Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması

İçindekiler

Önsöz  5

Kısaltmalar  29

GİRİŞ  31

§ 1. KONUNUN SUNULMASI  31

§ 2. İNCELEME YÖNTEMİ  35

BİRİNCİ BÖLÜM

RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

§ 1. RİZİKO KAVRAMI  39

I. Sigorta Hukukundaki Yeri  39

II. Terminoloji Sorunu  39

A. Genel Olarak  39

B. Tehlike ve Riziko Terimlerinin Aynı Kavramı Karşıladığı Görüşü  42

C. Tehlike ve Riziko Terimlerinin Aynı Kavramı Karşılamadığı Görüşü  43

D. Öğretideki Görüşlere İlişkin Değerlendirmeler  43

III. Kavramın Karşıladığı Anlamlar  46

A. Genel Olarak  46

B. Sigortalanan Olay Olma Yönü  47

C. Sigortalanan Olayın Gerçekleşme İhtimali Olma Yönü  48

D. Sigortalanan Olay Nedeni ile Meydana Gelen Zarar Olma Yönü  49

E. Rizikoyu Değerlendirmeye Yarayan Faktörler Olma Yönü  50

F. Sigorta Sözleşmesine Konu Edilen Menfaat veya Kişi Olma Yönü  52

G. Sözleşme ile Sağlanan Himayenin Türü Olma Yönü  52

H. Rizikonun Kıymeti (Ağırlığı) Olma Yönü  52

IV. Riziko Teriminin Anlamlarının Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Değerlendirilmesi  52

A. Ağırlaşmaya Elverişli Olmayan Anlamları  53

B. Ağırlaşmaya Elverişli Olan Anlamları  54

§ 2. RİZİKONUN DEĞİŞMESİ KAVRAMI  55

I. Genel Olarak  55

A. Geniş Anlamda Rizikonun Değişmesi  55

B. Dar Anlamda Rizikonun Değişmesi  55

II. Rizikonun Değişmesi Kavramının Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi  57

A. Genel Olarak  57

B. Rizikonun Tamamen Değişmesi Kavramından Ayırt Edilmesi  58

1. Genel Olarak  58

2. Rizikonun Tamamen Değişmesi Kavramı  58

3. İki Kavramın Birbirinden Ayırt Edilmesi  59

4. Rizikonun Tamamen Değişmesine İlişkin Örnekler  60

C. Rizikonun Teminat Dışı Bırakılması Kavramından Ayırt Edilmesi  61

§ 3. RİZİKONUN AĞIRLAŞMASINA DAİR HUKUKÎ DÜZENLEMELER  63

I. Hukukî Niteliği  63

A. Genel Olarak Sözleşmelerin Uyarlanması  64

B. Sigorta Hukukuna Özgü Sözleşmenin Uyarlanmasına Dair Düzenlemeler Olması Niteliği  65

C. Özel Hüküm Olma Niteliği  66

D. Sözleşmenin Uyarlanmasından Farklılık Arz Eden Yönleri  67

E. Nispî Emredici Olma Niteliği  70

II. İşlevleri  71

A. Primin Rizikoya Uygunluğunun Sözleşme Süresince Korunmasının Sağlanması  71

B. Primin Optimize Edilmesinin Sağlanması  74

C. Riziko Topluluğunu Oluşturan Sigorta Ettirenler Arasında Eşitliğin Sağlanması  76

D. Sigorta Ettirenlerin Özenli Davranmaya Yönlendirilmesi  77

III. Türk Sigorta Hukukunda Rizikonun Ağırlaşmasına İlişkin Düzenlemeler  79

A. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Öncesi Dönem  80

1. 865 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması  80

2. 6762 Sayılı Mülga Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması  80

B. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Rizikonun Ağırlaşması  87

C. Sigorta Poliçesi Genel Şartlarında Rizikonun Ağırlaşması  90

IV. Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Rizikonun Ağırlaşması  92

A. Alman Hukukunda  92

1. Genel Hükümlerde  93

2. Özel Hükümlerde  95

B. İsviçre Hukukunda  95

C. Avusturya Hukukunda  96

İKİNCİ BÖLÜM

RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI KAVRAMI

§ 1. TANIMI  99

I. Genel Olarak  99

II. Üst Kavram Olarak Rizikonun Ağırlaşması  101

III. TTK Anlamında Rizikonun Ağırlaşması  101

§ 2. HUKUKÎ NİTELİĞİ  102

§ 3. TTK ANLAMINDA BİR RİZİKO AĞIRLAŞMASININ KOŞULLARI  103

I. Genel Olarak  103

II. Rizikonun Değerlendirilmesinde Göz Önünde Bulundurulmuş Olan Önemli Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi  105

A. Genel Olarak  105

B. Önemli Riziko Faktörleri Kavramı  106

C. Sigortacının Önemli Riziko Faktörleri Hakkında Bilgilendirilmesi  106

D. Önemli Riziko Faktörlerinde Değişikliğin Ortaya Çıkış Şekilleri  107

E. Değişikliğe İlişkin Çeşitli Hususlar  108

F. Objektif Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi  109

1. Objektif Riziko Faktörleri Kavramı  109

2. Objektif Riziko Kavramı  110

3. Objektif Riziko Faktörlerindeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu  110

4. Münferit Objektif Riziko Faktörlerine Göre Değerlendirmeler  110

a. Sigortalı Malın Özelliklerine İlişkin Değişiklikler  111

b. Sigortalı Malın Kullanım Şekline İlişkin Değişiklikler  113

c. Sigortalı Malın Bulunduğu Yere İlişkin Değişiklikler  116

ca. Malın Bulunduğu Yerin Coğrafî Değişikliği  116

cb. Malın Bulunduğu Coğrafî Yerin Çevresinde Meydana Gelen Değişiklikler  117

d. Sigorta Ettirene, Riziko Şahsına veya Sigortalıya İlişkin Değişiklikler  118

da. İlgili Kavramlar  118

daa. Sigorta Ettiren  118

dab. Riziko Şahsı  118

dac. Sigortalı  119

db. İlgili Kavramlara İlişkin Değişiklikler  119

dba. Zarar Sigortalarında  119

dbb. Can Sigortalarında  121

dbba. Genel Olarak  121

dbbb. Hayat Sigortasında  122

dbbc. Ferdî Kaza Sigortasında  124

dbbd. Sağlık Sigortasında  125

dbbe. Alman Hukuku Işığında Türk Hukukundaki Durum  125

dbbf. Meslek Değişikliği  128

e. Sigorta Değerine İlişkin Değişiklikler  129

ea. Genel Olarak  129

eb. Sigorta Değeri Kavramı  130

ec. Sigorta Değerinin Artması ile Rizikonun Ağırlaşmasında Muhtemel Zararın Artması Kavramlarının Karıştırılma Nedeni  130

ed. Sigorta Değerinin Artması ile Rizikonun Ağırlaşmasında Muhtemel Zararın Artması Kavramlarının Birbirinden Ayırt Edilmesi  131

eda. Sigorta Değerinin Artması ile Muhtemel Zararın Artmasının Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü  131

edb. Sigorta Değerinin Artması ile Muhtemel Zararın Artmasının Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü  133

edc. Sigorta Değerindeki Artışla Muhtemel Zararın Artışına Neden Olan Diğer Değişikliklerin Birlikte Bulunması  133

ee. Sigorta Değerinin Artması Sonucu Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artması  134

f. Sigortacının Kanunî Halefiyet Hakkına İlişkin Değişiklikler  136

fa. Sigortacının Kanunî Halefiyet Hakkı Kavramı  136

fb. Sigortacının Kanuni Halefiyet Hakkının İhlâl Edilmesi  136

fba. Sigorta Sözleşmesi Kurulmadan Önce  136

fbb. Sigorta Sözleşmesi Kurulduktan Sonra  137

g. Rizikoyu Hafifleten Faktörlere İlişkin Değişiklikler  140

h. Rizikoyu Ağırlaştıran Etki Doğurmaya Elverişli Çeşitli Diğer Faktörler  141

ha. Ruhsatın Araçta Bırakılması  141

hb. Aracın Azamî Haddinden Fazla Yüklenmesi  143

hc. Sigortalı Hayvanın Rizikonun Gerçekleştirilmesi İhtimalini Arttıracak Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmasının Sağlanması  143

hd. Geminin Tehlikeli Sularda Sefer Yapması veya Mürettebatın Bulaşıcı Hastalığa Yakalanması  144

G. Subjektif Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi  144

1. Subjektif Riziko Faktörleri Kavramı  144

2. Subjektif Riziko Kavramı  145

3. Subjektif Riziko Faktörlerindeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu  146

4. Münferit Subjektif Riziko Faktörlerine Göre Değerlendirilmeler  150

a. Sigorta Ettirenin Adlî Sicil Durumuna İlişkin Değişiklikler  151

b. Sigorta Ettirenin Malî Durumuna İlişkin Değişiklikler  154

c. Sigorta Ettirenin Alışkanlıklarına İlişkin Değişiklikler  155

d. Çifte Sigorta Akdedilmesi  156

da. Zarar Sigortalarında  156

db. Meblağ Sigortalarında  158

e. Sigorta Ettirenin Saiklerine İlişkin Değişiklikler  159

ea. Genel Olarak  159

eb. Saiklerdeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü  160

ec. Saiklerdeki Değişikliğin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü  161

ed. Saiklerdeki Değişikliğin İstisnaen Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Hâller  164

ee. Rizikonun Ağırlaştığı Anın Tespitinde Karşılaşılabilecek Güçlükler  166

f. Sigortalı Malın Sahibinin Değişmesi  168

III. Değişikliğin Sigorta Sözleşmesi Kurulduktan Sonra ve Rizikonun Gerçekleşmesine Kesin Gözü ile Bakılamadan Önce Gerçekleşmiş Olması  170

A. Genel Olarak  170

B. Değişikliğin Sözleşme Kurulduktan Sonra Gerçekleşmiş Olması Koşulu  170

1. Koşulun Dayanağı ve İncelenmesi  170

2. Sigorta Sözleşmesinin Kurulma Anı  173

3. Kurulma Anının Tespiti ve Bu Anın Tespitinde Karşılaşılabilecek Güçlükler  173

a. TTK m. 1405/1 Uyarınca Sözleşmenin Kurulmuş Sayıldığı Hâller  174

b. Diğer Hâller  175

4. Geçmişe Etkili Sigortadaki Durum  177

C. Değişikliğin Rizikonun Gerçekleşmesine Kesin Gözü ile Bakılamadan Önce Gerçekleşmiş Olması Koşulu  177

1. Koşulun Dayanağı  177

2. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artışı Bakımından  178

3. Muhtemel Zararın Artışı Bakımından  179

IV. Değişiklik Sonucunda Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin veya Muhtemel Zararın Artmış Olması  180

A. Genel Olarak  180

B. TTK m. 1444 Hükmü Işığında İlgili Koşul  181

1. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artışı Bakımından  181

2. Muhtemel Zararın Artışı Bakımından  182

3. Değerlendirme  183

C. Değişiklik Sonucunda Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin Artmış Olması  184

D. Değişiklik Sonucunda Muhtemel Zararın Artmış Olması  185

1. Genel Olarak  185

2. Muhtemel Zararın Artmasına İlişkin Örnekler  186

3. Sigorta Değerindeki Artışın Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Muhtemel Zarar Artışı Olarak Nitelenemeyeceği Hususu  187

4. TTK m. 1448’de Öngörülen Külfetlerin İhlâlinin Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Muhtemel Zarar Artışı Olarak Nitelenemeyeceği Hususu  189

E. Rizikonun Gerçekleşme İhtimalinin ve Muhtemel Zararın Birlikte Artması  190

V. Değişikliğin Öngörülerek Primde Arttırıma Gidilmesine Neden Olmamış Olması  190

A. Genel Olarak  190

B. Değişikliklerin Öngörülemezliği Hususu  191

1. Genel Olarak  191

2. Sözleşmenin Uyarlanması Bağlamında Öngörülemezlik Koşulu  192

3. Değişikliğin Öngörülemezliği Koşulunun Aranmasının Doğurabileceği Sorunlar  192

C. Değişikliğin Öngörülerek Primde Arttırıma Gidilmesine Neden Olmamış Olması Koşulu  195

1. Primde Arttırıma Gidilmesi Hâlindeki Durum  195

2. Primde Arttırıma Gidilmemiş Olması Hâlinde  195

VI. Değişikliğin Belirli Bir Süre Devam Etmek Sureti ile Yeni Bir Riziko Durumu Yaratmış Olması  197

A. Genel Olarak  197

B. Koşulun Dayanağı  198

C. Devamlılığı Reddeden Görüşler  199

D. Değişikliğin Belirli Bir Süre Devam Etmek Sureti ile Yeni Bir Riziko Durumu Yaratması Gerektiği Görüşü  200

1. Genel Olarak  200

2. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmaları  202

a. Genel Olarak  202

b. Kural Olarak TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Nitelikte Olmadıkları Hususu  204

ba. Genel Olarak  204

bb. Nedenleri  204

c. TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecekleri İstisnaî Hâller  206

d. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Açıklanması  208

3. Belirli Süre Devam Eden Riziko Ağırlaşmaları  211

a. Genel Olarak  211

b. Belirli Süre Devam Etme Kavramı  212

ba. Genel Olarak  212

bb. En Az İhbar Süresi Kadar veya Sigortacıdan İzin Alınma İmkânı Verecek Süre Kadar Devam Etmesi Gerektiği Görüşü  212

bc. Yeni Bir Riziko Durumu Ortaya Çıkacak Kadar Bir Süre Devam Etmesi Gerektiği Görüşü  213

E. Değişikliğin Devamlı Etki Yaratmaya Elverişli Olması Gerektiği Görüşü  215

F. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaşması ve Rizikonun Ağırlaştıktan Sonra Ağırlaşma Nedeni ile Gerçekleşmesi Kavramlarından Ayırt Edilmesi  216

1. Genel Olarak  216

2. Her Rizikonun Gerçekleştirilmesi Sürecinin Aslında Rizikonun Ağırlaşması Aşamasından Geçtiği Hususu  216

3. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaşması Kavramından Ayırt Edilmesi  217

4. Rizikonun Gerçekleştirilmesinin Rizikonun Ağırlaştıktan Sonra Ağırlaşma Nedeni ile Gerçekleşmesi Kavramından Ayırt Edilmesi  219

VII. Değişikliğin Esaslı Olması  220

A. Genel Olarak  220

B. Koşulun Dayanağı  221

C. Esaslılık Kavramı  223

D. Esaslılığın Değerlendirilmesinde Kullanılabilecek Ölçütler  224

1. Subjektif Ölçütlerin Kullanılması Gerektiği Görüşü  224

2. Objektif Ölçütlerin Kullanılması Gerektiği Görüşü  225

E. Esaslı Olmayan Riziko Ağırlaşmaları  226

1. Genel Olarak  226

2. İnceleme Yöntemi  227

3. Sözleşmenin Hiç Yapılmamasını veya Ağır Şartlarla Yapılmasını Gerektirecek Nitelikte Olmayan Riziko Ağırlaşmaları  228

4. Sigorta Himayesi Kapsamında Olduğu Anlaşılabilen Riziko Ağırlaşmaları  230

a. Genel Olarak  230

b. İlgili Ağırlaşmalara Dair TTK’da Bir Düzenleme Öngörülmemiş Olmasının Hukuk Boşluğu Olarak Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Hususu  231

c. İlgili Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Değerlendirilmesi  232

d. Gerçekleşmesi Kaçınılmaz Olan Riziko Ağırlaşmaları  233

e. Ortalama Riziko Değişikliği Niteliği Taşıyan Riziko Ağırlaşmaları  236

f. Gerçekleşeceği Herkesçe Bilinen Alışılagelmiş Riziko Ağırlaşmaları  236

g. Sigorta Teminatı Kapsamında Olduğu Kabul Edilmediği Takdirde Sigorta Himayesinin Kıymetsizleşmesine Neden Olacak Riziko Ağırlaşmaları  237

h. Rizikonun Değerlendirilmesinde Göz Önünde Bulundurulmamış Riziko Faktörlerinde Değişiklik Meydana Gelmesi  241

ha. Genel Olarak  241

hb. Göz Önünde Bulundurulan Faktörlerin Belirlenmesinin Yaratabileceği Güçlükler  242

hc. Koşulun Katı Uygulanmasının Yaratabileceği Sorunlar  246

hd. Değerlendirmede Göz Önünde Bulundurulmamalarına Rağmen Sonradan Ortaya Çıkmaları Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Faktörleri  247

hda. Genel Olarak  247

hdb. Sigortacıların Var Olmadığına Güven Duyabilecekleri Faktörler  248

hdc. Riziko Faktörünün Niteliği Gereği Ancak Gelecekte Ortaya Çıkabilecek Olduğu Hâller  249

hdd. Kısa Süreli Riziko Ağırlaşmaları  249

5. TTK m. 1445/4’te Düzenlenen Riziko Ağırlaşmaları  250

a. Genel Olarak  250

b. Sigortacının Menfaati ile İlişkili Bir Husus Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması  253

c. Sigortacının Sorumlu Olduğu Bir Olay Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması  256

d. İnsanî Bir Görevin Yerine Getirilmesi Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması  258

e. Hayat Sigortalarında Sigorta Ettirenin veya Riziko Şahsının Sağlık Durumunda Meydana Gelen Değişiklikler Nedeni ile Rizikonun Ağırlaşması  260

VIII. Değişikliğe Sigortacı Tarafından İzin Verilmemiş Olması  262

A. Genel Olarak  262

B. Koşulun Dayanağı  262

C. Sigortacının İznine İlişkin Çeşitli Hususlar  263

1. Sigortacının İzninin Hukukî Niteliği  263

2. Sigortacının İzninde Şekil  264

3. İznin Verilebileceği Süre  265

4. Sigortacının İzninin İçeriği  267

5. Sigortacının Davranışın Rizikoyu Ağırlaştıran Niteliği Haiz Olduğu Hakkında Bilgi Sahibi Olmasının İznin Geçerliliğine Etki Edip Etmeyeceği Hususu  267

6. Objektif Riziko Ağırlaşmasına İzin  269

§ 4. RİZİKO DEĞİŞİKLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ  270

I. Değerlendirmenin Özellikleri  270

A. Karşılaştırma Faaliyeti Olması  270

B. Takdire Bağlı Olması  271

II. Değerlendirmede Kusurun Yeri  272

III. Değerlendirme Esnasında Rizikonun Ağırlaştığını İspat Yükü  274

IV. Değerlendirmenin Bütün Faktörler Dikkate Alınarak Gerçekleştirilmesi  276

V. Değerlendirme Yapılırken Ağırlaşmanın Dengelenebileceğinin Göz Önünde Bulundurulması  277

A. Genel Olarak  277

B. Rizikonun Ağırlaşmasının Dengelenmesi Kavramı  279

C. Gerçekleşmesine İlişkin Çeşitli Hususlar  280

D. Terminoloji Sorunu  281

E. Hukukî Düzenlemelerde Rizikonun Ağırlaşmasının Dengelenmesi  282

F. Dengeleme Masraflarının Sigortacıdan Talep Edilip Edilemeyeceği Hususu  285

G. Rizikonun Ağırlaşması ve Rizikonun Hafiflemesi Arasındaki Zamansal İlişki  286

H. Rizikoyu Hafifleten Faktörlerin Somut Olayda Doğrudan Gerçekleşme İhtimali Artmış Bulunan Zarar Nedenine Yönelmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu  288

İ. Birden Fazla Rizikonun Temin Edildiği Sözleşmelerde Dengelenmenin Değerlendirilmesi  291

J. Dengelenmenin Sigorta Ettiren Tarafından Gerçekleştirilmesinin Zorunlu Olup Olmadığı Hususu  294

K. İspat Yükü  295

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:

AĞIRLAŞMANIN ORTAYA ÇIKMA ŞEKİLLERİ VE

RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI BAĞLAMINDA

SİGORTA ETTİRENE YÜKLENEN KÜLFETLER

§ 1. AĞIRLAŞMANIN ORTAYA ÇIKMA ŞEKİLLERİ  297

I. Genel Olarak  297

II. Terminoloji  298

III. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  299

A. Genel Olarak  299

B. Davranışa Sigortacı Tarafından İzin Verilmemiş Olması  299

C. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışta Bulunulması  299

1. Terminoloji Sorunu  299

2. Yapma Yolu ile Gerçekleştirilmesi  300

a. Genel Olarak  300

b. Davranışın Hukukî Niteliği  301

c. Davranışın Rizikonun Ağırlaşmasının Tek Nedeni Olmasının Gerekli Olup Olmadığı Hususu  302

d. Davranışın İradî Olarak Gerçekleştirilmesi  303

e. Davranışın İradî Olarak Gerçekleştirilmesinde Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörlerin Var Olduğunun Bilgisine Sahip Olmanın Gerekliliği  303

f. Sigorta Ettirenin Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörleri Kötü Niyetli Olarak Bilmezden Gelmesi Hâli  306

g. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışın Rizikoyu Ağırlaştıran Niteliğe Sahip Olduğunun Bilinmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu  307

h. Yapma Yolu ile Rizikonun Ağırlaştırılmasına İlişkin Örnekler  309

3. Yapmama Yolu ile Gerçekleştirilip Gerçekleştirilemeyeceği Hususu  310

a. Genel Olarak  310

b. Yapmamanın Rizikonun Ağırlaşmasına Etki Etmesi Hâli  311

c. Sigorta Ettirenin Riziko Ağırlaşmasını Dengelememesi Hâli  313

ca. Genel Olarak  313

cb. Dengelememenin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edeceği Görüşü  313

cc. Dengelememenin Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeyeceği Görüşü  314

d. Sigortacıya Rizikonun Gerçekleştirilmesi Düzenlemeleri ile Gerekli Hukukî Korumanın Sağlanması  316

e. Sigortacıya Sigorta Sözleşmesinde Sigorta Ettirene Rizikoyu Hafifletmeye İlişkin Çeşitli Külfetler Öngörülmesi Sureti ile Gerekli Hukukî Korumanın Sağlanması  317

f. Öğretideki Görüşlere İlişkin Değerlendirme  318

D. Davranışın Sigorta Ettiren veya Davranışından Sigorta Ettireninin Sorumlu Olduğu Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi  318

1. Sigorta Ettiren Tarafından Gerçekleştirilmesi  318

a. Gerçek Kişi Olması Hâlinde  318

b. Tüzel Kişi Olması Hâlinde  318

2. Davranışından Sigorta Ettirenin Sorumlu Olduğu Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi  319

a. Genel Olarak  319

b. Temsilci Tarafından Ağırlaştırılması  320

ba. TTK m. 1412 Anlamında “Temsilci” Teriminin Anlamı  320

bb. Sigorta Hukuku Anlamında Temsilci Kavramına İhtiyaç Duyulma Nedeni  321

bc. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci ve Temsilcinin Davranışından Sorumluluk  323

bd. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci Kavramının Kapsamının Genişletilmesine Dair Sözleşme Hükümlerinin Geçerliliği  325

be. TTK m. 1412 Anlamında Temsilci Kavramına İlişkin Örnekler  325

c. Sigortalı Tarafından Ağırlaştırılması  326

d. Lehtar Tarafından Ağırlaştırılması  327

E. Davranışın Sigorta Ettirenin İznine Bağlı Olarak Üçüncü Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi  328

1. Genel Olarak  328

2. Üçüncü Kişi Kavramı  329

3. Sigorta Ettirenin İzin Vermesi  330

a. Genel Olarak  330

b. Sigorta Ettirenin İzni ile İlgili Çeşitli Hususlar  331

ba. İznin Hukukî Niteliği  331

bb. Ağırlaşmanın Sigorta Ettirenin İradesine Bağlanmasında Rizikoyu Ağırlaştıran Faktörlerin Varlığının Bilgisine Sahip Olmanın Gerekliliği  331

bc. Rizikoyu Ağırlaştıran Davranışa İzin Verilmesi Kavramı  331

bd. İznin Zımnen Verilmesinin Mümkün Olup Olmadığı Hususu  331

be. Ağırlaşmanın İzin Aracılığı ile Sigorta Ettirenin İradesine Bağlanması  332

bf. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilip Değerlendirilemeyeceği Hususu  332

bfa. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilebileceği Görüşü  332

bfb. Ağırlaşmaya Göz Yumulmasının İzin Verme Olarak Değerlendirilemeyeceği Görüşü  333

bg. Sigorta Ettirenin Ağırlaşmaya Onay Vermesi Hâlinde Ağırlaşmanın İradesine Bağlanıp Bağlanamayacağı Hususu  334

bh. İznin Verilebileceği Süre  335

4. Rizikonun Sigorta Ettirenin İzni ile Üçüncü Kişi Tarafından Ağırlaştırılmasına İlişkin Değerlendirmeler  336

F. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  338

1. Genel Olarak  338

2. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarından Ayırt Edilmesi  338

3. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmalarının Örnekler Aracılığı ile Değerlendirilmesi  340

IV. Objektif Riziko Ağırlaşmaları  342

A. Genel Olarak  342

B. Gerçekleşme Şekilleri  343

1. Genel Objektif Riziko Ağırlaşmaları  343

a. Tanımı  343

b. Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Örnekler  344

c. Rizikonun Ağırlaşmasına İlişkin Düzenlemelerin Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına Uygulanmaya Elverişli Olup Olmadığı Hususu  345

d. Rizikonun Ağırlaşması Düzenlemelerine Başvurulamayacağı Kabulünün Sigorta Tekniği Açısından Doğurabileceği Sorunlar  346

e. SGŞ’de Genel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Düzenlemeler  346

2. Özel Objektif Riziko Ağırlaşmaları  348

a. Tanımı  348

b. Özel Objektif Riziko Ağırlaşmalarına İlişkin Örnekler  348

ba. Ağırlaşmanın Sigorta Ettirenin İzni Olmaksızın Üçüncü Kişiler Tarafından Gerçekleştirilmesi  348

baa. Genel Olarak  348

bab. Üçüncü Kişilerin Saiklerinin Rizikoyu Gerçekleştirmeye Yönelmesinin TTK Anlamında Bir Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olup Olmadığı Hususu  348

bb. Sigorta Ettirenin Davranışı ile Gerçekleştirilmesi  350

bc. Özel Objektif Riziko Ağırlaşması Teşkil Eden Diğer Bazı Hâller  351

V. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleşmesi  352

A. Genel Olarak  352

B. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  353

1. “Husus” ve “Olay” İfadelerinin Anlamı  353

2. Lafzın Yaratabileceği Bir Riziko Değişikliğinin Yalnızca Sözleşmede Ağırlaşma Olarak Belirlenmesi Hâlinde Değişikliğin Gerçekleşmesinin Doğrudan TTK Anlamında Riziko Ağırlaşması Yaratacağı Yanılgısı  353

3. Değerlendirmeler Işığında Tercih Edilen Terminoloji  355

C. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Belirlenmesi  355

D. TTK Düzenlemeleri ile Yeni Bir Riziko Ağırlaşması Türünün Yaratılmış Olup Olmadığı Hususu  356

E. Sigorta Sözleşmesinde Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Belirlenmesinin Hükmü  357

1. Genel Olarak  357

2. Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Sınırlı Sayıda Öngörülmemesi  357

3. Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Sınırlı Sayıda Öngörülmesi  357

a. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları Açısından  357

b. Objektif Riziko Ağırlaşmaları Açısından  358

c. İlgili Yönteme İlişkin Değerlendirmeler  359

F. Sözleşmede TTK Anlamında Bir Rizikonun Ağırlaşması Teşkil Etmeye Elverişli Olmayan Riziko Değişikliklerinin Ağırlaşma Teşkil Edebileceğinin Öngörülmesi  360

1. Hükmü  360

2. Neden Olabileceği Sorun  361

G. Sigorta Sözleşmelerinde Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişikliklerinin Öngörülmesinin İşlevleri  362

1. Hukukî Öngörülebilirliğin Artmasına Katkı Sağlanması  362

a. Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişiklikleri Sınırlı Sayıda Öngörülmediğinde  363

b. Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebilecek Riziko Değişiklikleri Sınırlı Sayıda Öngörüldüğünde  363

2. Sigorta Himayesi Kapsamında Kalan Ağırlaşmaların Belirlenmesine Katkı Sağlanması  364

§ 2. RİZİKONUN AĞIRLAŞMASI BAĞLAMINDA SİGORTA ETTİRENE YÜKLENEN KÜLFETLER  364

I. Külfet Kavramı  364

A. Genel Olarak  364

B. Terminoloji Sorunu  365

C. Hukukî Nitelikleri Hakkındaki Görüşler  367

1. Şart Teorisi  367

2. Gerçek Borç Teorisi  369

3. Karma Teoriler  371

4. Hukukî Cebir Teorisi  371

5. Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında Öngörülen Külfetlerin Teoriler Işığında Değerlendirilmesi  372

II. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfeti  373

A. Hukukî Niteliği  373

B. Öngörülme Amacı  374

C. Külfetin Aleyhine Dile Getirilen Görüşler  376

D. Külfetin Doğduğu An  377

E. Kapsamı  377

1. Genel Olarak  377

2. Rizikonun Sigorta Ettiren Tarafından Ağırlaştırılması  378

3. Sigorta Ettirenin Üçüncü Kişilerin Rizikoyu Ağırlaştırmasına İzin Vermesi  378

F. Külfetin Kapsamı Dışında Kalan Çeşitli Davranışlar  380

1. Objektif Riziko Ağırlaşmalarının Gerçekleşmesini Engelleme  380

2. Riziko Ağırlaşmasını Dengeleme  380

3. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerini Gerçekleştirme  381

G. Rizikoyu Ağırlaştırmamak ile Yükümlü Olanlar  381

H. İhlâli ve İhlâlinde Kusur  382

1. İhlâli  382

2. İhlâlinde Kusur  382

III. Rizikonun Ağırlaştığını İhbar Külfeti  388

A. Hukukî Niteliği  388

B. Öngörülme Amacı  389

C. Külfetin Doğduğu An  390

1. Genel Olarak  390

2. Rizikonun Kasten Ağırlaştırıldığı Hâllerde  392

3. Rizikonun İhmalen Ağırlaştırıldığı Hâllerde  393

4. Objektif Riziko Ağırlaşmaları ve Rizikonun Kusursuz Olarak Ağırlaştırıldığı Hâllerde  393

5. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Öngörülen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleştiği Hâllerde  394

6. Ağırlaşmadan Haberdar Olması ile Külfetin Doğacağı Kişiler  394

D. İhbarı Gerekmeyen Riziko Değişiklikleri  395

1. TTK Anlamında Riziko Ağırlaşması Teşkil Etmeyen Riziko Ağırlaşmaları  395

2. Sigortacının Haberdar Olduğu, İzin Verdiği veya Onayladığı Riziko Değişiklikleri  396

3. Sözleşmede Açıkça Riziko Ağırlaşması Teşkil Edebileceği Kabul Edilen Riziko Değişikliklerinin Gerçekleştiği Ancak TTK Anlamında Bir Riziko Ağırlaşmasının Ortaya Çıkmadığı Hâller  396

E. İhbarı Gereken Riziko Ağırlaşmaları  398

1. Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  398

a. Alman Hukukundaki Durum  399

b. TTK’daki Durum  400

ba. Genel Olarak  400

bb. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  400

bc. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  401

2. Objektif Riziko Ağırlaşmaları  403

a. Alman Hukukundaki Durum  403

b. TTK’daki Durum  404

ba. Objektif Riziko Ağırlaşmalarını İhbarın Öngörüldüğü Görüşü  404

baa. Genel Olarak  404

bab. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  404

bb. Objektif Riziko Ağırlaşmalarının Ancak Sözleşmede Açıkça Ağırlaşma Teşkil Edebilecekleri Kararlaştırıldığı Takdirde İhbarının Öngörüldüğü Görüşü  408

c. TTK ile Uyumlu Hâle Getirilmemiş SGŞ’deki Durum  409

F. İhbarın Gerçekleştirilmesi Gereken Süre  410

1. İhbarın Süresinde Gerçekleştirilmesinin Önemi  410

2. İhbarın Süresinde Sigortacıya Varması Gerektiği Hususu  410

3. Sürenin İhbar Külfetinin Doğması ile Başlayacağı Hususu  410

4. Sürenin Belirlenmesi Bağlamında TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  411

5. İhbarın Derhâl Gerçekleştirilmesi Kavramı  411

6. TTK’da Öngörülen On Günlük Sürenin Niteliği  412

7. Değiştirilmesine Dair Hükümlerin Geçerliliği  414

G. İhbarın İçeriği  415

H. İhbarın Şekli  416

İ. İhbarı Yerine Getirmek ile Yükümlü Olanlar  417

J. İhbarın Muhatabı  419

1. Sigorta Şirketi  419

2. Sigorta Aracıları  419

a. Sigorta Acentesi  420

b. Sigorta Brokerı  421

K. İhlâli ve İhlâlinde Kusur  421

1. İhlâli  421

2. İhlâlinde Kusur  422

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

RİZİKONUN AĞIRLAŞMASININ HÜKÜM VE SONUÇLARI

§ 1. GENEL OLARAK  425

I. TTK m. 1445’in Sistematiği Hakkında  425

II. Hüküm ve Sonuçların İncelenme Yöntemi  427

§ 2. SÖZLEŞMEYİ FESHETME HAKKI veya PRİM FARKI TALEP ETME İMKÂNI  428

I. İmkânlara İlişkin Çeşitli Hususlar  428

A. İmkânların Kullanılabileceği Hâllerin Belirlenmesi  428

1. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  428

2. Alman Hukukundaki Durum  430

3. TTK’daki Durum  432

B. İmkânların Kullanılabileceği Süre  434

1. Sigorta Sözleşmelerinde Süre  434

a. Şeklî Süre  435

b. Maddî Süre  435

c. Teknik Süre  436

2. TTK m. 1445/1 Bağlamında Sözleşmenin Süresi  436

a. Şeklî Süreyi Karşıladığının Belirlenmesi  436

b. Dar Anlamda Şeklî Süreyi Karşıladığının Belirlenmesi  437

c. Dar Anlamda Şeklî Sürenin Rizikonun Gerçekleştiği Her Hâlde Sona Ermediği Hususu  438

d. Değerlendirme  441

3. İmkânların Kullanılabileceği Sürenin Üst Sınırı Olarak Hak Düşürücü Süre  441

a. Genel Olarak  441

b. İşlemeye Başladığı An  442

c. Uzunluğunun Değerlendirilmesi  442

d. Süresi İçinde Kullanılmaması  443

e. Değiştirilmesine Dair Hükümlerin Geçerliliği  443

f. SGŞ’de Süreye Dair Düzenlemeler  444

C. İmkânlar Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi  445

II. Sözleşmenin Feshedilmesi  447

A. Sigortacının Sözleşmeyi Feshetme Hakkına İlişkin Çeşitli Hususlar  447

1. Hukukî Niteliği  447

2. Öngörülme Amacı  448

3. Fesih Beyanının Şekli  448

4. Fesih Beyanının İçeriği  450

a. Genel Olarak  450

b. Hukukî Nedenin veya Maddî Vakıanın Bildirilmesinin Gerekli Olup Olmadığı Hususu  450

B. Feshin Hüküm ve Sonuçları  451

1. Feshi İhbar Süresi Kararlaştırılmadığı Takdirde Sözleşmenin Derhâl Sona Ermesi  451

2. Ödenmiş Primin İade Edilmesi  453

3. İhbar Külfetinin Kasten İhlâli Hâlinde Sigortacının Prim Hakkı  454

4. Sözleşmenin Kural Olarak Geri Dönülemeyecek Şekilde Sona Ermesi  456

5. Geçersiz Fesih Hâlinde  457

III. Sözleşmenin Prim Farkı ile Ayakta Tutulması  457

A. Sigortacının Sözleşmeyi Prim Farkı Talep Ederek Ayakta Tutmasına İlişkin Çeşitli Hususlar  457

1. Talebin Hukukî Niteliği  457

a. Yenilik Doğuran Hak Niteliğinde Olmadığı Hususu  458

b. Değiştirme İhbarı İçeren Fesih Hakkı Niteliğinde Olmadığı Hususu  458

c. Kabul Edilmemesine TTK m. 1445/1 Uyarınca Sözleşmenin Sona Ermesi Sonucu Bağlanmış Bir Talep Niteliğinde Olduğu Hususu  460

2. Öngörülme Amacı  462

a. eTTK Döneminde Prim Farkı Talebi  462

b. Alman Hukukundaki Durum  464

c. TTK ile Kabul Edilen Prim Farkı Talebinin Öngörülme Amacı  465

d. Değerlendirme  465

da. Genel Olarak  465

db. SGŞ’de İmkâna Dair Düzenlemeler  467

3. TTK m. 1445/1’de Primin Arttırılmasına Dair Öngörülen Usûl Karşısında Primi Uyarlama Hükümlerinin Geçerli Olup Olmadığı Hususu  468

4. Prim Farkı ve Prim Farkının Sınırlandırılması  471

5. Sigorta Ettirenlerin Prim Farkı Talebini Reddetme Hakkını Açıkça Kötüye Kullanmaları  473

6. Talebin Şekli  473

7. Sigortacının Talebi ile Bağlı Olacağı Süre  473

a. Genel Olarak  473

b. İşlemeye Başlayacağı An  474

c. Kısaltılmasına Dair Hükümlerin Geçerliliği  474

d. Uzatılmasına Dair Hükümlerin Geçerliliği  475

8. Prim Farkının Hangi Andan İtibaren Talep Edilebileceğinin Tespiti  475

B. Prim Farkı Talebinin Hüküm ve Sonuçları  477

1. Prim Farkının Kabul Edilmesi Hâlinde  477

2. Prim Farkının Kabul Edilmemesi Hâlinde  477

3. Hayat Sigortalarında Prim Farkı Talebinin TTK m. 1499’a Göre Hüküm ve Sonuçları  478

IV. İmkânların Kullanılamayacağı Hâller  479

A. Sözleşmenin Başka Bir Nedenle Sona Ermiş Olması  479

1. Tarafların Sözleşmenin Sona Ermesi Üzerinde Anlaşmaları  479

2. Belirli Süreli Sözleşmelerde Sürenin Dolması  480

3. Kanun Hükmü Gereği Sona Ermesi  480

4. TTK’da Tanınan Hakların Kullanılması Sureti ile Taraflarca Sona Erdirilmesi  480

5. Haklı Nedenle Feshi  481

B. Sigortacının İmkânları Kullanmaktan Feragat Etmesi  481

C. Ağırlaşmanın Dengelenmesi  482

D. İmkânın Kullanımının Hakkın Açıkça Kötüye Kullanılması Teşkil Etmesi  483

§ 3. EDİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNDEN TAMAMEN veya KISMEN KURTULMA İMKÂNI  484

I. Genel Olarak  484

A. Fıkraların ve İncelenmelerinin Sistematiği Hakkında  484

B. Fıkraların Lafzına Getirilen Çeşitli Eleştiriler  486

C. Alman Hukukuna Göre Farklılık Arz Eden Çeşitli Hususlar  486

1. Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artması ile Riziko Değişikliği Arasında İlliyet Bağı Kurulmamış Olsa da Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin Kasten İhlâlinde ve Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâlinde Sigortacıya Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulma İmkânı Tanınmış Olması  486

2. İspat Yüküne Dair Özel Düzenlemeler Öngörülmemiş Olması  488

3. Külfet İhlâlinde İhmalin Derecelerine Göre Ayrıma Gidilmemiş Olması  488

II. İmkânlara İlişkin Çeşitli Hususlar  489

A. Hukukî Nitelikleri  489

B. İmkânların Kullanılabileceği Süre  489

C. İmkânlar ile TTK m. 1445/1’de Öngörülen İmkânlar Arasındaki İlişki  491

D. SGŞ’de İmkânlara Dair Düzenlemeler  492

III. Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtulma İmkânı  492

A. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  493

1. İhlâlinde Sigorta Ettirenin Kastının Aranacağı Külfetin Belirlenmesi  493

a. Genel Olarak  493

b. Belirlemenin Alman Hukukundaki Düzenlemelere Göre Yapılmasının Mümkün Olup Olmadığı Hususu  493

c. TTK’nın Sistematiğine Göre Belirlenmesi  495

ca. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Yalnızca Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinde Aranması Gerektiği Hususu  495

cb. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin İhlâlinde Aranması Gerektiği Hususu  496

2. Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtulmanın Fesih Hakkının Kullanılmasına Bağlı Kılınmış Olup Olmadığı Hususu  497

3. Bağlantı Teriminin Anlamı  500

B. Koşulları  500

1. Kasıtlı Külfet İhlâli  500

a. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin Kasten İhlâli  500

b. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâli  501

2. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması  501

a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  501

aa. Lafızda Muhtemel Zarar Artışına Yer Verilmemiş Olması Hususu  501

ab. İlliyete İlişkin Çeşitli Hususlar  501

aba. Riziko Değişikliğinin Sigorta Bedeline Etki Edemeyeceği Hususu  502

abb. İlliyeti Karşılamak Üzere Kullanılan “Etki Edebilecek” Nitelikte Olma Teriminin Anlamı  502

b. Rizikonun Ağırlaşması Bağlamında İlliyet Bağı  503

c. İlliyet Bağının Kurulmadığının İspatı  506

IV. Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulma İmkânı  508

A. İncelemenin Sistematiği Hakkında  508

B. Terminoloji Sorunu  509

C. Ödenen Primle Ödenmesi Gereken Prim Oranına Göre Edim Yükümlülüğünden Kurtulma İmkânı  510

1. Genel Olarak  510

2. Riziko Kasten Ağırlaştırıldığı veya Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ile Objektif Riziko Ağırlaşmalarında İhbar Külfetinin Kasten İhlâl Edildiği Ancak Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağının Bulunmadığı Hâllerde  511

a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  511

b. Koşulları  511

c. İmkânın Değerlendirilmesi  512

3. Rizikonun Feshin Bildirim Süresi veya Feshin Hüküm İfade Etmesi İçin Verilen Süre İçinde Gerçekleşmesi Hâllerinde  515

a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  515

aa. İlliyet Bağı Açısından  515

ab. Uygulama Alanı Bulacağı Ağırlaşmalar Açısından  515

aba. Yalnızca Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında Uygulanacağı Görüşü  515

abb. TTK m. 1445/5’in Uygulama Alanı ile Sınırlanarak Uygulanacağı Subjektif Riziko Ağırlaşmalarının Belirlenmesi  517

ac. Uygulama Alanı Bulacağı Süre Açısından  522

aca. Feshin Bildirim Süresi Teriminin Anlamı  522

acb. Feshin Hüküm İfade Etmesi İçin Verilen Süre Teriminin Anlamı  522

b. Koşulları ve Koşullar Işığında İmkânın Değerlendirilmesi  525

4. TTK m. 1499’a Göre Sigortacının Prim Farkı Talebinin Kabul Edilmediği Hâllerde Hayat Sigortalarında Rizikonun Gerçekleştiği Hâllerde  526

5. Edim Yükümlülüğünden Kısmen Kurtulmanın Gerçekleştirilmesine İlişkin Çeşitli Hususlar  527

a. Ödenen Primle Ödenmesi Gereken Prim Arasındaki Oranın Belirlenmesi  527

b. Ağırlaşan Rizikonun Sigorta Edilmeyeceğinin İleri Sürülmesi Hâlinde  528

D. Oranlama Sistemine Göre Edim Yükümlülüğünden Kurtulma İmkânı  528

1. Genel Olarak  528

2. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmalarında  530

a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  530

aa. İhlâlinde Sigorta Ettirenin İhmalinin Aranacağı Külfetin Belirlenmesi  530

ab. Etki Edebilecek Nitelikte Olma Teriminin Anlamı  531

b. Koşulları  532

ba. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâlinin Aranması Gerektiği Görüşü  532

bb. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâli ve İhbar Külfetinin İhlâlinin Birlikte Aranması Gerektiği Görüşü  532

bba. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhmalen İhlâli  534

bbb. İhbar Külfetinin İhlâli Koşulu  534

bbc. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması  535

3. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmalarında  535

a. TTK’nın Lafzının Değerlendirilmesi  536

b. Koşulları  538

ba. İhbar Külfetinin İhmalen İhlâli  538

bb. Riziko Değişikliği ile Rizikonun Gerçekleşmesi veya Muhtemel Zararın Artışı Arasında İlliyet Bağı Olması  539

4. Oranlamanın Gerçekleştirilmesine İlişkin Çeşitli Hususlar  540

a. Başlangıç Oranının Belirlenmesi  540

b. Sigortacının Edim Yükümlülüğünden Tamamen Kurtarılmasının Mümkün Olup Olmadığı Hususu  542

ba. Mümkün Olmadığı Görüşü  543

bb. Mümkün Olduğu Görüşü  543

c. Edim Yükümlülüğünden Kurtulma Oranı Belirlenirken Göz Önünde Bulundurulabileceği İleri Sürülen Çeşitli Ölçütler  544

ca. Ağırlaşma Türlerine Göre Genel Değerlendirme  544

caa. Kusurlu Subjektif Riziko Ağırlaşmaları  544

cab. Kusursuz Subjektif Riziko Ağırlaşmaları ve Objektif Riziko Ağırlaşmaları  545

cb. İlliyet Bağının Derecesi  546

cc. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinin Hafif İhmale Dayanması  548

cd. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâlinin Olası Kasta Yaklaşan Ağır İhmale Dayanması  549

ce. Rizikoyu Ağırlaştırmama Külfetinin İhlâl Edildiği Süre  549

cf. Riziko Değişikliğinin Ağırlaşmaya Neden Olacağının Öngörülebilirliği  550

cg. Sigorta Ettirene Subjektif Kusur Atfedilebilmesinde Göz Önünde Bulundurulan Ölçütler  551

ch. Sigorta Ettirenin Ağırlaşmadan Önceki Davranışları  552

ci. Sigorta Ettirenin Malî Durumu  552

cj. Zararın Miktarının Yüksekliği  553

ck. Sigortacının Kusuru  554

SONUÇ  555

Kaynakça  581

Kavram Dizini  591