Türkiye'de Organ ve Doku Naklinde Yasal Çerçeve ve Etik Tartışmalar

Şefik ZİROĞLU

2019/11 1. Baskı, 149 Saat

ISBN 978-605-05-0498-9

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR5

İÇİNDEKİLER7

TABLOLAR9

KISALTMALAR11

GİRİŞ13

1. BÖLÜM

ORGAN VE DOKU NAKLİNDE KURAMSAL ÇERÇEVE

1.1.Organ Tanımı17

1.2.Organ Naklinin Tanımı19

1.3.Organ ve Doku Naklinin Tarihsel Gelişim Süreci21

1.3.1.Tarihsel Süreçte Organ Nakli21

1.3.2.Dünyada Organ Naklinin Tıpta Meydana Gelen Gelişmelere Paralel Gelişimi23

1.3.3.Türkiye’ de Organ Naklinin Tarihi26

1.3.4.Günümüzde Organ Nakli28

1.4.Terimler ve ODNK Bakımından Organ Naklinde
Sınıflandırma31

1.4.1.Ölü Vericiden Organ ve Doku Nakli32

1.4.1.1.Ölümün Tespiti33

1.4.1.1.1.Klasik (Biyolojik) Ölüm Anlayışı33

1.4.1.2.Beyin Ölümü Kriterleri ve Kurulları33

1.4.1.3.Ölü Vericiden Organ Nakli Önündeki
Zorluklar35

1.4.1.4.Kompozit Nakiller36

1.4.1.5.1.Ekstremite Nakli40

1.4.1.5.2.Yüz Nakli41

1.4.2.Canlı Vericiden Organ ve Doku Nakli41

1.4.2.1.Nakil Yapılabilecek Kişiler42

1.4.2.2.Çapraz Nakil45

1.4.2.3.Canlı Vericiden Yapılan Nakillerin
Kadavradan Yapılan Nakillere Göre
Avantajları45

1.4.2.4.Yabancı Uyruklu Alıcıların Durumu47

1.5.Adli Vakalarda Organ Nakli47

2. BÖLÜM

ORGAN VE DOKU NAKLİNİN YASAL DAYANAKLARI

2.1.Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler49

2.1.1.Organ ve Doku Alınması, Saklanması,
Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun52

2.1.2.5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda
Organ ve Doku Nakline Atıf Yapan Maddelerin Değerlendirilmesi56

2.1.3.Türk Ceza Kanunu’na Göre Organ Bağışında
Gündeme Gelebilecek Suçlar58

2.1.2.1.Yaşayan Vericiden Organ veya
Doku Alınması63

2.1.2.2.Ölüden Organ veya Doku Nakli63

2.2.Diğer Ülkelerdeki Yasal Düzenlemeler65

2.2.1.Avrupa Konseyi Nezdindeki Düzenlemeler ve
Biyoetik Sözleşmesi67

2.2.2.Biyoloji ve Tıp Uygulamaları Açısından
İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi68

3.BÖLÜM

ORGAN VE DOKU NAKLİ İLE İLGİLİ
ETİK ÇERÇEVE VE TARTIŞMALAR

3.1.Organ ve Doku Naklinde İslam Dini72

3.2.Organ ve Doku Naklinin Etik Açıdan İncelenmesi80

3.2.1.Toplumun Organ ve Doku Nakline Bakışı80

3.2.2.Türkiye’ de Organ Bağışında Etkili Olan Faktörler81

3.2.2.1.Organ Bağışının Yasal Olması84

3.2.2.2.Organ Bağışına Yönelik Engeller87

3.2.2.3.Organ Bağışı Farkındalığını Artırmaya
Yönelik Uygulamalar89

3.2.2.2.1.Sağlık Bakanlığı’nın Uygulamaları89

3.2.2.2.2.Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Uygulamaları90

3.2.2.2.3.Milli Eğitim Bakanlığı’nın Uygulamaları90

3.3.Organ ve Doku Nakli İle İlgili Organizasyonlar91

3.3.1.Avrupa’daki Organ ve Doku Nakli İle İlgili Organizasyonlar91

3.3.2.Amerika Kıtası’ndaki Organ ve Doku Nakli İle İlgili Organizasyonlar92

3.3.3.Türkiye’de Yapılan Organizasyon: Ulusal Organ ve
Doku Nakli  Koordinasyon Sistemi93

3.4.Organ ve Doku Naklinin Etik Yönü95

3.4.Gönüllülüğe İlişkin Görüşler105

SONUÇ125

KAYNAKÇA129

EKLER141

EK 1:TÜRK CEZA KANUNU141

EK 2:ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI, AŞILANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN143

EK 3:ORGAN VE DOKU NAKLİ HİZMETLERİ
YÖNETMELİĞİ-BEYİN ÖLÜMÜ KRİTERLERİ148

TABLOLAR

Tablo 1:Türkiye de 2013- 2018 Yılları Arasında Organ Bağışı Dağılımları30

Tablo 2:Yapılan Organ Nakli Sayıları82

Tablo 3:Donör Dağılımı82

Tablo 4:Hasta Dağılımı83

Tablo 5:Organ Bekleyen Hastaların Kan Grubuna göre Dağılımı83

Tablo 6:Organ Bekleyen Hastaların Organlara göre Dağılımı84