Sendikal Ayrımcılığın Tespitine Yönelik Veri Toplama Sistemi Oluşturma Yöntemleri ve Türkiye İçin Model Önerisi

İş hukukunda bu içerikte bir çalışma yapılmasının amacı, ILO tarafından

ülkemiz açısından eleştiri konusu haline getirilen ve sendikal ayrımcılığın

önlenmesi için zorunluluk arz ettiği ifade edilen veri toplama sisteminin ülkemizde bulunmamasıdır. Tarafımın da araştırmacı olarak yer aldığı 01.09.2016-

31.01.2019 tarihleri arasında, TUR/17/50/EUR kod’lu Avrupa Birliği Katılım

Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) kapsamında, program otoritesi Merkezi Finans

ve İhale Birimi (CFCU) olan IPA-1 “Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal 

Yapılanma” bileşeni altında yer alan ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun

teknik desteği ile yürütülen “Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi 

Projesi” hizmet bileşeninde ülkemiz, sendikal ayrımcılıkla mücadelede önem arz

eden veri toplama sistemi oluşturmamış olması nedeniyle eleştirilmiş ve ILO tarafından proje kapsamında bu konuda da çalışma yapılması talep edilmiştir. Bu

nedenle anılan proje kapsamında tarafımca rapor hazırlanmış, söz konusu rapor,

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı uzman kadrosu, Cenevre’deki ILO Sosyal

Diyalog ve Üçlü Yapı Birimi (DIALOGUE), Uluslararası Çalışma Standartları

Birimi (NORMES) ile ILO Türkiye Ofisi’ndeki proje yönetim ekibi tarafından

da denetlenmiş ve rapor, Türkiye için bir model önerisi getirilmek suretiyle sonlandırılmıştır. Bununla birlikte, söz konusu rapor, sadece online olarak ve rapor

şeklinde yayınlanmış olup, ülkemizde akademik çevreye ve uygulayıcılara ulaştırılacak şekilde bir kitap haline getirilmemiştir. Bu nedenle, tarafımca hazırlanan

rapor, ILO’dan gerekli izinler alınmak suretiyle ve birtakım güncellemeler yapılarak yayınlanmıştır.

Bu çalışmanın amacı, sendikal ayrımcılıkla mücadelede öncelikli ve olmazsa

olmaz adım olan veri toplama siteminin; güvenilir, diğer ülkelerle karşılaştırılabilir, amaca uygun ve etkin istatistik oluşturmayı sağlayacak şekilde oluşturulması

için hukuk sistemi ve hukuk kurumlarının nasıl organize edilmesi gerektiğinin

belirlenmesidir. Zira, bir sorunla mücadelede, öncelikle o sorunun tam anlamıyla

tespit edilmesi gerekir. Ülkemizde hangi bölgelerde, hangi sektörlerde, hangi aşamalarda ve ne şekilde sendikal ayrımcılık yapıldığı tespit edilmeden, bu ayrımcılık türüyle mücadele etmek mümkün olmayacak yahut alınan önlemler etkinlik

sağlayamayacaktır. Bu sorunun ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi için,

öncelikle sorunun tam anlamıyla tespit edilmesi gerektiği açıktır. Bu tespitin;

doğru, gerçek, güvenilir, diğer ülkelerle karşılaştırılabilir olması için, doğru ve

gerçekçi, ancak aynı zamanda devlete gereğinden fazla mali yük getirmeyen,

ülke genelini, bölgelerini ve nüfusu doğru temsil edici, ülke koşullarına uygun,

güncel bilgiye dayalı, periyodik olarak yenilenen, kişi hürriyetlerini ve kişisel

verileri ihlal etmeyen veri toplama sistemleri vasıtasıyla geliştirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde toplanan verilerin, doğru, gerçek, karşılaştırılabilir, ülkeyi,

bölgeleri ve nüfusu doğru temsil edici istatistiki veriye dönüştürülmesi ise, son

aşamayı oluşturmaktadır. Çalışma konumuz, sendikal ayrımcılığın tespitinde kullanılabilecek veya oluşturulması gereken veri toplama sistemlerini belirlemekten

ibaret olup, toplanan verinin istatistiğe dönüştürülmesi, hukuk dışında kalan, istatistik biliminin konusudur. Bu nedenle sadece son kısımda, ILO Ankara Ofisi’nde

03.10.2018 tarihinde gerçekleştirilen çalıştayda elde ettiğimiz bilgiler, konunun

anlaşılması ve genel bir anlayış oluşturulması için aktarılacak olup, bu konuda

ayrıca bir değerlendirme yapılmayacaktır. Çalışmamız, hukuk sistemlerinin ve

kurumlarının; doğru, gerçek, etkin, karşılaştırılabilir ve temsil edici veri toplama

sistemleri oluşturulmasında nasıl kullanılması gerektiğiyle sınırlı olup, esasında

veri ve istatistik oluşturulması için gerekli temel taşları belirlemeye yöneliktir

Aktay, Ahmet Nizamettin: Toplu İş Hukuku, B.2, Ankara 2019.

Akyiğit, Ercan: İş Hukuku, B.12, Ankara 2018.

Alpagut, Gülsevil: Çalışma Yaşamına İlişkin Anayasal Değişikliklere Genel 

Bir Bakış, Çimento İşveren Dergisi, Temmuz 2020, 8-25.

Astarlı, Muhittin: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Sendika Hakkının 

Etkili Korunmasına İlişkin Tek Gıda İş Sendikası/Türkiye Kararı ve Türk Hukuku 

Bakımından Çıkarımlar, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2019/2, 1237-1258.

Bak Jørgensen, Martin-Emerek, Ruth: Legal framework and practice in 

the EU Member States, Series: Analysis and comparative riview of equality data 

collection practices in the European Union, Eurpeaon Commission, Aalborg 

University, Denmark, 2017.

Akademik Forum: İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik 

Forumu, İstanbul 2014.

Bartolomei de la Cruz, Hector G: Protection against anti-union discrimination, ILO, 1976.

Başterzi, Süleyman: Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti, İstanbul 2016.

Bayram, Fuat: Sendikal Fesih Karinesi, Legal İHSGHD, 2006, S.12, 1221-

1250.

Bogg, Alan: “Individıalism” and “Collectivism” in Collective Labour Law, 

Industrial Law Journal, 2017, Vol: 46 (1), p.72-108.

Caraway, Teri L.: Freedom of association: Battering ram or Trojan horse?, 

Review of International Political Economy, 01 May 2006, Vol: 13 (2), p.210-232.

Compa, Lance: Assessing Assessments: A Survey of Efforts to Measure 

Countries’ Copliance with Freedom of Association Standards, Comparative 

Labor Law&Pol’y Journal, Cornell University, ILR School, Vol.24, Winter 2003, 

283-319.

Caniklioğlu, Nurşen: Sosyal Hukukun Bir Görevi Olarak Ayrımcılıktan 

Kaçınma ve Mağduriyetin Giderilmesi, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku 

Milli Komitesi 30. Yıl Armağanı, Ankara 2006, 643-700.

84

Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/ Canbolat, Talat/Özkaraca, Ercüment:

İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2021.

Dabscheck, Braham: Human Rights and Industrial Relations, 

Labour&Industry: a journal of the social and economic relations of work, 01 

January 1997, Vol:7 (3), p.1-27.

Doğan Yenisey, Kübra: İş Kanununda Eşitlik İlkesi ve Ayırımcılık Yasağı, 

Çalışma ve Toplum, S. 11, 2006, 63-82.

Doğan Yenisey, Kübra: Eşit Davranma İlkesinin Uygulanmasında 

Metodoloji ve Orantılılık İlkesi, Legal İHSGHD, 7/2005, 974-1003 (Metodoloji 

ve Orantılılık)

Duman, Barış: Ceza Hukuku Boyutuyla Sendikal Hakların Kullanılmasının 

Engellenmesi, Sicil İş Hukuku Dergisi, 2012/5, 256-273.

Ekmekçi, Ömer: Toplu İş Hukuku Dersleri, B.3, İstanbul 2021.

Ertürk, Şükran: İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, Prof. Dr. Sarper 

Süzek’e Armağan, C.I, İstanbul 2011, 425-458.

Ellis, Evelyn: EU Anti-Discrimination Law, Oxford University Press, New 

York, 2005.

Esener, Turhan/Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz: Sendika Hukuku, B.2, 

İstanbul 2017.

Eyrenci, Öner: Sendikalar Hukuku, İstanbul 1984.

Gülmez, Mesut: İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı 

Düşünceler, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2010/2, 217-266.

Güneş, Başak: Türk İş Hukukunda Bireysel Sendika Özgürlüğünün 

Korunması, İstanbul 2020.

Fondation Copernic: Répression et discrimination syndicales, Paris 2011.

Güzel, Ali: Toplu İş İlişkileri Açısından Yargıtayın 2013 Yılı Kararlarının 

Değerlendirilmesi, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku 

Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, İstanbul 2015, 299-425.

Karan, Ulaş: Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa Hukuku 

Işığında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı, İstanbul 2017.

Hafızoğulları, Zeki-Özen, Muharrem: Türk Ceza Hukuku, Özel Hükümler, 

Kişilere Karşı Suçlar, Ankara 2015.

85

Hepple, Bob: Equality and Employment for Decent Work, International 

Labour Review, Vol.140 (1), March 2001, 5-18.

Huddleston,Thomas: Analysis and comparative review of equality data collection practices in the European Union, Equality data indicators: Methodological 

approach, Overview per EU Member State Technical annex, Directorate-General 

for Justice and Consumers, European Commision, Brussels 2017.

Larja, Liisa-Warius, Johanna- Sundbäck, Liselott-Liebkind, KarmelaKandolin, Irja-Jasinskaja-Lahti, Inga : Discrimination in the Finnish Labor 

Market, An Overview and a Field Experiment on Recruitment, Publication of the 

Ministry of Employment and the Economy of Finland, 2012 (Larja vd.).

Makkonen, Timo: Measuring Discrimination, Data Collection and EU 

Equality Law, EC Directorate General for Employment, Social Affaires and 

Equal Opportunities, Italy 2006.

Narmanlıoğlu, Ünal: İş Hukuku II, Toplu İş İlişkileri, B.3, İstanbul 2016.

Net Effect Oy/Niklas Reuter/Timo Makkonen/Olli Oossi: Study on Data 

Collection to measure the extent and impact of discrimination in Europe, Final 

Report 7.12.2004. 

Ocak, Saim/Duman, Barış/Yılmaz, Dursun: Yargı Kararları Işığında 

Sendikal Nedenle Feshin İspatı ve Sendikal Fesih Karineleri, Ankara 2021.

Odaman, Serkan/Karaçöp, Eda: Görevi Sona Eren Sendika Yöneticisi 

İşçinin Sendikalar Kanunu m.29 Çerçevesinde Başvurusuna Karşın İşverence 

İşe Başlatılmamasının Hukuksal Yaptırımına İlişkin Yargıtay Kararının 

Değerlendirilmesi, Sicil İş Hukuku Dergisi, 2011/23, 183-193.

Okur, Zeki: Sendika Özgürlüğünün Güvencesi ve Uygulama Sorunları, İş 

Hukukunda Güncel Sorunlar 4 Semineri, Ankara 2014, 123-163.

Özveri, Murat: Toplu İş İlişkileri Yasa Tasarısı ve Sendikal Haklar, Birleşik 

Metal İş Yayını, İstanbul 2012 (Sendikal Haklar).

Özveri, Murat: Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Yetki Sistemi ve 

Sendikasızlaştırma (1963-2009), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 

Sosyal Politika Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara 2013.

Özkaraca, Ercüment: 6356 Sayılı Kanunda Sendikal Güvenceler, Çalışma 

ve Toplum Dergisi, 2013/3, S.38, 173-216.

86

Özkaraca,Ercüment:Sendika Yöneticileri ile İşyeri Sendika Temsilcilerinin 

Güvencesi ve Uygulama Sorunları, İş Hukukunda Güncel Sorunlar 4 Semineri, 

Ankara 2014, 167-199 (Güvenceler)

Servais JM: Anti-union discrimination in the field of employment, 

International Labour Review, 1977, Vol. 115, no:3.

Sur, Melda: İş Hukuku, Toplu İlişkiler, B.8, Ankara 2019.

Sümer, Haluk Hadi: Toplu İş İlişkileri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal 

Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi, 2016, İstanbul 2018, 585-721.

Süzek, Sarper: İş Hukuku, B.21, İstanbul 2021.

Şahlanan, Fevzi: Sendikalar Hukuku, İstanbul 1995.

Şen, Ersan: Yeni Türk Ceza Kanunu Yorumu, C.I, İstanbul 2006.

Thorpe, Mindy/Mcdonald, Jim: Freedom of Association and Union 

Membership, Lobour&Industry: a journal of the social and economic relations of 

work, 01 December 1998, Vol: 9 (2), p.23-42.

Tuncay, A. Can-Savaş Kutsal, F. Burcu: Toplu İş Hukuku, B.5, İstanbul 

2016.

Ulucan, Devrim-Nazlı, Seçkin: Sendikalar Kanunu Taslağının 

Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C.II, İstanbul 2011, 1665-

1720.

Yıldız, Gaye Burcu: İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu, Ankara 2008.