Soybağının Reddi Maddi ve Usul Hukuku - (ÖN SİPARİŞ)

ÖNSÖZ

Soybağının Reddi Maddi ve Usul Hukuku adlı bu ortak eser babalık karinesinin çürütülmesini ve böylece çocuk ile baba arasındaki soybağı-nın ortadan kaldırılmasını konu almaktadır.

Öncelikle ifade etmek isterim ki, bu esere ortak yazar olarak katıl-mamı öneren ve bunu hayata geçiren Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Onursal Başkanı Sayın Ömer Uğur Gençcan’a minnettarım.

İlk kez Adalet Akademisinde hocam olarak tanıdığım ve sonrasında Yargıtay’a tetkik hâkimi olarak atandığımda, Yargıtay 1. Başkanlık Ku-rulunun görevlendirmesi sonucu Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Tetkik Hâki-mi olarak çalıştığım yıllarda, bu kez daire başkanım olarak kendisinden çok şey öğrendiğim değerli Başkanım Ömer Uğur Gençcan’a teşekkürü borç bilirim.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Tetkik Hâkimi iken mesleki kariyerimde be-nim için onur kaynağı olan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Tetkik Hâkimliği-ne 25.06.2020 tarihinde görevlendirilmeme vesile olan Yargıtay Hukuk Ge-nel Kurulu Onursal Başkanı Sayın Mehmet Kürtül ile hukuki bilgi ve manevi desteğiyle her zaman yanımda olan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Başkanı Sayın Adem Albayrak ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu üyelerine bana kattıkları her şey için gönül dolusu teşekkür ediyorum.

Hayatımın her aşamasında bana destek olan annem Emine Yasan, manevi ağabeyim Fatih Özmüslüman ile varlığına her gün şükrettiğim

Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi canım oğlum Ba-ran’ıma çok teşekkür ediyorum.

Adalet Akademisindeki eğitimim sürecinde babam Mahmut Yasan’ı kaybetmiş olmam sebebiyle ona ayrı bir yer açıyorum. Rahmetle andı-ğım, hayatı boyunca benim için her türlü fedakârlığı gösteren canım ba-bam; “Senin kızın olmakla her zaman gurur duydum. Seni çok ama çok seviyorum. Mekânın Cennet olsun.”

Bu eserin basımını kısa sürede büyük bir titizlikle gerçekleştiren Yet-kin Yayıncılık çalışanlarına ve özellikle Sayın Muharrem Başer’e teşek-kür ediyorum.

5 NİSAN 2025 Müjde YASAN

ANKARA Yargıtay Hukuk Genel Kurulu

Tetkik Hâkimi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ............................................................................................................... V

ÖNSÖZ ............................................................................................................ VII

İÇİNDEKİLER .................................................................................................IX

KAYNAKÇA ............................................................................................. LXVII

KISALTMALAR ........................................................................................ LXXI

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER

§1. SOYBAĞI KAVRAMI VE TÜRLERİ ........................................................ 1

I. GENEL OLARAK .............................................................................. 1

II. SOYBAĞI KAVRAMI ....................................................................... 3

III. SOYBAĞI TÜRLERİ ......................................................................... 4

A- GENETİK SOYBAĞI .................................................................. 5

B- YAPAY SOYBAĞI ..................................................................... 5

C- HUKUKİ SOYBAĞI ................................................................... 6

İKİNCİ BÖLÜM 4721 SAYILI TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE SOYBAĞI

§ 2. SOYBAĞININ KURULMASI .................................................................... 7

I. GENEL OLARAK .............................................................................. 7

II. ANA İLE SOYBAĞININ KURULMASI .......................................... 7

A- DOĞUM YOLU İLE KURULMA .............................................. 9

1- Analık Karinesi ................................................................. 11

2- Ananın Bilinmemesi .......................................................... 11

X İçindekiler

3- Ananın Çekişmeli Olması ................................................. 15

B- EVLAT EDİNME YOLU İLE KURULMA .............................. 16

C- TAŞIYICI ANNELİK ................................................................ 18

1- Kavram ............................................................................. 18

2- Yasal Düzenleme .............................................................. 20

3- Taşıyıcı Annelik Türleri .................................................... 23

a. Geleneksel Taşıyıcı Annelik .................................... 24

b. Gestasyonel Taşıyıcı Annelik .................................. 25

aa. Kiralık Anne ................................................... 26

bb. Ödünç Anne .................................................... 26

4- Taşıyıcı Annelik Sözleşmesi ............................................. 26

a. Hukuki Niteliği ........................................................ 26

b. Geçerliliği ve Sonuçları ........................................... 29

c. Tarafların Yükümlülükleri ....................................... 30

aa. Taşıyıcı Annenin Yükümlülükleri .................. 30

bb. Çocuğu İsteyen Tarafın Yükümlülükleri ........ 30

d. Sözleşmenin Sona Ermesi ........................................ 31

aa. Sözleşmenin İfası ............................................ 31

bb. Fesih 31

cc. Dönme ............................................................. 32

dd. Sözleşmenin Geri Alınması ............................ 32

ee. Gebeliğin Sonlandırılması .............................. 32

ff. Ceninin Ölümü ................................................ 32

gg. Tarafların Ölümü ............................................ 33

aaa. Taşıyıcı Annenin Ölümü ........................ 33

bbb. Çocuğu İsteyen Tarafın Ölümü .............. 33

III. BABA İLE SOYBAĞININ KURULMASI ...................................... 33

A- ANA İLE EVLİLİK ................................................................... 34

İçindekiler XI

1- Ana ile Babanın Çocuğun Doğumundan Önce Evlenmesi .......................................................................... 34

2- Ana ile Babanın Çocuğun Doğumundan Sonra Evlenmesi .......................................................................... 34

B- TANIMA .................................................................................... 35

C- BABALIK HÜKMÜ .................................................................. 36

D- EVLÂT EDİNME ...................................................................... 37

IV. AF KANUNLARIYLA KURULMASI ............................................ 37

A- SOYBAĞININ KURULMASINA YÖNELİK ÖZEL KANUNLAR ............................................................................. 40

B- ÖZEL KANUNA GÖRE SOYBAĞININ KURULMASINA İTİRAZ USULÜ .......................................... 40

1- Soybağının Kurulmasından Önce İtiraz ............................ 41

2- Soybağının Kurulmasından Sonra İtiraz ........................... 42

C- SONUÇLARI ............................................................................. 43

§ 3. SOYBAĞININ HUKUKİ SONUÇLARI.................................................. 45

I. GENEL OLARAK ............................................................................ 45

II. ÇOCUĞUN SOYADI ....................................................................... 45

III. ÇOCUĞUN VATANDAŞLIĞI ........................................................ 46

IV. ÇOCUĞUN VELAYETİ .................................................................. 46

V. ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASI .................................. 47

VI. ÇOCUĞUN BAKIM VE EĞİTİM GİDERLERİNİN KARŞILANMASI ............................................................................ 49

VII. ÇOCUĞUN MİRASÇILIĞI ............................................................. 50

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BABA EVLİLİĞİN GÖSTERDİĞİ KİŞİDİR (PATER İS EST QUAM NUPTAİ DEMONSTRANT)

§ 4. BABALIK KARİNESİ .............................................................................. 51

I. GENEL OLARAK ............................................................................ 51

XII İçindekiler

II. BABALIK KARİNESİ VE KAPSAMI ............................................ 52

A- EVLİLİK İÇİNDE DOĞMA ..................................................... 54

B- EVLİLİK İÇİNDE ANA RAHMİNE DÜŞME ......................... 54

C- YAPAY DÖLLENME HALİNDE BABALIK KARİNESİ ...... 55

III. BABALIK KARİNESİNİN İŞLERLİĞİNİ ENGELLEYEN HALLER .......................................................................................... 55

A- EVLİLİĞİN SONA ERMESİNDEN ÜÇYÜZ GÜN SONRA DOĞMA (TMK md. 285/2) ........................................ 55

B- KOCANIN GAİPLİĞİ (TMK md. 285/3) ................................. 57

IV. KARİNELERİN ÇAKIŞMASI......................................................... 57

§ 5. BABALIK KARİNESİNİN ÇÜRÜTÜLMESİ: SOYBAĞININ REDDİ DAVASI

I. GENEL OLARAK ........................................................................... 59

A- EVLİLİK ÜRÜNÜ ÇOCUK BULUNMALIDIR ...................... 63

B- ÇOCUĞUN NÜFUSA TESCİL EDİLMESİ ŞART DEĞİLDİR ................................................................................. 65

C- İSTEK DAVA YOLU İLE GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR .......... 66

D- HUKUKİ NİTELENDİRME HÂKİME AİTTİR ...................... 68

E- HUKUKİ YARAR BULUNMALIDIR ..................................... 69

II. İSPAT ............................................................................................... 70

A- GENEL OLARAK ..................................................................... 70

B- İSPATIN GEREKLERİ ............................................................. 77

1- Sadece Davalının Kabulüne Dayanılarak Karar Verilemez .......................................................................... 77

2- Kan ve Genetik İnceleme Yapılmalıdır ............................. 79

3- Kocanın Babalığı Karinesinin Çürütülmesi ...................... 80

4- Adli Tıp Kurumu Raporu Yeterlidir ................................. 81

C- GÜÇLENDİRİLMİŞ KOCANIN BABALIĞI KARİNESİNİN ÇÜRÜTÜLMESİ ............................................ 82

1- Maddi Olanaksızlığın İspatlanması ................................... 83

İçindekiler XIII

a. Dış Maddi Olanaksızlık ............................................ 84

b. İç Maddi Olanaksızlık .............................................. 85

2- Nedenselliğin Olanaksızlığının İspatlanması .................... 85

a. Nedenselliğin Olanaksızlığını İspat Sayılmayan Olgular .................................................. 85

aa. Çokluk Def’i .................................................... 86

bb. Kadının İkrarı .................................................. 86

cc. Genetik Babanın Kabulü ................................. 86

dd. Gebeliği Önleyici İlaç ve Araç Kullanımı......................................................... 87

b. Nedenselliğin Olanaksızlığını İspat Sayılan Olgular ..................................................................... 87

aa. Kocanın Kritik Döllenme Döneminde Dölleme Yeteneğinden Yoksun Olması .......... 87

bb. Kocanın Cinsel İlişkisinden Önce Kadının Gebe Olması ...................................... 88

cc. Çocuğun Başka Bir Irkın Özelliklerini Taşıyor Olması ................................................ 88

dd. Erken Doğum .................................................. 89

c. Nedenselliğin Olanaksızlığını İspat Araçları ............ 89

aa. Kan İncelemesi ................................................ 89

bb. Antropolojik Yöntem ...................................... 90

D- ZAYIFLATILMIŞ KOCANIN BABALIĞI KARİNESİNİN ÇÜRÜTÜLMESİ ............................................. 90

1- Yüz Seksen Gün Geçmeden Doğum (TMK m.288 f. I) ........................................................................................ 91

2- Ayrı Yaşama Sırasında Ana Rahmine Düşme (TMK m.288 f. I) .......................................................................... 91

a. Ayrılığa Hüküm Sebebiyle Ayrı Yaşama ................. 92

b. Ayrı Konut Edinmeye İzin Sebebiyle Ayrı Yaşama ..................................................................... 92

XIV İçindekiler

c. Boşanma Davası Sırasında Alınan Önlem Kararı Sebebiyle Ayrı Yaşama ................................ 93

d. Fiili Ayrı Yaşama ..................................................... 93

3- Kocanın Babalığı Karinesinin Yeniden Kurulması (TMK m.288 f. II) ............................................................. 94

4- Yeniden Kurulan Kocanın Babalığı Karinesinin Çürütülmesi ....................................................................... 95

III. DELİLLER ....................................................................................... 96

A- SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DELİLLER ................. 97

1- Soybağının Tespitine Yönelik Tıbbi İnceleme ve Araştırmalar ...................................................................... 98

a. Hukuki Niteliği ........................................................ 98

b. Kan Testi .................................................................. 99

c. Kalıtımsal İnceleme ................................................. 99

d. DNA Testi ................................................................ 99

aa. İlgilisinden Örnek Alınır (TMK m. 284 f. I/b. 2, HMK m. 292) .................................. 103

bb. İlgilisi Ölmüşse Mezar Yeri Tespit Edilip Fethi Kabir Yapılarak Örnek Alınır ............................................................. 105

cc. İlgilisinin Mezar Yeri Tespit Edilememişse ................................................ 109

dd. Avans Yatırılmazsa, İleride Bu Gideri Ödemesi Gereken Taraftan Alınmak Üzere Hazineden Ödenmesine Hükmedilir (HMK m. 325) ........................... 109

ee. DNA İncelemesi İstinabe İle Yapılabilir ....... 110

ff. DNA Gideri Yargılama Giderlerindendir ..... 110

gg. DNA Yapısının Bozulduğu İddiası Araştırılmalıdır .............................................. 111

hh. DNA Raporu Adli Tıp Kurumundan Alınmalıdır .................................................... 111

İçindekiler XV

2- Belgeler ........................................................................... 113

3- Tanık Delili ..................................................................... 113

4- Uzman Görüşü ................................................................ 113

a. Hukuki Niteliği ....................................................... 114

b. Uzman Görüşünün Hükme Olan Etkisi .................. 116

c. Çelişkinin Giderilmesinin Gerekip Gerekmediği Hususu .............................................. 116

aa. İki Farklı Uzman Görüşü Arasındaki Çelişki ........................................................... 116

bb. Uzman Görüşü ile Bilirkişi Raporu Arasındaki Çelişki ......................................... 117

B- ÖZEL TESTLER ÖĞRENME AÇISINDAN HÜKME ESAS ALINABİLİR ................................................................ 117

IV. SONUÇLARI .................................................................................. 118

A- BABA BAKIMINDAN ............................................................ 118

1- Herkese Karşı Etkilidir .................................................... 118

2- Geçmişe Etkilidir............................................................. 119

3- Genetik Babaya Karşı Dava Açılma Olanağı Sağlar ....... 119

4- Genetik Babaya Tanıma Olanağı Sağlar ......................... 120

5- Vatandaşlığın ve Soyadın Kaybı Sonucunu Doğurur ...... 120

6- Mirasçılık Sıfatının Kaybı Sonucunu Doğurur ................ 120

7- Ödenen İştirak Nafakası Geri İstenebilir ......................... 121

8- Yapılmış Olunan Giderlerin Geri İstenebilmesi .............. 122

a. Anadan Geri İstenmesi ........................................... 122

b. Genetik Babadan Geri İstenmesi ............................ 122

9- Genel Mahkemede Manevi Tazminat İstenebilir ............ 123

a. Kadın Eşten İstenebilir ........................................... 123

b. Kocadan İstenebilir ................................................ 124

c. Genetik Babadan İstenebilir ................................... 124

B- ANA BAKIMINDAN .............................................................. 125

XVI İçindekiler

1- Çocuk Anasının Soyadını Alır ........................................ 125

2- Çocuk Anasının Tabiiyetine Girer .................................. 126

3- Çocuk Anasının Velâyetine Girer ................................... 126

C- ÇOCUK BAKIMINDAN ........................................................ 126

D- DAVANIN ESASTAN REDDİ KARARI ............................... 126

V. UYGULANACAK KANUN .......................................................... 130

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TAHKİKAT

§ 6. TAHKİKAT ............................................................................................. 131

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 131

II. TIBBİ İNCELEME KARARI ........................................................ 131

A- İNCELEME KARARI VERİLEBİLMESİNİN ŞARTLARI .............................................................................. 133

1- Genel Olarak ................................................................... 133

2- İlk Görünüş İspatı Niteliğinde Emare Deliller Bulunmalı ....................................................................... 134

3- Zorunluluk Arz Etmeli .................................................... 135

4- Bilimsel Verilere Uygun Şekilde Gerçekleştirilmeli ...... 135

5- Kişinin Sağlığı Yönünden Tehlike Oluşturmamalı ......... 136

C- TIBBİ İNCELEME KARARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER .................................................................. 137

1- Türk Medeni Kanunu Hükmü ......................................... 137

a. Genel Olarak .......................................................... 137

b. Katlanma Zorunluluğu ........................................... 138

c. Yaptırımı ................................................................ 139

2- Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükmü ........................... 140

a. Genel Olarak .......................................................... 140

b. Katlanma Zorunluluğu ........................................... 141

İçindekiler XVII

c. Yaptırımı ................................................................ 142

3- Hükümlerin Değerlendirilmesi ........................................ 148

III. BAĞLAYICILIĞI ........................................................................... 153

BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA SOYBAĞI İLİŞKİSİNİ ORTADAN KALDIRAN DİĞER DAVALAR

§7. NÜFUS KAYDININ DÜZELTİLMESİ DAVASIYLA SOYBAĞI İLİŞKİSİNİN KALDIRILMASI .......................................................... 155

I- GENEL OLARAK .......................................................................... 155

II- KAVRAM ....................................................................................... 156

III- ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 159

A- GERÇEĞE AYKIRI ŞEKİLDE OLUŞTURULAN/BAŞTAN YANLIŞ KAYIT SÖZ KONUSUDUR ......................................................................... 159

B- KAMU DÜZENİNE İLİŞKİNDİR .......................................... 169

C- HER ZAMAN AÇILABİLİR ................................................... 171

D- KİŞİSEL DURUM DAVASI DEĞİLDİR (TMK m. 36, 42) ............................................................................................ 172

E- BİRLİKTE AÇILAN SOYBAĞI DAVASI TEFRİK EDİLİR ..................................................................................... 175

F- HAKLI SEBEPLER VARSA AYNI KONUDA NÜFUS KAYDININ DÜZELTİLMESİ DAVASI AÇILABİLİR (NHK m. 36/1-b, NHUY m. 30, f. II)/KESİN HÜKÜM KURALI UYGULANMAZ (HMK m. 303) ............................ 208

G- HER TÜRLÜ DELİLE BAŞVURULABİLİR ......................... 210

H- ADLİ YARGININ KAPSAMINDADIR ................................. 210

I- HAYATIN OLAĞAN AKIŞINA AYKIRI KARAR VERİLEMEZ ........................................................................... 215

İ- HUKUKLARI ETKİLENEN KİŞİLER DAVA AÇABİLİR ............................................................................... 215

J- ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ GÖREVLİDİR .................. 218

XVIII İçindekiler

K- TESCİL HÜKMÜ KURULMALIDIR .................................... 219

§ 8. SONRADAN EVLENME YOLUYLA KURULAN SOYBAĞINA İTİRAZ DAVASIYLA SOYBAĞI İLİŞKİSİNİN KALDIRILMASI ................................................................................... 221

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 221

II. KAVRAM ...................................................................................... 222

III. ÖZELLİKLERİ .............................................................................. 227

A- DAVACILAR .......................................................................... 227

B- DAVALILAR .......................................................................... 228

C- İSPAT YÜKÜ .......................................................................... 229

IV- ÖZEL KANUNLARA GÖRE KURULAN SOYBAĞINA İTİRAZ DAVASI ........................................................................... 230

A- GENEL OLARAK ................................................................... 230

B- USUL HÜKÜMLERİ .............................................................. 231

1- Soybağının Kurulmasından Önce İtiraz .......................... 231

2- Soybağının Kurulmasından Sonra İtiraz ......................... 232

C- SONUÇLARI ........................................................................... 233

§ 9. TANIMANIN İPTALİ DAVASIYLA SOYBAĞI İLİŞKİSİNİN KALDIRILMASI ................................................................................... 235

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 235

II. KAVRAM ...................................................................................... 237

A- TANIYANIN İRADE SAKATLIĞI SEBEBİYLE AÇILAN İPTAL DAVASI ...................................................... 243

1- Dava Sebebi .................................................................... 243

2- Taraflar ........................................................................... 246

B- TANIYANIN GENETİK BABA OLMAMASI SEBEBİYLE AÇILAN İPTAL DAVASI ................................ 246

1- Dava Sebebi .................................................................... 246

2- Taraflar ........................................................................... 247

3- Yetkili Mahkemeler ........................................................ 250

İçindekiler XIX

C- İSPAT YÜKÜ .......................................................................... 250

1- Tanıyan Tarafından Açılan İptal Davası ......................... 251

2- Ana ve Çocuk Tarafından Açılan İptal Davası ................ 251

3- Diğer İlgililer Tarafından Açılan Dava ........................... 251

III. ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 252

A- KURUCU YENİLİK DOĞURAN BİR İŞLEMDİR ................ 252

B- TEK TARAFLIDIR ................................................................. 253

C- RIZAYA BAĞLI DEĞİLDİR .................................................. 253

D- ŞARTA VEYA VADEYE BAĞLANAMAZ .......................... 253

E- HER ZAMAN YAPILABİLİR ................................................ 253

F- SERBEST OLARAK GERİYE ALINAMAZ ......................... 254

G- ÖNCEDEN FERAGAT EDİLEMEZ ....................................... 255

H- ŞEKLE UYGUN YAPILMALIDIR ........................................ 255

I- ÇOCUĞUN BAŞKA BİR ERKEK İLE SOYBAĞI BULUNMAMALIDIR ............................................................. 256

İ- ÇOCUĞUN ANASI BELLİ OLMALIDIR ............................. 257

§ 10. BABALIK HÜKMÜNE KARŞI YARGILAMANIN İADESİ DAVASIYLA SOYBAĞI İLİŞKİSİNİN KALDIRILMASI .............. 259

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 259

II. KAVRAM ....................................................................................... 260

III. ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 261

ALTINCI BÖLÜM YAPAY DÖLLENME DURUMUNDA SOYBAĞI

§ 11. YAPAY DÖLLENME ........................................................................... 263

I. KAVRAM ....................................................................................... 263

II. YAPAY DÖLLENMEYE İLİŞKİN MEVZUAT HÜKÜMLERİ ................................................................................. 265

III- YAPAY DÖLLENME TÜRLERİ .................................................. 268

XX İçindekiler

A- HOMOLOG DÖLLENME ...................................................... 268

1- Kavram ........................................................................... 268

2- Kısıtlamalar ..................................................................... 269

3- Evlilik Benzeri Birlikteliklerde Homolog Döllenme ...... 271

B- HETEROLOG DÖLLENME ................................................... 273

1- Kavram ........................................................................... 273

2- Heterolog Döllenme Görünümleri .................................. 273

a. Sperm Bağışı .......................................................... 274

aa. Kavram ......................................................... 274

bb. Soybağı ......................................................... 274

aaa. Ana ile Soybağının Kurulması ............. 274

bbb. Baba ile Soybağının Kurulması ........... 275

aaaa. Kocanın Rızasının Bulunmaması .............................. 275

bbbb. Kocanın Rızasının Bulunması ................................... 276

b. Yumurta Bağışı ...................................................... 277

aa. Kavram ......................................................... 277

bb. Soybağı ......................................................... 278

aaa. Ana ile Soybağının Kurulması ............. 278

aaaa. Hukuki Annelik Sorunu .............. 279

bbbb. Hukuki Annenin Soybağını Ret Hakkı .................................... 280

cccc. Genetik Annenin Çocuğu Tanıma Hakkı ............................. 282

bbb. Baba ile Soybağının Kurulması ........... 282

aaaa. Kocanın Sperminin Kullanılması ................................ 282

bbbb. Başka Bir Erkeğe Ait Spermin Kullanılması ................. 283

İçindekiler XXI

c. Embriyo Bağışı ....................................................... 283

aa. Kavram .......................................................... 283

bb. Soybağı .......................................................... 284

aaa. Dondurulmuş Embriyolarda Soybağı ................................................. 284

bbb. Üçüncü Kişilere Ait Embriyolarda Soybağı ................................................. 287

IV- YAPAY DÖLLENMEDE ÇOCUĞUN SOYBAĞINI BİLME HAKKI ............................................................................................ 287

V- YAPAY DÖLLENME VE HEKİMİN SORUMLULUĞU ............ 288

VI- BOŞANMA HUKUKU BAKIMINDAN YAPAY DÖLLENME ................................................................................... 292

VII- MİRAS HUKUKU BAKIMINDAN YAPAY DÖLLENME ......... 292

YEDİNCİ BÖLÜM SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA YARGILAMAYA EGEMEN OLAN İLKELER

§ 12. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA TASARRUF İLKESİ (HMK m. 24) ........................................................................................... 295

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 295

II. TANIMI .......................................................................................... 295

III. GÖRÜNÜMÜ ................................................................................. 296

A- KENDİLİĞİNDEN DAVA AÇILAMAZ/KARAR VERİLEMEZ (HMK m. 24 f. I) ............................................... 296

1- İlgililer Dava Açabilir/Açmayabilir ................................ 297

2- İlgililer Kanun Yoluna Başvurabilir/Başvurmayabilir ......................................... 297

B- DAVA AÇMAYA ZORLANAMAZ (HMK m. 24 f. II) ......... 297

C- HAKKINI TALEP ETMEYE ZORLANAMAZ (HMK m. 24 f. II) ..................................................................................... 297

D- DAVA KONUSUNU SERBESTÇE BELİRLER .................... 298

XXII İçindekiler

1- Dava Sebebini Belirler .................................................... 298

2- Dayanılacak Vakıaları Belirler ........................................ 298

E- DAVASINDAN FERAGAT EDEBİLİR (HMK m. 307, 309 f. II) ................................................................................... 298

F- DAVAYI KANUN YOLUNA TAŞIMA ................................ 298

IV. İSTİSNALARI ................................................................................ 299

A- YARGILAMA GİDERİ KENDİLİĞİNDEN GÖZETİLİR ..... 299

B- SEVK VE İDARE KENDİLİĞİNDEN GÖZETİLİR.............. 299

§ 13. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ADİL YARGILANMA İLKESİ (AİHS m. 6, TCA m. 36 f. I) ................................................... 301

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 301

II. KAPSAMI ...................................................................................... 301

A- ADİL SİLAHLARLA YARGILANMA .................................. 302

B- ADİL AÇIKLIKTA YARGILANMA ..................................... 302

C- ADİL SÜREDE YARGILANMA (AİHS m. 6, TCA m. 141 f. III, HMK m. 30) ............................................................ 303

D- ADİL MAHKEMEDE YARGILANMA ................................. 303

§ 14. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI (HMK m. 27) ................................................ 305

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 305

II. OLAN BİTENİ BİLME/BİLGİLENME HAKKI (HMK m. 27 f. II/a) .............................................................................................. 307

A- DAVAYI BİLME HAKKI....................................................... 307

B- DURUŞMA GÜNÜNÜ BİLME HAKKI ................................ 308

1- Ön İnceleme Duruşmasını Bilme Hakkı (HMK m. 139) ................................................................................. 308

2- Tahkikat Duruşmasını Bilme Hakkı (HMK m. 147 f. I) .................................................................................. 310

3- Sözlü Yargılama Duruşmasını Bilme Hakkı Var İdi (HMK m. 147 f. I, 186 f. I) ............................................. 311

İçindekiler XXIII

C- DELİLLERİ BİLME HAKKI .................................................. 314

D- GEREKÇEYİ BİLME HAKKI ................................................ 315

E- İŞLEMLERİ BİLME HAKKI .................................................. 316

1- Tarafların İşlemlerini Bilme Hakkı ................................. 316

2- Mahkemenin İşlemlerini Bilme Hakkı ............................ 317

III. OLAN BİTENİ AÇIKLAMA VE İSPAT HAKKI (HMK m. 27 f. II/b) ......................................................................................... 317

A- AÇIKLAMA HAKKI .............................................................. 317

1- Açıklayan Tarafın Göstereceği Davranış ........................ 319

a. Adap Dışı Açıklama Yapılamaz ............................. 319

b. Konu Dışı Açıklama Yapılamaz ............................. 319

2- Hâkimin Göstereceği Davranış ....................................... 319

a. Şefkatle Dinlemelidir ............................................. 319

b. Sabırla Dinlemelidir ............................................... 320

c. Anlayışla Dinlemelidir ........................................... 320

B- İSPAT HAKKI (HMK m. 27 f. II/b) ........................................ 320

IV. DEĞERLENDİRTME VE GEREKÇELENDİRTME HAKKI (HMK m. 27 f. II/c) ......................................................................... 321

A- GENEL OLARAK ................................................................... 321

B- AÇIKLAMALARI DEĞERLENDİRTME HAKKI ................ 321

C- KARARLARI GEREKÇELENDİRTME HAKKI .................. 322

1- Gerekçe Dosya Kapsamı İle Bağdaşmalıdır .................... 322

2- Gerekçe Pozitif Hukuk İle Bağdaşmalıdır ....................... 323

3- Gerekçe, Sebebi Gösterilmedikçe Yerleşik İçtihatlar İle Bağdaşmalıdır ............................................................ 323

§ 15. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DÜRÜST DAVRANMA VE DOĞRUYU SÖYLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (HMK m. 29) ........ 325

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 325

II. DÜRÜST DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (HMK m. 29 f. I) ...................................................................................................... 325

XXIV İçindekiler

III. DOĞRUYU SÖYLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (HMK m. 29 f. II) 325

A- YÜKÜMLÜ OLANLAR ......................................................... 325

1- Davanın Tarafları ............................................................ 326

2- Tarafları Kanuni Temsilcileri .......................................... 326

3- Tarafların Vekilleri ......................................................... 326

B- YÜKÜMLÜLÜĞÜN KONUSU .............................................. 327

1- Sözlü Açıklamalar ........................................................... 327

2- Yazılı Açıklamalar .......................................................... 327

§ 16. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HÂKİMİN DAVAYI AYDINLATMA ÖDEVİ ....................................................................... 329

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 329

II. AYDINLATMA ÖDEVİNİN TÜRÜ ............................................. 330

A- MADDİ AYDINLATMA ........................................................ 330

B- HUKUKİ AYDINLATMA ...................................................... 330

III. AYDINLATMA ÖDEVİNİN KONUSU ....................................... 331

A- BELİRSİZ HUSUSLAR .......................................................... 331

B- ÇELİŞKİLİ HUSUSLAR ........................................................ 331

IV. AYDINLATMA ÖDEVİNİN USULÜ .......................................... 331

A- AÇIKLAMA YAPTIRMA ...................................................... 331

B- SORU SORMA ........................................................................ 332

C- DELİL GÖSTERİLMESİNİ İSTEME ..................................... 332

D- TARAFIN KENDİSİNİ DİNLEME ........................................ 332

V. AYDINLATMA ÖDEVİNİN SINIRLARI .................................... 332

A- SÖYLENMEYEN ŞEYLERİ KAPSAMAZ ........................... 332

B- SÖYLENMEYEN VAKIALARI KAPSAMAZ ...................... 333

C- SÖYLEMEYENE YOL GÖSTERMEYİ KAPSAMAZ ......... 333

§ 17. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA USUL EKONOMİSİ İLKESİ (HMK m. 30) ........................................................................... 335

İçindekiler XXV

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 335

II. UNSURLARI .................................................................................. 335

A- BASİTLİK İLKESİ (DÜZENLİ BİÇİMDE YARGILAMA) (HMK m. 30) ................................................. 335

B- ÇABUKLUK İLKESİ (MAKUL SÜRE İÇİNDE YARGILAMA) (TCA m. 141 f. IV, HMK m. 30 f. I) ............. 336

C- UCUZLUK İLKESİ (EN AZ GİDERLE YARGILAMA) (TCA m. 141 f. IV, HMK m. 30 f. I) ........................................ 337

III. YANSIMASI .................................................................................. 337

A- DAVALARIN AYRILMASI (HMK m. 167) .......................... 337

B- DAVA SONUCUNUN BEKLENİLMESİ .............................. 339

C- ÖN SORUN İNCELEMESİ ..................................................... 339

D- USULİ KAZANILMIŞ HAK KURALI ................................... 339

IV. DEĞERLENDİRİLMESİ ............................................................... 340

§ 18. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HUKUKUN KENDİLİĞİNDEN UYGULANMASI İLKESİ (HMK m. 33) ......... 341

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 341

II. TARAFLARCA HUKUKİ SEBEP GÖSTERİLMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR .................................................................. 342

A- DAVA DİLEKÇESİNDE HUKUKİ SEBEP GÖSTERMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR (HMK m. 119 f. I/g) ............................................................................................ 343

B- CEVAP DİLEKÇESİNDE HUKUKİ SEBEP GÖSTERMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR (HMK M. 129 F. I/F) ............................................................................................ 344

III. TARAFLARCA BİLDİRİLEN HUKUKİ SEBEP DEĞİŞTİRİLEBİLİR (HMK m. 141) ............................................. 344

IV. TARAFLARCA BİLDİRİLEN HUKUKİ SEBEP HÂKİMİ ETKİLEMEZ .................................................................................. 345

A- YANLIŞ GÖSTERME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ...................... 345

B- EKSİK GÖSTERME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ......................... 346

XXVI İçindekiler

C- BİRKAÇ SEBEP GÖSTERME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ........ 346

D- HİÇ GÖSTERMEME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ....................... 346

V. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARIN HUKUKİ NİTELENDİRİLMESİNİ HÂKİM YAPAR .................................. 346

VI. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARIN HANGİSİNİN SABİT OLDUĞUNU HÂKİM BELİRLER ................................... 347

VII. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARA UYAN HUKUK NORMUNU HÂKİM UYGULAR ................................. 347

A- TÜRK HUKUKUNU KENDİLİĞİNDEN UYGULAR .......... 348

B- YETKİLİ OLAN YABANCI HUKUKU KENDİLİĞİNDEN UYGULAR (5718 SK m. 2) .................... 349

§ 19. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRMA İLKESİ (TMK m. 284 f.I, b.1)..................................... 353

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 353

II. UYGULAMA ŞEKLİ ..................................................................... 354

A- İDDİA VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ VE DEĞİŞTİRİLMESİ YASAĞI İLE BAĞLI KURALLARI UYGULANMAZ (HMK m. 141) ............................................ 354

B- İSTİCVAP HÜKÜMLERİ UYGULANMAZ (HMK m. 169-175) ................................................................................... 356

C- HÂKİM GEREKEN HER TÜRLÜ DELİLE KENDİLİĞİNDEN BAŞVURABİLİR .................................... 357

D- TARAFLARCA İLERİ SÜRÜLMEYEN MADDİ VAKIALAR ARAŞTIRILABİLİR .......................................... 357

E- HÂKİM TARAFLARCA İLERİ SÜRÜLEN MADDİ VAKIALARLA BAĞLI DEĞİLDİR ...................................... 357

F- İKRAR HÂKİMİ BAĞLAMAZ (HMK m. 188) ..................... 357

G- İKİNCİ TANIK LİSTESİ VERME YASAĞI UYGULANMAZ (HMK m. 240 f. II) ..................................... 358

H- YEMİN TEKLİF EDİLEMEZ (HMK m. 225-239) ................. 359

I- DELİL SÖZLEŞMESİ HÂKİMİ BAĞLAMAZ (HMK m. 193 f. I) .................................................................................... 360

İçindekiler XXVII

İ- YARGILAMA GİDERLERİ DEVLET HAZİNESİNDEN KARŞILANIR (HMK m. 325) ................................................. 360

J- KABUL GEÇERLİ DEĞİLDİR (HMK m. 308-312) .............. 360

K- SULH GEÇERLİ DEĞİLDİR (HMK m. 313-315) .................. 362

§ 20. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA SEVK VE İDARE İLKESİ (HMK m. 32) ........................................................................... 363

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 363

II. HÂKİMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ (HMK m. 32 f. I) .......................... 363

A- YARGILAMANIN SEVK VE İDARESİ ................................ 363

1- Şekli Sevk ve İdare .......................................................... 364

2- Maddi Sevk ve İdare ....................................................... 364

B- YARGILAMA DÜZENİNİN BOZULMAMASI İÇİN TEDBİR ALMA ....................................................................... 364

III. DİLEKÇENİN YENİDEN DÜZENLENMESİ (HMK m. 32 f. II) ................................................................................................. 365

A- YENİDEN DÜZENLENMESİ GEREKEN DİLEKÇELER ......................................................................... 365

1- Okunamayan Dilekçe ...................................................... 365

2- Uygunsuz Olan Dilekçe .................................................. 366

3- İlgisiz Olan Dilekçe ......................................................... 368

B- YENİDEN DÜZENLENME USULÜ ...................................... 368

1- Uygun Bir Süre Verilir .................................................... 368

a. Yeni Dilekçe Verilmesinin Sonuçları ..................... 369

b. Yeni Dilekçe Verilmemesinin Sonuçları ................ 369

2- İlk Dilekçe Dosyada Kalır ............................................... 369

IV. YAZILI OLMAYAN SEVK VE İDARE GELENEKLERİ ........... 369

§ 21. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DOĞRUDANLIK İLKESİ (HMK m. 197) ......................................................................... 371

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 371

XXVIII İçindekiler

II. DELİLLERİN TOPLANMASINDA DOĞRUDANLIK (HMK m. 197) ................................................................................ 371

A- MAHKEME HUZURUNDA TOPLAMA .............................. 372

B- İSTİNABE YOLUYLA TOPLAMA ....................................... 372

II. KARAR VERİLMESİNDE DOĞRUDANLIK ............................. 373

A- KURAL: AYNI HÂKİM İÇİN DOĞRUDANLIK .................. 373

B- İSTİSNA: FARKLI HÂKİM KARAR VEREBİLİR ............... 373

§ 22. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ İLKESİ (HMK m. 198) ............................ 375

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 375

II. DELİLLER GEREKÇELİ OLARAK DEĞERLENDİRİLMELİDİR ........................................................ 376

§ 23. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ALENİYET İLKESİ (AİHS m. 6/1, TCA m. 141 f. I, HMK m. 28) ....................................... 377

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 377

II. DURUŞMALARIN ALENİYETİ .................................................. 378

A- DURUŞMALAR HERKESE AÇIKTIR (TCA m. 141 f. I, HMK m. 28 f. I) ....................................................................... 378

1- Duruşmalar İlgili Olanlara Açıktır .................................. 378

2- Duruşmalar İlgili Olmayanlara Açıktır ........................... 379

B- KOŞULLARI VARSA GİZLİ OLARAK YAPILABİLİR (TCA m. 141 f. I, HMK m. 28 f. II) ......................................... 380

1- Gizliliğin Kapsamı .......................................................... 381

a. Duruşmaların Bir Kısmının Gizli Olarak Yapılması ............................................................... 381

b. Duruşmaların Tamamının Gizli Olarak Yapılması ............................................................... 381

2- Gizliliğin Koşulları ......................................................... 381

a. Genel Ahlâkın Kesin Olarak Gerekli Kıldığı Hâller ..................................................................... 384

İçindekiler XXIX

b. Kamu Güvenliğinin Kesin Olarak Gerekli Kıldığı Hâller ......................................................... 384

3- Gizliliğin İstenilmesi ....................................................... 384

a. Taraflardan Birinin Talebi Üzerine (HMK m. 28 f. II) ................................................................... 384

b. Kendiliğinden (HMK m. 28 f. II) ........................... 385

4- Gizliliğin Karara Bağlanması .......................................... 385

a. Ön Sorunlar Hakkındaki Hükümler Uygulanır ...... 385

b. Gerekçe, Esas Hakkındaki Kararı İle Birlikte Açıklanır ................................................................. 385

5- Gizliliğin Sonuçları ......................................................... 386

a. İlgililer Dışındakiler Salondan Çıkartılır ................ 386

b. Hazır Bulunanlar Uyarılır (HMK m. 28 f. IV) ...... 386

c. Hazır Bulunanlara Ceza İhtarı Yapılır (HMK m. 28 f. IV) ............................................................. 386

d. Ceza İhtarı Tutanağa Geçirilir (HMK m. 28 f. IV) .......................................................................... 387

e. Yalnız Başına Kanun Yoluna Başvurulamaz. ........ 387

f. Kararın Gizli Verilmesini Gerektirmez. ................. 387

III. KARARLARIN BİLDİRİLMESİNİN ALENİYETİ (HMK m. 28 f. I) ............................................................................................. 387

IV. İŞLEMLERİN ALENİYETİ ........................................................... 388

A- DOSYANIN İNCELENMESİ (HMK m. 161) ......................... 388

B- TUTANAK ÖRNEĞİ VERİLMESİ (HMK m. 158) ............... 388

SEKİZİNCİ BÖLÜM SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA UYGULANAMAYACAK İLKELER

§ 24. TARAFLARCA GETİRİLME/ HAZIRLAMA İLKESİ (HMK m. 25) ....................................................................................................... 389

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 389

XXX İçindekiler

II. DAVA MALZEMESİ KAVRAMI ................................................ 390

III. DAVA MALZEMESİNİN GETİRİLMESİ ................................... 390

A- TARAFLARCA GETİRİLİR .................................................. 390

B- MAHKEMENIN İŞİ DEĞİLDİR ............................................ 391

1- Kendiliğinden Dikkate Alınamaz (HMK m. 25 f. I) ....... 392

2- Kendiliğinden Delil Toplanamaz (HMK m. 25 f. II) ...... 392

3- Hatırlatılamaz (HMK m. 25 f. I) ..................................... 392

IV. İSTİSNA: KENDİLİĞİNDEN (RE’SEN) ARAŞTIRMA İLKESİ (HMK m. 25 f I) ................................................................ 393

V. SOYBAĞININ REDDİ DAVASI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME ...................................................................... 393

§ 25. TEKSİF İLKESİ .................................................................................... 395

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 395

II. KURAL: BELİRLİ AŞAMAYA KADAR DAVA MALZEMESİ İLERİ SÜRÜLEBİLİR ........................................... 395

A- DAVACI AÇISINDAN TEKSİF (HMK m. 141 f. I) .............. 396

1- Kural Olarak ................................................................... 396

2- Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ...................................................................... 397

B- DAVALI AÇISINDAN TEKSİF (HMK m. 141 f. I) .............. 397

1- Kural Olarak ................................................................... 397

2- Cevaba Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ...................................................................... 397

3- Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ...................................................................... 397

III. TEKSİF İLKESİNİN İSTİSNALARI ............................................ 397

A- ISLAH (HMK m. 141 f. II) ...................................................... 398

B- KARŞI TARAFIN AÇIK MUVAFAKATİ (HMK m. 141 f. II) .......................................................................................... 398

C- ESKİ HÂLE GETİRME (HMK m. 95-101) ............................ 398

İçindekiler XXXI

D- YARGILAMAYI GECİKTİRME AMACI TAŞIMAMAK (HMK m. 145) ................................................ 398

E- SÜRESİNDE İLERİ SÜRÜLEMEMESİNİN İLGİLİ TARAFIN KUSURUNDAN KAYNAKLANMAMASI (HMK m. 145) .......................................................................... 399

IV. SOYBAĞININ REDDİ DAVASI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME ....................................................................... 399

§ 26. TALEPLE BAĞLILIK İLKESİ (HMK m. 26) .................................. 401

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 401

II. İLKENİN UYGULANMASI .......................................................... 401

A- TALEP SONUCUNDAN FAZLASINA KARAR VEREMEZ ............................................................................... 402

B- TALEP SONUCUNDAN BAŞKA BİR ŞEYE KARAR VEREMEZ ............................................................................... 402

C- TALEP SONUCUNDAN AZINA DURUMA GÖRE KARAR VEREBİLİR .............................................................. 402

III. SOYBAĞININ REDDİ DAVASI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME ....................................................................... 402

§ 27. KENDİLİĞİNDEN HAREKETE GEÇME İLKESİ (HMK m. 25) ............................................................................................................ 403

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 403

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME ....................................................................... 404

DOKUZUNCU BÖLÜM SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA USUL HÜKÜMLERİ

§ 28. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA YARGILAMA USULÜ (TMK m. 284) ......................................................................................... 405

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 405

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA YARGILAMA USULÜ ...... 408

A- KANITLAR SERBESTÇE TAKDİR EDİLİR (TMK m. 284 b. 1) ................................................................................... 408

XXXII İçindekiler

B- ARAŞTIRMA VE İNCELEMELERE RIZA GÖSTERİLİR (TMK m. 284 b. 2) ........................................... 409

C- UYULMAMASI HÂLİNDE İNCELEME ZOR KULLANILARAK YAPILIR (HMK m. 292) ........................ 409

1- HMK Öncesi Uygulama ................................................. 409

2- HMK Sonrası Uygulama ................................................. 410

D- ADLİ TATİLDE GÖRÜLEBİLİR ........................................... 416

E- UZLAŞMAYA KONU OLAMAZ (Av. K. m. 35/A) .............. 417

F- ARABULULUCULUĞA ELVERİŞLİ DEĞİLDİR (6325 SK m. 1, f. II) ........................................................................... 417

G- SOYBAĞININ REDDİ DAVALARI BİRLEŞTİRİLMELİDİR ......................................................... 418

§ 29. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA GÖREVLİ MAHKEME (4787 SK m. 4, b. 1) ................................................................................ 419

I. GÖREV KURALLARININ NİTELİĞİ ......................................... 419

A- KAMU DÜZENİNDENDİR (HMK m. 1, c. 2) ....................... 420

B- DAVA ŞARTLARINDANDIR (HMK m. 114/c) ................... 420

C- KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRILIR (HMK m. 115 f. I) .......... 420

D- HER ZAMAN İLERİ SÜRÜLEBİLİR (HMK m. 115 f. I) ..... 421

E- TARAFLAR İTİRAZDA BULUNABİLİR ............................. 421

F- USULÎ KAZANILMIŞ HAK OLUŞTURMAZ ...................... 421

G- HÜKÜM KESİNLEŞTİKTEN SONRA İLERİ SÜRÜLEMEZ ......................................................................... 421

II. GÖREVİN BELİRLENMESİ (HMK m. 1, c. 1) ............................ 422

A- GÖREVLİ MAHKEME 4787 SAYILI KANUNLA BELİRLENMİŞTİR ................................................................. 422

B- GÖREV SÖZLEŞMESİ YAPILAMAZ .................................. 427

§ 30. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA YETKİLİ MAHKEME (TMK m. 283) ......................................................................................... 429

I. YETKİ KURALININ NİTELİĞİ ................................................... 429

İçindekiler XXXIII

A- DİĞER KANUNLARDA YER ALAN YETKİYE İLİŞKİN HÜKÜMLER SAKLI TUTULMUŞTUR (HMK m. 5) ......................................................................................... 429

B- İLK İTİRAZ NİTELİĞİNDEDİR (HMK m. 116 f. I/a) ........... 430

C- KESİN YETKİ KURALI ÖNGÖRÜLMEMİŞTİR (TMK m. 168) ..................................................................................... 430

D- KENDİLİĞİNDEN YETKİSİZLİK KARARI VERİLEMEZ (HMK m. 19 f. II, IV) ....................................... 431

E- DAVA TARİHİNDEKİ YERLEŞİM YERİ MAHKEMESİNE GÖRE BELİRLENİR ................................ 432

F- DAVADAN SONRA YERLEŞİM YERİNİN DEĞİŞMESİ ETKİLİ DEĞİLDİR ........................................... 433

II. YETKİLİ MAHKEMELER (TMK m. 283) ................................... 433

§ 31. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVACILAR ........................ 435

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 435

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINI AÇABİLENLER .................. 436

A- KOCANIN DAVA HAKKI ..................................................... 436

1- Koca Tarafından Bizzat Açılmalıdır ............................... 436

2- Koca Sınırlı Ehliyetsiz İse ............................................... 436

3- Koca Tam Ehliyetsiz İse ................................................. 437

4- Koca Ölmüş İse ............................................................... 438

a. Koca Soybağının Reddi Davası Açılmadan Önce Ölmüş İse ...................................................... 438

b. Koca Soybağının Reddi Davası Açılmadan Sonra Ölmüş İse ..................................................... 438

B- ÇOCUĞUN DAVA HAKKI .................................................... 438

C- ANANIN DAVA HAKKI ........................................................ 441

D- DİĞER İLGİLİLERİN AÇTIĞI SOYBAĞININ REDDİ DAVASI ................................................................................... 444

1- Kocanın Altsoyu ile Ana ve Babasının Dava Hakkı ....... 446

XXXIV İçindekiler

a. Kocanın Altsoyu ile Ana ve Babasına İlişkin Özellikler ............................................................... 449

aa. Mirasçılık Çıkarlarının Zedelenmesi Zorunlu Değildir ........................................... 449

bb. Kişiye Sıkı Biçimde Bağlı Bir Hak Değildir ......................................................... 450

cc. Dava Açma Hakkı Bağımsızdır .................... 450

dd. İspat Yükü ..................................................... 450

b. Kocaya İlişkin Koşullar ......................................... 451

aa. Ölmüş Olmalıdır ........................................... 451

bb. Gaipliğine Karar Verilmiş Olmalıdır ............ 451

cc. Sürekli Olarak Ayırt Etme Gücünü Kaybetmiş Olmalıdır ..................................... 452

dd. Ret Hakkı Düşmemiş Olmalıdır .................... 453

aaa. Ret Süresi Dolmamış Olmalıdır ........... 453

bbb. Çocuk Benimsenmemiş Olmalıdır ....... 454

ccc. Kocanın Davası Reddedilmiş Olmamalıdır ......................................... 455

2- Baba Olduğunu İddia Eden Kişinin Dava Hakkı ............ 455

3- Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı Bulunmayanlar ................................................................ 463

a. Cumhuriyet Savcısının Dava Hakkı Kaldırılmıştır .......................................................... 463

b. Emekli Sandığının Dava Hakkı Bulunmamaktadır ................................................... 464

c. Kardeşlerin Dava Hakkı Bulunmamaktadır ........... 464

§ 32. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVALILAR ........................ 467

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 467

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVALILAR ................. 468

A- ANA VE ÇOCUK.................................................................... 468

1- Ana Ölmüşse Mirasçılarına Karşı Açılır ........................ 469

İçindekiler XXXV

2- Sadece Anaya Karşı Dava Açılamaz .............................. 471

3- Ana ve Çocuğu Aynı Vekil Temsil Edemez ................... 472

4- Çocuğa Kayyım Atanmalıdır ........................................... 473

a. Kayyıma Husumet Yöneltilmelidir ........................ 473

b. Kayyım Görevli Makam Tarafından Atanmış Olmalıdır ................................................................ 477

c. Kayyım Soybağının Reddi Davası İçin Atanmış Olmalıdır .................................................. 478

d. Kayyımın Çocuk İle Menfaat Çatışmasının Bulunmaması Gerekir ............................................ 479

e. Kayyım Olarak Ana Atanamaz .............................. 479

f. Kayyım Ergin Olanı Temsil Edemez ..................... 480

g. Kayyım Atanması Yükümlülüğü Mahkemeye Aittir ....................................................................... 481

h. Kayyım Atanana Kadar Yargılama Bekletilmelidir ........................................................ 481

5- Çocuk Ölmüşse Mirasçılarına Karşı Açılır ..................... 482

6- Çocuk Ölü Doğmuşsa Dava Açılamaz ............................ 482

7- Çocuk ve Anayı Aynı Vekil Temsil Edemez .................. 482

8- Sadece Çocuğa Karşı Dava Açılamaz ............................. 483

9- Ana ile Çocuk Arasında Zorunlu Dava Arkadaşlığı Vardır .............................................................................. 483

10- Çocuk Erginliğini İdrak Etmişse Tebligat Kendisine Yapılır ............................................................................. 484

B- ANA VE KOCA ....................................................................... 484

C- KOCA VE ÇOCUK ................................................................. 485

D- ANA, KOCA VE ÇOCUK ....................................................... 486

E- TARAF OLMAYANLAR ....................................................... 486

1- Hazine Taraf Değildir ...................................................... 486

2- Cumhuriyet Savcısı Taraf Değildir ................................. 488

3- Nüfus Müdürlülüğü Taraf Değildir ................................. 488

XXXVI İçindekiler

4- Genetik Baba Taraf Değildir ........................................... 489

§ 33. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE ...................................................................................................... 491

I- KOCANIN DAVA AÇMA SÜRESİ .............................................. 491

A- ŞARTLARI .............................................................................. 498

1- Çocuk Sağ Olarak Doğmuş Olmalıdır ............................ 498

2- Koca Gerçeği Öğrenmiş Olmalıdır ................................. 498

a. Doğumu ve Baba Olmadığını Öğrenmelidir .......... 498

b. Başka Bir Erkek İle Cinsel İlişkide Bulunduğunu Öğrenmelidir ................................... 499

3- Öğrenme Tarihinden Başlayarak Bir Yıl İçinde Dava Açılmalıdır ............................................................. 500

4- Ret Hakkı Düşmemiş Olmalıdır ...................................... 513

a. Ret Süresi Dolmamış Olmalıdır ............................. 513

b. Çocuk Benimsenmemiş Olmalıdır ......................... 514

c. Kocanın Davası Reddedilmiş Olmamalıdır ........... 515

B- SÜRENİN UZAMASI ............................................................. 515

1- Gecikmenin Haklı Sebebe Dayanması ............................ 515

a. Süren Davanın Sonucu Beklenmemelidir .............. 519

b. Basit Şüphe Yeterli Değildir .................................. 520

c. Bilimsel Kesinlik Aranmamalıdır .......................... 522

d. İrade Sakatlanması Yeterlidir ................................. 522

e. Davacıya Delil Bildirme Olanağı Verilmiş Olmalıdır ................................................................ 523

2- Usul Eksikliği Sebebiyle Ret Kararı Bulunması ............. 524

3- Çocuğun Evlilik İçi Çocuk Olarak Nüfusa Sonradan Tescil Edilmesi ............................................................... 525

II- ÇOCUĞUN DAVA AÇMA SÜRESİ ............................................ 527

A- ERGİN ÇOCUĞUN DAVA AÇMA SÜRESİ......................... 528

İçindekiler XXXVII

B- ERGİN OLMAYAN ÇOCUĞUN DAVA AÇMA SÜRESİ .................................................................................... 529

III- ANANIN DAVA AÇMA SÜRESİ ................................................. 532

IV- DİĞER İLGİLİLERİN DAVA AÇMA SÜRESİ ............................ 533

A- KOCANIN ALTSOYU İLE ANA VE BABASININ DAVA SÜRESİ........................................................................ 533

B- GENETİK BABANIN DAVA SÜRESİ .................................. 537

V- DAVA AÇMA SÜRESİNİN HAKLI SEBEPLE UZAMASI (TMK m. 289 f. III) ......................................................................... 541

§ 34. SOYBAĞININ REDDİ DAVASININ AÇILMASI ............................. 545

I. DAVANIN AÇILMA ZAMANI (HMK m. 118) ........................... 546

A- DİLEKÇENİN KAYDEDİLDİĞİ TARİHTE AÇILMIŞ SAYILIR .................................................................................. 546

B- DAVA DİLEKÇESİNE ÖRNEK EKLENİR ........................... 548

II. DAVA AÇILIRKEN HARÇ VE GİDER AVANSININ YATIRILMASI (HMK m. 120) ...................................................... 548

A- YARGILAMA HARÇLARININ YATIRILMASI .................. 548

1- Bağımsız Talep İle İlgili Harç Tamamlatılmalıdır. ......... 548

2- Cevap Dilekçesi Mahiyetindeki Talebe İlişkin Harç Sonradan Yatırılmış Olması Bu Talebi Karşı Dava Haline Getirmez. .............................................................. 549

3- Adli Yardım Konusunda Bir Karar Verilinceye Kadar Harç Alınmaz. ....................................................... 549

4- Cevap Dilekçesindeki İstekler Karşı Dava Sayılamaz ........................................................................ 549

5- Duraksama Varsa Açıklama İstenmelidir (HMK m. 31) ................................................................................... 549

6- Harç Tamamlattırılmadan Müteakip İşlemler Yapılmaz ......................................................................... 549

B- GİDER AVANSININ YATIRILMASI (HMK m. 114/g,120) ................................................................................ 549

1- Niteliği (HMK m. 114 f. 1/g) .......................................... 550

XXXVIII İçindekiler

2- Kapsamı (Tarife m. 3) ..................................................... 551

3- Belirlenmesi (HMK m. 120 f. I, Yönetmelik m. 205/1) .............................................................................. 551

4- Ödenmesi (HMK m. 120 f. I, Yönetmelik m. 205/1) ...... 551

a. Genel Olarak (HMK m. 120 f. I-II) ....................... 551

b. Gelir Avansına İlişkin Hükümler Saklıdır (HMK m. 120, f. III) .............................................. 552

5- Yeterli Olmadığının Anlaşılması (HMK m. 120 f. II) .................................................................................... 553

a. İki Haftalık Kesin Süre Verilir ............................... 554

b. Yatırılmaması veya Tamamlanmaması Halinde Dava Usulden Reddedilir ......................... 554

C- GİDER AVANSINDA ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA (Tarife m. 6) ..................................................... 555

D- GİDER AVANSININ İADESİ (HMK m. 333, Tarife m. 5, Yönetmelik m. 207) ............................................................. 555

III. DAVA DİLEKÇESİNDE GÖSTERİLEN BELGELERİN VERİLMESİ (HMK m. 121) .......................................................... 556

A- DAVACININ ELİNDE BULUNAN BELGELER VERİLİR .................................................................................. 556

1- Asılları Verilir ................................................................. 556

2- Örnekleri Verilir ............................................................. 556

a. Harç ve Vergiye Tabi Değildir ............................... 556

b. Sadece Örnekler Verilebilir ................................... 556

B- BAŞKA YERLERDEN GETİRTİLECEK BELGE VE DOSYALAR İÇİN AÇIKLAMA YAPILIR ........................... 557

IV. DAVA DİLEKÇESİNİN TEBLİĞ EDİLMESİ (HMK m. 122) ................................................................................................. 557

A- MAHKEME TARAFINDAN TEBLİĞ EDİLİR ..................... 557

B- DAVALIYA TEBLİĞ EDİLİR ............................................... 557

C- CEVAP SÜRESİ GÖSTERİLİR ............................................. 559

İçindekiler XXXIX

V. DAVALARIN YIĞILMASI/OBJEKTİF DAVA BİRLEŞMESİ ŞEKLİNDE AÇILABİLİR (HMK m. 110) ............ 559

A- KOŞULLARI ........................................................................... 560

1- Davacının Aynı Davalıya Karşı İleri Sürebileceği Birden Fazla Talep Olmalıdır .......................................... 560

2- Taleplerin Tümü Aynı Yargı Çeşidi İçinde Yer Almalıdır ......................................................................... 560

3- Talepler Arasında Bir Aslîlik–Ferîlik İlişkisi Kurulmamış Olmalıdır .................................................... 561

4- Taleplerin Tümü Bakımından Ortak Yetkili Mahkeme Bulunmalıdır ................................................... 561

B- İNCELENMESİ ....................................................................... 561

1- Her Dava Hakkında Ayrı Olarak Karar Verilir ............... 561

2- Yığılma Konusu Olamayan Dava Ayrılır ........................ 561

3- Vekâlet Ücreti Ayrı Olarak Takdir Edilir ........................ 563

4- Konusuz Kalan Dava Diğerlerini Etkilemez ................... 563

5- Gerek Görülürse Davaların Ayrılmasına Karar Verilir (HMK m. 167) ..................................................... 563

6- İstinaf ve Temyiz Sınırı Ayrı Olarak Belirlenir ............... 564

VI. DAVANIN TERDİTLİ AÇILMASI (HMK m. 111) ...................... 564

A- TALEP BİRDEN FAZLA OLMALIDIR ................................ 564

B- TALEPLER ARASINDA ASLİLİK-FERÎLİK İLİŞKİSİ KURULMALIDIR ................................................................... 564

C- TALEPLER AYNI DAVA DİLEKÇESİNDE İLERİ SÜRÜLMELİDİR .................................................................... 564

D- TALEPLER ARASINDA BAĞLANTI BULUNMALIDIR ................................................................... 564

E- ASLİ TALEBİNİN ESASTAN REDDİNE KARAR VERİLMEDEN FER’Î TALEP İNCELENEMEZ ................... 565

§ 35. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVA ŞARTLARI ............... 567

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 567

XL İçindekiler

II. DAVA ŞARTLARI ........................................................................ 567

A- TÜRK MAHKEMELERİNİN YARGI HAKKININ BULUNMASI (HMK m. 114 f. 1/a) ........................................ 567

1- Yer Bakımından Yargı Hakkının Bulunması .................. 567

2- Kişi Bakımından Yargı Hakkının Bulunması ................. 567

B- YARGI YOLUNUN CAİZ OLMASI (HMK m. 114 f. 1/b) ........................................................................................... 568

C- MAHKEMENİN GÖREVLİ OLMASI (HMK m. 114 f. 1/c) ........................................................................................... 568

D- MAHKEMENİN YETKİLİ OLMASI (HMK m. 114 f. 1/ç) ........................................................................................... 569

E- TARAFLARIN, TARAF VE DAVA EHLİYETİNE SAHİP OLMALARI (HMK m. 114 f. 1/d) ............................. 569

1- Tarafların, Taraf Ehliyetine Sahip Olmaları ................... 569

2- Tarafların, Dava Ehliyetine Sahip Olmaları .................... 571

a. Davacının Dava Ehliyetine Sahip Olması .............. 572

b. Davalının Dava Ehliyetine Sahip Olması .............. 573

F- TEMSİLCİNİN GEREKLİ NİTELİĞE SAHİP BULUNMASI (HMK m. 114 f. 1/d) ...................................... 574

G- DAVA TAKİP YETKİSİNE SAHİP OLUNMASI (HMK m. 114 f. 1/e) ............................................................................ 574

H- VEKİLİN DAVAYA VEKÂLET EHLİYETİNE SAHİP OLMASI (HMK m. 114 f. 1/f) ............................................... 574

I- USULÜNE UYGUN DÜZENLENMİŞ BİR VEKÂLETNAMESİNİN BULUNMASI (HMK m. 114 f. 1/f) ............................................................................................ 575

İ- DAVACININ YATIRMASI GEREKEN GİDER AVANSININ YATIRILMIŞ OLMASI (HMK m. 114 f. 1/g, 120) .......................................................................................... 575

J- TEMİNAT GÖSTERİLMESİNE İLİŞKİN KARARIN GEREĞİNİN YERİNE GETİRİLMESİ (HMK m. 114 f. 1/ğ) ........................................................................................... 575

İçindekiler XLI

K- AYNI DAVANIN, DAHA ÖNCEDEN AÇILMIŞ VE HÂLEN GÖRÜLMEKTE (DERDESTLİK) OLMAMASI (HMK m. 114 f. 1/ı) ................................................................. 576

1- Hâlen Görülmekte Olan Bir Davanın Olması Gerekir/Görülen Dava Koşulu ......................................... 576

2- Tarafların/Konularının/Dava Sebeplerinin Aynı Olması Gerekir/Aynılık Koşulu ...................................... 577

a. Davanın Tarafları Aynı Olmalıdır .......................... 577

b. Davanın Konusu Aynı Olmalıdır ........................... 578

c. Dava Sebepleri Aynı Olmalıdır .............................. 578

L- AYNI DAVANIN, DAHA ÖNCEDEN KESİN HÜKME BAĞLANMAMIŞ OLMASI (HMK m. 114 f. 1/i) .................. 578

§ 36. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA İRADİ TEMSİL/VEKÂLET (HMK m. 71-83) ................................................ 581

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 581

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA İRADİ TEMSİL/VEKÂLET ....................................................................... 582

A- DAVA TAYİN EDİLEN VEKİL ARACILIĞIYLA AÇILABİLİR ........................................................................... 582

1- Dava Ehliyeti Bulunan Herkes Vekil Atayabilir (HMK m. 71) ................................................................... 583

2- Birden Fazla Vekil Görevlendirilebilir (HMK m. 75) ................................................................................... 583

3- Borçlar Kanununun Temsile İlişkin Hükümleri Uygulanır (HMK m. 72) .................................................. 583

4- Vekâletnamenin Aslı veya Örneğinin Dava Dosyasına İbraz Edilmesi Zorunludur (HMK m. 76 f. I, 77 f. I) ....................................................................... 583

a. Noter Tarafından Onaylanan veya Düzenlenen Vekâletname Bulunmalıdır (Not. K. 84, 90-93) .......................................................................... 585

b. Vekâletname İbraz Edilmelidir .............................. 586

aa. Genel Vekâletname ....................................... 587

XLII İçindekiler

bb. Özel Vekâletname ......................................... 587

c. Aslına Uygun Örneği Avukat Tarafından Onaylanmış Olmalıdır ............................................ 587

d. Özel Vekâletnameyle Soybağının Reddi Davası Açılabilir (HMK m. 74) ............................. 587

e. Adli Yardımla Görevlendirilen Vekâletname Vermelidir .............................................................. 589

f. Vekâletnamelere, Baro Pulu Yapıştırılmalıdır ....... 591

g. Vekâletname Usulüne Uygun Düzenlenmelidir ..................................................... 592

aa. İlgilinin İşitme, Konuşma veya Görme Engelli Olması (Noterler Kanunu m. 73) ...... 592

bb. İlgilinin Okur Yazar Olmaması (Noterler Kanunu m. 87) .............................................. 593

cc. İlgilinin İmza Bilmemesi (Noterler Kanunu m. 75) .............................................. 593

dd. Yetki Belgesine Dayanma ............................. 595

h. Vekil Türkiye Barolarından Birine Kayıtlı Olmalıdır ................................................................ 595

B- DAVADA KENDİSİNİ VEKİL ARACILIĞIYLA TEMSİL ETTİRMESİ KARARI VERİLEBİLİR/TAKDİRİ AVUKATLA TEMSİL ZORUNLULUĞU ................................................................... 596

1- Davasını Bizzat Takip Edebilecek Ehliyette Olmaması Sebebiyle (HMK m. 80) ................................ 596

a. Uygun Bir Süre Tanınmalıdır ................................ 597

b. Karara Uymayan Taraf Hakkında Yokluğu Hâlindeki Hükümlere Göre İşlem Yapılır (HMK m. 150) ....................................................... 597

2- Davasını Kendisi Takip Eden Kimsenin Duruşmada Uygun Olmayan Tutum ve Davranışta Bulunması Sebebiyle (HMK m. 79 f. II) ........................................... 597

a. Hâkim Kendisini Uyarmış Olmalıdır ..................... 597

b. Uyarıya Uyulmamış Olmalıdır ............................... 598

İçindekiler XLIII

c. Temsile Gerek Görülmelidir .................................. 598

aa. Uygun Bir Süre Tanınmalıdır ........................ 598

bb. Karara Uymayan Taraf Hakkında Yokluğu Hâlindeki Hükümlere Göre İşlem Yapılır (HMK m. 150) ......................... 598

§ 37. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINA MÜDAHALE (HMK m. 65-69) ....................................................................................................... 599

I. ASLİ MÜDAHALE (HMK m. 65) ................................................. 599

A- ÜÇÜNCÜ KİŞİ AYNI MAHKEMEDE DAVA AÇABİLİR ............................................................................... 599

B- MÜDAHALE TALEBİNDE BULUNANIN HUKUKİ YARARI BULUNMALIDIR ................................................... 600

C- HÜKÜM VERİLİNCEYE KADAR DAVA AÇILABİLİR .... 600

D- HARCI YATIRILARAK DAVA AÇILABİLİR ..................... 600

E- ASIL YARGILAMA BİRLİKTE YÜRÜTÜLÜR VE KARARA BAĞLANIR ........................................................... 600

II. FER’Î MÜDAHALE (HMK m. 66-69)........................................... 601

A- FER’Î MÜDAHİLİN STATÜSÜ (HMK m. 66) ...................... 601

1- Davayı Kazanmasında Hukuki Yararı Bulunan Taraf Yanında Yer Alabilir ............................................. 601

2- Yardımcı Olmak Amacıyla Taraf Yanında Yer Alabilir ............................................................................ 601

3- Tahkikat Sona Erinceye Kadar Taraf Yanında Yer Alabilir ............................................................................ 601

4- Davanın Tarafı Değildir .................................................. 601

B- FER’Î MÜDAHALE TALEBİ VE İNCELENMESİ (HMK m. 67) ............................................................................ 602

1- Fer’î Müdahale Talebinin Yapılışı .................................. 602

2- Fer’î Müdahale Talebinin İncelenmesi ............................ 603

C- FER’Î MÜDAHİLİN YETKİSİ (HMK m. 68) ........................ 603

XLIV İçindekiler

1- Davayı Ancak Bulunduğu Noktadan İtibaren Takip Edebilir ........................................................................... 603

2- Katıldığı Tarafın Yararına Olan İddia veya Savunma Vasıtalarını İleri Sürebilir ............................... 604

3- Katıldığı Tarafın İşlem ve Açıklamalarına Aykırı Olmayan Her Türlü Usul İşlemlerini Yapabilir .............. 604

4- Mahkeme, Katıldığı Noktadan İtibaren Taraflara Bildirilen İşlemleri Müdahile De Tebliğ Eder ................ 604

D- FER’Î MÜDAHALENİN ETKİSİ (HMK m. 69) .................... 604

1- Hüküm Taraflar Hakkında Verilir ................................... 604

2- Tarafla Rücu İlişkisinde, Asıl Davadaki Uyuşmazlık Hakkında Yanlış Karar Verildiği İddiası Dinlenilmez ..................................................................... 605

III. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA MÜDAHALE .................. 605

§ 38. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA YARGILAMA GİDERLERİ (HMK m. 323-333) ........................................................ 611

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 611

II. YARGILAMA GİDERLERİNE HÜKMEDİLMESİ ..................... 611

A- MAHKEMECE RESEN HÜKMEDİLİR (HMK m. 332 f. I) ............................................................................................... 612

B- HÜKÜM ALTINDA GÖSTERİLİR (HMK m. 332 f. II) ........ 613

1- Tutarı ............................................................................... 613

2- Hangi Tarafa Yükletildiği ............................................... 613

3- Hangi Oranda Yükletildiği .............................................. 613

4- Dökümü .......................................................................... 613

5- Hükümden Sonraki Yargılama Giderlerinin Ödenme Şekli .................................................................. 614

C- ESASTAN SONUÇLANMAYAN DAVADA HÜKMEDİLMESİ (HMK m. 331) .......................................... 614

1- Davanın Konusuz Kalması (HMK m. 331 f. I) ............... 614

İçindekiler XLV

2- Görevsizlik ve Yetkisizlik Verilmesi (HMK m. 331 f. II) ................................................................................. 615

a. Davaya Bir Başka Mahkemede Devam Edilmişse ................................................................ 615

b. Davaya Bir Başka Mahkemede Devam Edilmemişse ........................................................... 616

3- Davanın Açılmamış Sayılması (HMK m. 331 f. III) ....... 616

D- KESİNLEŞEN GİDERLER DİKKATE ALINMALIDIR ....... 617

III. YARGILAMA GİDERLERİNDEN SORUMLULUK ................... 617

A- ALEYHİNE HÜKÜM VERİLEN TARAFTAN ALINMASINA KARAR VERİLİR (HMK m. 326) ................ 617

B- DÜRÜSTLÜK KURALINA AYKIRILIK VARSA (HMK m. 327) ..................................................................................... 620

C- İSTEMEDİĞİNİ AÇIKLAYANIN GİDERİ ÜZERİNDE BIRAKILIR .............................................................................. 620

D- TARAF SIFATI OLMAYANIN KARAR BAŞLIĞINDA GÖSTERİLMESİ SORUMLULUĞU GEREKTİRMEZ ......... 621

E- DAVALILAR ARASINDA MECBURİ DAVA ARKADAŞLIĞI OLMAKLA MÜTESELSİLEN SORUMLUDURLAR .............................................................. 622

§ 39. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVANIN KONUSUZ KALMASI .............................................................................................. 625

I. DAVANIN KONUSUZ KALMASI SEBEPLERİ ......................... 625

A- ÇOCUĞUN ÖLÜMÜ DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 28 f. I)....................................................................... 625

B- ÇOCUK İÇİN GERÇEKLEŞEN ÖLÜM KARİNESİ DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 31, 44 f. I) ........... 625

C- TANIMA-TENFİZ KARARI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR ................................................................................. 626

D- AF KANUNLARINA GÖRE SOYBAĞININ KURULMASI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR .................... 626

II. DAVANIN KONUSUZ KALMASINDA UYGULANACAK USUL HÜKÜMLERİ ..................................................................... 630

XLVI İçindekiler

A- DAVANIN KONUSU KALMADIĞI AÇIKLANARAK DAVAYA SON VERİLİR....................................................... 630

B- YARGILAMA GİDERİ ALEYHİNE KARAR VERİLEBİLECEK OLANA YÜKLENİR (HMK m. 331 f. I) ........................................................................................... 631

§ 40. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ADLİ YARDIM (HMK m. 334-340) ............................................................................................. 633

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 633

II. ADLİ YARDIM KOŞULLARI ...................................................... 633

A- GEÇİMDE ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ZOR DURUMA DÜŞECEK OLMAK (HMK m. 334 f. I) ................................. 634

B- TALEPLERİNİN AÇIKÇA DAYANAKTAN YOKSUN OLMAMASI (HMK m. 334 f. I) ............................................. 636

C- YABANCILARIN İÇİN KARŞILIKLILIK ŞARTI BULUNMAK (HMK m. 334 f. II) .......................................... 637

D- ADLİ YARDIM TALEBİNDE BULUNMAK ........................ 637

1- Talepte Bulunabilecekler ................................................ 638

2- Görevli ve Yetkili Mahkeme (HMK m. 336 f. I) ............ 638

a. İlk Derece Mahkemesinde Başvuru (HMK m. 336 f. I) .................................................................. 638

b. Kanun Yollarına Başvuru Sırasında Talep (HMK m. 336 f. III) ............................................... 638

aa. İstinaf Yoluna Başvuru Sırasında Talep (HMK m. 336 f. III) ...................................... 638

bb. Temyiz Yoluna Başvuru Sırasında Talep (HMK m. 336 f. III) ...................................... 639

3- Eklenecek Belgeler (HMK m. 336 f. II) ......................... 640

a. İddiasının Özeti ...................................................... 640

b. İddiasını Dayandıracağı Deliller ............................ 640

c. Mali Durum Belgeleri ............................................ 640

4- Süresi (HMK m. 336 f. III) ............................................. 641

İçindekiler XLVII

5- Her Türlü Harç ve Vergiden Muafiyet (HMK m. 336 f. IV) ......................................................................... 642

III. ADLİ YARDIMIN KAPSAMI ....................................................... 642

A- SAĞLADIĞI HUSUSLAR (HMK m. 335 f. I) ........................ 642

B- BÖLÜMSEL YARARLANMA KARARI VERİLEBİLİR (HMK m. 335 f. II) ................................................................... 642

C- HÜKMÜN KESİNLEŞMESİNE KADAR DEVAM EDER (HMK m. 335 f. III) ...................................................... 643

D- ÖNCE YAPILAN YARGILAMA GİDERLERİNİ KAPSAMAZ (HMK m. 337 f. III) ........................................... 643

IV. ADLİ YARDIM TALEBİNİN İNCELENMESİ ............................ 643

A- DURUŞMA YAPMAKSIZIN KARAR VERİLEBİLİR (HMK m. 337 f. I) .................................................................... 644

B- KARARLARA KARŞI İTİRAZ (HMK m. 337 f. II) .............. 644

C- RET HALİNDE TEKRAR TALEPTE BULUNULABİLİR (HMK m. 337 f. II) .................................. 645

V. ADLİ YARDIM KARARININ SONUÇLARI ............................... 645

A- ADLİ YARDIM KARARININ KALDIRILMASI (HMK m. 338) ..................................................................................... 645

1- Kasten veya Ağır Kusuru Sonucu Yanlış Bilgi Verdiği Ortaya Çıkarsa .................................................... 645

2- Mali Durumunun Yeteri Derecede İyileştiği Anlaşılırsa ....................................................................... 645

B- ADLİ YARDIMLA ERTELENEN YARGILAMA GİDERLERİNİN TAHSİLİ (HMK m. 339) ............................ 646

C- ADLİ YARDIM KARARIYLA ATANAN AVUKATIN ÜCRETİNİN ÖDENMESİ (HMK m. 340) .............................. 647

§ 41. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ÖN SORUN VE BEKLETİCİ SORUN (HMK m. 163- 165) .......................................... 649

I. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ÖN SORUN (HMK m. 163- 164) .................................................................................... 649

A- ÖN SORUNUN İLERİ SÜRÜLMESİ (HMK m. 163) ............ 649

XLVIII İçindekiler

1- İleri Sürebilecek Olan ..................................................... 649

2- İleri Sürme Şekli ............................................................. 649

a. Dilekçe Vermek Suretiyle İleri Sürme ................... 649

b. Duruşma Sırasında Sözlü Olarak İleri Sürme ........ 650

B- ÖN SORUNUN İNCELENMESİ (HMK m. 164) ................... 650

1- Cevabını Bildirmesi İçin Diğer Tarafa Tefhim veya Tebliğ Eder (HMK m. 164 f. I) ....................................... 650

2- Uyuşmazlık Varsa Hâkim Gerekirse Tarafları Davet Edip Dinledikten Sonra Kararını Verir (HMK m. 164 f. II) .......................................................................... 650

3- Ön Sorun Hakkındaki Karar Taraflara Tefhim veya Tebliğ Edilir (HMK m. 164 f. III) ................................... 650

C- UYGULAMA ALANI ............................................................. 651

II. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA BEKLETİCİ SORUN (HMK m. 163- 165) ........................................................................ 651

A- HÜKÜM VERİLEBİLMESİNDE BEKLETİCİ SORUN (HMK m. 165 f. I) .................................................................... 651

1- Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davasının Varlığı ............ 651

2- Tanıma/Tenfiz Davasının Varlığı ................................... 652

B- DAVANIN İNCELENMESİ VE SONUÇLANDIRILMASINDA BEKLETİCİ SORUN (HMK m. 165 f. II) .................................................................. 652

III. SOYBAĞININ REDDİ DAVASININ BEKLETİCİ SORUN OLUŞTURMASI ............................................................................ 653

A- BABALIK DAVASI BAKIMINDAN BEKLETİCİ SORUN OLUŞTURMASI ....................................................... 653

B- BOŞANMA DAVASI BAKIMINDAN BEKLETİCİ SORUN OLUŞTURMASI ....................................................... 654

C- KİŞİSEL İLİŞKİ DAVASI BAKIMINDAN BEKLETİCİ SORUN OLUŞTURMASI ....................................................... 654

§ 42. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA ISLAH (HMK m. 176-182) .......................................................................................................... 655

İçindekiler XLIX

I. ISLAHIN KAPSAMI ...................................................................... 655

A- GENEL OLARAK (HMK m. 176 f. I, 194) ............................ 655

1- Vakıalar Değiştirilebilir ................................................... 655

2- Davanın Konusu/Sebebi Değiştirilebilir .......................... 656

3- Talep Sonucu Değiştirilebilir .......................................... 656

4- Vakıa Eklenebilir............................................................. 656

5- Ek/Yeni Talep Eklenebilir ............................................... 656

B- ISLAHI GEREKTİRMEYEN DURUMLAR .......................... 656

1- Yasak Kapsamında Kalmayan Durumlarda .................... 657

2- Karşı Tarafın Rıza Gösterdiği Durumlarda ..................... 657

3- Daraltma Kapsamında Kalan Durumlarda ...................... 657

4- Maddi Hatanın Düzeltildiği Durumlarda (HMK m. 183) ................................................................................. 657

C- ISLAH YOLUNA BAŞVURULAMAYACAK DURUMLAR ........................................................................... 658

1- Tarafın Değiştirilmesi ..................................................... 658

2- Süresi Geçen İlk İtirazın İleri Sürülmesi ......................... 658

3- İkinci Dava Açılaması ..................................................... 658

4- Bozma veya Kaldırma Kararından Sonra Tahkikata İlişkin İşlem Yapılmamış Olması (HMK m. 177 f. II) ..................................................................................... 658

5- Feragatin Geçersiz Kılınması .......................................... 659

D- ISLAH YOLUNA BAŞVURULABİLECEK DURUMLAR ........................................................................... 660

1- Terditli Dava Açılabilir (HMK m. 111) .......................... 660

2- Cevap Dilekçesi Verilebilir (HMK m. 128) .................... 660

3- Dava Yığılması/Objektif Dava Birleşmesi Yapabilir (HMK m. 110) ................................................................. 661

L İçindekiler

4- Bozma veya Kaldırma Kararından Sonra Tahkikata İlişkin İşlem Yapılmışsa Verilebilir (HMK m. 177 f. II) .................................................................................... 661

II. ISLAHIN USULÜ .......................................................................... 662

A- ISLAHIN ZAMANI ................................................................. 662

1- Kural Olarak (HMK m. 177 f. I) ..................................... 662

2- Bölge Adliye Mahkemesinde Islah İstenemez (HMK m. 357 f. I) ........................................................... 662

3- Yargıtay’da Islah İstenemez (HMK m. 177 f. I) ............. 663

B- ISLAHIN SAYISI (HMK m. 176 f. II) ................................... 663

C- ISLAHIN ŞEKLİ ..................................................................... 663

1- Yapılışı Açısından ........................................................... 663

a. Sözlü Olarak (HMK m. 177 f. II) .......................... 663

b. Yazılı Olarak (HMK m. 177 f. II) .......................... 663

c. Kötüniyetli Olarak (HMK m. 182) ........................ 664

2- Kapsamı Açısından ......................................................... 664

a. Davanın Tamamen Islahı (HMK m. 180) .............. 664

b. Kısmen Islah (HMK m. 181) ................................. 665

3- Teminat Açısından (HMK m. 178) ................................. 665

4- Yetki Açısından (HMK m. 74 f. I) .................................. 666

5- Harç Açısından ............................................................... 666

6- İzin Açısından ................................................................. 666

7- Delil Bildirme Açısından ................................................ 667

D- ISLAHIN SONUÇLARI (HMK m. 179) ................................. 667

§ 43. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HÜKMÜN TASHİHİ ........... 669

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 669

II. SOYBAĞININ REDDİ HÜKMÜNÜN TASHİHİ ........................ 669

A- TASHİHİN KONUSU (HMK m. 304 f. I) .............................. 669

1- Yazı Hataları ................................................................... 670

İçindekiler LI

a. Tarihlerde ............................................................... 670

b. Tarafların İsimlerinde ............................................. 670

c. Tarafların Sıfatlarında ............................................ 670

d. Diğer Yazım Hatalarında........................................ 671

2- Hesap Hataları ................................................................. 671

3- Diğer Benzeri Açık Hatalar ............................................. 671

B- TASHİH USULÜ ..................................................................... 671

1- Mahkemece Resen Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ...... 671

2- Taraflardan Birinin Talebi Üzerine Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ........................................................... 672

3- Hüküm Tebliğ Edilmişse Taraflar Dinlenerek Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ..................................... 672

4- Hüküm Tebliğ Edilmemişse Taraflar Dinlenmeden Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ..................................... 672

5- Tashih Yazılır, İmzalanır ve Mühürlenir (HMK m. 304 f. II) .......................................................................... 672

§ 44. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HÜKMÜN TAVZİHİ ............ 673

I. TAVZİHİN KONUSU (HMK m. 305) ........................................... 673

A- HÜKMÜN YETERİNCE AÇIK OLMAMASI ....................... 673

B- HÜKMÜN İCRASINDA TEREDDÜT UYANDIRMASI ...... 675

C- HÜKMÜN BİRBİRİNE AYKIRI FIKRALAR İÇERMESİ ............................................................................... 675

II. TAVZİHİN ZAMANI (HMK m. 305) ............................................ 675

III. TAVZİHİN ŞEKLİ (HMK m. 305) ................................................ 675

A- HÜKMÜN AÇIKLANMASI İSTENEBİLİR .......................... 675

B- TEREDDÜDÜN GİDERİLMESİ İSTENEBİLİR ................... 676

C- AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTENEBİLİR ...................... 676

IV. TAVZİH İLE YAPILAMAYACAKLAR ...................................... 676

A- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR SINIRLANDIRILAMAZ ......................................................... 676

LII İçindekiler

B- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR GENİŞLETİLEMEZ ................................................................ 676

C- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR DEĞİŞTİRİLEMEZ ................................................................. 677

V. TAVZİH USULÜ (HMK m. 306) .................................................. 677

A- TAVZİH DİLEKÇEYLE TALEP EDİLEBİLİR (HMK m. 306 f. I) .................................................................................... 677

B- TAVZİH HÜKMÜ VEREN MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ........................................... 678

C- TAVZİH DİLEKÇESİ KARŞI TARAFA TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I) ...................................................... 678

D- TAVZİHE CEVAP TALEP EDENE TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I) .................................................................... 678

E- TAVZİH TALEBİ KARARA BAĞLANIR (HMK m. 306 f. II) .............................................................................................. 679

F- TAVZİH KARARI YAZILIR, İMZALANIR VE MÜHÜRLENİR (HMK m. 306 f. III) ...................................... 680

§ 45. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HÜKMÜN TAMAMLANMASI .............................................................................. 681

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 681

II. KONUSU (HMK m. 305/A f. I) ..................................................... 682

A- YARGILAMADA İLERİ SÜRÜLEN HUSUSUN TAMAMLANMASI ................................................................ 682

B- KENDİLİĞİNDEN HÜKME GEÇİRİLMESİ GEREKLİ HUSUSUN TAMAMLANMASI ............................................ 682

III. GÖREVLİ MAHKEME ................................................................. 682

A- İLK DERECE MAHKEMESİNDEN İSTENEBİLİR ............. 682

B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİNDEN İSTENEBİLİR ....... 683

C- YÜKSEK MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR........................... 683

IV. TALEP ............................................................................................ 684

V. SÜRE .............................................................................................. 684

İçindekiler LIII

VI. TAMAMLAMA USULÜ (HMK m. 306) ...................................... 684

A- TAMAMLAMA DİLEKÇEYLE TALEP EDİLEBİLİR (HMK m. 306 f. I) .................................................................... 685

B- TAMAMLAMA HÜKMÜ VEREN MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ........................................... 685

C- TAMAMLAMA DİLEKÇESİ KARŞI TARAFA TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I) ...................................................... 685

D- TAMAMLAMAYA CEVAP TALEP EDENE TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I) ...................................................... 685

E- TAMAMLAMA TALEBİ KARARA BAĞLANIR (HMK m. 306 f. II) .............................................................................. 685

F- TAMAMLAMA KARARI YAZILIR, İMZALANIR VE MÜHÜRLENİR (HMK m. 306 f. III) ...................................... 686

VII. KANUN YOLU .............................................................................. 686

A- İSTİNAF YOLU ...................................................................... 686

B- TEMYİZ YOLU ....................................................................... 687

§ 46. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVADAN FERAGAT (HMK m. 307) ......................................................................................... 689

I. FERAGAT KAVRAMI .................................................................. 689

A- TALEP SONUCUNDAN KISMEN VAZGEÇİLEBİLİR (HMK m. 307, 308 f. III).......................................................... 690

B- TALEP SONUCUNDAN TAMAMEN VAZGEÇİLEBİLİR (HMK m. 307) ........................................ 690

II. FERAGAT EDEBİLECEK KİŞİ .................................................... 691

A- DAVACI .................................................................................. 691

B- DAVACI VEKİLİ .................................................................... 692

C- YASAL TEMSİLCİ ................................................................. 693

1- Veli .................................................................................. 693

2- Vasi ................................................................................. 693

III. FERAGAT ŞEKLİ .......................................................................... 693

LIV İçindekiler

A- FERAGAT YAZILI OLARAK YAPILABİLİR (HMK m. 309 f. I) .................................................................................... 694

1- Kimlik Tespiti Bulunmalıdır ........................................... 694

2- İmza Bulunmalıdır .......................................................... 695

B- FERAGAT SÖZLÜ OLARAK YAPILABİLİR (HMK m. 309 f. I) .................................................................................... 696

1- Feragat Tutanağa Yazılmalıdır (HMK m. 154, f. III/ç) ................................................................................ 696

2- Beyanda Bulunana Okunmalıdır ..................................... 696

3- Beyanda Bulunanın İmzası Alınmalıdır .......................... 697

IV. FERAGATİN ÖZELLİKLERİ ....................................................... 697

A- FERAGAT MUVAFAKATE BAĞLI DEĞİLDİR ................. 697

1- Karşı Tarafın Muvafakatine Bağlı Değildir (HMK m. 309 f. II) ..................................................................... 697

2- Mahkemenin Muvafakatine Bağlı Değildir (HMK m. 309 f. II) ..................................................................... 698

B- FERAGAT KAYITSIZ VE ŞARTSIZ OLMALIDIR (HMK m. 309 f. IV) ................................................................. 698

C- FERAGAT AÇIK NET, ŞÜPHE UYANDIRMAYACAK OLMALIDIR ........................................................................... 698

D- FERAGAT KISMEN OLABILIR ........................................... 706

E- FERAGATİN İPTALİ İRADE SAKATLANMASINDA İSTENEBİLİR ......................................................................... 706

V. FERAGATİN ZAMANI (HMK m. 310) ........................................ 707

A- 7251 SAYILI KANUN ÖNCESİ FERAGAT ......................... 707

1- Karardan Önce Feragat (HMK m. 310 f. I) ..................... 707

2- Karardan Sonra Temyizden Önce Feragat ...................... 707

a. Derece Mahkemesi Kendi Kararını Kaldıramaz ............................................................. 708

b. Dosyadan El Çeken Mahkemece Yapılacak İşlemler .................................................................. 709

İçindekiler LV

aa. Bölge Adliye Mahkemesi Tarafından Yapılacak İşlem ............................................. 710

bb. Yargıtay Tarafından Yapılacak İşlem ........... 710

3- Temyizden Sonra Karar Düzeltmeden Önce Feragat ...... 711

4- Yargıtay’da Duruşmada Feragat ..................................... 711

5- Karar Düzeltme Aşamasında Feragat .............................. 712

B- 7251 SAYILI KANUN SONRASI FERAGAT ....................... 712

1- Karardan Önce Feragat (HMK m. 310 f. I) ..................... 712

2- Feragatin Hükmün Verilmesinden Sonra Adliye Mahkemelerinde Yapılması (HMK m. 310 f. II) ............. 712

a. İlk Derece Mahkemesinde Yapılması .................... 713

b. Bölge Adliye Mahkemesinde Yapılması ................ 713

3- Feragatin Dosyanın Temyiz İncelemesine Gönderilmesinden Sonra Yapılması (HMK m. 310 f. III) ................................................................................ 713

VI. FERAGAT HÂLİNDE YARGILAMA GİDERLERİ (HMK m. 312) ............................................................................................ 715

VII. FERAGATİN SONUÇLARI (HMK m. 311) ................................. 716

A- UYUŞMAZLIĞI SONLANDIRIR .......................................... 716

B- KURAL OLARAK MAHKEMEYE ULAŞTIĞINDA SONUÇ DOĞURUR ................................................................ 716

1- Mahkemenin Yetkisi Kesinleşmişse Feragat Karara Bağlanır ........................................................................... 716

2- Feragat Yetki İtirazı Olan Mahkemeye Ulaşmışsa Önce Yetki İtirazı Karara Bağlanır İdi ............................ 717

C- KESİN HÜKÜM GİBİ HUKUKİ SONUÇ DOĞURUR ......... 719

D- İRADE BOZUKLUĞU HÂLLERİNDE FERAGATİN İPTALİ İSTENEBİLİR ............................................................ 719

E- FERAGATTEN DÖNÜLEMEZ .............................................. 719

F- KAMU DÜZENİNE İLİŞKİNDİR .......................................... 720

LVI İçindekiler

G- HÜKÜM TEBLİĞ EDİLMEDEN KANUN YOLLARINDAN FERAGAT SONUÇ DOĞURMAZ ........... 721

H- OLMAYAN/AÇILMAMIŞ BİR DAVADAN FERAGAT EDİLEMEZ ............................................................................. 721

I- HÜKÜM KESİNLEŞTİKTEN SONRA FERAGAT SONUÇ DOĞURMAZ ............................................................ 722

VIII. FERAGATİN BENZERİ KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI ................................................................. 722

A- DOSYANIN İŞLEMDEN KALDIRILMASI (HMK m. 150) KAVRAMI İLE KARŞILAŞTIRMA .............................. 723

B- DAVANIN GERİ ALINMASI (HMK m. 123) KAVRAMI İLE KARŞILAŞTIRMA ...................................... 723

IX. KARAR VERİLMEDEN ÖNCE FERAGAT HALİNDE KARAR .......................................................................................... 724

§ 47. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA DAVANIN GERİ ALINMASI (HMK m. 123) ................................................................... 725

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 725

II. DAVANIN GERİ ALINMASI (HMK m. 123) .............................. 726

A- HÜKÜM KESİNLEŞİNCEYE KADAR GERİ ALINABİLİR ........................................................................... 726

1- İDM Aşamasında Geri Alınabilir .................................... 727

2- İstinaf Aşamasında Geri Alınabilir ................................. 727

3- Temyiz Aşamasında Geri Alınabilir ............................... 727

B- DAVALININ AÇIK RIZASI BULUNMALIDIR ................... 727

1- Açık Rıza Belirlenmelidir ............................................... 727

2- Tutanağa Yazılmalıdır (HMK m. 154, f. III/ç) ............... 728

C- DAVANIN GERİ ALINMASININ SONUÇLARI ................. 728

1- Davadan Feragat Etmiş Sayılmaz ................................... 728

2- Dava Derdest Olmaktan Çıkar ........................................ 729

3- Dava Açılmamış Sayılır (HMK m. 123 Ek cümle) ......... 729

4- Dava Yeniden Açılabilir ................................................. 730

İçindekiler LVII

5- Yargılama Giderleri Davacıya Yükletilir ........................ 730

D- HÜKMÜN VERİLMESİNDEN SONRA GERİ ALINMIŞSA EK KARAR VERİLEMEZ ............................... 731

§ 48. SOYBAĞININ REDDİ DAVALARINDA YIĞILMA KONUSU DAVALARI AYRILMASI (HMK m. 167) ....................... 733

I. GENEL OLARAK .......................................................................... 733

II. DAVALARIN AYRILMASI HALLERİ ........................................ 733

A- BAĞLANTI BULUNMAYAN DAVALARIN AYRILMASI ............................................................................ 734

1- İhtiyari Dava Şartlarının Bulunmaması (HMK m. 57) ................................................................................... 734

2- Bağlantı Şartlarının Bulunmaması (HMK m. 166 f. IV) ................................................................................... 734

B- BAĞLANTI BULUNAN DAVALARIN AYRILMASI ......... 734

C- SONRADAN BİRLEŞTİRİLEN DAVALARIN AYRILMASI ............................................................................ 738

III. DAVALARIN AYRILMA USULÜ ............................................... 738

A- HER AŞAMADA KARAR VERİLEBİLİR (HMK m. 167 c. 1) ........................................................................................... 738

B- KENDİLİĞİNDEN KARAR VERİLEBİLİR (HMK m. 167 c. 1) .................................................................................... 739

C- TALEP ÜZERİNE KARAR VERİLEBİLİR (HMK m. 167 c. 1) .................................................................................... 739

1- Yazılı Talep ..................................................................... 739

2- Sözlü Talep ...................................................................... 739

D- YENİ BİR ESAS NUMARASI VERİLİR (Yönetmelik m. 42) ............................................................................................ 739

E- AYRILMASINA KARAR VERİLEN DAVALARA BAKMAYA DEVAM EDİLİR (HMK m. 167 c. 2) ................ 739

IV. KANUN YOLLARI (HMK m. 168) ............................................... 740

A- DAVALARIN AYRILMASI KARARI ................................... 740

LVIII İçindekiler

1- Aynı Yargı Çevresinden Verilen Kararlar (HMK m. 168 c. 1) .......................................................................... 740

a. İlk Derece Mahkemesi Kararı ................................ 740

b. Bölge Adliye Mahkemesi Kararı ........................... 740

2- Ayrı Yargı Çevresinden Verilen Kararlar ....................... 741

B- DAVALARIN AYRILMASI TALEBİNİN REDDİ KARARI .................................................................................. 741

ONUNCU BÖLÜM KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI

BİRİNCİ AYIRIM YABANCI UNSURLU DAVALARDA SOYBAĞININ KURULMASI/İPTALİ

§ 49. YABANCI UNSURLU DAVALARDA SOYBAĞININ KURULMASI/İPTALİ (MÖHUK m. 16) ............................................ 743

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 743

II. KAVRAM ...................................................................................... 748

III. BAĞLAMA KURALI (MÖHUK m. 16) ....................................... 753

A- SOYBAĞININ KURULMASINA UYGULANACAK BAĞLAMA KURALI (MÖHUK m. 16, f. I) .......................... 754

1- Birinci Basamak Bağlama Kuralı ................................... 754

2- İkinci Basamak Bağlama Kuralı ..................................... 754

3- Üçüncü Basamak Bağlama Kuralı .................................. 755

4- Dördüncü Basamak Bağlama Kuralı ............................... 756

5- Beşinci Basamak Bağlama Kuralı ................................... 756

B- SOYBAĞININ İPTALİNDE UYGULANACAK BAĞLAMA KURALI (MÖHUK m. 16, f. II) ......................... 757

IV. UYGULAMA ALANI.................................................................... 760

İçindekiler LIX

İKİNCİ AYIRIM YABANCI UNSURLU DAVALARDA SOYBAĞININ HÜKÜMLERİ

§ 50. YABANCI UNSURLU DAVALARDA SOYBAĞININ HÜKÜMLERİ (MÖHUK m. 17) .......................................................... 763

I. ÇOCUĞUN VELAYETİ ................................................................ 764

A- GENEL İLKELER ................................................................... 765

1- Velâyette Kamu Düzeni İlkesi ........................................ 765

a. Genel Olarak .......................................................... 766

b. Velâyet Düzenlemesi .............................................. 766

c. Velâyetin İhbarı ...................................................... 769

d. Velâyetin Verilmesi ................................................ 769

aa. Velâyet Eşlerden Birine Verilebilir ............... 769

bb. Velâyet Ortak Verilebilir ............................... 770

cc. Velâyet Ana ve Baba Dışında Kimseye Tevdi Olunamaz ............................................ 773

dd. Velâyetin Verilmesi Kural Değildir .............. 773

ee. Velâyet Vesayet Kaldırılmadan İstenilemez .................................................... 774

e. Velâyette Çocuğun Üstün Yararı ........................... 775

f. Velâyetin Hükmü ................................................... 777

aa. Velâyet Kesin Hüküm Oluşturmaz ................ 777

bb. Velâyet İçin Resmi Siciller Kanıt Oluşturur ....................................................... 777

cc. Velâyeti Koruma Kararı Kaldırmaz .............. 778

dd. Velâyet Kullanılması Sınırlanamaz ............... 779

2- Velâyette Bütüncüllük İlkesi ........................................... 779

a. Kademeli Verilemez ............................................... 780

b. Parçalı Verilemez ................................................... 780

c. Koşullu Verilemez.................................................. 780

LX İçindekiler

d. Başkasına Verilemez .............................................. 781

3- Velâyette Güvenlik İlkesi ............................................... 781

4- Velâyette İlgililerin Dinlenmesi İlkesi ............................ 781

a. Olanak Buldukça Ana ve Baba Dinlenmelidir ....... 781

b. Yeterli İdrak Gücüne Sahip Çocuk Dinlenmelidir ......................................................... 782

c. Uzman Bilirkişilerden Görüş Alınmalıdır .............. 786

d. Vasinin ve Vesayet Makamının Düşüncesi Alınmalıdır ............................................................. 786

5- Velâyette Onay İle Anlaşma İlkesi ................................. 786

6- Velâyette Üvey Çocuğa Destek İlkesi ............................. 787

a. Üvey Çocuğa Özen ve İlgi Gösterme Yükümlülüğü (TMK. m. 338, f. I) ......................... 787

b. Üvey Çocuğa Uygun Bir Şekilde Yardımcı Olma Yükümlülüğü (TMK. m. 338 f. II) ............... 787

c. Üvey Çocuğa İhtiyaçları İçin Onu Temsil (TMK. m. 338 f. II) ................................................ 788

7- Velâyette Sosyallik İlkesi .............................................. 788

a. Din veya Mezhep ................................................... 788

b. Değer Yargıları ...................................................... 790

8- Velâyette Çevresellik İlkesi ........................................... 790

a. Alıştığı Ortamı Değiştirmeme ................................ 791

b. Kardeşlerin Ayrılmaması ....................................... 791

c. Fiziki Çevrenin Etkisi ............................................ 792

9- Velâyette Pozitif Hukuka Dayanma İlkesi ...................... 793

B- ÇOCUĞUN ADI (TMK m. 339 f. V) ...................................... 794

C- ÇOCUĞUN SOYADI (TMK m. 321) ..................................... 795

D- ÇOCUĞUN EĞİTİMİ ............................................................. 799

1- Çocuğun Genel ve Mesleki Eğitimi (TMK. m. 340) ....... 800

2- Çocuğun Dini Eğitimi (TMK. m. 341) ............................ 800

İçindekiler LXI

E- ÇOCUĞUN TEMSİL EDİLMESİ (TMK. m. 342) .................. 801

F- ÇOCUK İLE ANA VE BABA ARASINDAKİ HUKUKİ İŞLEMLER (TMK. m. 345) ..................................................... 801

G- ÇOCUĞUN YERLEŞİM YERİ (TMK. m. 21, f. I) ................. 801

1- Kısıtlanmamış Çocuğun Yerleşim Yeri ........................... 802

2- Kısıtlanmış Çocuğun Yerleşim Yeri ............................... 803

H- ÇOCUK ÜZERİNDEKİ VELAYETİN KALDIRILMASI (TMK. m. 348) ......................................................................... 804

I- ÇOCUK ÜZERİNDEKİ VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ (TMK. m. 349) ......................................... 811

İ- ÇOCUK MALLARINI YÖNETME ........................................ 819

1- Velayetleri Devam Ederken (TMK. m. 352) ................... 819

2- Velayetleri Sona Erince (TMK. m. 353) ......................... 820

J- ÇOCUK MALLARINI KULLANMA (TMK. m. 354) ........... 821

K- ÇOCUĞUN MALLARININ SARFI (TMK m. 327, f. II) ....... 823

1- Gelirlerinin Sarfı (TMK m. 355) ..................................... 823

2- Sermaye Kısmının Sarfı (TMK m. 356) .......................... 824

L- ÇOCUĞUN SERBEST MALLARI ......................................... 828

1- Kazandırmalar (TMK m. 357) ......................................... 829

2- Saklı Pay (TMK m. 358) ................................................. 829

3- Meslek veya Sanat İçin Verilen Mal ve Kişisel Kazanç (TMK m. 359) .................................................... 830

M- ÇOCUK MALLARININ KORUNMASI ................................. 830

1- Önlemler (TMK m. 360) ................................................. 831

2- Yönetimin Ana ve Babadan Alınması (TMK m. 361) ................................................................................. 832

N- ÇOCUK MALLARINI YÖNETİMİN SONA ERMESİ .......... 833

1- Malların Devri (TMK m. 362) ........................................ 834

2- Ana ve Babanın Sorumluluğu (TMK m. 363) ................. 834

LXII İçindekiler

II. ÇOCUK İLE KİŞİSEL İLİŞKİ KURMA ....................................... 835

A- ANA VE BABA İLE KİŞİSEL İLİŞKİ KURMA (TMK m. 323-324) .............................................................................. 837

B- ÜÇÜNCÜ KİŞİLER İLE KİŞİSEL İLİŞKİ KURMA (TMK m. 325) .......................................................................... 837

III. ÇOCUK İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER (TMK m. 322) ......... 837

A- YARDIM ETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................................... 838

1- Maddî Yardım Yükümlülüğü .......................................... 838

2- Manevî Yardım Yükümlülüğü ........................................ 838

B- SAYGI GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ .............................. 838

C- ANLAYIŞ GÖSTERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ......................... 839

D- AİLENİN ONURUNU GÖZETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ........ 839

E- ANA BABANIN BAKIM VE EĞİTİM İÇİN KARAR ALIP UYGULAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. I) ............................................................................................... 839

F- ANA BABANIN SÖZÜNÜ DİNLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. II) .................................. 841

G- ANA BABANIN ÇOCUĞA HAYATINI DÜZENLEME OLANAĞI TANIMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. III) ......................................................................................... 841

H- ANA BABANIN ÇOCUĞUN DÜŞÜNCESİNİ GÖZ ÖNÜNDE TUTMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. III) ............................................................................................ 842

I- ANA BABANIN RIZASI DIŞINDA EVİ TERK ETMEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. IV) .............. 842

İ- ANA BABADAN YASAL SEBEP OLMAKSIZIN ALMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. IV) ............. 842

J- ANA BABANIN ÇOCUĞUN ADINI KOYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ (TMK. m. 339 f. V) ................................. 843

IV. UYGULAMA KAPSAMINDA KALMAYANLAR ..................... 843

A- ÇOCUĞUN BAKIMI, EĞİTİMİ VE KORUNMASI İÇİN GEREKLİ GİDERLER (TMK m. 327, f. I.) ............................ 843

İçindekiler LXIII

B- EVLAT EDİNME .................................................................... 844

V. BAĞLAMA KURALI (MÖHUK m. 16) ........................................ 844

A- BİRİNCİ BASAMAK BAĞLAMA KURALI ......................... 844

B- İKİNCİ BASAMAK BAĞLAMA KURALI ........................... 844

C- ÜÇÜNCÜ BASAMAK BAĞLAMA KURALI ....................... 845

ONBİRİNCİ BÖLÜM SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HUKUKİ ÇÖZÜM VE HUKUK YOLLARI

§ 51. SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA HUKUKİ ÇÖZÜM VE HUKUK YOLLARI ............................................................................... 847

I. HUKUKİ ÇÖZÜM KAVRAMI ..................................................... 847

A- GENİŞ KAPSAMDA HUKUKİ ÇÖZÜM ............................... 849

B- DAR KAPSAMDA HUKUKİ ÇÖZÜM .................................. 849

1- Mahkemelerin Her Türlü Yargısal Kararını Kapsar ........ 849

2- Gözden Geçirme, İptal ve Düzeltmeyi Kapsar ................ 849

3- Aktarıcı ve Erteleyici Etki Zorunlu Değildir ................... 850

II. HUKUK YOLLARI KAVRAMI .................................................... 850

A- İÇ (ULUSAL) HUKUK YOLLARI ......................................... 850

1- Kanun Yolları (HMK m. 341-381) .................................. 851

a. Olağan Kanun Yolu (HMK m. 341-362, 364-373) ........................................................................ 852

aa. İstinaf (HMK m. 341-360) ............................ 852

aaa. Doğrudan Başvuru ................................ 853

bbb. Katılma Yoluyla Başvuru ..................... 854

bb. Temyiz (HMK m. 361-362, 364-373) ........... 856

b. Olağanüstü Kanun Yolu (HMK m. 363, 374-381) ........................................................................ 859

aa. Yargılamanın İadesi (HMK m. 374-381) ...... 860

bb. Kanun Yararına Temyiz (HMK m. 363) ....... 860

LXIV İçindekiler

2- Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru/Anayasa Şikayeti (TCA m. 148 f. III, 6216 SK m. 45 f. I) ............ 860

B- DIŞ (ULUSLARARASI) HUKUK YOLU/AİHM BİREYSEL BAŞVURU (AİHS m. 34) ................................... 863

§ 52. İLGİLİ MEVZUAT ............................................................................... 867

ÇOCUK HAKLARI BEYANNAMESİ .................................................. 867

AVRUPA ÇOCUK HAKLARI BEYANNAMESİ ................................. 869

YABANCI MEMLEKETLERDE KULLANILMAK ÜZERE VERİLECEK NÜFUS KAYIT HÜLASASI SURETLERİ HAKKINDA SÖZLEŞME ...................................................................... 870

AHVALİ ŞAHSİYE KONUSUNDA MİLLETLERARASI MALUMAT TEATİSİ HAKKINDA SÖZLEŞME................................. 877

AD VE SOYADLARININ DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME ............................................................................................ 879

AHVALİ ŞAHSİYE İLE İLGİLİ BELGE ÖRNEKLERİNİN PARASIZ VERİLMESİ VE TASDİKTEN MUAF TUTULMASI HAKKINDA SÖZLEŞME ...................................................................... 882

BAZI ÖLÜMLERİN TESBİTİNE AİT SÖZLEŞME ............................. 885

KİŞİ HALLERİ İŞLEMLERİNİN DÜZELTİLMESİ KARARLARI İLE İLGİLİ SÖZLEŞME ................................................ 888

AD VE SOYADLARININ NÜFUS KÜTÜKLERİNE YAZILIŞ ŞEKLİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME ........................................................... 892

KONSOLOSLUK İLİŞKİLERİ HAKKINDA VİYANA SÖZLEŞMESİ ......................................................................................... 896

ÇOK DİLDE NÜFUS KAYIT ÖRNEKLERİ VERİLMESİNE DAİR SÖZLEŞME .................................................................................. 926

Kanun No: 2330 ....................................................................................... 931

Kanun No: 2576 ....................................................................................... 935

Kanun No: 4727 ....................................................................................... 938

Kanun No: 5524 ....................................................................................... 941

Kanun No: 6652 ....................................................................................... 944

Kanun No: 554 ......................................................................................... 947

İçindekiler LXV

Kanun No: 1826 ....................................................................................... 949

Kanun No: 2526 ....................................................................................... 951

Kanun No: 3716 ....................................................................................... 955

Kanun No : 5490 ...................................................................................... 959

2525 SAYILI SOYADI KANUNU ......................................................... 995

TÜRKİYEDE OTURAN YABANCILARIN NÜFUS KAYITLARININ TUTULMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ........... 997

NÜFUS HİZMETLERİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ ..................... 1005

ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI, AŞILANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN ....................................................... 1035

ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ UYGULAMALARI VE ÜREMEYE YARDIMCI TEDAVİ MERKEZLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK ..................................................................................... 1041

KAVRAM DİZİNİ ........................................................................................ 1069

ÖMER UĞUR GENÇCAN’IN YAŞAM ÖYKÜSÜ ................................... 1113

MÜJDE YASAN’IN YAŞAM ÖYKÜSÜ .................................................... 1115

ÖMER UĞUR GENÇCAN’IN ÇALIŞMALARINDAN “BİR KISMI” . 1117

ACABEY, Mehmet Beşir: Soybağı, İzmir-2002.

AKINTÜRK Turgut: Türk Medeni Hukuku, Yeni Medeni Kanuna Uyar-lanmış Aile Hukuku, 2. Cilt, İstanbul-2011.

AKINTÜRK, Turgut: Medenî Hukuk, İstanbul-2008.

AKINTÜRK, Turgut; Derya ATEŞ KARAMAN: Aile Hukuku, İstanbul-2024.

AKİPEK ÖCAL Şebnem, ÖZDEMİR, Hayrunnisa: Aile Hukuku, Anka-ra-2024.

AKYÜZ, Emine: Çocuk Hukuku, Ankara-2010.

ALBAYRAK, Adem: Asliye Hukuk Davaları, Ankara-2016.

ALBAYRAK Adem / GÖZÜTOK, Zeki: Alfabetik Medeni Usul El Kita-bı, Ankara-2025.

ALBAYRAKÇI AÇI, Zeynep: Medeni Usul Hukukunda Keşif, Ankara-2019.

ALKAÇ, H. Feyza: Medeni Usul Hukukunda Soybağının Reddi Davası, Ankara-2025.

ANTALYA, O. Gökhan: “Hukuk Bilimine Katkı Olarak” Hukuk Teorisi, Ankara-2020.

AYAN, Mehmet: Tıbbi Müdahalelerden Doğan Hukuki Sorumluluk, Ankara-1991.

AYDOĞDU, Murat: Çağdaş Hukuki Gelişmeler Işığında Evlat Edinme, İzmir-2010.

AYDOĞDU, Murat: Evlat Edinme, Gözden Geçirilmiş 2. Bası, Ankara-2010.

ARSEBÜK, Esat: Aile Hukuku, Ankara 1940.

BADUR, Emel: Tıbbi Müdaheleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Ankara-2017.

LXVIII Kaynakça

BAYGIN, Cem: Soybağı Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul-2010.

BAYGIN, Cem/NAR, Ahmet: Medeni Hukuk Dersleri-II, Aile Hukuku, Aile Hukuku, Ankara-2025.

BİLGİN, Hikmet: Medeni Usul Hukuku Açısından Babalık Davası, An-kara-2022.

BİRSEN, Kemaleddin: Medenî Hukuk Dersleri, İstanbul 1966.

DEMİR, Remzi: Hukuksal Yönleriyle İnsan Geni Üzerindeki İnceleme-ler, Ankara-2019.

DURAL, Mustafa; ÖĞÜZ, Tufan; GÜMÜŞ, Alper: Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, İstanbul-2023.

DURAL, Mustafa / ÖZ, Turgut: Türk Özel Hukuku CİLT IV Miras Hu-kuku-İstanbul-2019.

EGGER, August: Aile Hukuku (Çev. Tahir Çağa) İstanbul 1943.

ERDEM, Mehmet; MAKARACI-BAŞAK, Aslı: Aile Hukuku, Ankara-2024.

ERKAN, Mehmet Akif: Yapay Döllenmenin Hukuki Sonuçları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara-2002.

EROL, Yasemin: Yapay Döllenme Yöntemleri ve Taşıyıcı Annelik, An-kara-2012.

FEYZİOĞLU, Feyzi N.: Aile Hukuku, İstanbul 1986.

GENÇCAN, Ömer Uğur: 743 ve 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununa Göre Soybağının Kurulması, Reddi, Düzeltilmesi, İtiraz Davaları ve Soybağının Hükümleri, Ankara-2002.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Hısımlık Hukuku, Ankara-2018.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Milletlerarası Aile ve Usul Hukuku, Ankara-2020.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Aile Mahkemesi Davaları, Ankara-2022.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Nüfus Hukuku Genel Hükümler, Ankara-2022.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Nüfus Hukuku Özel Hükümler, Ankara-2022.

GENÇCAN, Ömer Uğur: Velâyet Hukuku, Ankara-2023.

Kaynakça LXIX

GENÇCAN, Ömer Uğur: 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu Yorumu, Ankara-2023.

GENÇCAN, Ömer Uğur / YASAN, Müjde: Babalık Maddi ve Usul Hu-kuku, Genişletilmiş 2. Baskı Yetkin Yayınevi, Ankara-2025.

GÖRGÜN, L. Şanal/ BÖR, Levent/KODAKOĞLU, Mehmet: Medeni Usul Hukuku, Ankara-2023.

HATEMİ, Hüseyin: Aile Hukuku, İstanbul-2023.

HATEMİ, Hüseyin, SEROZAN, Rona: Aile Hukuku, İstanbul 1993.

HATEMİ, Hüseyin / OĞUZTÜRK, Burcu Kalkan: Aile Hukuku, İstan-bul-2016.

İNAN, Ali Naim: Medenî Hukuk, Ankara-2005.

KAYAALAP, Abdullah Emre: Türk Hukukunda Soybağı ve Soybağının Reddi, Ankara-2023.

KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Aile Hukuku, Ankara-2025.

KILIÇOĞLU, Evren: Medeni Yargılama Hukukunda Hukuka Aykırı Yoldan Elde Edilmiş Deliller, İstanbul-2021.

KIRKBEŞOĞLU, Nagehan: Soybağı Alanında Biyoetik ve Hukuk So-runları, İstanbul-2006.

KONURALP, Haluk: Medeni Usul Hukukunda İspat Kurallarının Zorla-nan Sınırları, Ankara-2009.

KÖPRÜLÜ, Bülent-KANETİ, Selim: Aile Hukuku, İstanbul 1989.

KURU, Baki: Medeni Usul Hukuku El Kitabı, İstanbul-2020.

OĞUZMAN Kemal, BARLAS Nami: Medenî Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, İstanbul 2000.

OĞUZMAN Kemal, DURAL Mustafa: Aile Hukuku, İstanbul 1994.

OĞUZOĞLU, H.Cahit : Aile Hukuku, Ankara 1949.

ÖZ, Turgut: Soybağı Reddi Davasında İspat ve Süreler, Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sem-pozyumları, Cilt II: Aile Hukuku, Ed. Baki İlkay Engin, İstanbul-2019.

ÖZTAN, Bilge: Aile Hukuku Ankara-2015.

LXX Kaynakça

ÖZTAN, Bilge: Medenî Hukukun Temel Kavramları, Ankara-2009.

PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz /ÖZEKES, Muhammed: Me-deni Usul Hukuku Ders Kitabı, İstanbul-2024.

SAYMEN, Ferit Hakkı-ELBİR, Halid Kemal: Türk Medeni Hukuku, Aile Hukuku, İstanbul 1960.

SCHWARZ, Andreas B.: Aile Hukuku (Çev. Bülent Davran), İstanbul 1946.

SEROZAN, Rona: Çocuk Hukuku, İstanbul-2017.

TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku, Ankara-2020.

TEKİNAY, Selahattin Sulhi: Türk Aile Hukuku, İstanbul 1990.

TURGUT, Cemile: Yapay Döllenme Taşıyıcı Annelik ve Soybağına İliş-kin Hukuki Sorunlar, İstanbul-2016.

UYUMAZ, Murat: Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler, Anka-ra-2015.

VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet: Türk Medeni Hukuku, Aile Hukuku, İstanbul 1965.

YAZICI, Ali Said: Medeni Yargılama Hukukunda Uzman Görüşü, Anka-ra-2024.

YILMAZ, Ejder: Hukuk Sözlüğü, Ankara-2002.

YILMAZ, Süleyman: Aile Hukuku, Ankara-2025.

ZEVKLİLER, Aydın: Medeni Hukuk, Ankara 1997.

ZEVKLİLER, Aydın, HAVUTÇU, Ayşe: Medeni Hukuk (Temel Bilgi-ler), Ankara-2004.

ZEVKLİLER Aydın, HAVUTÇU Ayşe / GÜRPINAR Damla,: Medenî Hukuk, Temel Bilgiler, Ankara-2008.

ZEVKLİLER, Aydın/ CUMALIOĞLU, Emre/ Mehmet Beşir ACABEY, : Aile Hukuku, Ankara-2024.