Roma Hukuku'nda CIVIS (Vatandaş) Kavramı

İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 7

KISALTMALAR......................................................................................................... 13

GİRİŞ ....................................................................................................................... 15

BİRİNCİ BÖLÜM

ROMA VATANDAŞ HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI

I. CIVIS VE CIVITAS........................................................................................17

II. DOMICILIUM.............................................................................................19

A. KAVRAM.................................................................................................... 19

B. İKAMETGÂHA BAĞLANAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER .............................. 23

C. İKAMETGÂH SEÇİMİ.................................................................................. 25

III. ORIGO.......................................................................................................26

IV. PEREGRINUS .............................................................................................27

V. LATINII ......................................................................................................30

A. KAVRAM.................................................................................................... 30

B. LATİN BİRLİĞİ ............................................................................................ 31

VI. ROMA VATANDAŞLIĞI...............................................................................34

A. ROMA VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI ................................................. 34

1. Vatandaşlığın Doğumla Kazanılması .................................................. 35

2. Vatandaşlığın Tanınması/Telsik Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması... 41

a. Genel Olarak................................................................................ 41

b. Cumhuriyet Dönemi’nde............................................................. 43

c. Principatus Dönemi’nde.............................................................. 47

d. Dominatus Dönemi’nde .............................................................. 51

3. Azat Etme Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması .................................... 52

a. Kölelik Kurumu ............................................................................ 52

b. Köleliğin Sebepleri....................................................................... 54

c. Servi Loco .................................................................................... 56

d. Kölenin Hukukî Statüsü ............................................................... 57

8 İçindekiler

e. Azat Etme İşlemiyle Özgürlüğün ve Vatandaşlığın Elde Edilmesi 61

aa. Genel Olarak ........................................................................ 61

bb. Azat Etme Usulleri ............................................................... 62

cc. Azatlının Hukukî Statüsü...................................................... 64

dd. Azat Etme İşlemine Roma Halkının Bakışı............................ 66

B. ROMA VATANDAŞLIĞININ KAYBI.............................................................. 71

1. Status ve Capitis Deminutio Kavramları............................................. 71

2. Capitis Deminutio’daki Eksilmenin Vatandaşlığa Etkisi...................... 73

3. Sürgün Cezasının Sonucu Olarak Vatandaşlığın Kaybı ....................... 73

VII. ROMA VATANDAŞ HUKUKU.......................................................................77

A. IUS CIVILE.................................................................................................. 78

B. IUS GENTIUM............................................................................................ 85

İKİNCİ BÖLÜM

ROMA VATANDAŞ HUKUKUNUN TANIDIĞI

ÖZEL HUKUK HAKLARI (IUS QUIRITIUM)

I. GENEL OLARAK..........................................................................................91

II. ÖZGÜRLÜK HAKKI (IUS LIBERTATIS) ...........................................................94

A. GENEL OLARAK ......................................................................................... 94

B. ÖZGÜRLÜĞÜN KAYBI................................................................................ 96

1. Borcundan Dolayı Kölelik................................................................... 96

2. Savaş Esirliği ve Ceza Nedeniyle Kölelik............................................. 99

III. AİLE HAKKI (IUS GENTILITATIS ET FAMILIA) ..............................................101

A. FAMILIA KAVRAMI.................................................................................. 102

B. HISIMLIK ................................................................................................. 104

C. EVLAT EDİNME ....................................................................................... 107

IV. EVLENME HAKKI (IUS CONUBII) ...............................................................108

A. ROMA TOPLUMUNUN EVLİLİK KURUMUNA BAKIŞI ............................... 108

B. VATANDAŞLIĞIN EVLENME EHLİYETİNE ETKİSİ....................................... 113

C. LEX MUNICIA .......................................................................................... 115

D. EVLENME EHLİYETİNİN ŞARTLARI........................................................... 116

1. Genel Olarak .................................................................................... 116

2. Özel Şartlar ...................................................................................... 118

İçindekiler 9

a. Yakın Kan Akrabalığı .................................................................. 118

b. Mevcut Evlilik ............................................................................ 120

c. Din Farklılığı............................................................................... 121

d. Matem Süresi ............................................................................ 121

e. Akıl Hastalığı.............................................................................. 122

f. Askerlik...................................................................................... 122

V. BABALIK HAKKI (IUS PATRIUM) ............................................................... 124

A. PATER FAMILIAS (AİLE BABASI) KAVRAMI .............................................. 124

B. PATRIA POTESTAS................................................................................... 127

1. Baba Egemenliği Kavramı ve Sağladığı Yetkiler................................ 127

2. Baba Egemenliğinin Kurulma Yolları ................................................ 132

a. Kanundan Doğan Babalık Hakkı................................................. 132

b. Hukukî İşlemden Doğan Babalık Hakkı ...................................... 135

VI. YASAL MÜLKİYET HAKKI (IUS DOMINII LEGITIMI) ..................................... 136

A. IUS CIVILE MÜLKİYETİ ............................................................................. 137

1. Kavram ............................................................................................. 137

2. Ius Civile Mülkiyetine Konu Olan Mallar .......................................... 140

3. Ius Civile Mülkiyetinin Kazanılması Yolları ....................................... 141

a. Mancipatio ................................................................................ 142

b. In Iure Cessio ............................................................................. 144

c. Traditio ...................................................................................... 145

B. PRAETOR MÜLKİYETİ .............................................................................. 146

VII. VASİYETNAME YAPMA HAKKI VE MİRASÇI OLABİLME HAKKI (IUS

TESTAMENTI ET HAREDITATIS) ................................................................ 148

A. MİRASÇILIK SIFATININ KAZANILMASI ..................................................... 149

1. Genel Olarak .................................................................................... 149

2. Kadının Mirasçılığı ............................................................................ 153

B. VASİYETNAME DÜZENLEME HAKKI......................................................... 155

1. Vasiyetnamenin Türleri.................................................................... 157

2. Vasiyetnamenin Hüküm ve Sonuçları .............................................. 161

3. Fideicommissum .............................................................................. 163

VIII. VESAYET HAKKI (IUS TUTELA) .................................................................. 165

A. VASİ......................................................................................................... 167

1. Vesayet Altında Bulunanlar.............................................................. 167

10 İçindekiler

2. Vasinin Belirlenmesi......................................................................... 168

3. Vasi Olabilme Ehliyeti ...................................................................... 171

4. Vasinin Sorumluluğu........................................................................ 172

5. Vesayetin Sona Ermesi..................................................................... 174

B. KAYYIM ................................................................................................... 175

IX. LEGIS ACTIO’DAN YARARLANMA HAKKI...................................................177

A. ÖZEL YARGILAMA SİSTEMİ ..................................................................... 178

1. Legis Actio’lar Usulü......................................................................... 178

2. Formula Usulü.................................................................................. 180

B. SİSTEM DIŞI YARGILAMA ........................................................................ 183

X. İSİM (PRAENOMEN, NOMEN VE COGNOMEN) HAKKI ...............................184

A. KAVRAMSAL BELİRLEME......................................................................... 184

B. TOGA GİYME HAKKI................................................................................ 191

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ROMA VATANDAŞ HUKUKUNUN TANIDIĞI

KAMU HUKUKU HAKLARI (IUS CIVITATIS)

I. GENEL OLARAK........................................................................................195

II. SEÇME (OY) HAKKI (IUS SUFFRAGII) .........................................................195

A. KRALLIK DÖNEMİ’NDE ............................................................................ 196

B. CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE................................................................... 197

C. PRINCIPATUS DÖNEMİ’NDE ................................................................... 202

D. DOMINATUS DÖNEMİ’NDE .................................................................... 204

III. SEÇİLME HAKKI (IUS HONORUM) .............................................................205

IV. SAYIM LİSTELERİNE KAYDOLMA HAKKI (IUS CENSUS) ...............................211

A. CENSOR’LUK MAKAMI............................................................................ 212

B. CENSUS İŞLEMİ ....................................................................................... 216

V. ASKERLİK HİZMETİNİ YAPMA HAKKI (IUS MILITIA)....................................218

A. ROMA ORDUSUNA GENEL BAKIŞ............................................................ 219

B. ASKERÎ SINIFIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ ............................................ 220

C. ASKERÎ SINIFA DAHİL OLAMAYACAKLAR ................................................ 222

VI. VERGİ HAKKI (IUS TRIBUTORUM).............................................................224

A. ROMA DEVLETİ’NDE VERGİLENDİRME ................................................... 224

1. Krallık Dönemi’nde .......................................................................... 226

İçindekiler 11

2. Cumhuriyet Dönemi’nde.................................................................. 227

a. Tributum.................................................................................... 227

b. Diğer kamu gelirleri ................................................................... 229

3. Principatus Dönemi’nde................................................................... 230

4. Dominatus Dönemi’nde ................................................................... 231

B. HARCAMA KALEMLERİ............................................................................ 232

VII. DİNÎ TÖREN YAPMA HAKKI (IUS SACRORUM) .......................................... 233

A. RELIGIO KAVRAMI................................................................................... 233

B. ROMALILARIN DİĞER DİNLERE BAKIŞI .................................................... 234

C. ROMA’DA DİNSEL RİTÜELLERİN ÖNEMİ.................................................. 236

1. Ayinler.............................................................................................. 238

a. Aile ayinleri................................................................................ 239

b. Resmî Ayinler............................................................................. 242

2. Dinî Bayramlar.................................................................................. 244

D. HRISTİYANLIĞIN KABULÜ........................................................................ 246

SONUÇ.................................................................................................................. 249

KAYNAKÇA............................................................................................................ 253