Hakimiyet Sözleşmesi Anonim Şirketlerden Oluşan Şirketler Topluluğu Bakımından

Hakimiyet Sözleşmesi Anonim Şirketlerden Oluşan Şirketler Topluluğu Bakımından

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Çelebi CAN

2020/06 1. Baskı, 263 Sayfa

ISBN 978-605-300-998-6

Hakimiyet sözleşmesi kavramı ticaret hukuku bağlamında mevzuatımızda ilk kez 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 198. maddesinin üçüncü fıkrasında açıkça ifade edilmek suretiyle yer almıştır. Her ne kadar mezkûr kanunun gerekçesinde hakimiyet sözleşmesinin Türk uygulaması bakımından bugününün ve bir geleceğinin olmadığı tespiti ve öngörüsü yapılmış olsa da, aynı kanunun şirketler topluluğu rejimini kurduğu Türk Ticaret Kanununun 195. maddesi ila 209. maddeleri arasındaki hükümlerin ilham alındığı Alman Konzern hükümlerinin ise söz konusu menfi görüşün aksi istikametinde bir tasavvurla düzenlenmiş olduğu görülmektedir. Söz konusu kurumun hâlihazırda beklenen ilgiyi umulduğu gibi görmemiş olması, Türk Kanun Koyucusunun konuya ilişkin eksik düzenlemelerinin gerekçesi olmayacağı gibi, bu konunun çalışılmasına da bir engel teşkil etmemektedir. Kaldı ki, kurumun varlığını kabul edip, hüküm ve sonuçlarının belirlenmediği bu tür eksik hukuki düzenlemeler birçok hukuki soruna da yol açacaktır. Ayrıca konu son derece önemi haizdir ve kurum tanındığı takdirde özellikle anonim şirketler hukukunda TMK 2. maddesi ana çatısı altında çözüm aranılan kimi uygulamaların önüne geçilmesine vesile olabileceği gibi yeni kanun dolanmalarına yönelik pratiğin gelişim hevesini de kıracak bir sistematiği de uygulayıcıların takdirlerine sunmaktadır. Bugün Yargıtay içtihatlarına baktığımızda hala tüzel kişilik perdesinin kaldırılması teorisinin kapsamını bu teorinin aslını inkâr etmek pahasına genişletmek suretiyle, özelde anonim şirketler olmak üzere şirketler hukuku düzenlemelerinin özellikle de sorumluluk hükümlerinin dolanılmasına yönelik uygulamaların önüne geçmek için hukuki sebep arayışlarında bulunulduğu görülmektedir. Hâlbuki Türk Ticaret Kanunu ile Türk kanun koyucusu şirketler topluluğu hukuk rejimini oluşturmuştur. Türk Hâkiminin artık bu nevi uygulamalara karşı hukuki sebep aramasına ihtiyaç da bulunmamaktadır. İşte bu noktada da çalışma konumuz olan “Hakimiyet Sözleşmesi” ayrı bir önem arz etmektedir. Şayet şirketler topluluğu oluşum şekillerinden sözleşmesel şirketler topluluğu hakimiyet sözleşmesi yoluyla kurulursa yukarıda izah etmeye çalıştığımız sakıncaların da önüne geçilebileceği gibi anonim şirketler hukuku sistematiğinin de bozulmadan sürdürülebilirliği de tesis edilebilecektir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR 17

GİRİŞ 19

BÖLÜM I

HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN

KURUM OLARAK DÜZENLENMESİ

I HAKİMİYET SÖZLEŞMESİ KURUMU 21

A Genel Olarak  21

B Hakimiyet Sözleşmesinin Önemi 32

C Hakimiyet Sözleşmesinin Tarihçesi  35

D Hakimiyet Sözleşmesinin Amacı 37

E Hakimiyet Sözleşmesinin Tanımı 39

1 Türk Hukukunda  40

2 Alman Hukukunda 43

3 İsviçre Hukukunda 44

4 İngiliz Hukukunda 47

II HAKİMİYET SÖZLEŞMESİ KURUMUNUN ŞİRKET TÜZEL KİŞİLİĞİ

BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 48

A Anonim Şirketin Tüzel Kişiliği  48

1 Şirketin Tüzel Kişiliğinin Bulunmasının Anlamı 48

2 Anonim Şirketlerin Organları 49

a Organ Kavramı  50

b Anonim Şirketin Zorunlu ve İhtiyari Organları 52

aa Zorunlu Organlar 53

(1) Genel Kurul 53

(2) Yönetim Kurulu  55

bb İhtiyari Organlar 57

12 İçindekiler

3 Organların Şirket İçindeki Görev ve Yetkileri  60

a Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Arasındaki İlişkiye Hakim

Olan Teori 61

b Genel Kurul ve Yönetim Kurulunun Yetkileri 67

aa Genel Kurulun Yetkileri 67

(1) Esas Sözleşmenin Değiştirilmesi  67

(2) Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçimi ve Azli  68

(3) Denetçinin Seçimi ile Görevden Alınması  70

(4) Finansal Konular Hakkındaki Yetkileri 71

(5) Şirketin Feshi 71

(6) Önemli Miktarda Şirket Varlığının Toptan Satışı  71

(7) Diğer Yetkiler  72

bb Yönetim Kurulunun Yetkileri 73

(1) Yönetim ve Temsil Yetkisi  73

(2) Devredilemez ve Vazgeçilemez Yetkileri 75

(i) Şirketin Üst Düzeyde Yönetimi ve Bunlarla İlgili

Talimatların Verilmesi  75

(ii) Şirket Yönetim Teşkilatının Belirlenmesi 76

(iii) Muhasebe, Finans Denetimi ve Şirketin

Yönetiminin Gerektirdiği Ölçüde Finansal

Planlama İçin Gerekli Düzenin Kurulması 78

(iv) Personel Kararları 79

(v) Üst Gözetim  79

(vi) Şirket Defterlerinin Tutulması - Genel Kurul ile

İlgili Görevler 80

(vii) Borca Batıklık Durumunda Mahkemeye Bildirim  80

(3) Diğer Yetkiler  81

B Hakimiyet Sözlemesinin Organ Kavramı ile İlişkisi 81

BÖLÜM II

HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI

I GENEL OLARAK SÖZLEŞMENİN KURULMASI 89

A Kuruluş Tarzına Göre Sözleşme Türleri 89

B Yapılış Tarzına (Şekline) Göre Sözleşme Türleri  91

İçindekiler 13

II HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 92

III HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ 98

A Yazılı Şekil Şartı  98

B Sözleşmenin Yönetim Kurulu Tarafından Karara Bağlanması  102

C Genel Kurulun Onay Yetkisi  102

1 Kanunda Açık Bir Hükmün Bulunmaması 102

2 Genel Kurulun Yazılı Olmayan Yetkisi 104

3 Genel Kurul Onayının Dış Etkisi  110

4 Toplantı Hazırlıkları  113

5 Genel Kurul Toplantı ve Karar Nisabı  114

6 Genel Kurul Onayına Kadar İşlemin Akıbeti  118

7 Genel Kurul Kararı  119

8 Tescil ve İlan  119

9 Tescil ve İlan Edilmeyen Sözleşmenin Hukuki Akıbeti  120

IV HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI  121

A Hakim İşletme  125

B Bağlı Şirket  129

V HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ  132

A Genel Olarak  132

B Hakimiyet Sözleşmesinde Talimat Hakkı 133

1 Talimat Kavramı  133

2 Talimat Hakkının Sahibi 135

3 Talimatın Muhatabı 135

4 Talimat Hakkının Kapsamı ve Sınırları  136

C Harici Pay Sahiplerinin Korunması  138

1 Alman Hukuku 138

a Makul Denkleştirme (Angemessener Ausgleich)  138

b Ayrılma Akçesi (Abfindung)  140

2 Türk Hukuku  142

D Hakimiyet Sözleşmesinde Tarafların Sorumlulukları 144

1 Alman Hukukunda 144

a Genel Olarak  144

b Bağlı Şirkete Karşı Olan Sorumluluk 145

14 İçindekiler

c Harici Pay Sahiplerine Karşı Sorumluluk 146

d Alacaklılara Karşı Sorumluluk  148

2 Türk Hukukunda 149

a Bağlı Şirket Bakımından 150

aa Genel Olarak  150

bb Dava Hakkının Hukuki Dayanağı  152

cc Bağlı Şirket Harici Ortakları Bakımından 154

dd Bağlı Şirket Alacaklıları Bakımından 156

b Bağlı Şirket ve Yöneticilerinin Sorumluluğu 157

aa Bağlı Şirketin Hakim Teşebbüse Karşı Sorumluluğu 157

bb Bağlı Şirket Yöneticilerinin Sorumluluğu 158

VI HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ160

A Hakimiyet Sözleşmesinin Türleri 160

1 Genel Olarak  160

2 Tipik Hakimiyet Sözleşmesi  160

3 Atipik Hakimiyet Sözleşmesi  162

a Kısmi Hakimiyet Sözleşmesi  162

b Talimat Hakkının Tanınmaması  163

4 Gizli Hakimiyet Sözleşmeleri (Verdeckte Beherrschungsverträge)  164

a Veto ve Onay Hakları Bakımından Yapılan Ayrım 165

b Pay Sahipleri Anlaşması Görünümünde Olanlar 167

aa İşletme Birleşmesi Sözleşmesi  167

bb İşbirliği Çerçeve Sözleşmesi  167

B Uluslararası Hakimiyet Sözleşmesi  168

C Çok Aşamalı Bağlı İşletmelerde Hakimiyet Sözleşmeleri  169

VII HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN DİĞER İŞLETME SÖZLEŞMELERİNDEN

AYIRT EDİLMESİ170

A Genel Olarak  170

B Karın Devri Sözleşmesi 171

C Diğer İşletme Sözleşmeleri  172

1 Kar Ortaklığı Sözleşmesi 173

2 Karın Kısmen Devri Sözleşmesi  174

3 İşletme Kirası Sözleşmesi  175

4 İşletmenin Geçici Devri Sözleşmesi 175

5 İşletme Yönetimi Sözleşmesi 175

İçindekiler 15

BÖLÜM III

HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ

VE SONA ERMESİ

I HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ 177

A Genel Olarak  177

B Sözleşme Değişikliği Kavramı  179

C Özel Sözleşme Değişiklikleri 181

1 Sözleşmenin Taraflarının Değiştirilmesi  181

2 Sözleşmeye Yeni Bir Kişinin İştiraki  182

3 Sözleşme Süresinin Değiştirilmesi  183

a Sözleşme Süresinin Kısaltılması  183

b Sözleşme Süresinin Uzatılması  184

4 Sözleşme Değişikliği Sayılamayacak Durumlar 185

a Sözleşmenin Feshi  185

b Fiili Sözleşme Değişikliği  186

c Külli Halefiyet 187

D Değişiklikte Takip Edilecek Usul  187

1 Yazılı Şekil Şartı 187

2 Değişikliğin Yönetim Kurulu Tarafından Karara Bağlanması  189

3 Genel Kurulun Onay Yetkisi 190

a Genel Olarak  190

b Genel Kurul Toplantı ve Karar Nisabı 194

c Onaya Kadar Değişiklik İşleminin Akıbeti 195

d Harici Pay Sahiplerinin Korunması 195

aa Alman Hukuku 195

bb Türk Hukuku Bakımından 197

4 Değişikliğin Tescili ve İlanı  197

II HAKİMİYET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 198

A Kanunda Hüküm Bulunmaması 198

B Sözleşmenin Karşılıklı İrade İle Sona Erdirilmesi  199

1 Bozma Sözleşmesi (İkale/Aufhebungsvertrag) 199

a Bozma Sözleşmesi Kavramı 199

b Hakimiyet Sözleşmesinin Bozma Sözleşmesiyle Sona

Erdirilmesi 201

16 İçindekiler

c Sözleşmeyi Yapmaya Yetkili Organ 201

d Sözleşmenin Şekli  203

e Sözleşmenin Sona Erdiği Zaman 204

f Sözleşmenin Tescil ve İlanı  204

C Sözleşmenin Feshi  204

1 Genel Olarak  204

2 Sözleşmenin Haklı Sebeple Feshi  205

3 Sürekli Sözleşmelerin Haklı Sebeple Feshi  206

4 Hakimiyet Sözleşmesinin Haklı Sebeple Feshinin Mümkün

Olduğu 208

5 Haklı Sebep  212

6 Fesihte Takip Edilecek Usul 214

7 Sözleşmenin Olağan Feshi 215

III YAPISAL DEĞİŞİKLİKLER 217

A Genel Olarak  217

B Birleşme İşleminin Hakimiyet Sözleşmesine Etkisi  217

1 Birleşme Kavramı  217

2 Birleşme İşleminin Hakimiyet Sözleşmesine Etkisi 219

C Tür Değiştirme İşleminin Hakimiyet Sözleşmesine Etkisi 219

1 Tür Değiştirme Kavramı  219

2 Tür Değiştirmenin Hakimiyet Sözleşmesine Etkisi  220

SONUÇ221

EK-1: Beherrschungsvertrag 227

EK-2: Hakimiyet Sözleşmesi239

KAYNAKÇA 249