Roma Hukukunda Stıpulatıo

“Roma Hukuku’nda Stipulatio” isimli bu çalışma, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı’ında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış, Mart 2014’de tez jürisi üyeleri Yrd. Doç. Dr. Ahmet KARAKOCALI, Yrd. Doç. Dr. Gökhan GÜNEYSU, Yrd. Doç. Dr. Mesut AYGÜN önünde savunulmuş, jüri tarafından başarılı bulunmuştur.

Tez danışmanım olan ve halihazırda Anadolu Üniversitesi Roma Hukuku Ana Bilim Dalı’nda Doçent olan tez danışmanım Ahmet KARAKOCALI hocama, çalışmama yaptığı katkılar, bilimsel bir çalışmanın yapılmasına ilişkin öğrettikleri ve tez süresince bana olan desteği için teşekkür ederim. Roma Hukukunu kendisinden öğrendiğim, ve bu alanı bana sevdiren üzerimde önemli emekleri olan Prof. Dr. Şahin AKINCI hocama da ayrıca teşekkürü borç bilirim.

Stipulatio Roma Borçlar Hukukunu belki en çok kuşatan akittir. Hemen her alanda yapılabilen bu akit incelenerek, özel olarak belirli bir alan değil, Roma Hukuku adeta bir bütün halinde ele alınmak istenmiştir. Böylece Roma Hukukuyla ilgili yapılabilecek farklı alanlardaki çalışmalarda başvurulabilecek bir eser hazırlanılmıştır. Savunulan tezde küçük değişiklikler yapılarak bu eser hazırlanmıştır.

Eserin yayınlanmasında emeği geçen herkese ve Yetkin Yayınları’na teşekkür ederim.

İçindekiler………………………………………………………...…………….. iv

Kısaltmalar Listesi…………………………………………………….…….         x

Giriş………………………………………………………………………….. 1

Birinci Bölüm

Roma Akitler Sistemi ve Stipulatio'nun Genel Özellikleri

1. Roma Hukukunda Akit Kavramı ve Akitler Sistemi 3

1.1. Akitler Sistemi 4

1.1.1. Ayni akitler 5

1.1.2. Rızai akitler 6

1.1.3. Yazılı akitler…………………………..….………..…….. 7

1.1.4.  Sözlü akitler……………………………….…….……… 10

1.1.4.1. Dotis dictio 11

1.1.4.2. Iuramentum operarum 13

1.2. Roma Akitler Sisteminin İçerisinde Stipulatio’nun Yeri…. 13

1.3. Stipulatio’nun Genel Özellikleri 14

1.3.1. Özgü akit olması…………………………………..………. 14

1.3.2. Kuruluşu ve yapısı………………………………………… 14

1.3.3. Stipulatio’da taraflar……….…………………………… 19

1.3.3.1. Adstipulator ve adpromissor’un taraf olması 19

1.3.3.2. Patria potestas altındakilerin taraf olması… 21

1.3.3.3. Üçüncü kişilerin taraf olması……………… 25

1.3.3.3.1. Üçüncü kişinin fiilini taahhüt…… 26

1.3.3.3.2. Üçüncü kişi lehine taahhüt……… 27

1.3.3.3.3. Mirasçılar lehine şart ve mirasçıların fiilini taahhüt… ……………………………. 28

1.3.3.3.4. Üçüncü kişiye ifanın temini ….…. 29

1.4. Stipulatio’da İrade Beyanı…………………………...……. 30

1.5. Roma Hukukunda Borç Kavramı………………………… 32

1.5.1. Stipulatio’da edim…………………………………… 36

1.5.2. Stipulatio açısından parça ve cins borcu…………. 36

1.5.3. Stipulatio açısından seçimlik borçlar ……………. 37

1.5.4. Stipulatio açısından tabiî borç……………………… 40

İkinci Bölüm

Stipulatio'da Şekil, Sebebe Bağlılık, Geçersizlik

1. Stipulatio'da Şekil……………………………………….………..... 43

1.1. Şekle Bağlı Sözleşme Kavramı……………………………… 43

1.2. Roma Hukukunda Şekil……………………………………… 43

1.3.   Stipulatio’nun Şekli………………………………………….. 44

1.3.1. Belirli sözlerin söylenmesi…………………………. 45

1.3.2. Tarafların hazır bulunmaları……………………… 46

1.4. Dönemlere Göre Stipulatio’da Şekil……………………… 46

1.4.1. Stipulatio’nun yazılı şekle yaklaşması…………… 47

1.4.2. Stipulatio’nun rızai akde yaklaşması………….…. 50

1.4.3. Stipulatio’nun şeklinin stipulatio’nun uygulanmasını etkilemesi……………………..……………….…………….... 51

2. Stipulatio’dan Doğan Borçlar ve Davalar……………………… 52

2.1. Dare Borçlarında Kulanılan Davalar... …………………… 52

2.2. Facere Borçları İçin Kullanılan Davalar….……...………… 53

3. Stipulatio’da Sebebe Bağlılık…………………………………… 53

3.1. Akitlerin Sebebe Bağlılığı Meselesi………………………. 53

3.2. Stipulatio’nun Hukuki Sebeple İlişkisi………………….. 55

3.2.1. Sebebe bağlı stipulatio………………………………. 55

3.2.2. Sebebe bağlı olmayan stipulatio…………………..………….. 57

3.3. Sebebe Bağlı ve Soyut Stipulatio’ların Tarihi İlişkisi…… 59

4. Stipulatio’nun Geçersizliği………………………………………… 60

4.1. İmkansızlık Sebebiyle 61

4.1.1.  Maddi imkânsızlık…………………………………….. 63

4.1.2. Hukuki imkânsızlık…………………………………… 64

4.1.3. İmkânsızlıkla ilgili institutiones hükümleri 66

4.2. Şekil Şartlarına Aykırılık 68

4.3. Ahlaka Aykırı Stipulatio’lar 69

4.4. Ehliyet Yönünden Geçersizlik………………………………. 70

4.4.1. Akıl hastalarının durumu………………………...….. 70

4.4.2. Çocukların durumu……………………………………. 71

4.4.3. Kadınların durumu……………………………………. 72

4.4.4. Müsriflerin durumu……………………………..…….. 72

4.4.5. Kölelerin stipulatio’su………………………………… 73

4.5. Patria Potestas Altındakilerin Yaptıkları Stipulatio’ların Geçerliliği……………………………………………………….. 74

4.6. Ölüm Zamanının Vade Olarak Kararlaştırılması Sebebiyle Geçersizlik 75

Üçüncü Bölüm

Stipulatio Çeşitleri ve Farklı Kullanım Alanları

Sayfa

1. Stipulatio Çeşitleri…………………………………………………… 78

1.1. Stipulatio Iudicialis……………………………………………. 78

1.2. Stipulatio Praetoriae…………………………………………… 78

1.3. Stipulatio Conventionalis 79

1.4.  Stipulatio Poenae………………………………………….…… 80

1.5. Stipulatio Praepostera………………………………………… 82

1.6. Stipulatio Habere Licere, Stipulatio Duplae, Stipulatio Simplae 83

1.7.  Stipulatio Aquiliana…………………………………………… 84

1.8.   Stipulatio Certa, Stipulatio Incerta …………………………… 85

1.9.   Stipulatio Communis ……………………………………….….. 85

1.10. Stipulatio Condicionalis (Stipulatio Sub Conditione Facta).. 86

1.11. Stipulatio Cum Moriar, Stipulatio Post Mortem ………… 86

1.12.  Stipulatio De Dolo …………………………………………….. 87

1.13   Stipulatio Donationis …………………………………………. 88

1.14.   Stipulatio Dotis ………………………………..……………… 88

1.15. Stipulatio In Diem (Stipulatio In Diem Facta)…….……….... 88

1.16. Stipulatio In Faciendo ……………………………………….. 89

1.17. Stipulatio Partis Et Pro Parte ……………………………….. 89

Sayfa

1.18. Stipulatio Tacita………………………………………………… 90

1.19.  Stipulatio Alteri ………………..……………………………… 90

1.20.  Çeşitli Stipulatio'lar ……………………………….……….… 91

2. Roma Hukuku'nda Stipulatio'nun Uygulandığı Haller………. 92

2.1.  Novatio…………………………………………………....……... 92

2.2. Anlaşmaların Mecburi Hale Konması…………………….… 96

2.2.1. Dar hukuk akitleriyle beraber yapılan fer'i anlaşmalar 96

2.2.2. Ayni akitlere dair yapılan pactum'lar 97

2.3. Müteselsil Borç ve Müteselsil Alacak Tesis Edilmesi 98

2.4. Teminat İçin Stipulatio Kullanılması ve Roma Hukukunda Kefalet 100

2.5. Stipulatio’nun Uygulanma Alanının Daralması Meselesi 106

Sonuç 108

Kaynakça… 115

Akdoğan, S. (2006). Türk hukukunda ibra sözleşmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.

Akıncı, Ş. (2010a). Roma hukuku pratik çalışmaları. Konya: Sayram Yayınları. Akıncı, Ş. (2010b). Roma hukuku dersleri. Konya: Sayram Yayınevi.

Akıncı, Ş. (2011). Borçlar hukuku bilgisi. Konya: Sayram Yayınları. Akıncı, Ş. (2013). Roma borçlar hukuku. Konya: Sayram Yayınları.

Aral, F. ve Ayrancı, H. (2012). Borçlar hukuku özel borç ilişkileri. Ankara: Yetkin Yayınları.

Arsebük, E. (1953). Akit mefhumu etrafında incelemeler. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 369-425.

Ayla, H.T. (2008). Roma hukukunda mülkiyet hakkının tarihçesi ve çağdaş hukuk sistemlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Ayiter, K. (1963). Roma hukuku dersleri aile hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Berger, A. (1953). Encyclopedic dictionary of roman law. Philadelphia: The American Philosophical Society.

Berki, Ş. (1950). Romada borçların kaynakları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(3-4), 378-413.

Berki, Ş. (1954). Romada borçların kaynakları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(3-4), 134-173.

Bernard, F. (2009). The first year of Roman law. New Jersey: The Lawbook Exchange LTD.

Buckland, W.W. (2007). A text-book of Roman law. Cambridge: Cambirdge University Press.

Burdick, W. L. (2004).  The principles of  Roman law  and their relation to modern  law. New Jersey: The Lawbook Exchange LTD.

Büyükay, Y. (2007). Roma borçlar hukukunda hata. Ankara: Yetkin Basımevi. Canavcı, M.A. (2006). Roma ve Turk hukukunda istisna akdi. Yayınlanmamış Yüksek

Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Canbaz, A.T. (2008). Roma hukukunda ve türk hukukunda alım satım aktinde satıcının ayıba karşı tekeffül borcu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Cracknell, D.G. ve Wilson C.H. (1990). Roman law origins and influence. London:

HLT Publications.

Çakar, O. (2008). Roma hukuku’nda ve Türk hukuku’nda intifa hakkı sahibinin hakları ve borçları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Çakıroğlu, E. (2010). Roma hukukunda ve Türk borçlar hukukunda alacağın temliki.

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Doğan, G. (2006). Roma hukukunda eksik borç. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Descheemaeker, E. (2009). The division of wrongs a historical comparative study.

New York: Oxford University Press Inc.

Di Marzo, S. (1959). Roma hukuku. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası.

Emiroğlu, H. (2003). Roma hukuku’nda vekalet sözleşmesi (mandatum) ve hukuki işlemlerde temsil. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(1), 109.

Emiroğlu, H. (2011). Roma hukukunda alım-satım sözleşmesinde maldaki ayıplar nedeniyle satıcının sorumluluğu. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 99-119.

Erdoğmuş, B. (2012). Roma borçlar hukuku dersleri. İstanbul: Der Yayınları.

Eren, F. (2011). Borçlar hukuku genel hükümler. İstanbul: Beta Basım.

Ergün, Ç. E. (2004). Sözleşmeler hukukunda consideration/sözleşmeyle bağlanma

niyeti kavramı ve causa/hukuki neden ile işlevsel denkliği meselesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(4), 85-100.

Gaius, A. (1920). A systematic and historical exposition of Roman law in the order of a code. London: Colston And Coy. Limited.

Gönenç , F. İ. (2004). Roma hukukunda şirket akdi. İstanbul: Der Yayınları.

Gunal, A.N. (1995). Roma Miras Hukuku'na genel bir bakış ve vasiyet yolu ile miras. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 44(1), 425-442.

Günal , A. N. ve Küçükgüngör E. (2002). Çağdaş özel hukuka giriş olarak roma

Hukuku pratik çalışmaları. Ankara: Yetkin Yayınları.

Gürten, K. (2007). Roma hukuku’nda kefalet akdi. Ankara: Adalet Basım Yayım.

Harvey, W. F. (1996). A brief digest of the Roman law of contract., Colorado: Rothman & Co. of Littleton.

Honig, R. (1938). Roma hukuku. İstanbul: Matbaai Ebüzziya.

Hein, W. S. (1987). Celebration Legal Essays. New York: Northwestern University Press.

Iustinianus (1968). Institutiones, İstanbul: Fakülteler Matbaası.

Johnston, D. (1999). Roman law in context. Cambridge: Cambridge Univercity Press.

Kodal, O. (2010) Roma ve Türk Hukukunda kira sözleşmeleri. Yayınlanmamış Yüksek  

      Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Koschaker, P. ve Ayiter , K. (1977). Modern özel hukuka giriş olarak roma özel hukunun ana hatları. Ankara: Sevinç Matbaası.

Küçükbıçakcı, E. (2010). Roma hukukunda mülkiyet hakkının sınırları.

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Lee, R.W. (1956). The elements of Roman law with a translation of the institutes of Justinian. London: Sweet Maxwell Limited.

Mackintosh, J. (1994). The roman law of sale. Edinburgh: WM. W. Gaunt & Sons Inc. McGaha, F. (1985). Third-Party Beneficiary Contracts. Lousiana Law Review, 45 (1) 797-810.

Nicholas, B. (2008). An introduction to Roman law. New York: Oxford University

Press Inc.

Nicholas , B. ve Jolowicz, H.F. (2008). Historicalintroduction to the study of Roman law. Cambridge: Cambridge Press.

Oğuzman K. ve Öz T. (2000). Borçlar hukuku genel hükümler. İstanbul: Filiz Kitabevi.

Oğuzoğlu, C. (1956). Roma hukuku. Ankara: Akıncı Matbaacılık ve Gazetecilik

Pothier, M. (1806). A treatise on the law of obligations, or contracts Volume 1.

London: A. Strahan.

Rado, T. (2006). Roma hukuku dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi.

Roby, H. J. (2000a). Roman private law in the times of cicero and of the antonines Volume 1. New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd.

Roby, H. J. (2000b). Roman private law in the times of cicero and of the antonines Volume 2. New Jersey: The Lawbook Exchange Ltd.

Sayın, B. (2008). Roma hukukunda pactum’lar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.

Schwarz, A.B. (1963). Roma hukuku dersleri 1. Cilt. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayii Basımevi.

Stein, P. (1999). Roman law in european history.Cambridge: Cambridge University Press.

Tamm, D. (1997). Roman law and european legal history.Djof Publishing.

Tahiroğlu, B. (2000). Roma borçlar hukuku. İstanbul: Der Yayınları.

Tahiroğlu, B. ve Erdoğmuş, B. (2001). Roma hukuku meseleleri. İstanbul: Der Yayınları Tahiroğlu, B. ve Erdoğmuş, B. (2001). Roma hukuku dersleri. İstanbul: Der

Yayınları.

Topuz, M. (2010). İsviçre ve Türk borçlar hukuku ile karşılaştırmalı olarak Roma borçlar hukukunda maddî zarar ve bu zararın belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Umur, Z. (2010). Roma hukuku ders notları. İstanbul: Beta Basım.

Üçer, M. (2007). Roma hukuku’nda ve karşılaştırmalı hukukta alacaklının temerrüdü

(mora creditoris). Ankara: Turhan Yayınları.

Üçer, M. (2005). Roma hukuku'nda ve karşılaştırmalı hukukta alacağın temliki. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53 (3), 397-443.

Ünal, M. ve Başpınar, V. (2010). Şekli eşya hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları. Yavuz, C. (2012). Borçlar hukuku dersleri (özel hükümler). Konya: Beta Basım.

Yavuz, F. (2008). Roma kefalet akdi’nin günümüze yansıması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Yeşiller, M. (2011). Roma hukukunda hükümsüzlük halleri. Gazi Üniversitesi

Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(3), 77-94.

Zelelioğlu, H. (1981). Roma Hukuku'ndaki sorumluluk ölçütlerine genel bir bakış.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 39(1), 241-264.

Zimmermann, R. (1996). The law of obligations Roman foundations of the civilian tradation). New York: Oxford University Press.