçre Hukukunda .......................................................................493

c) Türk Hukukunda ..........................................................................497

III. Zarar...........................................................................................................500

1. Alman Hukuku ....................................................................................500

a. BGB ..............................................................................................500

b. Ürün Sorumluluğu Bakımından....................................................503

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................505

a. Üreticinin Sorumluluğu................................................................505

b. Ürün Sorumluluğu........................................................................507

3. Türk Hukuku........................................................................................510

4. Otonom Araçlarda Kullanıcının ve Üçüncü Kişilerin Uğradığı

Zararlar; Bilhassa Araca Sirayet Eden Zararlar ....................................514

22 İçindekiler

a. Genel Olarak ................................................................................514

b. Ürüne Sirayet Eden Zararlara İlişkin Tartışmanın Otonom

Araçlar Bakımından Değerlendirilmesi.........................................515

c. Otonom Araçlarda Zararın İspatı .................................................518

d. Ürün Sorumluluğu Cihetiyle Otonom Araçlar Bakımından

Sirayet Eden Zarar Kavramı..........................................................518

IV. Hukuka Aykırılık .........................................................................................520

1. Alman Hukuku.....................................................................................520

a. BGB m. 823/I................................................................................520

b. Ürün Sorumluluğu Bakımından....................................................524

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................524

a. Haksız fiil hükümleri (OR m. 41, m. 55)........................................524

b. Ürün Sorumluluğu Bakımından....................................................525

3. Türk Hukuku........................................................................................526

4. Otonom Araçların Bakımından Hukuka Aykırılık Unsuru ....................526

V. Nedensellik Bağı.........................................................................................526

1. Alman Hukuku.....................................................................................526

a. Haksız Fiil Hukuku Bakımından (BGB m. 823/I)............................526

b. Ürün sorumluluğu bakımından ....................................................530

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................530

3. Türk Hukuku........................................................................................531

4. Değişken Sistemlere Dayalı Otonom Araçlarda İsnat Edilebilirlik

ve Nedensellik Bağı Sorunu.................................................................532

V. İspat Yükü...................................................................................................533

1. Alman Hukuku.....................................................................................533

2. İsviçre Hukuku.....................................................................................534

3. Türk Hukuku........................................................................................534

4. İspat Yükümlülüğünün Otonom Araçlar Bakımından

Değerlendirilmesi................................................................................535

§ 5. OTONOM ARAÇLAR ÖRNEĞİNDE YAPAY ZEKÂ SORUMLULUK DOKTRİNİ VE

TEKLİF EDİLEN GÖRÜŞLER................................................................................... 537

A. DOKTRİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER VE AVRUPA

PARLAMENTOSU’NUN ÇÖZÜM ÖNERİSİ ...........................................................537

I. Elektronik (E)-Kişilik Teklifi .........................................................................537

1. Genel Olarak .......................................................................................537

2. Otonom Araçlarda E-Kişilik Teklifinin Değerlendirilmesi.....................538

İçindekiler 23

II. Sigorta Yaklaşımı ........................................................................................540

1. Genel Olarak .......................................................................................540

2. Sosyal Sigorta (Güvenlik) Yaklaşımı.....................................................540

a. Genel Olarak ................................................................................540

b. Sosyal Sigorta Yaklaşımının Eleştirisi ve Otonom Araçlar ............541

3. Üreticinin Araç İşletenle Birlikte Zorunlu Sigorta Yükümlülüğüne

Tabi Tutulması ....................................................................................541

III. Adam Çalıştıranın Sorumluluğunu Kıyasen Uygulayan Yaklaşım................542

IV. Avrupa Parlamentosu’nun Yapay Zekâ Hukuki Sorumluluk Rejimine

Dair Komisyon'a Tavsiyeler İçeren 20 Ekim 2020 Tarihli Kararı ve

Yönerge Teklifi ...........................................................................................542

1. Genel Olarak .......................................................................................542

2. Yönerge Teklifinin Konusu ..................................................................544

3. Yönerge Taslağında Teklif Edilen Sorumluluk Rejimi ..........................544

SONUÇ........................................................................................................................547

KAYNAKÇA .................................................................................................................555