İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 6
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKA GİRİŞ
I. TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI VE HUKUK 17
II. HUKUKUN KAYNAKLARI 22
III. NORMLAR HİYERARŞİSİ 24
IV. HUKUKTA YAPTIRIM 27
V. ÖZEL HUKUK-KAMU HUKUKU AYRIMI VE HUKUKUN DALLARI 29
İKİNCİ BÖLÜM
ÇEVRE HUKUKUNUN TEMELLERİ
I. GENEL OLARAK 31
II. ÇEVRE KAVRAMI 32
III. EKOLOJİ 34
IV. ÇEVRE SORUNLARI 36
V. ÇEVRE SORUNSALI 38
VI. ÇEVREYE İLİŞKİN ETİK YAKLAŞIMLAR 39
VII. ÇEVRE HUKUKUNUN KONUSU VE AMACI 41
VIII. ÇEVRE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 43
IX. ÇEVRE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 47
X. ÇEVRE HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 50
A. Dünyadaki Gelişmeler 50
B. Türkiye’deki Gelişmeler 56
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÇEVRE HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
I. GENEL AÇIKLAMALAR 61
II. ÖNLEME İLKESİ 63

A. Genel Olarak 63
B. Uygulamaya Aktarım 65
C. Türk Hukukundaki Yansımalar 67
III. İHTİYAT İLKESİ 68
A. Genel Olarak 68
B. Uygulama Alanı 70
C. Uygulamaya Aktarım 72
D. Türk Hukukundaki Yansımalar 74
IV. KİRLETEN ÖDER İLKESİ 76
A. Genel Olarak 76
B. Uygulamaya Aktarım 79
C. Kullanan Öder İlkesi ve Toplum Öder İlkesi 80
D. Türk Hukukundaki Durum 81
V. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İLKESİ 83
A. Genel Olarak 83
B. Uygulamaya Aktarım 87
C. Türk Hukukundaki Yansımalar 88
VI. KATILIM İLKESİ 90
A. Genel Olarak 90
B. Türk Hukukundaki Durum 92
VII. ENTEGRASYON İLKESİ 95
A. Genel Olarak 95
B. Uygulamaya Aktarım 97
C. Türk Hukukundaki Yansımalar 98
VIII. İŞBİRLİĞİ İLKESİ 99
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇEVRE HUKUKUNUN ARAÇLARI
I. GENEL AÇIKLAMALAR 103
II. DÜZENLEYİCİ ARAÇLAR 105
A. Yasaklama 105
B. İzin 106
C. Bildirim 107
D. Yükümlülükler 108

E. Standartlar 109
F. Koruma Alanlarının Oluşturulması 111
G. Çevresel Etki Değerlendirmesi 112
III. PİYASAYA DAYALI ARAÇLAR 112
A. Mülkiyet Hakları 112
B. Emisyon Ticareti 114
C. Çevresel Vergiler 115
D. Kirlilik Ücretleri 116
E. Teşvikler 117
IV. KATILIMCI ARAÇLAR 119
A. Planlama 119
B. Bilgi Edinme 122
C. İdari ve Yargısal Başvurular 122
D. Gönüllü Uygulamalar 124
BEŞİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARI VE ÇEVRE
I. GENEL AÇIKLAMALAR 129
II. ÇEVRENİN ANAYASAL DÜZEYDE KORUNMASI 130
III. ÇEVRE HAKKI 131
A. Genel Olarak 131
B. İnsan Hakkı olarak Çevre Hakkı 134
C. Çevre Hakkının Diğer Haklarla İlişkisi 136
D. Çevre Hakkının Güvenceleri Olarak Usuli Haklar 138
E. Türk Hukukunda Çevre Hakkı 140
1. Anayasal Düzeyde 140
2. Yasal Düzeyde 144
IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ’NDE ÇEVRE 145
ALTINCI BÖLÜM ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ
I. GENEL AÇIKLAMALAR 149
II. TARİHSEL GELİŞİM VE DÜZENLEME BİÇİMLERİ 151
III. ÇED’İN HUKUKİ NİTELİĞİ 153

IV. ÇED’İN USUL AŞAMALARI 154
V. TÜRK HUKUKUNDA ÇED 159
A. Genel Olarak 159
B. ÇED’e Tabi Projeler 160
C. ÇED Sürecinin Aşamaları 161
D. Halkın Katılımı 165
E. ÇED Sürecinin Etkililiği 166
VI. STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME 168
A. Genel Olarak 168
B. Türk Hukukundaki Durum 170
YEDİNCİ BÖLÜM ÇEVRE İDARE HUKUKU
I. GENEL OLARAK 173
II. İDARİ ÖRGÜTLENME 174
A. Üniter ve Federal Örgütlenme Biçimleri 174
B. Merkezi, Yerel, Sektörel ve Danışsal Yapılanmalar 176
C. Türkiye’de Çevre İdaresi 178
1. Tarihsel Gelişim 178
2. Merkezi İdare 181
a. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 181
b. Tarım ve Orman Bakanlığı 183
3. Yerel Yönetimler 184
a. Belediyeler 184
b. Büyükşehir Belediyeleri 185
c. İl Özel İdareleri ve Köyler 187
4. Sektörel ve Danışsal Birimler 188
III. KAMU HİZMETLERİ 189
A. Genel Açıklamalar 189
B. Çevresel Kamu Hizmetleri 191
IV. KOLLUK FAALİYETLERİ 194
A. Genel Açıklamalar 194
B. Çevre Kolluğu 196
V. YARGISAL KORUNMA 199

A. Genel Açıklamalar 199
B. Türk Hukukundaki Durum 201
SEKİZİNCİ BÖLÜM ÇEVRE CEZA HUKUKU
I. GENEL AÇIKLAMALAR 205
II. ÇEVRE SUÇU KAVRAMI 206
III. ÇEVRE CEZA HUKUKU UYGULAMASINDA KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR 208
IV. TÜRK HUKUKUNDA ÇEVRESEL SUÇLAR VE KABAHATLER 212
A. Genel Olarak 212
B. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Çevre Suçları 212
1. Çevrenin Kasten Kirletilmesi Suçu 213
a. Genel Görünüm 213
b. Atık ve Artıkların Toprağa, Suya ve Havaya Kasten Verilmesi Suçu 214
c. Atık ve Artıkları İzinsiz Olarak Ülkeye Sokma Suçu 218
d. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 220
2. Çevrenin Taksirle Kirletilmesi Suçu. 221
3. Gürültüye Neden Olma Suçu 225
C. Çevre Kanunu’nda Düzenlenen Suçlar 227
D. Çevre ile İlgili Kabahatler 229
1. Kabahatler Kanunu 229
2. Çevre Kanunu 231
DOKUZUNCU BÖLÜM ÇEVRE ÖZEL HUKUKU
I. GENEL AÇIKLAMALAR 233
II. KOMŞULUK HUKUKU 235
A. Genel Olarak 235
B. Türk Hukukundaki Durum 236
1. Genel Görünüm 236
2. Taşınmaz Mülkiyetinin Çevresel Etkiler Nedeniyle Sınırlanması 237
a. Çevresel Etkiler Doğuran Müdahaleler 238
b. Müdahalelerin Taşkınlığı 240
c. Yerel Âdete Uygun Kaçınılmaz Taşkınlıklar 241

3. Taşınmaz Malikinin Çevresel Müdahalelerden Sorumluluğu 242
a. Sorumluluğun Koşulları 243
b. Kirletene Karşı Açılabilecek Davalar 244
III. ÇEVRESEL SORUMLULUK HUKUKU 246
A. Genel Olarak 246
B. Sorumluluğun Koşulları 247
C. Çevre Kanunu’na Göre Sorumluluk 250
1. Genel Görünüm 250
2. Sorumluluğun Koşulları 251
a. Çevrenin Kirletilmesi 251
b. Hukuka Aykırılık 252
c. Zarar 254
d. Nedensellik Bağı 257
3. Çevre Kanunu’nun 28. Maddesinin Diğer Sorumluluk Halleri ile İlişkisi 259
EK-I
ÇEVRE KANUNU 263
EK-II
ÇEVREYE İLİŞKİN DİĞER DÜZENLEMELER
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 297
TÜRK MEDENÎ KANUNU 300
TÜRK CEZA KANUNU 301
KABAHATLER KANUNU 303
İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU 305
KAYNAKÇA 307