Sigorta Sözleşmesinde Anonim Şirketin Beyan Yükümlülüğü

İÇİNDEKİLER

İçindekiler

Önsöz  7

Özet  11

Kısaltmalar  21

Giriş  23

Birinci Bölüm

SİGORTA HUKUKUNA VE

ANONİM ŞİRKETLERE GENEL BİR BAKIŞ

I. SİGORTA HUKUKUNA GENEL BİR BAKIŞ  27

A. Genel Olarak Sigorta Hukuku  27

B. Sigorta Sözleşmesi  28

1. Tanımı ve Hukuki Niteliği  28

2. Sözleşmesinin Kurulması, Hüküm ve Sonuçları  30

a. Sözleşmenin Kurulması ve Şekli  30

b. Sözleşme Taraflarının Borç ve Yükümlülükleri  32

aa. Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri  32

bb. Sigorta Ettirenin Borç ve Yükümlülükleri  33

c. Sözleşmenin Geçerlilik Şartları  34

II. ANONİM ŞİRKETLERE GENEL BİR BAKIŞ  35

A. Genel Olarak Anonim Şirket  35

1. Tanımı ve Kurulması  35

2. Ön Anonim Şirket  36

a. Genel Olarak  36

b. Sigorta Hukuku Açısından Ön Anonim Şirketin Önemi  38

2. Tüzel Kişilik Kazanma ve Sonuçları  42

B. Yönetim Kurulu ve Anonim Şirket Arasındaki İlişki  44

1. Yönetim Kurulunun Şirketle İlişkisinin Niteliği  44

2. Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirketle İlişkisinin Niteliği  44

a. Organik Bir İlişki Olduğu Görüşü  45

b. Sözleşmeye Dayanan Bir İlişki Olduğu Görüşü  46

aa. Vekalet Sözleşmesi Görüşü  46

bb. Hizmet Sözleşmesi Görüşü  47

c. Değerlendirmemiz  48

C. Anonim Şirketin Yönetimi ve Temsili  50

1. Anonim Şirketin Yönetimi  51

a. Genel Olarak  51

b. Yönetim Organizasyonu  52

c. Yönetimin Devredilmesi  53

2. Anonim Şirketin Temsili  55

a. Genel Olarak  55

b. Temsil Yetkisinin Kapsamı  55

c. Temsil Yetkisi Verilebilecek Kişiler  57

aa. Murahhas Üyeler ve/veya Müdürler  58

bb. Ticari Mümessiller ve Ticari Vekiller  59

aaa. Ticari Mümessil  60

aaaa. Atanması  60

bbbb. Temsil Yetkisinin Kapsam ve Sınırları  61

bbb. Ticari Vekil  62

cc. Sınırlı Yetkili Ticari Vekiller ve Diğer Tacir Yardımcıları  63

d. Temsile İlişkin Tescil ve İlanlar  66

3. Sigortacı Açısından Değerlendirme  66

İkinci Bölüm

GENEL OLARAK BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE

BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMESİ

I. GENEL OLARAK BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ  69

A. Beyan Yükümlülüğünün Amacı  69

1. Asimetrik Bilgi Sorunu  69

2. Riziko ve Prim Uygunluğu İlkesi  71

a. Sigorta Tekniği  72

aa. Rizikonun Belirlenmesi, Sınıflandırılması ve Sınırlandırılması  72

bb. Primin Belirlenmesi  74

b. Ahlaki Tehlike Sorunu  76

c. Tarafların Ekonomik Durumundaki Değişiklikler  78

3. Sözleşme Özgürlüğü  79

B. Beyanın ve Beyan Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği  80

1. Beyanın Hukuki Niteliği  80

2. Beyan Yükümlülüğünün Hukuki Niteliği  81

a. Doktrindeki Görüşler  82

aa. Borç Teorisi  82

bb. Şart Teorisi  83

cc. Karma Görüş  84

b. Değerlendirme ve Görüşümüz  85

C. Kanuni Düzenlemeler  86

1. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Düzenlemeleri  86

2. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Düzenlemeleri  87

II. BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YERİNE GETİRİLMESİ  89

A. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Yeri  89

B. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Yöntemi ve Şekli  89

1. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Yöntemi  89

a. Beyan Usulü  90

b. Liste Usulü  90

c. Karma Usul  91

2. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Şekli  91

3. Sözleşmeyle Yöntem ve Şekil Düzenlenmesi  92

a. Yöntem Açısından Değerlendirme  92

b. Şekil Açısından Değerlendirme  93

D. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilme Zamanı ve Kapsamı  94

1. Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğü  95

a. Beyan Edilmesi Gereken Önemli Hususlar  95

aa. Sözleşmenin Yapılmamasını veya Değişik Şartlarda Yapılmasını Gerektirecek Nitelikte Olan Bilgiler  95

bb. Sigortacı Tarafından Yazılı veya Sözlü Olarak Sorulan Hususlara İlişkin Bilgiler  96

b. Önemliliğin Tespiti  98

c. Uygulamada Durum  98

2. Teklifin Yapılması ile Kabulü Arasındaki Süreçte Beyan Yükümlülüğü  99

3. Sözleşme Devam Ederken Beyan Yükümlülüğü  100

4. Riziko Gerçekleştiğinde Beyan Yükümlülüğü  103

E. Beyan Yükümlülüğünün Muhatabı  104

1. Sigortacı  104

2. Acente  107

a. Genel Olarak  107

b. Bankasürans Uygulaması  109

Üçüncü Bölüm

BEYAN YÜKÜMLÜSÜ OLARAK ANONİM ŞİRKET

I. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ OLAN KİŞİLER  113

A. Sigorta Ettiren  113

B. Sigorta Ettiren Dışındaki Kişiler  113

1. Gerekçesi  114

2. Şartları  115

3. Sorumlu Olanlar  116

a. Sigortalı  116

b. Lehtar  117

c. Temsilci  119

aa. Genel Olarak  119

bb. Yetkisiz Temsil Durumu  120

d. Sigortalanan Menfaatin Yeni Sahibi  122

II. ANONİM ŞİRKETİN BEYAN YÜKÜMLÜSÜ OLABİLECEĞİ DURUMLAR  123

A. Sigorta Ettiren Olarak Anonim Şirket  123

1. Genel Olarak  123

2. Anonim Şirketin Temsilcisi  124

B. Sigorta Ettiren Dışında Sorumlu Olarak Anonim Şirket  126

1. Sigortalı Olarak Anonim Şirket  126

2. Lehtar Olarak Anonim Şirket  127

a. Genel Olarak Anonim Şirketin Lehtar Olması  127

b. Lehtar Anonim Şirket Örneği Olarak: Anahtar Adam Sigortası  127

aa. Anahtar Adam/Kilit Yönetici Kavramı  127

bb. Anahtar Adam Sigortası  129

3. Temsilci Olarak Anonim Şirket  130

4. Sigortalanan Menfaatin Yeni Sahibi Olarak Anonim Şirket  131

III. ANONİM ŞİRKETİN TÜKETİCİ SIFATININ OLUP OLMADIĞI SORUNU  132

A. Tüketici İşlemi Olarak Sigorta Sözleşmesi  133

B. Tüketici Olarak Anonim Şirket  133

1. Tüketici Mevzuatı açısından Tüketicinin Tanımı  133

2. Ticari veya Mesleki Olmayan Amaçlarla Hareket Etme Şartının İncelenmesi  134

a. Ticaret Hukuku Açısından Şartın Değerlendirilmesi  135

aa. Ticari İş Karinesi  135

bb. Basiretli Bir İş Adamı Gibi Hareket Etme Yükümlülüğü  139

cc. Ultra Vires İlkesinin Kaldırılmasının Etkisi  140

b. Tüketici Mevzuatı Açısından Şartın Eleştirisi  141

C. Anonim Şirketin Taraf Olduğu Sigorta Sözleşmelerinden Kaynaklı Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkemenin Tespiti  143

1. Göreve İlişkin Hukuki Düzenlemeler  144

a. Türk Ticaret Kanunu'na Göre Görevli Mahkeme  144

b. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a Göre Görevli Mahkeme  147

2. Yargıtay Uygulaması  149

3. Değerlendirmemiz  151

Dördüncü Bölüm

BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLALİNİN

SİGORTA HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI

I. İHLAL HALİNDE SİGORTACININ HAKLARI  155

A. Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali  155

1. Riziko Gerçekleşmeden Önce Öğrenme  155

a. Sözleşmeden Cayma  156

aa. Genel Olarak  156

bb. Caymanın Şekli  158

cc. Caymanın Hüküm ve Sonuç Doğurma Anı  161

b. Prim Farkı İsteme  162

2. Riziko Gerçekleştikten Sonra Öğrenme  164

3. Riziko Gerçekleşmeden Önce Öğrenilip Riziko Gerçekleştikten Sonra Kullanılacak Hakkın Durumu  165

B. Sözleşme Devam Ederken Beyan Yükümlülüğünün İhlali  166

1. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmiş Olması Halinde  167

a. Fesih Hakkı  167

b. Prim Farkı İsteme Hakkı  169

2. Beyan Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi Halinde  170

a. Riziko Gerçekleşmeden Önce  170

b. Riziko Gerçekleştikten Sonra  171

c. Rizikoyu Hafifleten Değişiklikler Olması Halinde  171

C. Riziko Gerçekleştiğinde Beyan Yükümlülüğünün İhlali  172

1. Genel Olarak  172

2. Rizikonun Gerçekleştiğinin Dava Yoluyla Bildirilmesi Hali  174

a. Türk Ticaret Kanunu Açısından Değerlendirme  174

b. Değerlendirme ve Çözüm Önerilerimiz  175

II. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLAL EDİLMESİNİN ETKİSİ  179

A. Genel Olarak Aydınlatma Yükümlülüğü  179

1. Aydınlatma Yükümlülüğünün Amacı  179

2. Aydınlatma Açıklamasının Şekli ve İçeriği  181

a. Aydınlatma Açıklamasının Şekli  181

b. Aydınlatma Açıklamasının İçeriği  183

3. Aydınlatma Yükümlüsü ve Muhatabı  186

B. Sigortacının Anonim Şirket Sigorta Ettirene Karşı Aydınlatma Yükümlülüğü  187

C. Yükümlülük İhlalinin Sonuçları ve Beyan Yükümlülüğüne Etkisi  188

1. Yükümlülük İhlalinin Sonuçları  188

2. Beyan Yükümlülüğünün İhlaline Etkisi  191

Beşinci Bölüm

BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLALİNİN

SİGORTA HUKUKU DIŞINDA SONUÇLARI

I. ŞİRKETLER HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI  193

A. Yönetim Kurulu Üyelerinin Görevden Alınması  193

B. Hukuki Sorumluluk  195

1. Genel Olarak Sorumluluk  195

2. Yönetim ve Temsil Yetkisinin Devri Halinde Sorumluluk  197

a. Yönetimin Devri Halinde  197

b. Temsil Yetkisinin Devri Halinde  199

3. Şirket Zararının Talep Edilmesi  200

a. Şirketin Talebi  200

b. Şirket Pay Sahipleri ve Alacaklıların Talebi  203

4. Farklılaştırılmış Teselsül İlkesi  204

C. Özel Bir Durum: Yönetici Sorumluluk Sigortası  206

II. BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI  207

A. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları Açısından Sonuçları  207

1. Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk  208

2. İrade Beyanının Sakatlanmasından Doğan Sorumluluk  209

a. Yanılma Halinde  210

b. Aldatma Halinde  212

B. Üçüncü Kişiler Açısından Sonuçları  214

C. Anonim Şirketin İç İlişkisi Açısından Sonuçları  216

III. CEZA HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI  216

A. Genel Olarak Sigorta Suistimalleri ve Sonuçları  216

1. Genel Olarak Sigorta Suistimalleri  216

2. Sigorta Suistimallerinin Sonuçları  219

B. Türk Ceza Kanunu Kapsamında Sonuçları  221

Sonuç  225

EKLER

EK 1: ETTK'nın Beyan Yükümlülüğüne İlişkin Hükümleri  235

EK 2: TTK'nın Beyan Yükümlülüğüne İlişkin Hükümleri  239

Kaynakça  243

Kavram Dizini  255