Savunman'ın Proleterleşmesi Bir Kapitalizm Eleştirisi İşçi Avukatlık Üzerine

ÖNSÖZ

Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu’ndan bu yana şeref, saygınlık ve onur mesleği olarak kabul gören, keza tarihsel süreç içerisinde toplumsal tabakada üst veya en kötü ihmalle orta sınıfta kendine yer bulan Avukatlık Mesleği, günümüz Türkiye’sinde, bu değerini kaybetmiş ve normal bir işçiden daha aşağı bir konuma düşmüştür. Zira ülkemizde son 25-30 yıl içerisinde sürekli artış gösteren Hukuk Fakültelerinden mezun olan Hukukçu Öğrenci sayısına kıyasla popülasyon artmamakta ve iş imkanları sınırlı kalmaktadır. (Nitekim 1998 yılındaki nüfus sayımı ve avukat sayısına göre her avukata 1.660 civarında kişi düşerken, 2022 yılı itibariyle bu sayı 500 civarına inmiştir.) Evveliyatında mevcut olan iş sahaları ise ya kıdemi eski (burjuvazileşmiş) avukatlar ya da küçük burjuvazi ailenin çocukları olan yeni avukatlar tarafından paylaşılmakta ve avukatlık mesleğine adım atan her proleter aile çocuğu, eğitimi ve niteliği ne kadar üstün olursa olsun, kendisini ancak işçiliğini yapabileceği bir meslekle karşı karşıya bulmaktadır. Eğitimin, daha açık bir ifade ile eğitimin edinildiğine dair karine teşkil eden Diplomanın, insanın en kutsallarından sayılan emeğinden ziyade para ile elde edilebilme imkânı, kuşkusuz ki meslek bazında bir dejenerasyona yol açtığı gibi toplumsal ahlaki öğretileri de derinden sarsacağı şüphesizdir. Bu bağlamda birçoğu kaliteden uzak eğitim veren halk tabiriyle Özel (Vakıf) Üniversitelerin Hukuk Fakültelerinden ücreti mukabilinde edinilen Hukuk Fakültesi Diplomaları, burjuvazi aile çocuklarına hem ailelerinin hem de ailelerinden kalma networkün avukatlık işlerini alıp, bu işleri personel olarak asgari ücretle çalıştırdıkları nitelikli eğitim görmüş proleter avukata yaptırma imkânı sağlamaktadır. Bu durum ise son yıllarda çalışma hayatımızda yer edinen ve herkesçe de kanıksanan İşçi Avukatlık kavramını ortaya çıkartmaktadır. Dolayısıyla gerçek anlamda işi yapan avukatların İşçi konumuna düştüğü, oysa ki işle tam manasıyla ilgisi olmayan avukatın ise sırf doğuştan ailesinin sahip olduğu burjuvazi çevre sayesinde işveren ve patron konumuna yükseldiği, görülen eğitim, harcanan emek ve zamanın, İşçi Avukatlık

kavramı karşısında ters konumda bulunduğunu ifade edebiliriz. Günümüz Türkiye’sinde Avukatlık, toplumsal tabaka içerisinde orta veya üst sınıfa ait olma vasfını kaybetmiştir. Nicelik, nitelikle ters orantılı şekilde hormonal bir artış sergilemekte ve bu da beraberinde bir İşçi Avukatlar yığınını-ordusunu meydana getirmektedir. Bu bağlamda Avukatlığın zaman içerisindeki dönüşümü “Savunman’ın Proleterleşmesi, Bir Kapitalizm Eleştirisi” kavramı üzerinden analiz edilmekte, mesleğin sosyolojik açıdan epistemolojik, aksiyolojik ve ontolojik boyutları sahadaki pratikleri ile ortaya konulmakta, nihayetinde de uygulamadan edinilen malumatla mesleki tabakalaşma özelinde Avukatlık Mesleğinin yaşadığı erozyona dikkat çekilmekte olup, İşçi Avukatlık kavramına açıklık getirilerek mesleğin içine düştüğü sorunsala çözümler üretilmeye çalışılmaktadır.

(NOT: Kitaptaki bazı kavramların önemine binaen çeşitli kısımlarda imla kurallarına uyulmamış, büyük-küçük harf kuralı ayrıntısına girilmemiştir. Keza bazı kısımlarda da konunun önemi dolayısıyla bilinçli şekilde tekrara varan ifadeler kullanılmıştır. Ayrıca kapitalist sisteme biraz daha dikkat çekmek gayesiyle bilinçli şekilde Vakıf Üniversiteleri tabiri yerine, çoğu kez Özel veya Paralı Üniversite kavramları kullanılmıştır.

Siz değerli okuyucularımız açısından sürçülisan cihetin bir kusur olduysa da şimdiden affola…)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ............................................................................................... 11

KISALTMALAR ............................................................................... 19

GÖZLEMLERİMİZ ......................................................................... 21

BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUMSAL TABAKALAŞMA, İNANÇLARA GÖRE TABAKALAŞMA, SINIF VE MESLEKİ TABAKALAŞMA, İŞ BÖLÜMÜ KAVRAMLARI

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA ............................................................. 25

ÇEŞİTLİ İNANÇLAR AÇISINDAN TABAKALAŞMA .............. 36

Ateizm İnancına Göre ...................................................................... 39

Zerdüştlük İnancına Göre ................................................................. 42

Hinduizm İnancına Göre .................................................................. 44

Yahudilik İnancına Göre .................................................................. 47

Hristiyanlık İnancına Göre ............................................................... 53

İslam İnancına Göre ......................................................................... 55

SOSYAL TEORİDE TABAKALAŞMA ................................................... 69

Karl Marx ve Tabakalaşma Özelinde Sınıf Kavramı .............................. 76

Max WEBER ve Tabakalaşma ............................................................... 92

MESLEKİ TABAKALAŞMA ................................................................. 101

Meslek Kavramı ................................................................................... 101

Profesyonelleşme-Uzmanlaşma (Durkheim’cı Perspektif) .................. 103

Meslek, İş Bölümü ve Tabakalaşma İlişkisi ......................................... 106

Profesyonel Meslekler-İş Bölümü ve Toplumsal Değişim ................... 111

A-) Olumlu Yaklaşım ..................................................................... 115

B-)Olumsuz Yaklaşım .................................................................... 118

İKİNCİ BÖLÜM AVUKATLIK MESLEĞİ İLE İŞÇİ AVUKATLIĞIN MAHİYETİ VE AVUKATLIK MESLEĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

AVUKATLIK MESLEĞİ ......................................................................... 123

Avukatlık Mesleğinin ve İşçi Avukatlığın Mahiyeti – (Arendt’in Yorumuyla) ........................................................................................... 129

PROLETERYA NOSYONU IŞIĞINDA İŞÇİ AVUKATLIK KAVRAMI ............................................................... 137

Genel Hatlarıyla ................................................................................... 137

Avukatlık Mesleğinin Dönüşümü - Bağımsız Savunman’dan - Proleter Avukatlığa ............................................................................... 152

AVUKATLIK MESLEĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ........................ 169

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVUKATLIK MESLEĞİNİN İCRA EDİLİŞ ŞEKİLLERİ VE MEVZUAT IŞIĞINDA İŞÇİ AVUKATLIK VE İLGİLİ SÖZLEŞME TÜRLERİ

AVUKATLIK MESLEĞİNİN İCRA EDİLİŞ ŞEKİLLERİ ................. 173

MEVZUAT VE SÖZLEŞMELER IŞIĞINDA, İŞÇİLİK ŞARTLARI VE İŞÇİ AVUKATLIK ....................................... 173

İş İlişkisi Kavramı ................................................................................ 175

Sözleşme Serbestisi İlkesi ve Kesin Hükümsüzlük .............................. 176

Sözleşme Kavramı ve Haksız Fiil ........................................................ 178

İş Sözleşmesi ........................................................................................ 180

A-) İş Görme: ................................................................................. 185

B-) Ücret: ....................................................................................... 189

B.1.) Ücretin Gününde Ödenmemesi ....................................... 193

B.2.) Haciz Halinde Ücretin Durumu: ..................................... 194

B.3.) İşverenin İflası veya Haciz Halinde Ücret: ..................... 195

B.4.) Ücrette İndirim: ............................................................... 196

B.5.) Ücret Kesme Cezası: ....................................................... 199

C-) Bağımlılık: ............................................................................... 202

İşyeri: .................................................................................................... 205

Vekalet Sözleşmesi ............................................................................... 210

A-) Vekilin Borçları:....................................................................... 214

B-) Vekâlet Verenin Borçları: ......................................................... 218

C-) Vekalet Sözleşmesinin Sona Ermesi: ....................................... 218

Alt Vekalet Sözleşmesi: ........................................................................ 220

A-) Alt Vekalet-Yardımcı Kişi ........................................................ 224

B-) Alt Vekalet - İkame Vekalet - Tevkil ........................................ 226

Avukatlık Sözleşmesi: .......................................................................... 229

İşçi Avukatlık Sözleşmesi: .................................................................... 239

A-) İşçi Avukatlarla Yapılabilecek Sözleşme Türleri ..................... 244

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM PROLETARYANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNE KIYASLA; İŞÇİ AVUKATIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ İŞÇİ AVUKATLIK MEVZUAT SÜRECİ AVRUPA’DA AVUKATLIK VE İŞÇİ AVUKATLIK

PROLETARYANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİNE KIYASLA; İŞÇİ AVUKATIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ……………………………………247

İşçi Avukatın İşveren Avukata Karşı Yükümlülükleri .......................... 247

İşverenin İşçi Avukata Karşı Yükümlülükleri ....................................... 248

İşçi Avukatın Baroya ve Kamuya Karşı Yükümlülükleri ..................... 248

İşçi Avukatın Müvekkile Karşı Yükümlülükleri .................................... 249

ÇEŞİTLİ HAKLAR AÇISINDAN PROLETER (İŞÇİ) HAKLARINA KIYASLA İŞÇİ AVUKATLARIN HAKLARI .............. 251

Fazla Mesai Ücreti ............................................................................... 251

Yıllık İzin Hakkı ................................................................................... 252

İş Güvencesine Tabi Olma .................................................................... 252

Sendika Üyeliği Hakkı ......................................................................... 253

Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakkı ......................................................... 256

İŞÇİ AVUKATLIK AÇISINDAN İLGİLİ MEVZUATIN SÜRECİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ ................................................. 257

AVRUPADAKİ BAZI ÜLKELERDE AVUKATLIK VE İŞÇİ AVUKATLIK ŞARTLARI ÜZERİNE .................................................... 262

Almanya ............................................................................................... 263

Avusturya.............................................................................................. 264

Fransa ................................................................................................... 265

İngiltere ................................................................................................ 266

İtalya ..................................................................................................... 266

BEŞİNCİ BÖLÜM UYGULAMA

YÖNTEM .................................................................................................. 269

BULGULAR ............................................................................................. 270

SONUÇ ve ÇÖZÜM: ................................................................................ 301

KAYNAKÇA ................................................................................... 373